İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası
İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası ya da İstanbul Puanlı Atletizm Birinciliği, 1929-88 yılları arasında İstanbul'un atletizm branşındaki şampiyonunu belirlemek için yapılan spor organizasyonu.
Fikrin gelişimi
Türkiye'de atletizm ilk olarak XIX. Yüzyılın son çeyreğinden itibaren Galatasaray Lisesi ve Robert Lisesi gibi okullarda başlamış [1], Galatasaray Lisesi'nde beden eğitimi öğretmeni olan Monsieur Curel'in 1870 yılında Kağıthane’de düzenlediği koşu, atma ve atlama dallarından oluşan idman bayramı Türkiye’de atletizm yarışmalarının başlangıcı olarak anılmıştır [2].
Kulüp düzeyinde ise ilk kez 1908 yılında İkinci Meşrutiyet döneminin başlamasıyla canlanan spor ortamında Fenerbahçe, Beşiktaş ve İstanbul Jimnastik Kulübü tarafından ele alınan bu spor dalında, 26 Ekim 1913'te Fenerbahçe'nin düzenlediği ilk atletizm bayramı azınlıklar arasında revaçta olan bu spor dalının, Türk sporcular arasında da beklenen ilgiyi görmesini sağladı. Union Club Sahasındaki yarışlarda sadece 100 metre ve ve 800 metre koşuldu ve Fenerbahçeli Bedri Yıldırım ile Tripo birinci oldular [3]. Aynı dönemde aynı sahada Hilâl-i Ahmer Cemiyeti ve Donanma Cemiyeti'nin hasılat amaçlı tertip ettiği yarışmalarda da Beşiktaşlı sporcular başarı kazandılar [4]. 1 Mayıs 1914'te İstanbul Jimnastik Kulübünün düzenlediği yarışlarda atletizm ile ilgili merak daha da arttıysa da, aynı yıl Birinci Dünya Savaşı'nın başlaması bu alandaki gelişmeyi kesintiye uğrattı.
Tüm spor faaliyetlerinin eşgüdümünü sağlamak üzere kurulan Türkiye İdman Cemiyetleri İttifakı'na 1922 yılında dahil olan Türkiye Atletizm Federasyonu'nun faaliyete geçmesiyle Türkiye'de ilk düzenli ve atletizmdeki tüm kategorileri kapsayan atletizm yarışmaları başladı. Bunu Fenerbahçe, Galatasaray, Beşiktaş ile azınlık kulüpleri Beyoğluspor ve Kurtuluş'un (1896 yılında İstanbul Rumları tarafından Tatavla Heraklis adıyla kurulan ve Türkiye'nin en eski spor kulübü olan Kurtuluş 1906 yılında Atina'da düzenlenen Ara Olimpiyatları'nda Osmanlı Devleti'ni temsil etmişti [5]) yarışmalara getirdiği rekabet havası izledi.
1924 Yaz Olimpiyatları'nda Türk sporcuların başarılı olamaması, yarışmaların derecelerinin de kaydedildiği bir düzene kavuşturulması fikrini getirdi ve bu sistemle Türk atletizm tarihinde ilk Türkiye Ferdi Atletizm Şampiyonası yarışmaları 5 Eylül 1924'te Eskişehir'de yapıldı [2]. Aynı yıl, derecelerin, rekorların ve sporcu sıralamalarının belirlendiği ilk İstanbul Ferdi Atletizm Şampiyonası organize edildi.
1924 yılında başlayan İstanbul Ferdi Atletizm Şampiyonası günümüze dek sürerken, kulüpler arasındaki rekabet puan sistemiyle İstanbul'un en başarılı kulübünü belirleyecek bir organizasyonun yapılması düşüncesiyle ilk İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası 1929 yılında düzenlendi ve güçlü bir kadroya sahip Galatasaray'ın şampiyonaya katılmaması neticesinde 120 puanlı Beşiktaş şampiyon, 92 puanlı Fenerbahçe de ikinci oldular [6].
1938'e kadar kesintili olarak yapılan bu şampiyona, o yıldan itibaren daha düzenli bir hal aldı. Aynı yıl kulüplerarası puanlı Gül Kupası yarışlarının da başlatılmasıyla düzenli olarak yapılan kulüplerarası şampiyonalar ikiye çıktı. 1951 yılından itibarense Türkiye Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası'nın düzenlenmeye başlanmasıyla rekabet daha çetin bir hal aldı.
Şampiyonanın geçmişi
1929'dan 1988'e dek geçen 60 yıllık süre zarfında Şampiyona toplam 52 kez düzenlendi. 1930'lu yıllarda ve 1942 ile 1943 yıllarında İkinci Dünya Savaşı koşulları nedeniyle yapılamayan; 1975-1982 arasında da beş kez kulüplerin teşkilatla sorunları, ekonomik bunalım ve sıkıyönetim gibi nedenlerle tertiplenemeyen organizasyonda baştan sona kadar boy gösteren Fenerbahçe 24 kez şampiyon olurken, 1950'li yılların ikinci yarısında atletizmde çöküş yaşayan Galatasaray sarı-lacivertli takımı 16 şampiyonlukla takip etti. İlk iki şampiyonanın birincisi Beşiktaş Galatasaray'ın 1950'lerin ikinci yarısındaki çöküşünün yarattığı boşluğu doldurup iki şampiyonluk daha alarak toplamda 4 şampiyonluğa ulaştı.
1933 yılında Galatasaray'daki çatlama sonucunda bu kulüpten ayrılan idareci ile sporcularla kurulan [7] ve 1938 yılında futbolda İstanbul ve Türkiye şampiyonluğuna ulaşan Ateş Güneş kulübü atletizmde de aynı yıl şampiyon olurken, 1941 yılında kurulan ve 1960'ların başına dek boksta ve 1970'lerin ortalarına dek voleybolda şampiyonluklar kazanan İETT[8] 1945'te ve daha çok basketbolda ününü duyurmuş olmakla birlikte 1970'lerin ikinci yarısında atletizmde de iddialı konuma gelen İTÜ 1979'da birer şampiyonluk almışlardır.
1955 yılındaki 6-7 Eylül Olayları'ndan sonra İstanbul Rumlarının büyük oranda göç etmeleriyle o döneme dek iddialı olan azınlık kulüpleri de ortadan kaybolmuştur.
Türk atletizminin uluslararası alanda birçok başarı kazandığı 1930'lardan 1960'lara kadar yüksek sayıda seyircilere hitap eden İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası 1960'lardan itibaren ilgisini kaybetti. 1987 yılında birkaç kademeden oluşan Türkiye Atletizm Ligi'nin başlamasıyla 1988 yılında son kez düzenlendi.
Şampiyonlar
| Sezon | Şampiyon | İkinci | Yer ve tarih |
|---|---|---|---|
| 1929 | Beşiktaş | Fenerbahçe | Fenerbahçe Stadyumu, 11 Ekim 1929 |
| 1930 | Beşiktaş | Fenerbahçe | Fenerbahçe Stadyumu, 1930 |
| 1931 | |||
| 1932 | Beşiktaş | Galatasaray | Fenerbahçe Stadyumu, 22-29 Temmuz 1932 |
| 1933 | |||
| 1934 | |||
| 1935 | Galatasaray | Beşiktaş | Taksim Stadyumu, 13-14 Temmuz 1935 |
| 1936 | |||
| 1937 | |||
| 1938 | Ateş Güneş | Fenerbahçe | Fenerbahçe Stadyumu, 1938 |
| 1939 | Fenerbahçe | Galatasaray | Fenerbahçe Stadyumu, 5-6 Ağustos 1939 |
| 1940 | Fenerbahçe | Galatasaray | Fenerbahçe Stadyumu, 2-4 Ağustos 1940 |
| 1941 | Fenerbahçe | Galatasaray | Fenerbahçe Stadyumu, 12-13 Temmuz 1941 |
| 1942 | |||
| 1943 | |||
| 1944 | Fenerbahçe | Sümerspor | Fenerbahçe Stadyumu, 23-24 Temmuz 1944 |
| 1945 | İETT | Fenerbahçe | Fenerbahçe Stadyumu, 11-12 Ağustos 1945 |
| 1946 | Fenerbahçe | Galatasaray | Fenerbahçe Stadyumu, 15-16 Ağustos 1946 |
| 1947 | Fenerbahçe | İETT | İnönü Stadyumu, 9-10 Ağustos 1947 |
| 1948 | Fenerbahçe | İETT | İnönü Stadyumu, 1948 |
| 1949 | Fenerbahçe | Galatasaray | İnönü Stadyumu, 17-18 Temmuz 1949 |
| 1950 | Fenerbahçe | Galatasaray | İnönü Stadyumu, 18-19 Ağustos 1950 |
| 1951 | Galatasaray | Fenerbahçe | Mithatpaşa Stadyumu, 20-22 Temmuz 1951 |
| 1952 | Fenerbahçe | Beşiktaş | Fenerbahçe Stadyumu, 1-2 Eylül 1952 |
| 1953 | Fenerbahçe | Beyoğluspor | Fenerbahçe Stadyumu, 15-16 Ağustos 1953 |
| 1954 | Fenerbahçe | Beyoğluspor | Fenerbahçe Stadyumu, 2-3 Ekim 1954 |
| 1955 | Fenerbahçe | Beşiktaş | Fenerbahçe Stadyumu, 28-31 Ekim 1955 |
| 1956 | Fenerbahçe | Beşiktaş | Mithatpaşa Stadyumu, 25-26 Ağustos 1956 |
| 1957 | Fenerbahçe | Beşiktaş | Mithatpaşa Stadyumu, 29-30 Haziran 1957 |
| 1958 | Beşiktaş | Fenerbahçe | Fenerbahçe Stadyumu, 26-27 Temmuz 1958 |
| 1959 | Fenerbahçe | Beşiktaş | Mithatpaşa Stadyumu, 1-2 Haziran 1959 |
| 1960 | Beşiktaş | Fenerbahçe | Mithatpaşa Stadyumu, 16-17 Temmuz 1960 |
| 1961 | Fenerbahçe | Kurtuluşspor | Mithatpaşa Stadyumu, 21-22 Ağustos 1961 |
| 1962 | Fenerbahçe | Beşiktaş | Mithatpaşa Stadyumu, 4-5 Ağustos 1962 |
| 1963 | Galatasaray | Fenerbahçe | Mithatpaşa Stadyumu,8-9 Haziran 1963 |
| 1964 | Fenerbahçe | Galatasaray | Mithatpaşa Stadyumu, 8-9 Ağustos 1964 |
| 1965 | Galatasaray | Fenerbahçe | Mithatpaşa Stadyumu, 22-23 Ekim 1965 |
| 1966 | Galatasaray | Fenerbahçe | Ali Sami Yen Stadyumu, 13-14 Eylül 1966 |
| 1967 | Galatasaray | Fenerbahçe | Ali Sami Yen Stadyumu, 1-2 Eylül 1967 |
| 1968 | Fenerbahçe | Galatasaray | Fenerbahçe Stadyumu, 24-25 Ağustos 1968 |
| 1969 | Galatasaray | Fenerbahçe | Mithatpaşa Stadyumu, 6-7 Eylül 1969 |
| 1970 | Galatasaray | Fenerbahçe | Fenerbahçe Stadyumu, 18-19 Temmuz 1970 |
| 1971 | Galatasaray | Fenerbahçe | 21-22 Temmuz 1971 |
| 1972 | Galatasaray | Fenerbahçe | 12-13 Ağustos 1972 |
| 1973 | Galatasaray | Fenerbahçe | Mithatpaşa Staduyumu, 18-19 Ağustos 1973 |
| 1974 | Galatasaray | Fenerbahçe | İnönü Stadyumu, 17-18 Ağustos 1974 |
| 1975 | |||
| 1976 | |||
| 1977 | |||
| 1978 | Galatasaray | İTÜ | İnönü Stadyumu, 26-27 Ağustos 1978 |
| 1979 | İTÜ | Fenerbahçe | İnönü Stadyumu, 15-16 Ekim 1979 |
| 1980 | |||
| 1981 | Galatasaray | İTÜ | İnönü Stadyumu, 5-6 Eylül 1981 |
| 1982 | |||
| 1983 | Galatasaray | Fenerbahçe | İnönü Stadyumu, 17-18 Nisan 1983 |
| 1984 | Fenerbahçe | Galatasaray | İnönü Stadyumu, 4-5 Ağustos 1984 |
| 1985 | Fenerbahçe | Galatasaray | İnönü Stadyumu, 17-18 Ağustos 1985 |
| 1986 | Galatasaray | Fenerbahçe | İnönü Stadyumu, 24-25 Mayıs 1986 |
| 1987 | Fenerbahçe | Boğaziçi | Burhan Felek, 27-28 Haziran 1987 |
| 1988 | Fenerbahçe | ENKA | Burhan Felek, 2-3 Temmuz 1988 |
- 1968 yılında 24-25 Ağustos tarihlerinde düzenlenen Şampiyona'da Galatasaray en fazla puanı toplamasına rağmen 4x400 bayrak yarışında bir Galatasaraylı atletin rakibine dirsek attığı belirlenince sarı-kırmızılılar diskalifiye edildi ve bu yarıştan aldıkları puan silindi. Böylece 33.848 puan alan Fenerbahçe şampiyon, 32.456 puan alan Galatasaray ise ikinci oldu.[9].
- 1975 yılında İstanbul kulüpleri İstanbul bölgesinin tek atletizm antrenörü Şevki Koru'nun emekliye ayrılacak olmasından dolayı, Atletizm Federasyonu Başkanı Cüneyt Koryürek'e başvurarak yeni ve yabancı bir antrenör görevlendirilmesini talep etmişler, ayrıca Federasyon'un uygulamalarını eleştirmişlerdir [10]. İstanbul atletizmindeki bu kargaşa İstanbul Atletizm Bölge Müdürlüğü'ne 1975 yılının İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası'nı düzenleme olanağını vermemiş, buna karşılık Bölge Müdürü Kamuran Tekil söz konusu sezonda Fenerbahçe Atletizm Bayramı (5-6 Temmuz), Galatasaray Atletizm Bayramı (25 Temmuz), Spor Yazarları Bayramı (16-17 Ağustos), Uluslararası Cezmi Or Yarışları (13-14 Eylül) ve Türkiye-Bulgaristan Genç Milli Müsabakaları (14 Eylül) olmak üzere beş yarışma düzenleneceğini açıklamıştır [11]. Daha sonra Galatasaray Atletizm Bayramı yapılmazken, diğer dört faaliyet gerçekleşmiştir.
- 1976 yılında ise kulüpler İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası'nı boykot etmişlerdir. 22 Mayıs 1976 tarihinde yapılan açıklamada yarış koşullarının düzeltilmemesi halinde İstanbul'daki hiçbir yarışa katılmayacaklarını İstanbul Atletizm Bölge Müdürlüğü'ne yazılı olarak bildirmişlerdir[12]. 5-6 Haziran 1976 tarihlerinde İnönü Stadyumu'nda düzenlenmesi planlanan Şampiyona'ya gelen 128 atlet taleplerini bu defa pankartlara yazmış, daha sonra eşofmanlarını giyerek pistten tribüne çıkmışlardır [13]. 13 Haziran'da ise atletler yarışmak üzere stada gelmelerine rağmen, bu defa bölge müdürlüğü idarecileri ve hakemler gelmeyince kendi aralarında yarışmışlardır[14].
- 1977 sezonunda da İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası düzenlenmezken sadece atmalar yarışmaları yapılmıştır[15].
- 1980 yılında İstanbul Kulüplerarası Atletizm Şampiyonası düzenlenemedi, sadece 14-15 Haziran'da Ferdi Atletizm Yarışması yapıldı [16]. Atletizm İstanbul Bölge Müdürlüğü 16-17 Ağustos tarihlerinde ise sadece Galatasaray, Fenerbahçe ve İTÜ'nün katıldığı bir üçlü yarışma tertip etti, bu yarışmada Galatasaray şampiyon oldu[17]. Sonraki dönem ise 12 Eylül Darbesi'ne giden sürecin sıkıyönetim koşulları nedeniyle Kulüplerarası Şampiyona'nın düzenlenmesine olanak tanımadı. Bu dönemde kulüpler ile Bölge Müdürlüğü arasındaki gerilim devam etti. Nitkim İstanbullu atletler Uluslararası Cezmi Or Yarışları'na protesto amaçlı katılmadılar[18].
- 1982 yılında da sadece Türkiye Şampiyonası seçmeleri mahiyetinde İstanbul Ferdi Atletizm Şampiyonası düzenlendi[19] ve kulüplerarası şampiyona tertiplenmedi.
Takım Başarıları
| Takım | Şampiyonluk sayısı | İkincilik |
|---|---|---|
| Fenerbahçe | 24 | 20 |
| Galatasaray | 16 | 10 |
| Beşiktaş | 5 | 7 |
| İTÜ | 1 | 2 |
| İETT | 1 | 2 |
| Ateş Güneş | 1 | 0 |
| Beyoğluspor | 0 | 2 |
| Kurtuluşspor | 0 | 1 |
| Sümerspor | 0 | 1 |
| Atatürk Amatör Atletizm | 0 | 1 |
| Boğaziçi | 0 | 1 |
| ENKA | 0 | 1 |
Kaynakça
- ^ Galatasaray SK resmi sitesi "Pistlerde Galatasaray"
- ^ a b Türkiye Atletizm Federasyonu resmi sitesi, "Ülkemizde Atletizm"
- ^ Atletizm Dünyası sitesi, "Türkiye'de atletizm"
- ^ Beşiktaş JK resmi sitesi "Branş tarihleri/Atletizm"
- ^ Kurtuluş SK resmi sitesi
- ^ Dağlaroğlu, Rüştü, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi (1907-1957)", İstanbul (1957) s. 499
- ^ 1905 GS sitesi
- ^ İstanbul Büyükşehir Belediye SK resmi sitesi, "İETT Kulüp Tarihi"
- ^ Cumhuriyet 26 Ağustos 1968
- ^ Cumhuriyet, 15 Haziran 1975
- ^ Cumhuriyet, 26 Haziran 1975
- ^ Cumhuriyet, 23 Mayıs 1976
- ^ Milliyet, 6 Haziran 1976
- ^ Cumhuriyet, 14 Haziran 1976
- ^ Milliyet, 23 Temmuz 1977
- ^ Milliyet, 16 Haziran 1980
- ^ Milliyet, 18 Ağustos 1980
- ^ Cumhuriyet, 18 Temmuz 1980
- ^ Cumhuriyet, 6 Ekim 1982
Dış bağlantılar
- Cumhuriyet gazete arşivi
- Milliyet gazete arşivi
- Fenerbahçe Spor Kulübü resmi sitesi atletizm sayfaları
- Galatasaray Spor Kulübü resmi sitesi atletizm tarihçesi
- Beşiktaş Jimnastik Kulübü atletizm branşı tarihçesi
- Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1957", İstanbul (1957).
- Rüştü Dağlaroğlu, "Fenerbahçe Spor Kulübü Tarihi 1907-1987", İstanbul (1988).
- Vala Somalı, "Türk Sporunda 75 Yıl-Beşiktaş Spor Tarihi", İstanbul (1978).
- Neriman Tekil, "Atletizm Almanak 1981-82", İstanbul (1982).
- Türkiye Atletizm Federasyonu resmi sitesi.