Âşık Yunus

Yunus Emre ile karıştırılmamalıdır.

Âşık Yunus ya da Bursalı Âşık Yunus (? - 1439; Bursa, Osmanlı İmparatorluğu), Türk şair ve mutasavvıf. 14 ve 15. yüzyıllar arasında yaşamış, Emir Sultan'a mensup Kübrevi dervişlerindendir ve önemli bir halk şairidir.

Aşık Yunus, Yunus Emre’den yaklaşık bir asır sonra yaşamıştır. Özellikle Bursa bölgesinde etkin olmuş ve eserlerinde bu bölgenin kültürel ve sosyal yapısını yansıtmıştır. Ancak Aşık Yunus hakkındaki bilgiler sınırlıdır. Şiirleri, yaşadığı dönemde ve sonrasında büyük bir bilinirliğe sahiptir ve tekkelerde bestelenerek okunmuştur. Hatta, 15. yüzyılda basılan Bursa mecmuasında Aşık Yunus'un şiirleri Yunus Emre'nin şiirlerinden ayrı bir başlık altında bulunmaktaydı.

Hayatı

Bursalı Aşık Yunus'un doğum tarihi kesin olarak bilinmemektedir. Bursa'da doğup büyüyen Yunus, gençlik yıllarında halk şairliğiyle ilgilenmeye başlamış ve kısa sürede yeteneğiyle çevresinde tanınır hale gelmiştir. Bursalı Aşık Yunus'un ölüm tarihi de kesin olarak bilinmemektedir, ancak 15. yüzyılın ilk yarısında öldüğü tahmin edilmektedir.

Mezarı Niyazi Mısrî tarafından bulunmuş olup, Bursa'dadır ve birçok ziyaretçi tarafından ziyaret edilmektedir. Bursa'nın Yıldırım ilçesinde bulunan Aşık Yunus Türbesi, Yıldırım Belediyesi tarafından yapılan çalışmalarla binaların arasından kurtarıldı ve çevre düzenlemesi tamamlandı. Türbenin bulunduğu alan kamulaştırılarak yıkımlar gerçekleştirildi ve türbe gün ışığına çıkarıldı. Belediye, Aşık Yunus'un daha önce bestelenmemiş şiirlerinden oluşan bir albüm ve bir kitap da yayınladı.

Etkisi ve Eserleri

Bursalı Aşık Yunus, döneminde birçok şairi etkilemiş ve sonraki nesiller için de ilham kaynağı olmuştur. Eserleri genellikle dervişlerin ve halk şairlerinin meclislerinde okunmuş ve dilden dile aktarılmıştır. Onun şiirlerinde tasavvufun derin izlerini görmek mümkündür. Eserleri arasında ilahiler, nefesler ve deyişler bulunmaktadır.

Yunus Emre ile Âşık Yunus’un şiirleri zamanla karışmıştır. Bu nedenle, Yunus Emre adına düzenlenmiş divanlarda Âşık Yunus’a ait şiirler bulunabilir. Aynı şekilde, Âşık Yunus mahlaslı bazı şiirler de Yunus Emre’ye ait olabilir. Özellikle, Abdülbaki Gölpınarlı’nın hazırladığı divanda bazı şiirlerin Âşık Yunus’a ait olduğu düşünülmektedir. Bu durum, her iki şairin eserlerinin birbirine karışmasına neden olmuştur.

İşlediği Temalar

Âşık Yunusʼun şiirleri, çoğunlukla tasavvufi temalar taşımaktadır. Allah sevgisi, insan sevgisi, doğa ve evrenin güzellikleri, ahiret hayatı gibi konuları işlemiştir. Şiirlerinde sade bir dil kullanmış ve bu yönüyle halk arasında büyük bir kabul görmüştür. Halk diliyle yazması, onun eserlerinin geniş kitlelere ulaşmasını sağlamıştır. Âşık Yunus’un şiirlerinde hem hece hem de aruz vezni kullanılmaktadır. Şiirler yalın bir Türkçe ile yazılmıştır. Özellikle cönklerde yer alan şiirlerde bu dil kullanımı belirgindir. İçerik açısından, dinî ve tasavvufî temalar öne çıkar. Allah sevgisi, O’na ulaşma arzusu, ayrılığın üzüntüsü, Muhammed’e sevgi, Kâbe özlemi ve ibadet konuları sıkça işlenir.

Şiirleri

Bestelenen şiirlerinin bir kısmı aşağıda listelenmiştir. Aşık Yûnus’un en çok bestelenen ilk 5 şiiri şu şekildedir: “Şûride vü Şeyda Kılan” 19 defa, “Â Sultanım Sen Var İken” 16 defa, “Arayı Arayı Bulsam İzini” 15, “Âlemler Nura Gark Oldu” 14 defa, “Durmaz Yanar Vücudum” ise 13 defa bestelenmiştir. Halk arasında çokça bilinen bazı eserler aşağıda kalın olarak yazılmıştır.

• A Sultânım Sen Var iken
• Âciz Kaldım Zâlim Nefsin Elinden
• Âlemler Müştâk Sana
• Âlemler Nûra Gark Oldu
• Ali Almış Sancağını Eline
• Allah Emrini Tutalım
• Alma Tenden Cânımı
• Arayı Arayı Bulsam İzini
• Âşık Oldum Ben Allah’ın Adına
• Bana Bu Ten Gerekmez Can Gerekir
• Ben Bir Yakub İdim Kendi Halimde
• Ben Bu Aşka Düşeli
• Ben Bu Yolu Bilmez İdim
• Ben Dost ile Dost Olmuşum
• Bilmem Ni'deyim Aşkın Elinden
• Bir Gâribim Şu Dünyada
• Bülbül Niçin Böyle Feryat Edersin
• Can u Gönülden Seversen
• Canım Kurban Olsun Senin Yoluna
• Dağlar ile Taşlar ile Çağırayım Mevlam Seni
• Dünyanın Malına Gönlünü Verme
• Ey Canıma Canânım
• Ey Enbiyâlar Serveri
• Gaflet ile Diyenler
• Gelin Gidelim Allah Yoluna
• Hak Yarattı Âlemi Aşkına Muhammed’in
• Her Kaçan Anarsam Seni, Kararım Kalmaz Allah’ım
• Edelim Celâl Kılalım Seyran
• İsmi Sübhân Virdin Mi Var
• Mecnuna Sordular Leylâ Ne Oldu
• Mülk-i Beka’dan Gelmişim Fâni Cihanı Neylerim
• Müştak Olup Özlediğim Şehr-i Ramazan Merhaba
• Nice Bir Uyursun Uyanmaz Mısın
• Ömür Bahçesinin Gülü Solmadan
• Rûm’da Acem’de Âşık Olduğum
• Sana Derim Bâd-ı Sabâ
• Sen Bunda Garip Mi Geldin
• Seyri Dün Muhammed’i Doğmuş Nûrlar İçinde
• Seyyah Olup Şu Âlemi Ararsan
• Şehitlerin Ser-Çeşmesi
• Şeyhimin İlleri Uzaktır Yolları
• Şol Cennet’in Irmakları
• Şûrîde vü Şeyda Kılan
• Yine Aşkın Sırrı Düştü Serime
• Yüce Sultânım Derde Dermanım
• Yürü Bire Fena Dünya (Yürü Behey Fani Dünya)

Kültürel Mirası

Aşık Yunus, Bursa kültürel mirasının önemli bir parçasıdır. Onun eserleri, günümüzde de araştırılmakta ve incelenmektedir. Halk şairleri arasında saygın bir yeri olan Aşık Yunus'un şiirleri, Türk edebiyatının önemli örnekleri arasında kabul edilmektedir.

Bursalı Aşık Yunus'un hayatı hakkında kesin bilgiler sınırlı olmakla birlikte, şiirleri ve bıraktığı kültürel miras sayesinde onun düşünce dünyası ve sanatı hakkında birçok ipucu elde edebilmekteyiz. Yunus'un şiirleri, tasavvufun ve halk edebiyatının birleştiği noktada, derin manevi anlamlar taşıyan eserler olarak değerlendirilmektedir.