Tat alma: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Abuk SABUK (mesaj | katkılar) + |
Abuk SABUK (mesaj | katkılar) ++ |
||
| 3. satır: | 3. satır: | ||
Aralarında [[insan]]ın da bulunduğu kara [[omurgalılar]]ında tat alma, [[dil]]de bulunan ve [[tat tomurcuğu]] adı verilen organ tarafından gerçekleştirilir.<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/584034/taste-bud "taste bud."] Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref> Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Kimyasalları algılayan reseptör hücrelerin yaklaşık 50-150'si bir tat tomurcuğunu meydana getirir. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülü durumdadır ve ağızdaki kimyasallarla tat gözenekleri vasıtasıyla temasa geçer.<ref name="Britannica"/> |
Aralarında [[insan]]ın da bulunduğu kara [[omurgalılar]]ında tat alma, [[dil]]de bulunan ve [[tat tomurcuğu]] adı verilen organ tarafından gerçekleştirilir.<ref name="Britannica">[http://www.britannica.com/EBchecked/topic/584034/taste-bud "taste bud."] Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.</ref> Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Kimyasalları algılayan reseptör hücrelerin yaklaşık 50-150'si bir tat tomurcuğunu meydana getirir. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülü durumdadır ve ağızdaki kimyasallarla tat gözenekleri vasıtasıyla temasa geçer.<ref name="Britannica"/> |
||
== Temel tatlar == |
|||
=== Tatlı === |
|||
Tatlılık, dile temas eden nesnelerde [[şeker]] ve bazı diğer maddelerin bulunması sonucu ortaya çıkar. Şekerlemeler, baklava gibi tatlılar ve elma, muz gibi meyveler, ağırlıklı olarak tatlı olan gıdalara örnek verilebilir. |
|||
=== Tuzlu === |
|||
Tuzluluk, nesnelerde başlıca olarak [[sodyum]] iyonları bulunması sonucu ortaya çıkar. Bazı diğer [[alkali]] [[metal]]ler de tuzlu tat verirler. |
|||
=== Ekşi === |
|||
Ekşilik, nesnelerdeki [[asit]] oranına bağlı bir durumdur. Ekşilik, [[hidroklorik asit]] baz alınarak ölçülür. Hidroklorik asitin ekşilik indeksi 1'dir. [[Vişne]] ve [[limon]] ağırlıklı olarak ekşi tada sahip yiyeceklere örnek gösterilebilir. |
|||
=== Bitter === |
|||
Bitter, [[:wikt:buruk|buruk]] veya [[acı]]mtırak olarak tanımlanabilecek bir tattır. Zaman zaman gıdalara kasıtlı olarak eklenmekle birlikte genellikle hoş olmayan bir lezzet olarak kabul edilir. Bitter tat veren nesnelere örnek olarak limon kabuğu, bira, zeytin ve kahve verilebilir. Doğadaki pek çok zehirli bitki bitter tada sahiptir ve [[evrim]] biyologları insanda düşük eşikli (keskin) bir bitter tat alma duyusunun bulunmasının evrimsel avantajları olduğunu düşünmektedir. |
|||
=== Umami === |
|||
Umami, "lezzetli" anlamına gelen [[Japonca]] kökenli bir sözcüktür ve 20. yüzyılda insanın algıladığı ana tatlardan biri olduğu anlaşılmıştır. Umami, şekerli olmayan, [[et]]imsi tatları tarif etmek için kullanılır. Ağırlıklı olarak umami tada sahip gıdalara örnek olarak [[domates]], [[tahıl]]lar ve kuru fasülye verilebilir. Gıda katkısı [[monosodyum glutamat]] (MSG), kuvvetli bir umami tada sahiptir. |
|||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
Sayfanın 22.34, 17 Şubat 2014 tarihindeki hâli
Tat alma, beş duyudan biridir. Dile temas eden nesnelerdeki kimyasal maddelerin kemoreseptörler tarafından algılanması sonucu oluşur. Bilimsel anlamda dilin tat alma sistemi ile algıladığı beş temel (ana) tat vardır: tatlı, ekşi, tuzlu, bitter (buruk/acımtırak) ve umami.[1][2][3] Bunlara ilaveten biber vb. yiyeceklerin oluşturduğu yanma hissi "acı" olarak tanımlanır ve gündelik kullanımda sıklıkla temel tatlara dahil edilir. Temel tatlar haricinde yağlı, metalik gibi çok çeşitli tat sınıfları mevcuttur.
Aralarında insanın da bulunduğu kara omurgalılarında tat alma, dilde bulunan ve tat tomurcuğu adı verilen organ tarafından gerçekleştirilir.[4] Balıklarda tat tomurcuğu dudaklarda, yüzgeçlerde ve bazı türlerde kuyrukta bulunur. Kimyasalları algılayan reseptör hücrelerin yaklaşık 50-150'si bir tat tomurcuğunu meydana getirir. Tat tomurcukları dil yüzeyinde gömülü durumdadır ve ağızdaki kimyasallarla tat gözenekleri vasıtasıyla temasa geçer.[4]
Temel tatlar
Tatlı
Tatlılık, dile temas eden nesnelerde şeker ve bazı diğer maddelerin bulunması sonucu ortaya çıkar. Şekerlemeler, baklava gibi tatlılar ve elma, muz gibi meyveler, ağırlıklı olarak tatlı olan gıdalara örnek verilebilir.
Tuzlu
Tuzluluk, nesnelerde başlıca olarak sodyum iyonları bulunması sonucu ortaya çıkar. Bazı diğer alkali metaller de tuzlu tat verirler.
Ekşi
Ekşilik, nesnelerdeki asit oranına bağlı bir durumdur. Ekşilik, hidroklorik asit baz alınarak ölçülür. Hidroklorik asitin ekşilik indeksi 1'dir. Vişne ve limon ağırlıklı olarak ekşi tada sahip yiyeceklere örnek gösterilebilir.
Bitter
Bitter, buruk veya acımtırak olarak tanımlanabilecek bir tattır. Zaman zaman gıdalara kasıtlı olarak eklenmekle birlikte genellikle hoş olmayan bir lezzet olarak kabul edilir. Bitter tat veren nesnelere örnek olarak limon kabuğu, bira, zeytin ve kahve verilebilir. Doğadaki pek çok zehirli bitki bitter tada sahiptir ve evrim biyologları insanda düşük eşikli (keskin) bir bitter tat alma duyusunun bulunmasının evrimsel avantajları olduğunu düşünmektedir.
Umami
Umami, "lezzetli" anlamına gelen Japonca kökenli bir sözcüktür ve 20. yüzyılda insanın algıladığı ana tatlardan biri olduğu anlaşılmıştır. Umami, şekerli olmayan, etimsi tatları tarif etmek için kullanılır. Ağırlıklı olarak umami tada sahip gıdalara örnek olarak domates, tahıllar ve kuru fasülye verilebilir. Gıda katkısı monosodyum glutamat (MSG), kuvvetli bir umami tada sahiptir.
Kaynakça
- ^ Nervous System: Taste BBC Science. Erişim: 17 Şubat 2014.
- ^ Primary tastes Science.Howstuffworks.com. Erişim: 17 Şubat 2014.
- ^ The sixth basic taste Livescience.com. Erişim: 17 Şubat 2014.
- ^ a b "taste bud." Britannica.com. Erişim: 17 Şubat 2014.
Ayrıca bakınız
 | Biyoloji ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |