Şah İsmail'in Gürcistan seferleri
| Şah İsmail'in Gürcistan seferleri | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Şah İsmail'in seferleri | |||||||||||
| |||||||||||
| Taraflar | |||||||||||
.svg){kind=small} Safevi İmparatorluğu Destekçiler:  Samtshe Atabeyliği |
 Kartli Kaheti Krallığı İmereti Krallığı Destekçiler:  Osmanlı İmparatorluğu | ||||||||||
| Komutanlar ve liderler | |||||||||||
|
Şah İsmail Rumlu Div Sultan IV. Kvarkvare Cakeli |
Manuçar Levan Davud bey Kızıl Ahmed oglu ☪ | ||||||||||
Şah İsmail'in Gürcistan seferleri; Safevi şahı I. İsmail (1501-1524) döneminde, günümüz Gürcistan topraklarına yapılan Kızılbaş yürüyüşleri olarak bilinir.
Zemin[değiştir | kaynağı değiştir]
1500 yılında Çabani savaşında Şirvanşahları mağlup eden Şah İsmail, Bakü ve Şamahı'yı ele geçirmiş, 1501'de Şerur savaşında Akkoyunlu Elvend Mirza'yı yenerek Tebriz'e girerek kendini Şah ilan etmiştir. Bundan sonra Safevi devleti hızla topraklarını genişletti ve bir imparatorluğa dönüştü.
İlk Safevi hükümdarı Şah İsmail (1501-1524), 1510'ların başında Kartli ve Kakheti krallıklarını vassalı yaptı.[1] Ancak o zaman, modern İran bölgesinde egemenliğini sağlamlaştırmaya odaklanmıştı, bu yüzden burada otoritesini daha da güçlendirmekle uğraşmadı. Defalarca Gürcistan'a seferler yaptı, özellikle 1518'de gerçekleştirdiği sefer dikkat çekti. Bu sefer sonucunda tekrar Gürcü hakimleri vassal yaptı ve 1522'de Tiflis'e kızılbaş ordusundan oluşan bir garnizon yerleştirildi. Ancak, gerçek Safeviler tarafından atanan bir hakimler sisteminin oluşturulması, oğlu ve halefi I. Tahmasb'in saltanatı sırasında gerçekleşti.[2][3]
Kızılbaş seferleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Osmanlı padişahıyla arasındaki gergin ilişkileri gören Şah İsmail, gelecekteki mücadelede konumunu iyileştirmek için Gürcistan'daki otoritesini güçlendirmeye karar verdi. Gürcistan'daki durum da bunun için elverişliydi, çünkü birbirleriyle savaşan birkaç beylik vardı.[4] Gürcüler, Kızılbaşların oraya saldırmaları için gerekli resmi bahaneyi kendileri yarattılar. Böylece Meskheti Çarı IV Kvarkvare (1516-1535), İmereti hükümdarı tarafından yenildi ve Nahçıvan'daki İsmail'in kampına sığındı. İsmail, kendisinden istenilen yardıma karşılık olarak, Div Sultan Rumlu komutasındaki Kızılbaş ordusunun bir bölümünü Gürcistan'a gönderdi. Sefer sonucunda İmereti'nin ordusu yenildi ve yardım için Osmanlı ordusuna sığındı. Kvarkvare tahtı geri aldı. Sonraki birkaç yıl içinde, Osmanlı İmparatorluğu'ndan bir Türk ordusuyla dönen İmereti hükümdarı, Kvarkvare'nin mülklerini yeniden yağmalamaya başladı. Dabil'de meydana gelen savaşta Kızılbaşlar Osmanlı ordusunu yenmiş, Osmanlı komutanı öldürülmüş ve İmereti hükümdarı dağlara kaçarak hayatını kurtarmayı başarmıştır. Kızılbaşların üçüncü Gürcü yürüyüşü 1521'de Rumlu Div Sultan'nın komutasında gerçekleşti. Bu sefer, Kaheti kralının Şeki'ye saldırısına bir yanıttı. Rumlu Div Sultan, Ganıh (Alazan) ve Gabırrı (İori) nehirlerini geçerek Zayam ve Garam kalelerine saldırdı. Lavand Han kazanamayacağını görünce Rumlu Div Sultanın huzuruna geldi. Onunla birlikte Gürcistan'ın diğer hükümdarları - Kvarkvare, Davud bey ve İmereti hükümdarı - bu şekilde hareket ettiler. Div Sultan ile birlikte Nahçıvan'da kışlamakta olan Şah İsmail'in yanına geldiler. Burada Gürcü çarları Safevilere yıllık haraç ödemeyi üstlendi ve mülklerine geri döndü.[5]
Şah İsmail'in ölümünden kısa bir süre önce, O Şeki ve Gürcistan civarında olmuş, Kızılbaşlar ve Şeki'nin soylularıyla birlikte avlanmışlar. Buradan dönüş yolunda Şah İsmail'e Kaheti hükümdarı Lavand'ın büyük bir orduyla Şeki'ye saldırdığını ve şekiilerin yenildiği bilgisi verildi. Buna öfkelenen Şah İsmail, Lavand üzerine yürümek istedi, ancak hastalığı ve ölümü planını engelledi.[6]
Sonuç[değiştir | kaynağı değiştir]
Bu yürüyüşler sonucunda günümüz Gürcistan topraklarında Kızılbaş egemenliğinin kurulması için zemin oluşturulmuştur. Şah İsmail Çaldıran Savaşı'na kadar gücünü daha güneydeki topraklara yaymakla ilgilense de Çaldıran Savaşı'ndaki yenilgiden sonra Gürcistan'ın Osmanlılara karşı mücadeledeki stratejik önemi onun gözünde arttı. Bundan sonra düzenli olarak Gürcistan'a kızılbaş seferleri düzenlendi. Ancak günümüz Gürcistan topraklarında kızılbaş egemenliğinin güçlenmesi I. Tahmasb zamanında gerçekleşti.[7][3]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Kaynak[değiştir | kaynağı değiştir]
- Donald Rayfield (2012). Edge of Empires: A History of Georgia. Reaktion Books. ISBN 978-1780230702. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
- Keith Hitchins (2001). GEORGIA ii. History of Iranian-Georgian Relations. New York: Encyclopædia Iranica.
- Oqtay Afandiyev. Azerbaycan Safevi Devleti. Bakü. ISBN 978-9952-34-101-0. 20 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Eylül 2022.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Rayfield 2012, ss. 164, 166.
- ^ Hitchins 2001, ss. 464–470.
- ^ a b Rayfield 2012, s. 166.
- ^ Əfəndiyev 2007, s. 64.
- ^ Əfəndiyev 2007, s. 65.
- ^ Əfəndiyev 2007, s. 66.
- ^ Hitchins 2001, ss. 470.