Aibgalar
Aibga (аибга, айбога, аипга, айбуга, Rusça Аибга), 1864 yılına değin Bağımsız Çerkesya'da yaşamış bir köy topluluğu. Cigetlerin (Sadzların) bir kolu sayılan Aibgalar bugünkü Krasnodar Krayı'nın Adler rayonunda, Psov Irmağının yukarısında ve ulaşılması çok zor bir dağlık yörede yaşıyorlardı. Burası Mzımta Irmağının yukarı vadisindeki Kbaada Yaylasının (şimdi Krasnaya Polyana) yakın güneyindeydi. Aibga, bugün yazlık ve kışlık tesisleriyle gözde bir dinlenme, bir tatil, sayfiye yeri ve kış sporları merkezi konumundadır.
Aibga direnişi
[değiştir | kaynağı değiştir]Ubıhların ve kıyıdaki güney komşuları Cigetlerin Mart 1864'te Ruslara boyun eğmesinden sonra, sıra Cigetlerin kolları olan ve dağlarda yaşayan Abaza (Abazin) topluluklarına boyun eğdirmeye gelmişti. Bu topluluklardan biri de Aibgalar idi. Bu dağ topluluklarını yerlerinden ayrılmaya zorlamak için Nisan 1864'te dört Rus birliği oluşturuldu. İlk birlik güneyde Gagra'dan hareketle Pekhu Irmağı, ikinci birlik St.Duhovski (Kutsal Ruh, bugün Adler) kalesinden hareketle Mzımta Irmağı boyunca dağların yukarılarına doğru ilerledi. Üçüncü birlik sıradağlara koşut biçimde, araziyi tarayarak ve terk edilmiş haldeki Ubıh köylerini ateşe vererek, kuzeyden güneye doğru ilerlemeye başladı. Dördüncü birlik ise, sıradağların ardından, Abadzeh topraklarındaki Küçük Laba Irmağının kaynak kesiminden hareketle, sıradağları aşmak suretiyle batıya, Kbaada Yaylasına doğru yola çıktı. Bu dört birliğin Kbaada Yaylasında buluşması öncesinden kararlaştırılmıştı. Bu genel harekâta Veliaht Prens Mihail Nikolayeviç komuta ediyordu.
Aibga topluluğu, komşu topluluklardan takviye alarak direniş için yığınak yaptı. Ancak,üstün Rus kuvvetlerine karşı koymanın olanaksızlığını gören komşu topluluklar (Ahçipsov ve Pshu), savunma mevziinden ayrılarak köylerine geri döndüler ve Aibgalar bir başlarına kaldılar.11 Mayıs 1864'te, ikinci Rus birliği General Batezatul komutasında Aibga üzerine yürüyüşe geçti. Rus birliği, arazinin sarp ve geçilmez olması nedeniyle çok zor ve çok yavaş ilerleyebiliyordu. Rusların sarp yamaçları ve geçitleri aşamayacaklarını sanan Aibgalar direniyor ve yukarılardan Rusların üzerine kocaman kayalar yuvarlıyor, ara sıra da kurşun atıyorlardı. Bir avuç Aibga bir başınaydı, ama Ruslara durmadan yeni takviyeler geliyordu. Rus birliklerinin inatla ilerlemesi ve Aibga yığınaklarını bir bir aşması üzerine, kuşatılmaktan kaygılanan Aibgalar, kayalıklardan inip dağ ovasında kurulu Aibga köyüne doğru geri çekildiler. Bu arada Rus komutanlarından Prens Şahan-Girey Marşani de, Aibga kurşunlarıyla öldürüldü.
Rusların, dağ düzlüğündeki Aibga köyüne girişleri öncesinde, Aibgalılar, ırmağın ötesine, ormana doğru çekildiler; ertesi gün, yani 12 Mayıs 1864'te de Aibgalar temsilcilerini gönderip boyun eğdiklerini Ruslara bildirdiler ve kıyıya doğru gitmeye başladılar, ardından, diğer Çerkeslerle birlikte gemilere binip Türkiye'ye göç ettiler.[1][2]
Günümüzde arta kalan toprakları
[değiştir | kaynağı değiştir]Eskiden bir Çerkes köyünün bulunduğu şimdiki Aibga, gözde bir yazlık dinlenme merkezidir, ayrıca kış sporlarıyla tanınan ve yeni tesislerle de gittikçe gelişen bir turistik yöredir.