İçeriğe atla

Abdullah bin Tâhir

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Abdullah bin Tâhir
Horasan Valisi
Görev süresi
828-845
Yerine geldiği Talha bin Tâhir
Yerine gelen Tâhir bin Abdullah
Mısır Valisi
Görev süresi
826-827
Yerine geldiği Ubaydallah ibn al-Sari
Yerine gelen Isa ibn Yazid al-Juludi
Suriye Valisi
Görev süresi
820-822
Yerine geldiği Muhammad ibn Salih ibn Bayhas (810–820)
Yerine gelen Abu Ishaq Muhammad ibn Harun al-Rashid
Kişisel bilgiler
Doğum 798
İran
Ölüm 845
Nişabur
Çocuk(lar) Tâhir bin Abdullah
Muhammed bin Abdullah
Ubaydallah ibn Abdallah
Sulayman ibn Abdallah

Abdullah bin Tâhir (yaklaşık 798 - 844/5) askeri lider ve 828'den ölümüne kadar Horasan'ın Tâhirî valisidir. Tahirîlerin belki de en ünlüsüdür. Kariyeri, Memûn, Mutasım ve Vâsik adlı üç halifenin yönetimi altında yirmi beş yılı kapsamaktadır. Askeri açıdan, Cezire'de (Yukarı Mezopotamya) güçlü isyancılar Nasr ibn Şabat'ı ve Mısır'da Ubeydallah ibn el-Sari'yi yenmesiyle tanınır.

Tahirid Horasan Haritası

Abdullah'ın ilk kariyeri Emîn ve Memûn arasındaki iç savaşın ardından Abbasi Halifeliği topraklarını sakinleştirmek için babası Tâhir bin Hüseyin ile birlikte hizmet etmekten ibarettir. Daha sonra babasının yerine el-Cezire valisi olarak asi Nasr ibn Shabath'ı yenme görevi almış ve 824 ile 826 yılları arasında Nasr'ı teslim olmaya ikna etmiştir. Daha sonra Mısır'a gönderilmiş ve burada Abdullah ibn el-Sari liderliğindeki ayaklanmayı başarıyla sona erdirmiştir. Ayrıca yedi yıl önce Endülüslü Müslüman mülteciler tarafından ele geçirilen İskenderiye'yi de kurtarmıştır. Mülteciler, sınır dışı edilmelerinin ardından Bizans Girit'ine yönelmişler ve orada ilk kez Müslüman yönetimi kurmuşlardır.

Abdullah, kardeşinin 828'deki ölümünün ardından Horasan'ın valisi olmasına rağmen, Nişabur'a ancak 830'da gelmiştir;[1] bu arada daha fazla isyanla mücadele etmekle meşguldü. 829'da kısa bir süre için Hürremiyyeli Babek'i durdurmakla görevlendirildi, ancak daha sonra halife tarafından Horasan'a hareket etmesi ve Hâricîleri durdurması için yeni emirler verildi. Abdullah'ın kardeşi Ali, Nişabur'da ikamet etmeye hazır olana kadar Horasan vali yardımcısı olarak görev yaptı.

Vali olarak hükümdarlığı sırasında Abdullah, topraklarının hem doğu hem de batı kesimlerindeki işlerle meşgul olmuştur. Doğuda Maveraünnehir'deki tebaası Sâmânîler gücünü artırmak için adımlar attı. Samaniler önemliydi çünkü Türk köle ticareti de dahil olmak üzere Orta Asya ile merkezi Halifelik arasındaki ticareti kontrol ediyorlardı. Yine doğuda, 834'te Alid Muhammed ibn el-Kasım Cüzcan'da isyan etti, ancak Abdullah'ın güçleri sonunda onu yakalamayı başardı.

Bu arada batıda Abdullah, Taberistan'ın yerel hükümdarı Ispahbadh Mazyar ile anlaşmazlığa düştü. Doğunun hükümdarı olarak Abdullah, Taberistan'ın kendisine bağımlı olduğunu iddia etti ve Mazyar'ın halifeye borçlu olduğu haraçın kendisinden geçmesi konusunda ısrar etti. Ancak Mazyar, hakimiyetini genişletmek ve Tahiri etkisinden kurtulmak istiyordu, bu yüzden bunu kabul etmeyi reddetti ve haraçını doğrudan halifeye ödeyebilmesini talep etti. Bu mücadelede Mazyar, Tahirid topraklarını kendisinin kontrol etmek istediği iddia edilen Afşin'in desteğini aldı. Abdullah halifeyi Mazyar'a karşı çevirmeyi başardı ve 839'da İspahbad'ı durdurması emredildi. Yakın zamanda İslam'a geçen Mazyar, büyük ölçüde eyaletteki Zerdüştlere güveniyordu ama sonunda yakalandı, Irak'a gönderildi ve idam edildi.[2] Bu nedenle Taberistan üzerindeki Tahiri kontrolü 864'teki Zeydi isyanına kadar güvence altına alındı. 839'da Fergana'da şehrin büyük bir kısmını yok eden bir deprem meydana gelmiştir.

Abdullah 844'ün sonunda veya 845'te Nişabur'da ölmüştür. Yerine oğlu Tâhir geçmiştir. Ünlü Selçuklu veziri Nizâmülmülk'e göre Abdullah, mezarının hac yeri haline geldiği Nişabur'a gömülmüştür.[3]

Özel
  1. ^ Bosworth 1969, s. 103.
  2. ^ Bosworth 1975, s. 100.
  3. ^ Bosworth 1975, s. 106.
Genel

Konuyla ilgili yayınlar

[değiştir | kaynağı değiştir]