Fındık yeşil kokarcası
| Fındık yeşil kokarcası | ||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
.jpg)  | ||||||||||||||||||||
| Biyolojik sınıflandırma | ||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||
Palomena prasina
(Linnaeus, 1761) |
Fındık yeşil kokarcası (Palomena prasina) Pentatomidae familyasından zararlı böcek türü.
Özellikle fındığın önemli bir zararlısı olması ve diğer ürünlerde ciddi bir zarar meydana getirmemesi sebebiyle, başlıca fındık yetiştiricisi iki ülke olan İtalya ve Türkiye dışında bu böcek üzerinde yapılmış çalışmalar son derece sınırlıdır. Türkiye'deki en geniş ve kapsamlı yeni çalışma İslam Saruhan ile Celal Tuncer tarafından 2003-2004 yıllarında Samsun ilinde yapılıp 2006 yılında Türkiye Entomoloji Dergisi'nde yayımlanan çalışmadır.
Morfoloji
Yumurta
Yumurtaları fıçı biçimindedir. İlk konulduğu sıralarda açık yeşil, açılmaya yakın rengi morumsu-siyaha dönüşmekte, açıldıktan sonra beyaz renk alarak, üzerinde siyah renkte “T” harfi şeklinde bir yumurta kırıcısı bulunmaktadır. P. prasina yumurtalarının çapı ortalama 1.17±0.01 (1.03-1.23) mm, yüksekliği ise 1.39±0.03 (1.14 -1.69) mm’dir.
Yumurtalarını çiftleştikten 3 gün sonra 2’şer dakika ara ile bırakmakta ve yumurtayı bıraktıktan sonra arka bacaklarıyla diğer yumurtalara yaklaştırıp düzenli bir küme oluşturmaktadır. Laboratuvar şartlarında yumurtaların açılımı 8.02 gün sürmektedir. Bir kümede bulunan yumurtaların hepsi bir gün içinde açılmaktadır. Yumurtaların açılma oranı % 96.4 olarak saptanmıştır.
Nimf
Birinci dönem nimf: Baş, göğüs, duyarga ve bacaklar siyah, karın yeşil renktedir ve üzerinde siyah lekeler bulunmaktadır. Duyargalar 4 segmentlidir. Prothoraks genişliği ortalama 1.42 mm ve vücut boyu ise 1.56 mm dir.
İkinci dönem nimf: İlk dönemlerde siyah renkte, zamanla abdomen yeşil renk almaktadır ve üzerinde kalın siyah bantlar bulunmaktadır. Karnın kenarları kesik siyah bir çizgi ile çevrilidir. Duyargalar siyah renkte ve 4 segmentlidir. Prothoraks genişliği ortalama 2.47 mm ve vücut boyu ise 3.53 mm dir.
Üçüncü dönem nimf: Baş ve göğüs koyu yeşil, karın ise biraz daha açık yeşil renktedir ve karında kalın izler bulunmaktadır. Duyargaların 1. ve 2. segmentleri yeşil, 3. segmenti kırmızı, 4. segmenti ise kırmızımsı kahverengindedir ve 4 segmentlidir. Tarsuslar kırmızımsı kahverengindedir. Prothoraks genişliği ortalama 3.53 mm ve vücut boyu ise 4.84 mm dir.
Dördüncü dönem nimf: Tamamen yeşil renktedir. Duyargaların 3. segmenti kırmızı renkte, 4 segmenti ise kırmızımsı kahverengindedir. Tarsuslar kırmızımsı renktedir. Bu dönemde kanat izleri, paurometabol başkalaşmanın tipik özelliği olarak, belirmeye başlamaktadır. Prothoraks genişliği ortalama 5.60 mm ve vücut boyu ise 7.83 mm dir.
Beşinci dönem nimf: Renk yönünden bir önceki döneme benzemektedir. Ancak kanat izleri daha belirgindir. Prothoraks genişliği 6.87 mm ve vücut boyu ise 10.23 mm dir.
-
Birinci dönem nimf -
Üçüncü dönem nimf -
Beşinci dönem nimf
Ergin
Erginlerinin dorsali (üst ya da sırt kısmı) yeşil veya kahverenginde, ventral (alt ya da karın kısmı) açık yeşil veya kırmızıdır. Duyargaların uç segmentleri ve tarsus koyu kırmızıdır. Duyargaları 5 segmentli, 2. ve 3. segmentler eşit uzunluktadır. Ergin dişilerin boyu ortalama 14.39 mm ve prothoraks genişliği 8.55 mm, ergin erkeklerin boyu 12.77 mm ve prothoraks genişliği 7.87 mm’dir. Erginlerin yaşam süresi 10 aydır. Kışlamış erginler Haziran ayı sonlarına kadar yaşar. Erginlerdeki cinsiyet oranı 1:2 (erkek:dişi) olarak tespit edilmiştir.
Doğal koşullarda erginlerde yeşil ve kahverengi olarak 2 ana renk görülür. İlkbahar ve yaz aylarında parlak yeşil renge bürünürler. Kış uykusuna gireceği zaman rengi bronz-kahverengi olur. Türkiye'de kahverengi erginlerin Temmuz ayı sonlarından itibaren görülmeye başlandığı belirlenmiştir. Her iki rengin de populasyonda eşit oranda görüldüğü, ancak kışlamış erginlerin mat yeşil renkli olması ile yeni nesil yeşil erginlerden ayrıldığı, farklı renge sahip olma bakımından erginler arasında önemli bir fark bulunmadığı saptanmıştır.
Biyolojisi
Yarı başkalaşımlıdır (Paurometabol tipinde). Yani, nimfler erginlerine benzer ve pupa evresi yoktur. Çoğu zaman nimfleri alışkanlıkla "larva" terimiyle ifade edilse de, tam başkalaşımlı böceklerdeki gibi bir "larva" evresi yoktur. Yumurtadan larva olarak değil nimf olarak çıkarlar.
Kışı ergin olarak dökülmüş yapraklar altında ya da korunabilecekleri yerlerde geçirirler. Kışlayan erginler Mart sonu ya da Nisan başında hava sıcaklığı 18-20 °C ye ulaşınca kışlaklardan çıkarlar. Çıkış kısa sürede tamamlanır ve çıkan erginler çiftleşip yumurtalarını bırakırlar.
Yumurtalar genellikle 14-28 lik gruplar halinde fındık yapraklarının alt yüzlerine bırakılır. Yumurtalar 8-10 gün içinde açılır.
Yumurtalardan çıkan birinci dönem nimfler yumurta kümesi üzerinde ya da çok yakınında ve toplu olarak beslenirler. İkinci dönemi otlar üzerinde geçirdikten sonra ve üçüncü dönemden sonra fındıklar üzerine geçerek zararlı olmaya başlarlar. Yılda 1 döl verir.
Konukçıları
Karadeniz bölgesinde, öncelikle fındık zararlısıdır. Bundan başka, kiraz, dut, elma, Turunçgiller, kızılağaç, böğürtlen, saparna ve fındık altlarında bulunan yabancı otlar diğer konukçularıdır.
Zararı
Dünya fındık üretiminin % 65-75’i ve toplam ihracatın % 70-75’i Türkiye tarafından karşılanmaktadır. Yoğunluğu ve bütün fındık bahçelerinde ekonomik zarar seviyesinin üstünde bulunması ile diğer türlerden ayrılır. Fındığın dışındaki diğer bitkilerdeki zararı ise önemsenmeyecek derecede azdır.
Aynı şekilde bu zararlının İtalya’da fındık bahçelerinde en önemli zararlı olduğu ve benzer zararlılar içinde en yüksek populasyona sahip bulunduğu bilinmektedir.
Meyvelerde ergin ve nimfleri emgi yapmak suretiyle zararlı olurlar. Fındık kurdunda olduğu gibi, bunlar da karamuk oluştururlar:
Sarı karamuk : Erken dönemde (Temmuz ayı içinde), meyveler normal iriliğe gelinceye kadar geçen dönemde zarar gören meyvelerde oluşur. Fındık kokarcasının meyvelerde beslenmesi sonucu meyvelerin içi boştur, ya da şekilsizdir ve ağaçtan dökülürler. Ürün kaybına sebep olurlar.
Kara karamuk : İlerleyen dönemde, meyveler normal iriliğe ulaştıktan iç bağlayıncaya kadar geçen dönemde zarar gören meyvelerde oluşur. Fındık kokarcasının meyvelerde beslenmesi sonucu emgili meyvelerin içi şekilsiz ve lekelidir. Ürün kalitesinde düşmeye sebep olurlar. Lekeli iç şeklindeki zarar, iç fındıklarda bazen % 20 ye kadar çıkmakta ve ihracatta önemli sorunlar yaratmaktadır. Ekonomik zararı yüksektir.
Mücadele
Kültürel önlemler: Fındık bahçelerinde yabancı ot temizliğine dikkat edilmelidir.
Kimyasal mücadele: Kışlamış erginlere karşı ayrı bir mücadele gerekmez. Kışlamış erginlerin çıkışı Nisan ayı ortalarından itibaren en yüksek noktaya ulaşır. Bu tarihten itibaren kışlamış erginlere karşı ilaçlı mücadele yapılabilir. Ancak bu dönem fındıklarda en önemli zararlı olan fındık kurdu mücadelesine denk geldiğinden her iki zararlıya karşı etkili olabilecek bir ilaç kullanılabilir. Fakat nimflere karşı Temmuz ayında ilaçlama gerekir. İlaçlamaya karar vermek için bahçe büyüklüğüne göre 10-30 ocak seçilir. Sabah ya da akşam serinliğinde bir bez çarşaf üzerine ağaçlar silkelenerek düşen nimfler sayılır. Ocak başına 1 nimf bulunan bahçelerde mücadele uygulanır. Kullanılacak ilaçlar ve dozları hakkında en yakın il veya ilçe müdürlüklerine başvurulmalıdır.
Kaynakça
- İslam Saruhan ve Celal Tuncer (2006) , Palomena prasina L. (Heteroptera:Pentatomidae)’nın bazı morfolojik ve biyolojik özelliklerinin saptanması üzerinde araştırmalar, Türk. entomol. derg., 2006, 30 (1): 43-56 (Böcek üzerine yapılmış en kapsamlı Türkçe çalışmadır)
- zmma.gov.tr Fındık Yeşil Kokarcası
- samsun.tarim.gov.tr Fındık Yeşilkokarcası[ölü/kırık bağlantı]
- British Bugs (İngilizce)