Decemviri

Decemviri (tekil decemvir), Roma Cumhuriyeti'nde bir görevi yerine getirmeleri için atanmış ve Latince "On Adam" anlamına gelen terim. Bu on kişilik görev takımları, Konsüler imperium ile kanunların yazılması (legibus scribundis consulari imperio), açılan davaların değerlendirilmesi (stlitibus iudicandis), kurbanların kesilmesi (sacris faciundis), ve kamu arazilerinin bölüştürülmesi (agris dandis adsignandis) gibi değişik konularda görev yapmak üzere atanmışlardır.

Decemviri Legibus Scribundis Consulari Imperio

MÖ 452 yılında Romalı Plebler ve patriciler, Roma yönetim ilkelerinin tanımlanarak yasa olarak yazılması için on kişinin görevlendirilmesi konusunda anlaştılar; decemviri göreve başladıklarında, tüm diğer magistraların görevleri askıya alınacak ve kararları temyize götürülemeyecekti. Tamamı patricilerden oluşan ilk decemviri takımı, başlarında o yılın Konsülleri Appius Claudius Crassus ve Titus Genucius Augurinus olduğu halde MÖ 451 yılında görevi üstlendi. Her gün başka bir decemvir dönüşümlü olarak hükûmeti yönetti ve hangi decemvir o gün görevliyse fasces taşıyan lictorlar tarafından kendisine eşlik edildi. Adalet yönetimleri örnek niteliğindeydi ve Comitia Centuriata'ya on başlık halinde teklif ettikleri kanun taslağı kabul edildi.

Bu sistemin başarısı, MÖ 450 yılında yeni bir Decemviri takımının kurulmasına vesile oldu. Bu ikinci takım, kendilerinden öncekilerin on maddesine iki yeni madde daha ekleyerek gelecek birkaç yüzyıl boyunca Roma Anayasasının esasını oluşturacak olan On İki Levha Kanunları'nı (Lex Duodecim Tabularum) şekillendirdiler. Bununla birlikte, bu Decemviri takımının yönetimi zaman içerisinde şiddet dolu ve tiranca bir hâl aldı; her decemvir'e fasces ve balta taşıyan on iki lictor tarafından eşlik ediliyordu (Konsüller ve Diktatörlere de on iki lictor tarafından eşlik edilir ancak Roma şehir surları içerisinde sadece diktatör fasces ve balta ile dolaşabilirdi.).

Decemvirilerin görev süreleri sona erdiğinde, görevi teslim etmeyi reddettiler ya da takipçilerinin bu görevi üstlenmesi için izin istediler. Söylenelere göre Appius Claudius adaletsiz bir karar vererek Verginia adında genç bir kadını fahişelik yapmak zorunda bırakmış, babasını onu öldürmeye teşvik etmiş ve bu rezillik Decemvirlere karşı bir isyana neden olmuştur; decemviri görevlerini MÖ 449 yılında iade etmişler ve normal magistralık (magistratus ordinarii) yeniden tesis edilmiştir.

Decemviri Legibus Scribundis Consulari Imperio (MÖ 451):

• Appius Claudius Crassus Inregillensis Sabinus, Konsül;
• Titus Genucius Augurinus, Konsül;
• Titus Veturius Crassus Cicurinus;
• Gaius Iulius Iullus;
• Aulus Manlius Vulso;
• Servius Sulpicius Camerinus Cornutus;
• Publius Sestius Capito Vaticanus;
• Publius Curiatius Fistus Trigeminus;
• Titus Romilius Rocus Vaticanus; ve
• Spurius Postumius Albus Regillensis

Decemviri Legibus Scribundis Consulari Imperio (MÖ 450 – 449):

• Appius Claudius Crassus Inregillensis Sabinus;
• Marcus Cornelius Maluginensis;
• Marcus Sergius Esquilinus;
• Lucius Minucius Esquilinus Augurinus;
• Quintus Fabius Vibulanus;
• Quintus Poetelius Libo Visolus;
• Titus Antonius Merenda;
• Caeso Duillius Longus;
• Spurius Oppius Cornicen; ve
• Manius Rabuleius

Decemviri Stlitibus Iudicandis

Decemviri takımının bu şekli (decemviri litibus iudicandis olarak da adlandırılır) kökenleri geleneksel olarak Kral Servius Tullius'a dayandırılan antik dönem kaynaklı bir çeşit sivil mahkemedir ve asıl olarak bireylerin statüleriyle alâkalı sorunlarla ilgilenir. Başlangıçta bir praetor'un başkanlığı altında karar alan bir jüri iken zaman içerisinde Cumhuriyetin yıllık küçük magistralarından birisi haline gelmiş ve Comitia Populi Tributa tarafından seçilerek Vigintisexviri ("Yirmialtılar") birliğinin bir parçası olmuşlardır.

Suetonius ve Dio Cassius, Roma İmparatorluğunun princeps döneminde Augustus'un decemviri takımını Centumviri ("Yüzler") içerisine başkan olarak naklettiğini yazarlar. İmparatorluk yasaları altında, decemviri takımı büyük davalarda yargılama hakkına sahipti.

Decemviri Sacris Faciundis

Decemviri takımının bu şekli (decemviri sacrorum olarak da adlandırılır) dinsel bir işleve sahipti ve pleblerin devlet dininde eşit yönetimsel pay alma iddiaları sonucu ortaya çıkmış, beş pleb ve beş patrici üyeden oluşuyordu. İlk olarak MÖ 367 yılında, iki patrici'den oluşan ve Kehanet kitaplarına danışılması ve Apollo oyunlarının düzenlenmesinden sorumlu duumviri ("İkiler") yerine atanmıştır. Bu dinsel birliğe üyelik yaşam boyuydu ve birlik zaman içerisinde bir quindecemviri haline geldi—on beş üyeden oluşan birlik—ve buna dayanarak (quindecemviri sacris faciundis) Cumhuriyetin son yüzyılında büyük ihtimalle diktatör Lucius Cornelius Sulla tarafından ismi değiştirildi; diktatör Gaius Iulius Caesar tarafından on altıncı decemvir eklenmişse de bu emsal teşkil etmemiştir...

Decemviri Agris Dandis Adsignandis

Decemviri takımının bu şekli, zaman zaman kamu arazilerinin (ager publicus) bölüşümünü kontrol etmek amacıyla atanmıştır. .

Kaynakça

• Yunan ve Roma Eski Eserleri Sözlüğü, (İngilizce)