Şablon:GM/2019-09-07

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Sibirya Yupikleri ya da Yuitler, Rusya'ya bağlı Çukçi Yarımadası ile ABD'deki Alaska eyaletine bağlı St. Lawrence Adası'nda yaşayan Yupik kolundan bir Eskimo halkı. Alaska Yerli Dil Merkezine göre Alaska'daki 1.400 kişilik nüfustan 1.000 kadarı, Rusyadaki 900 kişilik nüfustan ise ancak 300 tanesi anadillerini konuşabiliyor.

St. Lawrence Adası'ndaki Sibirya Yupikleri, Alaska'da kültürel olarak İnyupiklere en yakın halktır. Rusya'daki Sibirya Yupikleri, Çukçilerin kültürel asimilasyonu altında kalarak Çukçileşmişlerdir. Kıyı Çukçilerinin de Çukçileşmiş Yupik oldukları tahmin edilmektedir. Çukçilerle kendilerini Yupik olarak Çukçilerden soyutlayanlar arasında tek fark dilde görülmektedir. Sibirya Yupiklerinin günümüzdeki nüfusları 2000'in üzerindedir. 1980 ve 1992 yılında yapılan sayımlarda, Sibirya Yupiklerinin %95'inin Sibirya Yupikçesini konuşabildiği görülmüştür; fakat günümüzde bu oran daha düşüktür. Sibirya Yupiklerinin gelenkesel inancı animizm ve şamanizm olsa da 1887 yılından itibaren Hristiyanlık da yaygınlaşmıştır. Halkın ana geçim kaynakları ise avcılık ve toplayıcılık ile fildişi oymacılığıdır. ABD Kongresi'nde 18 Aralık 1971 günü yürülüğe giren Alaska Yerli Talepleri Çözümleme Yasası (ANCSA), Alaska'daki bütün yerli halklara olduğu gibi Sibirya Yupiklerine de ekonomik bir rahatlama getirmiştir. Rusya'daki Sibirya Yupikleri ise Sovyetler Birliği dönemindeki ekonomik rahatlamadan günümüzde oldukça uzaktır ve kültürel yozlaşma ile birlikte işsizlik, alkol ve buna bağlı yüksek suç oranları Asya Eskimoları'nın bugünkü toplumsal sorunlarıdır. (Devamı...)


Pedro de Valdivia (1500 - 1 Ocak 1554) İspanyol konkistador ve Şili`nin ilk valisidir. Valdivia, Santiago, Concepción şehirleri başta olmak üzere, bölgedeki birçok şehrin kurucusudur.

Pedro de Valdivia`nın hidalgo soyundan 1500 yılında (bazı kaynaklarda 1497`ye kadar gider) Badajoz, İspanya`da dünyaya geldiği sanılmaktadır. 1520`de V. Karl`ın ordusuna yazılarak 1521`de Flanders`te 1522 ve 1525 yılları arasında İtalya`da savaştı. 1533 yılında Marina Ortiz de Gaete ile evlendi. Valdivia, 1535`te Venezüela`ya gezi yaparak onu terk etti. Diego de Almagro`nun seferinin başarısızlıkla sonuçlanmasından sonra, Valdivia güney Peru`daki yerlerin fethinin tamamlanması için Peru valisinden izin istedi. Gerekli izni aldı ve "Vali vekili" olarak atandı. Sefer, henüz başlangıçta yaşanan sorunlar yüzünden sıkıntılı başladı. Valdivia bu seferi finanse edebilmek için kendisine bağlı yerleri satmak zorunda kalmıştı. Asker ve maceracı eksikliği de bir sorun oluşturuyordu, çünkü sefer heyeti fakir olduğundan emin olduğu yerleri fethetmek istemiyordu. Sonunda heyet Ocak 1540`ta Cuzco, Peru`dan ayılarak hareket etti, heyette yaklaşık bin Hindistan yerlisi ve sadece birkaç İspanyol bulunuyordu. Yolda heyete daha fazla İspanyol katıldı. Bu yeni katılan maceracı istilacılar Bolivya dağlarında başarısızlığa uğrayan seferin bir parçasını oluşturanlardı. Sonuçta sefere hepi topu 150 İspanyol daha katılmıştı. Valdivia, Almagro`nun Peru`ya döndüğü Atakama Çölü rotasını izleyerek ilerledi. Copiapo vadisine vardıklarında Valdivia bölgeyi kral adına tasarrufuna aldı. Kısa bir süre sonra güneye doğru ilerlemeye başladılar, aynı yılın Aralık ayında Mapocho nehrine vararak burada kalıcı bir yerleşim birimi oluşturdular. Cuzco`dan ayrılmasından on bir ay sonra Valdivia ve ekibi Mapocho nehrine varmıştı, fakat yolculuk oldukça uzun ve sıkıntılı sürmüştü. Daha önceden İspanyol akınlarını yaşayan yerliler, geri çekilirken mahsüllerini yakmış, hayvanlarını da yanlarında götürmüş ve Valdivia`nın tayfası için hiçbir şey geriye bırakmamıştı. (Devamı...)