İçeriğe atla

Ahtnaca

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Ahtnaca
‘Atnakenaege’
Ana dili olanlarAmerika Birleşik Devletleri (Alaska)
Konuşan sayısı80  (2007)[1]
Dil ailesi
Na-Dene
Yazı sistemiLatin (Ahtna varyantı)
Dil kodları
ISO 639-2ath
ISO 639-3aht
Ahtna coğrafyası

Ahtnaca ya da Ahtna dili (kendilerince ‘Atnakenaege’ (dil) ‘Atnahwt’aene (halk); İngilizce Ahtna, Ahtena, Atna), Alaska'da Copper River (Ahtnaca ʻAtnaʼtuu) yöresinde Ahtnalar tarafından konuşulan Na-Dene dilleri ailesinden Atabask dilleri grubundan bir Kızılderili dili. Eskiden İngilizcede Copper River ya da Mednovskiy (< медновский) adlarıyla da bilinirdi. Alaska Yerli Dil Merkezine göre 650 kişilik nüfustan 25 kadarı anadillerini konuşabiliyor.[2]

Bu dildeki Rusça alıntılar, Alaska'nın Rus döneminden kalmadır. Örnek vermek gerekirse tsaey (< чай) 'çay', tseiniic (Merkezî) tsiniic (Aşağı) (< ча́йник) 'çaydanlık', sdagaan (< стака́н) 'bardak', beldih (< пальто́) 'palto', giliba’ (< коро́ва) 'inek'.

Diyalektler ve kabileler

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Aşağı Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Lower Ahtna]. Chitina ve kısmen Copper Center yöresinde konuşulur.
    • Chitina/Taral Band kabilesi. Chitina (Tsedi Na’) ile Taral (Taghaelden) yörelerinde yaşarlar.
    • Tonsina/Klutina Band kabilesi. Tonsina River (Kentsii Na’) ile Klutina River (Tl’atii Na’) ve Klutina Lake (Tl'atibene') yörelerinde yaşarlar.
  • Merkezî Ahtnaca [kendilerince ‘Atnahwt’aene; İngilizce Central Ahtna, Middle Ahtna]. Copper Center (Tl’aticae’e), Tazlina (Tezdlen Na’), Glennallen (Ciisk’e Na’), Gulkana (C’ulc’e Na’) ve Gakona (Ggax Kuna’) yörelerinde konuşulur.
    • Gulkona/Gakona Band kabilesi
  • Batı Ahtnacası [kendilerince Tsaay Hwt’aene; İngilizce Western Ahtna]. Cantwell (Yidateni Na’) yöresinde konuşulur.
    • Tyone/Mendeltna Band kabilesi. Tyone (...) ile Mendeltna (Bendilna’) yörelerinde yaşarlar.
    • Cantwell/Denali Band kabilesi. Cantwell (Yidateni Na’) ile Denali (Dghelaayce’e) yörelerinde yaşarlar.
  • Yukarı Ahtnaca [kendilerince Tatl’ahwt’aene; İngilizce Upper Ahtna]. Mentasta yöresinde konuşulur.
    • Sanford River/Chistochina Band kabilesi. Sanford River (K’ełt’aeni) ile Chistochina (Tsiistl’edze Na’) yörelerinde yaşarlar.
    • Slana/Batzulnetas Band kabilesi. Slana (Stl’ana’) ile Batzulnetas (Nataełde) yörelerinde yaşarlar.
    • Mentasta Band Band kabilesi. Mentasta (Mendaesde) yöresinde yaşarlar.

Karşılaştırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ahtnacanın iki komşu Atabask diliyle karşılaştırması :[3]

Ahtnaca Tanakrosça Aşağı Tananaca Anlamı
udzih wudzih bedzeyh rengeyiği
ggax gah gwx tavşan
tsa' tsá' tso' kunduz
dzen dzenh dzenh misk sıçanı
niduuyi niidûuy niduuy vaşak
debae demee deba Dall yaban koyunu
sos shos sresr ayı
dliigi dlêg dlega sincap
łuk'ae łuk'a łuk'a Pasifik som balığı
  • kenaege' dil, lisan
  • c'eghaeze' yumurta
  • del kırmızı
  • łic'ae köpek
  • c'eyene' balık kılçığı
  • c'esten' et
  • natu' tuz
  • ggaał tuzak, kapan
  • gguux böcek, kurt
  • snaan annem
  • ne'aan annemiz
  • ben göl
  • ten buz
  • yes kar
  • ts'es kaya
  • yaa gök
  • son' yıldız
  • xos diken
  • nadaeggi iki
  • ałts'eni beş
  • hwlazaan on
  • ts'ełk'ey kole uk'edi on dokuz

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Mart 2014. 
  2. ^ "Alaska Native Language Center : Alaska Native Languages / Population and Speaker Statistics". 9 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 5 Kasım 2012. 
  3. ^ "Ahtna Noun Dictionary" 14 Aralık 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. by John E. Smelcer (2009)

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]