İçeriğe atla

İran'da Kültür Devrimi

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Kültür Devrimi (1980-1983; Farsça: انقلاب فرهنگی; Enqilābi Ferhengi), İran akademisinin Batılı ve İslami olmayan etkilerden (gelenekçi, politik olmayan İslami doktrinler dahil) devrimci ve politik İslam ile uyumlu hale getirilmek üzere arındırıldığı, İran Devrimi'ni takip eden bir dönemdi. İran'daki yüksek öğrenimde Ayetullah Humeyni'nin İran'daki İslam devletine karşı çıkan birçok laik ve solcu güç olduğundan, kültürel devrim bazen üniversite kampüslerinin ele geçirilmesinde şiddet içeriyordu.[1] İslam Cumhuriyeti'nin kullandığı resmi ad "Kültür Devrimi"dir.

Kültür Devrimi Karargahı ve daha sonra Yüksek Kültür Devrimi Konseyi tarafından yönetilen devrim, başlangıçta üniversiteleri üç yıl süreyle (1980-1983) kapattı ve yeniden açıldıktan sonra birçok kitabı yasakladı ve binlerce öğrenci ve öğretim görevlisini okullardan uzaklaştırdı.[2] Kültür devrimi bazen üniversite kampüslerinin ele geçirilmesinde şiddet içeriyordu. İran'da yüksek öğrenimde Ayetullah Humeyni'nin İran'daki İslam devletine karşı çıkan birçok sol güç vardı. Pek çok üniversitede Humeyni kontrolünün direnişi büyük ölçüde başarısız oldu. Kaç öğrenci veya öğretim üyesinin öldürüldüğü bilinmiyor.[1][3][4]

Hükümetin dış etkileri sansürleme süreci sonuçsuz kalmadı. Pek çok kişinin özgürlüğünü, eğitimini ve mesleki geçimini kesintiye uğratmasının ve "İran'ın kültürel ve entelektüel yaşamına ve başarısına büyük bir darbe" vurmasının yanı sıra[5] birçok öğretmen ve teknokratın göçüne de katkıda bulundu. Bu iş becerisi ve sermaye kaybı İran ekonomisini zayıflattı.

Yetkililer ve kurucular[değiştir | kaynağı değiştir]

Kısa sürede İran'ın akademik kurumlarından 700'e yakın üniversite profesörü katıldı.[6][7]

İsim Başlık
Ruhullah Humeyni Kurucu
Ali Hamaney Kurucu ve konsey başkanı
Muhammed Cevad Bahuner Konsey üyeleri
Ahmed Ahmedi
Celaleddin Farsi
Mehdi Gülşeni
Hasan Habibi
Ali Şeriatmedari
Abdülkerim Süruş
Mustafa Muin Bilim bakanı
Hasan Arifi

Üniversitelerin İslamlaştırılması[değiştir | kaynağı değiştir]

Üniversitelerin kapatılmasından önce yabancı güçlerin üniversite kampüslerine yönelik saldırıları yaşandı. 18 Nisan 1980 Cuma namazı sonrasında Humeyni üniversitelere sert bir şekilde saldıran bir konuşma yaptı.

Ekonomik yaptırımlardan ya da askeri müdahaleden korkmuyoruz. Bizim korktuğumuz Batı üniversiteleri ve gençlerimizin Batı ya da Doğu çıkarları doğrultusunda yetiştirilmesidir.

[8]

Onun sözlerinin, destekçisi Hizbullah tarafından "Tahran Öğretmen Okulu'na o akşam yapılacak saldırı için bir sinyal görevi gördüğü" düşünülüyor. Bir öğrencinin linç edildiği aktarıldı ve İngiliz bir muhabirin ifadesine göre kampüs bir "savaş bölgesi" görünümüne büründü. Ertesi gün Hizbullah, Şiraz Üniversitesi'ndeki solcu öğrenci ofislerini yağmaladı. Yaklaşık 300 öğrencinin hastanede tedaviye ihtiyacı vardı. Meşhed ve İsfahan üniversitelerinde de öğrenci gruplarına yönelik saldırılar yaşandı.[9] Saldırılar 21 Nisan'da ve ertesi gün Ahvaz ve Reşt üniversitelerinde devam etti. Bu üniversite çatışmalarında 20'den fazla kişi hayatını kaybetti. Nisan ayındaki İslamlaşma çatışmasının hemen ardından üniversiteler kapandı. İki yıl daha açılmayacaklardı.[9]

Hareketin ana teması üniversiteleri ve eğitim sistemini yabancı etkilerden arındırmaktı. Orijinal mektubunda Humeyni şöyle yazıyordu: Kendinizi Doğu ve Batı'ya ait her türlü "-izm" ve "-ist"ten arındırın. Kendinize bağlı olun ve yabancılardan yardım beklemeyin.[10]

12 Haziran 1980'de üniversiteleri kapattıktan sonra[11] bir mektup yayınladı:

İslami bir mesele olan Kültür Devrimi'nin gerekliliği ve Müslüman milletin talebi zaman zaman fark edilmiş, ancak bugüne kadar bu ihtiyaca cevap vermek için etkili bir çaba gösterilmemiş ve Müslüman milleti ve özellikle fedakar ve inançlı öğrenciler bu ihtiyacın karşılanmasına destek olmuştur. Komplocuların zaman zaman ortaya çıkan entrikalarından endişe duymakta ve Müslüman milleti, Allah'ın yasakladığı fırsatın kaçırılmasından, hiçbir olumlu adım atılmamasından ve kültürün, yozlaşmış rejim dönemindeki gibi kalmasından endişe duymaktadır. Kültürlü yetkililer bu önemli merkezleri sömürgecilerin emrine veriyor. Ne yazık ki bazı dış kaynaklı grupların hedefi olan bu felaketin devam etmesi, İslam İnkılabı'na ve İslam Cumhuriyeti'ne ağır bir darbe indirecek ve bu hayati meseleye karşı kayıtsız kalınması, İslam'a ve İslam ülkesine büyük bir ihanet olacaktır.

[11]

"Üniversitelerin İslamileştirilmesi Komitesi", mühendislikten beşeri bilimlere kadar her alanda "İslami bir atmosfer" sağlayarak görevini yürüttü.[11][12] Genel merkez, müzik gibi bazı dersleri "sahte bilgi" olarak nitelendirerek sildi ve komiteler "hukuk, siyasal bilimler, ekonomi, psikoloji, eğitim ve sosyoloji gibi beşeri bilimlerdeki tüm konularla ilgili benzer sonuçlara ulaştı".[2]

Kurumlar yeniden açıldığında, tasfiyeler özellikle "İslam düşmanlarına" odaklanılarak beş yıl daha devam etti.[13] Öğrenciler komiteler tarafından tarandı ve uygun olmayanların eğitimlerine devam etmelerine izin verilmedi.[14] Örneğin, Üniversite eğitmen programındaki öğrencilerin "Müslümanların ibadetlerini yerine getirmeleri, fakihlerin vekilliği doktrinine bağlılıklarını beyan etmeleri gerekiyordu. Gayrimüslimlerin Müslümanlara karşı saldırgan davranışlardan kaçınmaları istendi ve muhasebe ve yabancı diller dışındaki tüm eğitim alanlarından dışlandılar.[15]

Kültür Devrimi, üniversitelerin dışında, alenen kınadığı akademik olmayan bazı kültürel ve bilimsel şahsiyetleri ve İran radyo ve televizyonunun artık dini ve resmi programlarla sınırlı olan yayınlarını da etkiledi.[16]

Etki[değiştir | kaynağı değiştir]

Kültür Devrimi, Kum'daki ilahiyat okullarını devlet üniversiteleriyle birleştirdi ve bir süreliğine laik öğretmenleri Kum'a getirdi. Bu, Kum'daki pek çok öğrencinin Batı düşüncesiyle tanışması gibi beklenmedik bir sonuca yol açtı; böylece "çağdaş Batı düşüncesi ve felsefesi hakkında biraz bilgi sahibi olan İslam alimleri ve teoloji öğretmenleri" bulmak mümkün oldu.

Bir başka husus da pek çok öğretmen, mühendis, iktisatçı, doktor ve teknokratın Kültür Devrimi'nden kaçmak için İran'ı terk etmesiydi.[17] Devrim, üniversiteleri Batı etkisinden kurtarma hedefine ulaşırken İran'ı kalkınma için ihtiyaç duyulan bilim ve teknoloji alanlarında da büyük ölçüde zayıflattı.[18]

Kültür Devrimi Genel Merkezi 12 Haziran 1980'de kuruldu ve Ayetullah Humeyni tarafından üniversitelerin kültür politikasının İslam'a dayalı olmasını sağlamak, seçilen profesörlerin "verimli, kararlı ve uyanık" olmasını sağlamak ve İslami akademik devrimle ilgili diğer konularla ilgilenmekle görevlendirildi.[19]

Yüksek Kültür Devrimi Konseyi tarafından devam ettirildi[20] Aralık 1984'te. "Sistemin genel politikaları çerçevesinde kültür, eğitim ve araştırma faaliyetleriyle ilgili politika ve kararları üreten en yüksek organ" olarak tanımlandı ve onaylarının vazgeçilmez olduğu değerlendirildi. Organ, Anayasa'da belirtilmemiş ancak "devrimin ilk aşamalarında hüküm süren özel koşullar altında oluşturulmuştur. Konsey, meşruiyetini İslam Cumhuriyeti'nin kurucusunun 9 Aralık 1984 tarihli fermanından almıştır."[2]

Yedi kişiden (1980-83'te) ve daha sonra 17 kişiden (1984'te) oluşan ve daha sonra 1999'da sayıları 36'ya çıkan bu grubun, ülkenin tüm kültür politikalarını derleyip organize etmesi bekleniyordu.[1] Hüccetül-İslam Muhammed Hatemi, 1996 yılında Kültür Devrimi Yüksek Konseyi'nin bir üyesi olarak atandı[21] ve 1997'de başkanı oldu. Mahmud Ahmedinejad, 2005 yılında Hatemi'nin yerine Konseyin başına getirildi; konseyin gözetimi Büyük Ayetullah Ali Hamaney'dedir.

Konsey, "birçok kitabı yasaklayarak ve binlerce öğrenci ve öğretim görevlisini tasfiye ederek" 1983-1989 öğrenci hareketini bastırmada aktif rol almıştı. Konsey, üniversiteye başvuranların seçimini denetleyerek ve yüksekokul kurumlarının oluşumunu kontrol ederek üniversitelerin ve öğrencilerinin işlerini kontrol eder.[2]

2001'den bu yana Konsey, küfürün yayılmasını, İran'ın Dini Liderine hakareti, Anayasaya muhalefeti, "[İslami] sistemin meşruluğu ve etkinliği konusunda halk arasında karamsarlık ve umutsuzluk" yaratılması ve benzeri saldırgan içerikleri önlemek için sık sık ya doğrudan devlet kontrolü ya da internetin hükümet tarafından filtrelenmesi çağrısında bulundu veya talep etti.[2]

Mevcut çalışmalar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kültür Konseyi, Humeyni'nin talimatı uyarınca İran'ın eğitim ve kültürünün "%100 İslami" kalmasını sağlamaya devam ediyor. 2006'da, üniversitelerin "öğrenci grupları ve fakülteler üzerinde daha sıkı devlet denetimi ve hatta belki de ikinci 'Kültür Devrimi'" için "hazırlandığı" yönünde söylentiler vardı.[22] Bu durum, Ahmedinejad'ın 2005'te İran'ın cumhurbaşkanı seçilmesinden sonra konsey başkanı olmasından sonra oldu. Bu durum, kıdemli üniversite öğretim üyelerinin işten çıkarılması ya da zorunlu emekliliği ve onların yerine İslam Cumhuriyeti'ne daha sadık genç profesörlerin getirilmesiyle sonuçlandı.[23] Pek çok öğrenci hükümete ve onun politikalarına karşı yazdığı veya aleyhinde konuştuğu için tacize uğradı ve zaman zaman hapsedildi.[24] Akademiye yönelik baskıcı odaklanma, özellikle Rıza Şah hükümetinin başlangıcında, siyasi muhalefetin yuvası olarak hizmet veren İran okulları ve üniversitelerinin geçmişinden kaynaklanıyor.[25]

Konsey ve ona bağlı kurumlar geçmişteki bazı örneklerden farklı olarak daha ilerici politikalar benimsiyor. 1987 yılında Kadın Sosyal ve Kültür Konseyi kuruldu. Bu kurum, kadın haklarını agresif bir şekilde savundu ve daha önce Kültür Devrimi Yüksek Konseyi tarafından dayatılan kısıtlamaları ortadan kaldırdı.[26]

Üyeler[değiştir | kaynağı değiştir]

Kültür Konseyi'nin 41 üyesi vardır,[27] çoğu başka hükümet görevlerinde de bulunuyor.

Daha fazla okuma[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b Shahrzad Mojab (Yaz 2004), "State-University Power Struggle at Times of Revolution and War in Iran", International Higher Education, 22 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi 
  2. ^ a b c d e Supreme Cultural Revolution Council GlobalSecurity.org
  3. ^ Shahrzad Mojab (Yaz 2004), "State-University Power Struggle at Times of Revolution and War in Iran", International Higher Education, 22 Haziran 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi, the gangs wounded hundreds of students and killed at least 24 
  4. ^ Dr. Younus Shaikh, Islam and the Woman, 23 Kasım 2006 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 23 Kasım 2006, "There were 5,195 political and religious executions only in 1983 alone! 
  5. ^ Keddie, Modern Iran, (2006), p.250
  6. ^ [http:/\le=Hammihan Newspaper http:/\le=Hammihan Newspaper] |url= değerini kontrol edin (yardım).  Eksik ya da boş |başlık= (yardım)
  7. ^ ":: FARHANGSHAHR". 9 Temmuz 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  8. ^ Allawi, Ali A. (28 Nisan 2009). Crisis of Islamic Civilization (İngilizce). Yale University Press. ISBN 978-0-300-15885-4. 
  9. ^ a b Bakhash, Shaul (1984). The Reign of the Ayatollahs. Basic Books. s. 122. 
  10. ^ "سایت سازمان صدا و سیما | مرجع پخش زنده و جدول پخش شبکه ها". 
  11. ^ a b c "History of SCCR". 15 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  12. ^ "Philosophy in Tehran | Dissent Magazine". Dissent Magazine (İngilizce). Erişim tarihi: 8 Haziran 2017. 
  13. ^ Foundation anniversary of the Islamic Propagation Organization (I.O.P) by Khomeini's order Islamic Republic of Iran Broadcasting
  14. ^ Kimia Sanati. "Students Brace for Second 'Cultural Revolution'". ipsnews.net. 25 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  15. ^ source: advertisement in Ettelaat (2 August 1982), Bakhash, Shaul The Reign of the Ayatollahs, Basic Books, (1984) p.226
  16. ^ Keddie, Modern Iran (2003), p,290
  17. ^ M.ibrahimn, Youssef (14 Ekim 1979). "Inside Iran's Cultural Revolution". The New York Times (İngilizce). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2018. 
  18. ^ Keddie, Modern Iran, (2003), p.290
  19. ^ John Pike. "Supreme Cultural Revolution Council (SCRC)". globalsecurity.org. 
  20. ^ "Objectives of the Supreme Council of the Cultural Revolution". 19 Aralık 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  21. ^ "President of I.R.Iran,Mohammad Khatami". 16 Temmuz 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  22. ^ "Students Brace for Second 'Cultural Revolution'". ipsnews.net. 25 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
  23. ^ Ahmadinejad seeks purge of liberal profsAP via Yahoo! News 5 September 2006 [ölü/kırık bağlantı]
  24. ^ "'Cultural Revolution' Redux". FRONTLINE - Tehran Bureau (İngilizce). Erişim tarihi: 20 Temmuz 2018. 
  25. ^ Razavi, Reza (2009). "The Cultural Revolution in Iran, with Close Regard to the Universities, and Its Impact on the Student Movement". Middle Eastern Studies. 45 (1): 1-17. doi:10.1080/00263200802547586. 
  26. ^ Povey, Tara (2016). Women, Power and Politics in 21st Century Iran. Oxon: Routledge. s. 41. ISBN 9781409402046. 
  27. ^ "Members of SCCR -". 22 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=İran%27da_Kültür_Devrimi&oldid=32990964" sayfasından alınmıştır