Zati Arca

Mehmed Zâti Arca
Doğum	1864 İstanbul
Ölüm	1943 (78-79 yaşlarında) İstanbul
Meslek	Besteci, müzisyen, koro şefi

Mehmed Zâti Arca (1864, İstanbul - 1943, İstanbul), Türk besteci ve müzisyendir.

Hayatı

Mehmet Zâti Arca 1864’te İstanbul’da doğdu. Sırmakeş Hüsnü Efendi’nin oğludur. Sultan Abdülaziz devrinde henüz sekiz yaşındayken Mızıka-yı Hümayun’a verildi (1872). Önce Pascualli’den keman dersleri aldı, fakat bu derslerden yarar sağlayamadığı için flüt sınıfına geçti. Daha sonra ise klarnete başladı.
Onbaşı rütbesini aldı (1882). Ayrıca Yakup Efendi’nin (Güllü Agop) saraydaki takımında Ortaoyunu'na da çıktı. Çavuş oldu (1884).
Piyano öğrenirken II. Abdülhamid’in dikkatini çekti ve D’Aranda Paşa’dan piyano, Guatelli Paşa’dan ise armoni dersleri almaya başladı. Bu arada Hacı Arif Bey’den de Türk musikisi öğrendi. Mülâzım (teğmen), daha sonra yüzbaşı oldu.

Avusturya’dan gelen bir koronun sarayda verdiği konserlerin padişah tarafından çok beğenilmesi üzerine 60 kişilik bir koro kuruldu ve bu koronun şefliği ile klarnet öğretmenliği kendisine verildi (1890). Verdiği konser çok beğenildi ve bu başarısından ötürü muallim muavinliğine getirildi. II. Abdülhamid’in tahta çıkışının 20. yıldönümü dolayısıyla yapılan şenliklerde çalınıp söylenen bir marşı da çok beğenilince, binbaşılığa yükseldi ve Umum Mızıkalar Müfettişliği’ne atandığı gibi, Altın Liyakat Madalyası'yla ödüllendirildi (1900). Kaymakam (Yarbay) ve Miralay (Albay) (1907) oldu.

II. Meşrutiyet’in ilan edilmesi üzerine (23 Temmuz 1908) rütbelerin indirilmesi sonucunda rütbesi binbaşı rütbesine düşürüldü. Koro şefliği de kendisinden alınarak flütçü Miralay Saffet Atabinen’e verildi.

Bir süre devlet okullarında, özellikle Galatasaray, Üsküdar ve Erenköy liselerinde öğretmenlik yaptıktan sonra emekliye ayrıldı (1923).

Cumhuriyet’in ilânından sonra da çalışmalarını sürdüren Arca, Darülbedayi ve Dârülelhan'da görev aldı. Okullar için musiki kitapları yazdı. Ayrıca hemen tümü çoksesli olan Türk makamları ile veya Türk musikisi havası içinde Batı makamları ile marş besteledi.

Pek çok öğrenci yetiştirmiş olan Arca, Suadiye’de ölmüş ve Zeytinburnu'ndaki Merkezefendi Mezarlığı’na gömülmüştür.

Başlıca eserleri

• Mebusan Marşı
• Cumhuriyet Marşı
• Kavak Marşı (Karadeniz Boğazı Marşı) (Sözsüz)
• Mekteb-i Sultani Marşı (Galatasaray Lisesi Marşı)
• İstiklâl Marşı (beste yarışmasına katıldı)
• Darülfünun Marşı
• Darülmuallimin Marşı

Kaynakça

• Pars Tuğlacı, Mehterhane’den Bando’ya, s.117-118.