Solunum sinsityal virüsü

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Solunum sinsityal virüsü (RSV)
İpliksi RSV parçacıklarının elektron mikrografı
Genel özellikler
Sınıflandırma
Baltimore sınıflandırması
Grup OrtopnömovirüsOrtopnömovirüs
UVTK sınıflandırması
TakımHenüz atanmamış
FamilyaOrtopnömovirüs
Alt familyaOrtopnömovirüs hominis
eş anlamlılar
  • İnsan solunum sinsityal virüsü (hRSV)
  • Solunum sinsityal virüsü (RSV)


İnsan solunum sinsityal virüsü (hRSV) ve insan ortopnömovirüsü de denilen Solunum sinsityal virüsü (RSV), solunum yolu enfeksiyonlarına neden olan yaygın, bulaşıcı bir virüs’tür. RSV, negatif anlamlı, tek sarmallı bir RNA virüsüdür.[1] Virüsün adı, enfekte olmuş hücreler birleştiğinde oluşan sinsitya denilen büyük hücrelerden gelir.[1][2]

RSV, bebeklerde solunum yolu nedeniyle hastaneye kaldırılmanın yaygın bir nedenidir ve yeniden enfeksiyon, genellikle daha az şiddette olsa da, yaşamın ilerleyen dönemlerinde görülür. Tüm yaş gruplarında RSV dikkate değer bir patojen'dir. Enfeksiyon oranları genellikle soğuk kış aylarında daha yüksektir; bebeklerde bronşiyolit’e, yetişkinlerde soğuk algınlığı’na ve yaşlılarda ve bağışıklık sistemi zayıf kişilerde zatürre gibi daha ciddi solunum hastalıklarına neden olur.[3]

RSV hem toplumda hem de hastane ortamlarında salgınlara neden olabilir. Gözler veya burun yoluyla ilk enfeksiyonun ardından virüs, üst ve alt solunum yolunun epitel hücrelerini enfekte ederek iltihaplanmaya, hücre hasarına ve solunum yol tıkanıklığına neden olur.[1] RSV'nin viral tespiti ve tanısı için antijen testi, moleküler testler ve viral kültür dahil olmak üzere çeşitli yöntemler mevcuttur.[2]

Başlıca hastalık önleyici tedbirler elleri yıkamak ve hastalık bulaşmış kişilerle yakın temastan kaçınmaktır.[4] Mayıs 2023'te ABD Gıda ve İlaç Dairesi (FDA), ilk RSV aşıları olan Arexvy (GSK plc tarafından geliştirildi) ve Abrysvo'yu (Pfizer) onayladı.[5][6] Palivizumab veya nirsevimabın (her ikisi de monoklonal antikor tedavileridir) koruyucu sağlık kullanımı, yüksek riskli bebeklerde RSV enfeksiyonunu önleyebilir.[4][7]

Şiddetli hastalığın tedavisi, oksijen tedavisi ve gerektiğinde sürekli pozitif hava yolu basıncı (CPAP) veya nazal yüksek akışlı oksijen ile daha gelişmiş solunum desteği dahil olmak üzere öncelikle destekleyicidir. Şiddetli solunum yetmezliği vakalarında, entübasyon ve mekanik havalandırma gerekebilir. Ribavirin çocuklarda RSV tedavisi için lisanslı antiviral bir ilaçtır.[8] RSV enfeksiyonu genellikle ciddi değildir ancak bebeklerde ve yetişkinlerde, özellikle yaşlılarda ve kalp veya akciğer hastalığı olanlarda ölüme neden olabilir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV, 1956'da araştırmacıların solunum yolu hastalığı olan şempanze nüfusundan bir virüsü izole etmesiyle keşfedildi. Virüse şempanze coryza ajanı (CCA) adını verdiler.[9] 1957'de aynı virüs Robert M. Chanock tarafından solunum yolu hastalığı olan çocuklarda tespit edildi.[10] Bebeklerde ve çocuklarda insan antikorları üzerinde yapılan çalışmalar, enfeksiyonun yaşamın erken dönemlerinde yaygın olduğunu ortaya çıkardı.[11] Virüs daha sonra insan ortopnömovirüsü veya insan solunum sinsityal virüsü (hRSV) olarak yeniden adlandırıldı.[12][13]

Diğer tüm pnömovirüsler hRSV'ye büyük benzerlik gösterir. Sığır RSV'si (bRSV), genomunun yaklaşık %80'ini hRSV ile paylaşır. Aynı zamanda hRSV'nin gençleri tercih etmesini de paylaşır ve altı aylıktan küçük buzağılarda daha ciddi hastalıklara neden olur. bRSV bulaşmış buzağılar, hRSV bulaşmış çocuklarla hemen hemen aynı semptomlara sahip olduğundan RSV araştırmalarında önemli bir hayvan modeli oldukları kanıtlanmıştır.[14]

Belirtiler ve semptomlar[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV enfeksiyonu, hafif üst solunum yolu enfeksiyonlarından (ÜSYE), hastaneye kaldırılmayı ve mekanik havalandırma’yı gerektiren ciddi ve olası yaşamı tehdit eden alt solunum yolu enfeksiyonlara (ASYE) kadar çok çeşitli belirti ve semptomlarla ortaya çıkabilir.[14] RSV her yaştan insanda solunum yolu enfeksiyonlarına neden olabilse ve yaygın çocukluk çağı enfeksiyonları arasında yer alsa da sunumu genellikle yaş grupları ve bağışıklık durumu arasında farklıdır.[3] Yeniden enfeksiyon yaşam boyunca yaygındır ancak bebekler ve yaşlılar semptomatik enfeksiyon riski altındadır.[14]

Çocuklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Çocuklar iki yaşına kadar en az bir kere RSV enfeksiyonu geçirir.[15] Çocukluk çağı RSV enfeksiyonları, burun tıkanıklığı, burun akıntısı, öksürük ve hafifi ateş gibi tipik üst solunum yolu belirti ve semptomlarıyla sınırlıdır.[3][15] Muayenede burun mukozasında (rinit) ve boğazda (farenjit) iltihaplanma ve ayrıca gözlerde kızarıklık (konjonktival enfeksiyon) görülebilir.[2]

Çocukların yaklaşık %15-50'sinde bronşiyolit, viral pnömoni veya krup gibi daha ciddi alt solunum yolu enfeksiyonları gelişir.[14][16] Bebekler hastalığın ilerlemesi açısından en yüksek risk altındadır.[2]

Video: Solunum Sinsityal Virüsü ve Bronşiyolit

Bronşiyolit akciğerlerdeki dar hava yollarının iltihaplanması ve tıkanmasıyla karakterize, yaygın bir alt solunum yolu enfeksiyonudur.[17] Çeşitli virüsler bronşiyolite neden olabilirken, vakaların yaklaşık %70'inden RSV sorumludur.[3] Genellikle 2 ila 4 gün süren burun akıntısı ve tıkanıklığı, ardından kötüleşen öksürük, gürültülü nefes alma, takipne (hızlı nefes alma) ve hırıltılı solunum ile kendini gösterir.[15]

Bebekler nefes almak için daha fazla çabaladıkça, subkostal çekilmeler (göbek göğüs kafesinin altına çekildiğinde), interkostal çekilmeler (kaburgalar arasındaki kaslar içe doğru çekildiğinde), homurdanma ve burun genişlemesi gibi solunum sıkıntısı belirtileri de gösterebilirler.[14] Çocuk yeterince beslenememişse dehidrasyon belirtileri de mevcut olabilir.[15] Ateş olabilir ancak yüksek ateş nadirdir.[14]

Oskültasyon sırasında sıklıkla çıtırtı ve hırıltı duyulabilir ve oksijen doygunluk seviyeleri azalabilir.[17]

Altı haftanın altındaki çok küçük bebeklerde ve özellikle prematüre bebeklerde enfeksiyon belirtileri daha az belirgin olabilir. Minimal solunum tutulumu olabilir. Bunun yerine, aktivitede azalma, sinirlilik, yetersiz beslenme veya zorlukla nefes alma gibi belirtiler gösterebilirler. Buna aynı zamanda apne nöbetleri veya nefes almada kısa duraklamalar da eşlik edebilir.[3][18]

Yetişkinler[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV ile yeniden enfeksiyon yaşam boyunca yaygın olarak kalır. Yetişkinlikte yeniden enfeksiyon sıklıkla yalnızca soğuk algınlığı veya sinüs enfeksiyonu'ndan ayırt edilemeyen hafif ila orta şiddette semptomlara neden olur.[3] Enfeksiyon ayrıca asemptomatik de olabilir. Mevcutsa, burun akıntısı, boğaz ağrısı, ateş ve halsizlik gibi semptomlar genellikle üst solunum yollarına özgüdür: Vakaların büyük çoğunluğunda burun tıkanıklığı öksürük gelişiminden önce gelir.[2] Diğer üst solunum yolu enfeksiyonlarının aksine, RSV'nin yetişkinlerde yeni başlayan hırıltıya neden olma olasılığı daha fazladır.[2]

Enfekte yetişkinlerin yaklaşık %25'inde bronşit veya trakeobronşit gibi önemli alt solunum yolu enfeksiyonları olur.[14]

RSV, sağlıklı yetişkinlerde çok nadiren ciddi hastalığa neden olurken, yaşlılarda ve bağışıklık yetersizliği veya kardiyopulmoner hastalığı olanlarda hastalık ve ölüme neden olabilir. Yaşlı yetişkinler genç yetişkinlere benzer durumdadır ancak alt solunum yolu tutulumu riskinin artmasıyla birlikte semptom şiddeti daha fazla olma eğilimindedir. Özellikle yaşlıların zatürre, solunum güçlüğü ve yaşama olasılıkları daha fazladır.[2]

Bağışıklık sisteminin zayıflığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda, bağışıklık sistemi baskılanmış olanlar, RSV ile ciddi enfeksiyona yakalanma riski altındadır. Bu gruptaki enfekte bireylerin üst solunum yolu tutulumundan alt solunum yolu tutulumuna doğru ilerleme olasılığı daha yüksektir ve virüs yayılımı uzun sürelidir.[19] Semptomun şiddeti, immün baskılanmanın boyutuyla yakından ilişkili gibi görünmektedir.

Hematopoietik kök hücre nakli]] (HSCT), yoğun kemoterapi ve akciğer nakli geçirmiş olanlar özellikle RSV’ye duyarlıdır.[2][20]

Kemik iliği nakli yapılan hastalar, özellikle ilik nakli öncesinde yüksek risk altındadır. Bu grupta RSV enfeksiyonu, hem zatürre hem de ölüm açısından yaklaşık %80 risk taşır.[2][21]

Komplikasyonlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Nüfus RSV enfeksiyonunun rahatsızlıkları
Çocuklar Kısa süreli hastanede yatan çocuklarda aşağıdaki rahatsızlıkların gelişme riski vardır:[3]

Uzun vadede çocuklar, yetişkinliğe kadar sürebilecek aşağıdaki kronik durumları yaşama riski altındadır:

  • Astım ve tekrarlayan hışıltılı solunum, özellikle erken yaşta şiddetli RSV enfeksiyonu olanlarda[22][23]
  • Alerji[2]
  • Akut nörolojik rahatsızlıklar[24]
Yetişkinler Aşağıdakiler yaşlı yetişkinlerde veya altta yatan bağışıklık sistemi baskılanmış veya kardiyopulmoner rahatsızlıkları olanlarda daha çok görülür:
  • Zatürre (Akciğer iltihaplanması)[2]
  • Solunum zorluğu[2]
  • Altta yatan kronik hastalığın akut alevlenmesi (KOAH, astım, konjestif kalp yetmezliği)[3]
  • KOAH hastalarında akciğer fonksiyonlarında kalıcı azalma[2]
Bağışıklık sistemi zayıflar Bağışıklık sistemi baskılanmış bazı gruplar aşağıda yazılanlar gibi özel rahatsızlıklar açısından daha yüksek risk altındadır:
  • Kemik iliği nakli alıcıları→ zatürre, ölüm[2]
  • Akciğer nakli alıcıları → kronik greft bozukluğu, akut zatürre, obliteratif bronşiyolit[2]

Risk faktörleri[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV ile şiddetli alt solunum yolu enfeksiyonunun gelişmesi için risk faktörleri nüfusa göre değişir.

Nüfus RSV ile alt solunum yolu enfeksiyonuna ilerleme için risk faktörleri
Çocuklar[25]
  • Prematüre doğum
  • Düşük doğum ağırlığı
  • Erkek cinsiyetli olmak
  • Kendisinden büyük kardeşe sahip olmak
  • Hamilelik sırasında annenin sigara içmesi
  • Atopi geçmişi (alerjik hastalıklara eğilim)
  • Emzirme olmaması
  • Evin kalabalık olması
  • Konjenital kalp veya akciğer hastalığı
Yetişkinler ve yaşlılar[3]
  • İleri yaş (>65 yaş)
  • Kronik kalp veya akciğer hastalığı (özellikle KOAH)
  • Fonksiyonel engellilik
  • Bakım evinde konaklama
Bağışıklık sistemi zayıf olanlar[19][26]

Viroloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Pnömovirüs ve paramiksovirüs ailelerinin filogenetik ağacı

Sınıflandırma[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV negatif anlamlı, tek sarmallı bir RNA virüsüdür.[1] Bu viral türün bilimsel adı insan ortopnömovirüsüdür. Bu, genellikle sadece RSV olarak kısaltılan insan solunum sinsityal virüsü (hRSV) ile eşanlamlıdır.[27] Mononegavirales takımının Pneumoviridae familyası Orthopneumovirus cinsine aittir.[1] Adı, virüsün yüzeyindeki F proteinlerinin komşu hücre zarlarının birleşmesine neden olarak büyük çok çekirdekli sinsitya oluşturmasından kaynaklanır.[2]

Antijenik alt tipler[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV, F ve G yüzey proteinlerinin monoklonal antikorlara karşı reaktivitesine bağlı olarak A ve B olmak üzere iki antijenik alt tipe ayrılır.[1][2] Alt tipler yerel salgınlarda eş zamanlı dolaşıma girme eğiliminde olsa da A alt tipi daha yaygındır.[21] Genellikle RSV A alt tipinin (RSVA), daha yüksek viral yükleri ve daha hızlı iletim süresiyle RSV B alt tipinden (RSVB) daha öldürücü olduğu düşünülür.[1][2]

Bugüne kadar 16 RSVA ve 22 RSVB klad tanımlanmıştır.[1] RSVA arasında GA1, GA2, GA5 ve GA7 dalları baskındır.

GA7 yalnızca Amerika Birleşik Devletleri'ndedir.[1] RSVB'ler arasında BA sınıfı tüm dünyada yaygındır.[1]

Genom[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV yapısı ve genom organizasyonu. (a) ~150 nm RSV virion parçacığı ve (b) 10 genden (NS1-NS2-N-P-M-SH-G-F-M2-L) oluşan tek sarmallı negatif anlamlı RNA genomu.

RSV’nin negatif anlamlı, tek sarmallı bir RNA genom’u vardır.[1] Genom doğrusaldır ve yaklaşık 15.000 nükleotit uzunluğundadır.[2] Parçalı değildir; bu ise grip'den farklı olarak RSV'nin, büyük pandemi'lerden sorumlu olan genetik yeniden sınıflandırma ve antijenik sapma türlerine katılamayacağı anlamına gelir.[3]

11 proteini kodlayan 10 gen'i vardır.[1][3] Gen sırası NS1-NS2-N-P-M-SH-G-F-M2-L'dir ve NS1 ve NS2 geni yapısal olmayan promoter genler olarak görev yapar.[28]

Değişken şekilli RSV parçacığının elektron mikrografı

Yapı ve proteinler[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV'nin elektron mikrografı

RSV orta büyüklükte (~150 nm) zarflı bir virüs'tür. Pek çok parçacık küresel olmakla birlikte filamentli türler de tanımlanmıştır.[1][2]

Genom sarmal bir nükleokapsid içindedir ve matris proteini ve viral glikoproteinleri içeren bir zarfla çevrilidir.[29] Aşağıdaki tabloda 11 protein daha ayrıntılı olarak açıklanmıştır.

RSV proteinleri ve bunların viriondaki işlevi ve konumu[1][30]
Virion'daki konum Protein Alternatif isim İşlev Ek Bilgiler
Lipid zarf (zar ötesi yüzey proteinleri) G Glikoprotein Konak hava yolunun siliyer hücrelerine viral bağlanma F ve G glikoproteinleri viral bağlanmayı ve enfeksiyonun başlangıç aşamalarını kontrol eden iki ana yüzey proteinidir. F ve G proteinleri aynı zamanda doğal enfeksiyon sırasında nötrleştirici antikorlar için birincil hedeflerdir.
F Füzyon proteini Viral ve konakçı hücre zarlarının füzyonu; sinsityum oluşumu
SH Küçük hidrofobik protein Viroporin; iyon kanalı Hücre füzyonuna katılır, ancak bilinen nötrleştirici epitop yoktur
Zarfın iç yüzü M Matris proteini Montaj
Ribonükleokapsid N Nüseloprotein RNA bağlama Genomda transkripsiyon, RNA replikasyonunda ve parçacık tomurcuklanmasında rol oynar
P Fosfoprotein Fosforilasyon
L "Büyük" protein RNA'ya bağımlı RNA polimeraz
M2-1 - Transkripsiyon işlenebilirlik faktörü
Düzenleyici M2-2 - transkripsiyon / RNA kopyalanmasının düzenlenmesi
Yapısal olmayan NS-1 - doğuştan gelen bağışıklık sistemi’nin kaçırılmasına dahil oldu apoptoz'u engelleyerek ve Tip I IFN sinyalini engelleyerek etki eder
NS-2 -

G proteini[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV'nin sahte renkli sanatsal gösterimi. G-glikoproteinler açık mavi renkte, F-glikoproteinler ise turuncu renkte gösterilmiştir.
Solunum sinsityal virüsünün (RSV) insanlarda bir solunum endotel hücresine enine kesit inişinin bir örneği. Büyük L proteinleri ile kaplanmış bir nükleer protein çekirdeği, tek sarmallı RNA (mor renkli) ile gösterilmektedir. Virionun dış kısmı F ve G proteinleri ile doldurulurken, iç kısmı M2-1 ve M proteinleri ile kaplanmıştır. G proteinleri karışık boru şeklindeki yapılar olarak gösterilirken, F proteinleri bagetlere benzeyen yapılar olarak temsil edilir.

Yüzey proteini G (glikoprotein), virüsün konakçı hücrelere bağlanmasından birincil olarak sorumludur.[30] Bu protein suşlar arasında oldukça değişkendir.[21] G proteini hem membrana bağlı hem de salgılanmış formda bulunur.[2][30] Membranda bulunan form, konakçı hücrelerin yüzeyinde heparan sülfat gibi glikozaminoglikanlara (GAG'ler) bağlanarak bağlanmadan sorumludur.[1][2][3] Salgılanan form, antikor aracılı nötralizasyonu engellemek için antijen sunan hücrelerle etkileşime girerek tuzak görevi yapar.[2][30] G proteini ayrıca siliyer bronşiyal konakçı hücrelerin yüzeyindeki CX3C kemokin reseptörü 1'e (CX3CR1) bağlanan bir CX3C fraktalkin benzeri motif içerir.[1][3] Bu bağlanma hücresel kemotaksiyi değiştirebilir ve bağışıklık hücrelerinin enfekte bireylerin akciğerlerine göçünü azaltabilir.[30] G proteini aynı zamanda TLR4 dahil olmak üzere çeşitli toll benzeri reseptörlerden gelen sinyalleri engelleyerek konakçının bağışıklık tepkisini de değiştirir.[3][30]

F proteini[değiştir | kaynağı değiştir]

Yüzey proteini F (füzyon proteini), viral ve konakçı hücre zarlarının füzyonunun yanı sıra viral partiküller arasında sinsityum oluşumundan sorumludur.[21] Viral bağlanma hem F hem de G proteinlerini içeriyor gibi görünse de, F füzyonu G'den bağımsız olarak gerçekleşir.[30] F proteini çoklu konformasyonel formlarda bulunur.[1][3] Prefüzyon durumunda (PreF), protein trimerik formda bulunur ve majör antijenic bölgesi Ø'yi içerir.[1] Ø vücuttaki antikorları nötralize etmenin birincil hedefi olarak hizmet eder.[3] Konakçı hücre yüzeyindeki hedefine bağlandıktan sonra (tam ligandı belirsizliğini korumaktadır), PreF, Ø'nin kaybolduğu bir konformasyonel değişime uğrar.[1][3] Bu değişiklik, proteinin kendisini konakçıya hücre zarı yerleştirmesini sağlar ve viral ve konakçı hücre zarlarının füzyonuna yol açar.[1] Son konformasyonel değişim, proteinin daha kararlı ve uzun bir formuyla sonuçlanır (postfüzyon, PostF).[3] RSV G proteininin karşısında, RSV F proteini aynı zamanda toll benzeri reseptör 4'e (TLR4) bağlanıp onu aktive ederek doğuştan gelen bağışıklık tepkisini ve sinyal iletimini başlatır.[1][30]

RSV yaşam döngüsünün şematik görüntüsü

Kopyalama döngüsü[değiştir | kaynağı değiştir]

Viral ve konakçı hücre zarlarının füzyonunun ardından, viral nükleokapsid (viral genomu içerir) ve ilişkili viral polimeraz, konakçı hücreye sitoplazma’ya iletilir. Transkripsiyon ve translasyon her ikisi de sitoplazmada meydana gelir. RNA'ya bağımlı RNA polimeraz, genomu, konakçı hücre makinesi tarafından yapısal proteinlere çevrilen haberci RNA'nın (mRNA) 10 segmentine kopyalar. Negatif anlamlı viral genomun kopyalanması sırasında, RNA'ya bağımlı RNA polimeraz, antijenom adı verilen pozitif yönlü bir tamamlayıcıyı sentezler. Bu tamamlayıcı iplik, nükleokapsidler halinde paketlenen ve birleşme ve parçacık tomurcuklanması için plazma zarına taşınan genomik negatif anlamlı RNA'yı oluşturmak için şablon olarak kullanılır.[29]

Mekanizma[değiştir | kaynağı değiştir]

İletim[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV son derece bulaşıcıdır ve hem toplumdan hem de hastaneden bulaşarak salgınlara neden olabilir.[2] RSV ile enfekte olan her kişi, ortalama 5 ila 25 enfekte olmayan kişiye virüsü bulaştıracağı tahmin edilir.[31] RSV, enfekte bir kişi öksürdüğünde veya hapşırdığında ve kirli damlacıklarla havaya yayılabilir. Bulaşma genellikle bu damlacıkların başka bir kişinin göz, burun veya ağzıyla temasında olur.[32] RSV ayrıca bulaşmış ciltte (örn. ellerde) 25 dakikaya kadar, tezgah üstü ve kapı kolları gibi diğer yüzeylerde ise birkaç saate kadar yaşayabilir.[2][31]

Virüsün 2 ila 8 günlük bir kuluçka dönemi vardır.[2]

İnsanlara hastalık bulaştıktan sonra genellikle 3 ila 8 gün boyunca hastalık bulaşıcıdır. Ancak bebeklerde ve bağışıklık sistemi zayıf olan kişilerde virüs 4 haftaya kadar yayılmaya devam edebilir (artık semptom göstermedikten sonra bile).[32]

Hücresel artıklar ve dökülmüş epitel hücrelerinin kümelerini içeren tıkalı bronşiyol lümen

Patogenez[değiştir | kaynağı değiştir]

Burun veya göz yoluyla bulaşmanın ardından RSV, üst ve alt hava yollarının siliyer sütunlu epitel hücrelerini enfekte eder.[2] RSV, yaklaşık 8 gün boyunca bu bronş hücreleri içinde çoğaltılmaya devam eder.[1] İlk birkaç günden sonra, RSV ile enfekte olmuş hücreler daha yuvarlak hale gelecek ve sonuçta alt solunum yolunun daha küçük bronşiyollerine doğru dökülecektir.[1] Bu dökülme mekanizmasının aynı zamanda virüsün üst solunum yollarından alt solunum yollarına yayılmasından da sorumlu olduğu düşünülmektedir.[1] Enfeksiyon, akciğerlerde inflamatuar hücrelerin (monositler ve T hücreleri gibi) göçü ve infiltrasyonu, epitelyal hücre duvarının nekrozu, ödem ve artan mukoza üretimi dahil olmak üzere genel iltihaplanmaya neden olur.[2] İltihaplanma ve hücre hasarı yaygın olmak yerine düzensiz olma eğilimindedir.[2] Dökülen epitel hücreleri, mukus tıkaçları ve birikmiş bağışıklık hücreleri birlikte alt solunum yolunun tıkanmasına neden olur.[1][2]

Teşhis[değiştir | kaynağı değiştir]

Laboratuvar tanısı[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV enfeksiyonunun tanısı için çeşitli laboratuvar testleri vardır. Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), RSV bronşiyolitinin (tedavinin büyük ölçüde destekleyici olduğu) teşhisi için laboratuvar testinin kullanılmasını rutin olarak tavsiye etmese de,[4] yüksek riskli gruplarda, sonucun olumlu olması durumunda RSV enfeksiyonunun doğrulanması garanti edilebilir. Test, klinik kararlara rehberlik eder.

Yaygın tanımlama teknikleri, antijen testi, moleküler test ve viral kültürdür.[2]

Antijen testi[değiştir | kaynağı değiştir]

Antijen testi, genellikle bir nazofarengeal çubukla veya aspirattan RSV antijen fragmanlarının (veya moleküler viral yapı parçalarının) tespitini içerir. Bu, floresan etiketli antijenlerin mikroskop altında görüntülenmesiyle (doğrudan floresans tahlili veya DFA) veya piyasada satılan hızlı antijen saptama testinin (RADT) kullanılmasıyla gerçekleştirilebilir.[2]

Genellikle, antijen testi küçük çocuklarda oldukça hassastır (%80-90), ancak viral yayılımın daha az olduğu daha büyük çocuklarda ve yetişkinlerde önemli ölçüde daha az güvenilirdir.[2]

Antijen testleri, yaz ayları gibi RSV'nin yoğun olduğu sezonların dışında da daha yüksek hatalı pozitiflik oranlarına maruz kalır. Bu senaryolarda viral kültürün veya nükleik asit amplifikasyon testinin (NAAT) kullanılması doğru RSV tanısına yardımcı olabilir.

  • Hızlı antijen tespit testleri (RADT), kullanım kolaylığı ve hızlı geri dönüş süreleri (10 dakika kadar kısa) nedeniyle genellikle bakım noktası testi olarak kullanılır. Bunlar hem enzim immünosorbent analizlerini (EIA) hem de kromatografik immünolojik analizleri (CIA) içerir.[2][33]
  • Doğrudan floresans tahlili (DFA), virüsle enfekte olmuş hücrelerin doğrudan mikroskobik incelenmesine olanak tanır. DFA testinin hassasiyeti yeterli numuneye bağlıdır.[33]

Moleküler testler[değiştir | kaynağı değiştir]

Nükleik asit amplifikasyon testleri (NAAT'ler) gibi moleküler analizler, nazofaringeal sürüntülerde ve aspiratlarda çok küçük miktarlarda virüsün hassas bir şekilde tespit edilmesini sağlar. Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR) gibi NAAT analizleri, viral antijenlerden ziyade virüse özgü genetik malzemeyi belirler.

Moleküler testler %100'e yaklaşan duyarlılık ve özgüllüğe sahiptirler.[34] Ancak, diğer test yöntemlerine göre daha pahalıdır ve daha karmaşık ekipman gerektirirler. Bu yüzden moleküler testler kaynakların sınırlı olduğu alanlarda daha az yapılır.

RSV [1] için moleküler test solunum semptomları olan tüm hastalar için rutin olarak önerilmez. Ancak bebekler, yaşlı yetişkinler ve kronik tıbbi rahatsızlıkları olan hastalar gibi RSV komplikasyonları açısından yüksek risk taşıyan hastalara önerilebilir.

Moleküler testler ayrıca RSV salgınlarının teşhisine de yardımcı olabilir. RSV için moleküler testler çok doğrudur. RT-PCR'nin duyarlılığı %90-95, özgüllüğü ise %98-99'dur. LAMP'ın duyarlılığı %95-100, özgüllüğü ise %99-100'dür.

  • Polimeraz zincir reaksiyonu (PCR), çok küçük bir genetik malzeme örneğinin çalışma için hızla milyonlarca kopyaya çoğaltılmasına olanak tanıyan NAAT türüdür. PCR, antijen testinden veya viral kültürden daha duyarlıdır.[34] Bu nedenle daha büyük çocuklar ve yetişkinler gibi viral saçılımı daha düşük olanlarda virüsü tespit etmek için kullanılabilir. Viral yükün hala geleneksel tekniklerle tanımlanamayacak kadar düşük olduğu risk altındaki bireylerde (hastanede yatan veya bağışıklık sistemi baskılanmış hastalar gibi) hastalığı daha erken tespit etmek için de kullanılabilir. PCR, duyarlılığı nedeniyle sıklıkla asemptomatik taşıyıcıları da belirleyebilir ve enfeksiyonun klinik olarak çözülmesinden günler sonra bile pozitif kalabilir.[2][34]
  • Tek bir hastada birden fazla viral enfeksiyonun (RSV dahil) varlığını tespit edebilen çoklu patojen panelleri de vardır.[2]

Viral kültür[değiştir | kaynağı değiştir]

Geleneksel viral kültürde, virüsün bir örneği farklı hücre dizilerine sunulur ve üzerinde çalışılabilmesi için çoğalmasına izin verilir. Bu tekniğin faydaları arasında genetik karakterizasyon, suş tiplemesi ve antiviral duyarlılık testi yapabilme yeteneği yer alır. Ancak, 3-7 günlük uzun geri dönüş süresi nedeniyle sınırlıdır, bu da hasta bakımında daha az, araştırma ortamlarında ise daha yaygın olmasını sağlar.[2]

Serolojik testler[değiştir | kaynağı değiştir]

Seroloji (serumdaki virüse özgü antikorların ölçümü) RSV tanısında sıklıkla kullanılmaz. Vücudun önemli bir serolojik yanıt oluşturması (ve serumda tespit edilebilecek antikorlarda önemli bir artış göstermesi) için gereken süre genellikle hasta bakımını yönlendirmede yararlı değildir.[1] %30'a kadar RSV enfeksiyonu olduğu belgelenmiş hastalarda seroloji sonuçları negatif olacaktır.[34] Bu nedenle bu yöntem genellikle araştırma ve gözetim çalışmaları için ayrılmıştır.[1]

Görüntüleme bulguları[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV bronşiyolitli bir çocuğun tipik iki taraflı perihiler dolgunluğunu gösteren röntgen

RSV bronşiyolitli çocuklarda göğüs röntgeni bulguları genellikle belirgin değildir ve perihiler işaretler, yamalı hiperinflasyon ve atelektazi içerir.[15] Ancak Amerikan Pediatri Akademisi (AAP), klinik sonuçları değiştirmediği ve antibiyotik kullanımının artmasıyla ilişkili olduğu için RSV bronşiyoliti olduğu varsayılan çocuklar için rutin görüntülemeyi önermemektedir.[4][15]

Bronşiyolit tanısının belirsiz olduğu veya beklenmeyen bir kötüleşmenin olduğu durumlarda bazen göğüs röntgeni çekilmesi düşünülür.[4] RSV enfeksiyonu olan yetişkinlerde göğüs filmleri genellikle normaldir veya viral zatürre ile uyumlu, yama şeklinde iki taraflı sızıntılar gibi belirgin olmayan değişiklikler gösterir.[35]

Ayırıcı tanı[değiştir | kaynağı değiştir]

Üst ve alt solunum yolu enfeksiyonu belirti ve semptomlarıyla başvuran bireylerde ayırıcı tanı, diğer viral enfeksiyonları (rinovirüs, metapneumovirüs ve grip gibi) ve birincil bakteriyel zatürreyi içerir. Çocuklarda, solunan yabancı cisimler ve kistik fibrozis veya astım gibi konjenital durumlar da dikkate alınmalıdır.[2]

Önleme[değiştir | kaynağı değiştir]

Genel önleme tedbirleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Temel önleme tedbiri, hastalık bulaşmış kişilerle yakın temastan kaçınmaktır.[4]

Aşılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Virüsün hastalık yükü ve hastalığa özgü tedavilerin eksikliği göz önüne alındığında, RSV aşısının keşfine ilgi ve araştırma vardır. Aşı geliştirme, ilerlemesini engelleyen engellerle karşılaştı. Bunların arasında, olgunlaşmamış bebek bağışıklık sistemi ve bebek bağışıklama‘sını zorlaştıran anne antikorlarının varlığı gibi bebeğe özgü faktörler vardır.[2]

RSV enfeksiyonu erken çocukluk döneminde yaygındır ve küresel hastalık yüküne önemli ölçüde katkıda bulunur. Şiddetli çocukluk çağı enfeksiyonları ile bunu takip eden solunum sorunları arasındaki ilişki, özellikle de bronşiyolit, tekrarlayan çocukluk çağı hırıltısı ve çocukluk çağı astımı arasındaki önerilen bağlantı tam olarak anlaşılamamıştır.

Aşıyla önlenebilir diğer solunum yolu patojenlerinden farklı olarak RSV'nin aşı geliştirme açısından zorlu olduğu kanıtlanmıştır. Süren çabalar, saha denemelerinin heyecanla beklendiği, dayanıklı koruma sağlayan aşılar oluşturmaya odaklanmaktadır.

Halen, etkili aşılar ve antiviral ilaçlar beklendiğinden, RSV hastalığının tedavisinde temel dayanak noktası destekleyici bakımdır. Antivirallerin ve aşıların ileri teşhis teknikleriyle bir araya getirilmesi, önümüzdeki yıllarda RSV'nin küresel etkisinin azaltılması konusunda umut vadetmektedir. Bu müdahaleler enfeksiyon dinamiklerini değiştirebilir ve RSV'nin dünya çapındaki topluluklar üzerindeki etkisini zayıflatabilir.[2]

Araştırılan muhtemel aşılar beş geniş kategoridir: canlı zayıflatılmış, protein alt birimi, vektör bazlı, virüs parçacık alt birimi ve haberci RNA. Her biri farklı bağışıklık tepkilerini hedefler ve dolayısıyla farklı risk altındaki gruplarda hastalıkları önlemek için daha uygun olabilir.

Canlı zayıflatılmış aşılar, RSV almamış bebeklerde bir miktar başarılı olmuştur. Diğer aşı adayları, hamile kadınlar ve yaşlılar da dahil olmak üzere yaşamları boyunca savunmasız nüfusları hedef almıştır.[2][36]

F'ye özgü antikorlar, küçük çocuklara doğrudan monoklonal antikorlar (mAb'ler) olarak verilebilir veya onları korumak için anne bağışıklamasından sonra anneden çocuğa transplasental transfer yoluyla edinilebilir. F veya canlı zayıflatılmış virüsleri eksprese eden adenovirüsler, daha büyük bebekleri ve küçük çocukları RSV hastalığına karşı aşılamak için kullanılacaktır. Karron 2021'den sonra değiştirilmiştir.[37] RSV füzyon proteini (F), viral ve konakçı hücre zarlarının füzyonuna aracılık ederek virüs girişini kolaylaştırmada çok önemli bir rol oynar. Bu süreç, F'nin daha az stabil bir ön füzyon konformasyonundan, enerji açısından daha uygun bir füzyon sonrası duruma dönüşümünü içerir. F proteinine karşı yönlendirilen antikorların viral girişi engelleme ve RSV'nin neden olduğu hastalıkları hafifletme yeteneği olduğu gösterilmiştir. Son zamanlarda, özellikle F'nin prefüzyon konformasyonunu hedefleyen antikorların giderek artan bir şekilde tanımlanması söz konusudur. Bu antikorlar, F'ye füzyon sonrası durumunda bağlananlara kıyasla daha yüksek RSV nötrleştirme etkinliği sergiler.[38]

Başlıca ilaç geliştiricileri GSK ve Pfizer, 60 yaş ve üzeri yetişkinleri hedef alan RSV aşıları için Gıda ve İlaç Dairesinin onayını aldı. GSK'nın Arexvy'si bu yaş grubunda şiddetli semptomlara karşı %94 ve semptomatik RSV'ye karşı %83 etkiliyken, Pfizer'in Abrysvo'su 60 yaş ve üzeri yetişkinlerde şiddetli semptomlara karşı %86 ve semptomatik hastalıklara karşı %67 etkilidir.[39]

CDC paneli, sağlık hizmeti sağlayıcılarına danışılarak 60 yaş üstü yetişkinler için RSV aşısını önerdi. Aşıların 2023 veya 2024'te hazır olması beklenmektedir.[39]

Araştırmacılar, daha zorlu olan yeni doğan aşısına duyulan ihtiyacı ele alarak, RSV duyarlılığı için kritik bir dönem olan ilk altı ay boyunca bebekleri korumak için hamilelikle uygulanan bir yöntemi kullandılar.

FDA'nın danışma komitesi Pfizer'in ebeveyn RSV aşısını onayladı ve aşının yenidoğanlarda üç aya kadar şiddetli RSV'ye karşı %82 etkili olduğunu ve altı aya kadar %69 etkili olduğunu kabul etti. Oybirliğiyle etkinlik lehinde olsa da komite, aşılanan grupta biraz daha yüksek erken doğum oranına ilişkin endişeler nedeniyle güvenlik için 10'a 4 oy kullandı. GSK, aşı grubunda erken doğum olasılığının %38 daha yüksek olması nedeniyle kendi denemesini durdurdu.[39]

Bağışıklama hem aktif hem de pasif. Füzyon (F) proteini, solunum sinsityal virüsüne (RSV) karşı pasif aşılama temelidir. Karron 2021'den sonra değiştirildi.[37]

Mayıs 2023'te ABD Gıda ve İlaç İdaresi (FDA), ilk RSV aşıları, Arexvy (GSK plc tarafından geliştirilmiştir) ve Abrysvo'yu (Pfizer) onayladı.[5][6] 2023 yılında çok sayıda RSV aşı çalışması tamamlandı.[39]

İmmunoprofilaksi[değiştir | kaynağı değiştir]

Pasif aşılama, yüksek riskli bebeklerde RSV enfeksiyonunu ve hastaneye kaldırılmayı önlemek için vardır.

Tarihsel olarak, pasif bağışıklık sağlamak için RSV'ye özgü intravenöz immünglobin (IVIG) kullanıldı. Bu, hastalıktan iyileşen insan donörlerden RSV nötralize edici antikorlar (veya immünoglobinlerin) aylık olarak uygulanmasını içeriyordu. Bu antikor transferi, risk altındaki bebeklere kısa süreli aşılama sağlamada oldukça etkili olsa da, hem intravenöz uygulama ve maliyet nedeniyle sınırlıydı.[40]

O zamandan beri RSV-IVIG'nin yerini, kas enjeksiyonu yoluyla uygulanabilen bir monoklonal antikor (MAb) kullanımı almıştır. Palivizumab (Synagis), RSV virüsünün yüzey füzyon (F) proteinine karşı yönlendirilen monoklonal bir antikordur. 1998 yılında ruhsatlandırılmıştır ve hem RSV A hem de B'ye karşı geçici profilaksi sağlamada etkilidir. RSV mevsiminden hemen önce başlatılan ve genellikle beş ay boyunca devam eden aylık enjeksiyonlarla yapılır. Palivizumab'ın belirli yüksek riskli çocuk gruplarında (kronik akciğer hastalığı, doğuştan kalp hastalığı olanlar ve erken doğanlar gibi) hem hastaneye yatış oranlarını hem de tüm nedenlere bağlı ölüm oranlarını azalttığı gösterilmiştir.[31][41] Ancak maliyeti dünyanın birçok yerinde kullanımını sınırlamaktadır. O zamandan bu yana bu antikorun daha güçlü türevleri geliştirildi (motavizumab dahil) ancak önemli olumsuz olaylarla ilişkilendirildi.[42]

Amerikan Pediatri Akademisi (AAP 2014), aşağıdaki durumlar için RSV sezonunda palivizumab ile RSV profilaksisini önermektedir:[4]

  • RSV sezonunun başlangıcında ≤28 hafta 6 günlük gebelik haftasında ve <12 ayda doğan bebekler
  • Kronik prematüre akciğer hastalığı olan 12 aydan küçük bebekler
  • Hemodinamik olarak anlamlı konjenital kalp hastalığı ≤12 aylık bebekler
  • Tıbbi tedavi gerektiren kronik prematüre akciğer hastalığı olan 24 aydan küçük bebekler

AAP yönergelerine göre palivizumab profilaksisi aşağıdaki özelliklere sahip bebeklerde de düşünülebilir:[4]

  • Konjenital hava yolu anormalliği
  • Nöromüsküler bozukluk
  • Kistik fibrozis
  • Ciddi immün yetmezlik
  • Yakın zamanda yapılmış veya yaklaşan kalp nakli

Nirsevimab (Beyfortus), yenidoğanlarda ve bebeklerde ilk RSV sezonunda RSV alt solunum yolu hastalığının önlenmesi için onaylanmış başka bir antiviral monoklonal antikordur.[43] Nirsevimab'ın, etkili kalabilmesi için ayda bir kez dört defaya kadar enjekte edilmesi gereken palivizumab'ın aksine, tüm RSV sezonu boyunca süren yalnızca bir doza ihtiyacı var.[7] Nirsevimab, Avrupa Birliği'nde[44][45] ve Birleşik Krallık'ta[46] Kasım 2022'de ve Kanada'da Nisan 2023'te tıbbi kullanım için onaylandı.[7]

Tedavi[değiştir | kaynağı değiştir]

Destekleyici bakım[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV enfeksiyonunun tedavisi öncelikle destekleyici bakıma odaklanır. Bu, hastanın nefesinin izlenmesini veya üst solunum yolundan salgıların uzaklaştırılması için aspirasyonun kullanılmasını içerebilir. Hava akışını iyileştirmek için takviye oksijen ayrıca bir burun kanülü veya yüz maskesi yoluyla da verilebilir. Ciddi solunum yetmezliği vakalarında, solunumu desteklemek için entübasyon ve mekanik havalandırma gerekebilir. Dehidrasyon belirtileri mevcutsa ağızdan veya IV yoluyla da sıvı verilebilir.[40]

RSV bronşiyoliti nedeniyle hastaneye yatırılan bebeklerde ek destekleyici tedaviler araştırılmıştır. Ek destekleyici tedaviler şunlardır:

  • Nebulize hipertonik salin'in viral bronşiolitli bebeklerde hastanede kalış süresini kısalttığı ve klinik ciddiyeti azalttığı gösterilmiştir. Olası bir mekanizma, hava yolu tıkanıklığını azaltmak için hava yolu ödeminin ve mukus tıkanmasının azalmasıdır.[47][48]
  • Oksijen ile helyumun bir karışımı olan Helioks, tedavinin ilk saati içinde solunum sıkıntısını azaltabilir. Hava yolu direncini azaltarak ve solunum işini kolaylaştırarak çalışır. Ancak genel hastalık sonuçlarını etkilediği kanıtlanmamıştır.[49]
  • Bebekler için zorlu solunum tekniklerini içeren göğüs fizyoterapisinin hastalığın şiddetini azalttığı veya başka bir iyileşme sağladığı bulunamadı.[50] Aletli fizyoterapi ve rinofarengeal retrograd teknik (RRT) dahil olmak üzere diğer fizyoterapi yaklaşımlarını destekleyen kanıtlar çok sınırlıdır. Etkileri ve olası kullanımları klinik araştırmalarda daha fazla değerlendirme gerektirir.[50] Ayrıca göğüs fizyoterapisi ile birlikte hipertonik salin tedavisini destekleyen hiçbir kanıt yoktur.[50] Pasif yavaş nefes verme teknikli fizyoterapinin hastanede yatan bebeklerde bronşiyolitin şiddetinde "hafif ila orta derecede" pozitif bir değişime katkıda bulunabileceğini gösteren çok zayıf kanıtlar vardır, ancak bu yaklaşımın ayaktan tedavi gören bebekler için faydası bilinmemektedir.[50]
  • Mukus tıkanmasına ve hava yolu tıkanıklığına katkıda bulunan DNA'yı sindiren bir enzim olan solunan rekombinant insan deoksiribonükleazın (rhDNaz) bu gruptaki klinik sonuçları iyileştirdiği gösterilmemiştir.[51]

Viral özellikli tedaviler[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Ribavirin, çocuklarda RSV tedavisi için lisanslı antiviral bir ilaçtır.[8] Viral RNA sentezini ve kapatmayı engelleyerek etki gösteren bir guanozin analoğudur. 1986 yılında RSV enfeksiyonunun tedavisi için onaylandı. Bununla birlikte, ribavirin kullanımı, etkinliğine dair belirsiz kanıtlar ve maruz kalan personel için toksisite ve maliyet konusundaki endişeler nedeniyle tartışmalı olmayı sürdürmektedir.[8][52] Bu nedenle tedavi kılavuzlarında çocuklarda kullanımına ilişkin öneride bulunulmamaktadır. Yetişkinlerde ribavirin endikasyon dışı kullanılır ve genellikle hematopoietik kök hücre nakli geçirenler gibi bağışıklık sistemi ciddi şekilde zayıflamış kişiler için kullanılır.[2]
  • Deneysel bir antiviral ilaç olan Presatovir, klinik çalışmalarda umut verici sonuçlar vermiş ancak henüz tıbbi kullanım için onaylanmamıştır. Presatovir, RSV F proteinini engelleyerek füzyon engelleyicisi görevi yapar.[53]
  • Hem RSV'ye özgü hem de özel olmayan immünoglobinler, tarihsel olarak RSV ile ilişkili hastalıklar için kullanılmıştır. Ancak RSV enfeksiyonu olan çocuklarda immünglobinlerin kullanımını destekleyen yeterli kanıt yoktur.[54]

Antiinflamatuarlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Viral bronşiyolitte kortikosteroidlerin (sistemik veya solunan) hastanede kalış süresini veya hastalık şiddetini azalttığı bulunmamıştır.[55] Bunların kullanımı aynı zamanda viral saçılımı da uzatabilir ve bu nedenle sıklıkla önerilmez. Bununla birlikte, altta yatan akciğer hastalığının RSV ile ilişkili alevlenmesi olan yetişkinlerde oral kortikosteroid kullanımı yaygın olmaya devam etmektedir.[2]
  • Montelukast gibi lökotrien engelleyicileri bronşiyolitli bebek ve çocukların tedavisinde kullanılmıştır. Ancak bunların kullanımını destekleyen kanıtlar tutarsızdır ve etkinliklerine ilişkin kesin bir sonuç yoktur.[56]

Bronkodilatörler[değiştir | kaynağı değiştir]

Astımı tedavi etmede yaygın kullanılan ilaçlardan olan Bronkodilatörler, bazen RSV enfeksiyonuyla ilişkili hırıltıyı tedavi etmek için kullanılır. Bu ilaçlar (albuterol veya salbutamol gibi) hava akışının iyileştirilmesini sağlamak için hava yollarındaki kasları gevşeten beta-agonistlerdir. Ancak bronkodilatörlerin RSV enfeksiyonu olanlarda enfeksiyonun klinik şiddetini veya hastaneye kaldırılma oranını iyileştirdiği bulunmamıştır. Sınırlı yararları ve yan etki profilleri göz önüne alındığında, RSV bronşiyolitinde kullanımları rutin olarak önerilmemektedir.[40][55]

Antibiyotikler[değiştir | kaynağı değiştir]

Antibiyotik tedavisi RSV ile ilişkili bronşiyolit veya viral pnömoninin tedavisi için uygun değildir.[57] Antibiyotikler RSV gibi viral patojenleri değil, bakteriyel patojenleri hedefler. Bununla birlikte, ikincil bir bakteriyel enfeksiyonun geliştiğine dair açık kanıtlar varsa antibiyotikler düşünülebilir.

Kulak enfeksiyonları RSV bronşiolitli az sayıda bebekte de gelişebilir, bu durumda bazen ağızdan antibiyotikler kullanılabilir.[40]

Aşıların ötesinde, AstraZeneca ve Sanofi, bir yaşın altındaki bebeklerde RSV vakalarına karşı %75 etkinliğe sahip profilaktik bir monoklonal antikor olan nirsevimab'ı tanıttı. Avrupa, nirsevimab'ı Kasım 2022'de onayladı ve FDA, Temmuz 2023'te aynı şeyi yaptı. Benzer bir monoklonal antikor olan Merck'in klesrovimab'ı, ileri aşamadaki denemelerde bulunur.[39]

Epidemiyoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

Bebekler ve çocuklar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dünya çapında RSV, bebeklerde ve 5 yaşın altındaki çocuklarda bronşiyolit ve zatürrenin önde gelen nedenidir. Ciddi enfeksiyon riski yaşamın ilk 6 ayında en yüksektir. RSV ile enfekte olanların %2-3'ünde bronşiyolit gelişir ve hastaneye kaldırılmayı gerektirir.[58]

Dünyada her yıl yaklaşık 30 milyon akut solunum yolu hastalığı ve 60.000'den fazla çocuk ölümü RSV'den kaynaklanmaktadır.

Bebeklerin tahminen %87'si 18 aylık olduklarında RSV enfeksiyonu geçirmiş olur ve neredeyse tüm çocuklar 3 yaşına gelindiğinde enfekte olur.

Amerika Birleşik Devletleri'nde, 5 yaşın altındaki çocuklarda akut solunum yolu enfeksiyonu nedeniyle hastaneye kaldırılanların %20'sinden RSV sorumludur. Bununla birlikte, RSV'ye bağlı ölümlerin büyük çoğunluğu, temel destekleyici bakıma erişimi olmayan az gelirli ülkelerde meydana gelmektedir.[2]

Yetişkinler[değiştir | kaynağı değiştir]

Sağlıklı genç yetişkinlerin RSV nedeniyle hastaneye kaldırılmayı gerektiren ciddi hastalık geliştirmesi nadirdir. Ancak artık yaşlılar ve altta yatan kalp veya akciğer hastalıkları olanlar da dahil olmak üzere belirli yetişkin nüfusta önemli bir hastalık ve ölüm nedeni olduğu kabul edilmektedir. Yaşlı yetişkinler arasındaki klinik etkisinin gribe benzer olduğu tahmin edilmektedir.[21]

Her yıl huzurevinde kalanların yaklaşık %5-10'u, önemli oranda zatürre ve ölümle birlikte RSV enfeksiyonu yaşar. RSV ayrıca yetişkin toplum kökenli zatürre vakalarının %2-5'inden sorumludur.[21]

Bağışıklık sistemi zayıflığı[değiştir | kaynağı değiştir]

Hem yetişkinlerde hem de çocuklarda bağışıklık baskılanması, RSV enfeksiyonuna duyarlılığı artırır. HIV ile yaşayan çocukların akut hastalığa yakalanma olasılığı daha yüksektir ve HIV olmayan çocuklara kıyasla hastaneye kaldırılma gerektirme olasılıkları 3,5 kat daha fazladır.[2]

Kemik iliği nakli öncesinde kemik iliği nakli yapılan hastalar özellikle yüksek risk altındadır; RSV, bu nüfusdaki viral enfeksiyonların neredeyse yarısını oluşturur. Bu grup aynı zamanda RSV zatürresi olanlar arasında %80'e varan ölüm oranları göstermiştir.[21]

Enfeksiyon toplum içinde meydana gelse de, hastane kaynaklı enfeksiyonun bağışıklık sistemi baskılanmış kişiler arasındaki vakaların %30-50'sinden sorumlu olduğu düşünülmektedir.[21]

Mevsimsellik[değiştir | kaynağı değiştir]

RSV mevsimselliği dünya çapında değişiklik gösterir. Ilıman iklim’lerde enfeksiyon oranları soğuk kış aylarında en yüksek olma eğilimindedir. Bu genellikle artan iç mekan kalabalığına ve düşük sıcaklıklarda artan viral stabiliteye atfedilir. Ancak tropik ve kuzey kutbuna yakın iklimlerde, yıllık değişim daha az tanımlanmıştır ve yağışlı mevsimde daha yaygın olduğu görülmektedir.[1][2]

Yıllık salgınlara genellikle birkaç farklı viral suşun varlığı neden olur. A grubu virüsler daha yaygın olmasına rağmen, A ve B alt tipi virüsler genellikle belirli bir coğrafi bölgede aynı anda dolaşır.[21]

COVID-19 ile ilgili olarak[değiştir | kaynağı değiştir]

COVID-19'dan sorumlu virüs olan SARS-CoV-2 enfeksiyonları, RSV enfeksiyonu riskinin daha yüksek olmasına neden olabilir.[59] Kasım 2022'de yenidoğanlarda RSV nedeniyle hastaneye kaldırılma oranı, 2018'deki oranın yedi katıydı. Bu, artan grip dolaşımıyla birleştiğinde ABD'nin Oregon eyaletinin olağanüstü hal ilan etmesine neden oldu. Çocuk Hastaneleri Birliği ve Amerikan Pediatri Akademisi, ABD Başkanı Joe Biden'dan olağanüstü hal ilan etmesini istedi.[60]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab Griffiths C, Drews SJ, Marchant DJ (January 2017). "Respiratory Syncytial Virus: Infection, Detection, and New Options for Prevention and Treatment". Clinical Microbiology Reviews. 30 (1). ss. 277-319. doi:10.1128/CMR.00010-16. PMC 5217795 $2. PMID 27903593. 
  2. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x y z aa ab ac ad ae af ag ah ai aj ak al am an ao ap aq ar as at Jha A, Jarvis H, Fraser C, Openshaw PJ (June 2016). "Chapter 5: Respiratory Syncytial Virus". Hui DS, Rossi GA, Johnston SL (Ed.). SARS, MERS and other Viral Lung Infections. Wellcome Trust–Funded Monographs and Book Chapters. Sheffield (UK): European Respiratory Society. ISBN 978-1-84984-070-5. PMID 28742304. 28 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
  3. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Coultas JA, Smyth R, Openshaw PJ (October 2019). "Respiratory syncytial virus (RSV): a scourge from infancy to old age". Thorax. 74 (10). ss. 986-993. doi:10.1136/thoraxjnl-2018-212212. PMID 31383776.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  4. ^ a b c d e f g h Ralston SL, Lieberthal AS, Meissner HC, Alverson BK, Baley JE, Gadomski AM, ve diğerleri. (November 2014). "Clinical practice guideline: the diagnosis, management, and prevention of bronchiolitis". Pediatrics. 134 (5). ss. e14741-502. doi:10.1542/peds.2014-2742. PMID 25349312.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  5. ^ a b "FDA Approves First Respiratory Syncytial Virus (RSV) Vaccine" (Basın açıklaması). U.S. Food and Drug Administration (FDA). 3 Mayıs 2023. 4 Mayıs 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Mayıs 2023. 
  6. ^ a b "US FDA approves Pfizer's RSV vaccine". Reuters. 31 Mayıs 2023. 22 Ağustos 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Haziran 2023. 
  7. ^ a b c "Health Canada approves new antibody drug to help prevent serious RSV in babies". CTVNews. 22 Nisan 2023. 24 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  8. ^ a b c Simões EA, DeVincenzo JP, Boeckh M, Bont L, Crowe JE, Griffiths P, ve diğerleri. (March 2015). "Challenges and opportunities in developing respiratory syncytial virus therapeutics". The Journal of Infectious Diseases. 211 (suppl 1). ss. S1-S20. doi:10.1093/infdis/jiu828. PMC 4345819 $2. PMID 25713060. 
  9. ^ Blount RE, Morris JA, Savage RE (July 1956). "Recovery of cytopathogenic agent from chimpanzees with coryza" (PDF). Proceedings of the Society for Experimental Biology and Medicine. 92 (3). ss. 544-549. doi:10.3181/00379727-92-22538. PMID 13359460. 2 Şubat 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Şubat 2023. 
  10. ^ Chanock R, Roizman B, Myers R (November 1957). "Recovery from infants with respiratory illness of a virus related to chimpanzee coryza agent (CCA). I. Isolation, properties and characterization". American Journal of Hygiene. 66 (3). ss. 281-290. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a119901. PMID 13478578. 
  11. ^ Chanock R, Finberg L (November 1957). "Recovery from infants with respiratory illness of a virus related to chimpanzee coryza agent (CCA). II. Epidemiologic aspects of infection in infants and young children". American Journal of Hygiene. 66 (3). ss. 291-300. doi:10.1093/oxfordjournals.aje.a119902. PMID 13478579. 
  12. ^ Walsh EE, Hall CB (January 2015). "Chapter 160 Respiratory Syncytial Virus (RSV)". Bennett JE, Dolin R, Blaser MJ (Ed.). Mandell, Douglas, and Bennett's Principles and Practice of Infectious Diseases. Eighth. Philadelphia: Elsevier. ss. 1948-1960.e3. doi:10.1016/B978-1-4557-4801-3.00160-0. ISBN 978-1-4557-4801-3. 
  13. ^ Afonso CL, Amarasinghe GK, Bányai K, Bào Y, Basler CF, Bavari S, ve diğerleri. (August 2016). "Taxonomy of the order Mononegavirales: update 2016". Archives of Virology. 161 (8). ss. 2351-2360. doi:10.1007/s00705-016-2880-1. PMC 4947412 $2. PMID 27216929. 
  14. ^ a b c d e f g Borchers AT, Chang C, Gershwin ME, Gershwin LJ (December 2013). "Respiratory syncytial virus--a comprehensive review". Clinical Reviews in Allergy & Immunology. 45 (3). ss. 331-379. doi:10.1007/s12016-013-8368-9. PMC 7090643 $2. PMID 23575961. 
  15. ^ a b c d e f Smith DK, Seales S, Budzik C (January 2017). "Respiratory Syncytial Virus Bronchiolitis in Children". American Family Physician. 95 (2). ss. 94-99. PMID 28084708. 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
  16. ^ Long SS, Brady MT, Jackson MA, Kimberlin DW. Red book: 2018–2021 report of the Committee on Infectious Diseases. Thirty-first. Elk Grove Village, IL. ISBN 978-1-61002-147-0. OCLC 1035556489. 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 3 Kasım 2020. 
  17. ^ a b Friedman JN, Rieder MJ, Walton JM (November 2014). "Bronchiolitis: Recommendations for diagnosis, monitoring and management of children one to 24 months of age". Paediatrics & Child Health. 19 (9). ss. 485-498. doi:10.1093/pch/19.9.485. PMC 4235450 $2. PMID 25414585. 
  18. ^ "RSV Symptoms and Care". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 4 Şubat 2019. 3 Eylül 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Ekim 2020. 
  19. ^ a b Hijano DR, Maron G, Hayden RT (December 2018). "Respiratory Viral Infections in Patients With Cancer or Undergoing Hematopoietic Cell Transplant". Frontiers in Microbiology. Cilt 9. s. 3097. doi:10.3389/fmicb.2018.03097. PMC 6299032 $2. PMID 30619176.  Geçersiz |doi-access=free (yardım)
  20. ^ Walsh EE (March 2017). "Respiratory Syncytial Virus Infection: An Illness for All Ages". Clinics in Chest Medicine. 38 (1). ss. 29-36. doi:10.1016/j.ccm.2016.11.010. PMC 5844562 $2. PMID 28159159. 
  21. ^ a b c d e f g h i Falsey AR, Walsh EE (July 2000). "Respiratory syncytial virus infection in adults". Clinical Microbiology Reviews. 13 (3). ss. 371-384. doi:10.1128/cmr.13.3.371-384.2000. PMC 88938 $2. PMID 10885982. 
  22. ^ Jartti T, Gern JE (October 2017). "Role of viral infections in the development and exacerbation of asthma in children". The Journal of Allergy and Clinical Immunology. 140 (4). ss. 895-906. doi:10.1016/j.jaci.2017.08.003. PMC 7172811 $2. PMID 28987219. 
  23. ^ Castro-Rodriguez JA, Forno E, Rodriguez-Martinez CE, Celedón JC (2016). "Risk and Protective Factors for Childhood Asthma: What Is the Evidence?". The Journal of Allergy and Clinical Immunology. In Practice. 4 (6). ss. 1111-1122. doi:10.1016/j.jaip.2016.05.003. PMC 5107168 $2. PMID 27286779. 
  24. ^ Saravanos GL, King CL, Deng L, Dinsmore N, Ramos I, Takashima M, ve diğerleri. (December 2021). "Respiratory Syncytial Virus–Associated Neurologic Complications in Children: A Systematic Review and Aggregated Case Series". The Journal of Pediatrics. Cilt 239. ss. 39-49.e9. doi:10.1016/j.jpeds.2021.06.045. hdl:10072/405721. PMID 34181989. 
  25. ^ Shi T, Balsells E, Wastnedge E, Singleton R, Rasmussen ZA, Zar HJ, ve diğerleri. (December 2015). "Risk factors for respiratory syncytial virus associated with acute lower respiratory infection in children under five years: Systematic review and meta-analysis". Journal of Global Health. 5 (2). s. 020416. doi:10.7189/jogh.05.020416. PMC 4676580 $2. PMID 26682048. 
  26. ^ Khawaja F, Chemaly RF (July 2019). "Respiratory syncytial virus in hematopoietic cell transplant recipients and patients with hematologic malignancies". Haematologica. 104 (7). ss. 1322-1331. doi:10.3324/haematol.2018.215152. PMC 6601091 $2. PMID 31221784. 
  27. ^ "Respiratory syncytial virus | Johns Hopkins ABX Guide". www.hopkinsguides.com. 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
  28. ^ "Genus: Orthopneumovirus – Pneumoviridae – Negative-sense RNA Viruses". International Committee on Taxonomy of Viruses (ICTV). 3 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ekim 2020. 
  29. ^ a b Cowton VM, McGivern DR, Fearns R (July 2006). "Unravelling the complexities of respiratory syncytial virus RNA synthesis". The Journal of General Virology. 87 (Pt 7). ss. 1805-1821. doi:10.1099/vir.0.81786-0. PMID 16760383. 
  30. ^ a b c d e f g h Collins PL, Fearns R, Graham BS (2013). "Respiratory Syncytial Virus: Virology, Reverse Genetics, and Pathogenesis of Disease". Challenges and Opportunities for Respiratory Syncytial Virus Vaccines. Current Topics in Microbiology and Immunology. 372. ss. 3-38. doi:10.1007/978-3-642-38919-1_1. ISBN 978-3-642-38918-4. PMC 4794264 $2. PMID 24362682. 
  31. ^ a b c Drysdale SB, Green CA, Sande CJ (April 2016). "Best practice in the prevention and management of paediatric respiratory syncytial virus infection". Therapeutic Advances in Infectious Disease. 3 (2). ss. 63-71. doi:10.1177/2049936116630243. PMC 4784570 $2. PMID 27034777. 
  32. ^ a b "RSV Transmission". U.S. Centers for Disease Control and Prevention (CDC). 4 Şubat 2019. 29 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2020. 
  33. ^ a b Zhang N, Wang L, Deng X, Liang R, Su M, He C, ve diğerleri. (April 2020). "Recent advances in the detection of respiratory virus infection in humans". Journal of Medical Virology. 92 (4). ss. 408-417. doi:10.1002/jmv.25674. PMC 7166954 $2. PMID 31944312. 
  34. ^ a b c d Henrickson KJ, Hall CB (November 2007). "Diagnostic assays for respiratory syncytial virus disease". The Pediatric Infectious Disease Journal (İngilizce). 26 (11 Suppl). ss. S36-40. doi:10.1097/INF.0b013e318157da6f. PMID 18090198. 
  35. ^ Chien JW, Johnson JL (March 2000). "Viral pneumonias. Epidemic respiratory viruses". Postgraduate Medicine. 107 (3). ss. 41-42, 45-47, 51-52. doi:10.3810/pgm.2000.03.941. PMID 10728134. 
  36. ^ Battles MB, McLellan JS (April 2019). "Respiratory syncytial virus entry and how to block it". Nature Reviews. Microbiology. 17 (4). ss. 233-245. doi:10.1038/s41579-019-0149-x. PMC 7096974 $2. PMID 30723301. 
  37. ^ a b Karron, Ruth A. (14 Mayıs 2021). "Preventing respiratory syncytial virus (RSV) disease in children". Science (İngilizce). 372 (6543). ss. 686-687. Bibcode:2021Sci...372..686K. doi:10.1126/science.abf9571. ISSN 0036-8075. PMID 33986169. 3 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  38. ^ Rossey, Iebe; McLellan, Jason S.; Saelens, Xavier; Schepens, Bert (March 2018). "Clinical Potential of Prefusion RSV F-specific Antibodies". Trends in Microbiology. 26 (3). ss. 209-219. doi:10.1016/j.tim.2017.09.009. ISSN 1878-4380. PMID 29054341. 20 Aralık 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Aralık 2023. 
  39. ^ a b c d e Haelle T. "RSV Vaccines Are Nearly Here after Decades of False Starts - Decades of failed attempts have given way to several successful vaccines and treatments for the respiratory disease RSV". Scientific American. 12 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023. 
  40. ^ a b c d Kaslow RA, Stanberry LR, LeDuc JW (2014). Viral infections of humans: Epidemiology and control. Fifth. New York: Springer. ss. 601-610. ISBN 978-1-4899-7448-8. OCLC 891646285. 30 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Kasım 2020. 
  41. ^ Andabaka T, Nickerson JW, Rojas-Reyes MX, Rueda JD, Bacic Vrca V, Barsic B (April 2013). "Monoclonal antibody for reducing the risk of respiratory syncytial virus infection in children". The Cochrane Database of Systematic Reviews, 4. ss. CD006602. doi:10.1002/14651858.CD006602.pub4. PMID 23633336. 
  42. ^ Jares Baglivo S, Polack FP (2 Mayıs 2019). "The long road to protect infants against severe RSV lower respiratory tract illness". F1000Research. Cilt 8. s. 610. doi:10.12688/f1000research.18749.1. PMC 6498742 $2. PMID 31105933. 
  43. ^ "New medicine to protect babies and infants from respiratory syncytial virus (RSV) infection". European Medicines Agency. 16 Eylül 2022. 19 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Nisan 2023. 
  44. ^ "Beyfortus". Union Register of medicinal products. 3 Kasım 2022. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  45. ^ "Beyfortus approved in the EU for the prevention of RSV lower respiratory tract disease in infants". AstraZeneca (Basın açıklaması). 4 Kasım 2022. 6 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Kasım 2022. 
  46. ^ "MHRA Grants Approval of Beyfortus (nirsevimab) for Prevention of RSV Disease in Infants" (Basın açıklaması). Medicines and Healthcare products Regulatory Agency (MHRA). 9 Kasım 2022. 13 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Nisan 2023 – Business Wire vasıtasıyla. 
  47. ^ Wang ZY, Li XD, Sun AL, Fu XQ (August 2019). "Efficacy of 3% hypertonic saline in bronchiolitis: A meta-analysis". Experimental and Therapeutic Medicine. 18 (2). ss. 1338-1344. doi:10.3892/etm.2019.7684. PMC 6639771 $2. PMID 31384334. 
  48. ^ Zhang L, Mendoza-Sassi RA, Wainwright C, Klassen TP (31 Temmuz 2013). "Nebulised hypertonic saline solution for acute bronchiolitis in infants". The Cochrane Database of Systematic Reviews, 7. ss. CD006458. doi:10.1002/14651858.CD006458.pub3. PMID 23900970. 
  49. ^ Liet JM, Ducruet T, Gupta V, Cambonie G, ve diğerleri. (Cochrane Acute Respiratory Infections Group) (September 2015). "Heliox inhalation therapy for bronchiolitis in infants". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2015 (9). ss. CD006915. doi:10.1002/14651858.CD006915.pub3. PMC 8504435 $2. PMID 26384333. 
  50. ^ a b c d Roqué-Figuls M, Giné-Garriga M, Granados Rugeles C, Perrotta C, Vilaró J (April 2023). "Chest physiotherapy for acute bronchiolitis in paediatric patients between 0 and 24 months old". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2023 (4). ss. CD004873. doi:10.1002/14651858.CD004873.pub6. PMC 10070603 $2. PMID 37010196. 
  51. ^ Enriquez A, Chu IW, Mellis C, Lin WY, ve diğerleri. (Cochrane Acute Respiratory Infections Group) (November 2012). "Nebulised deoxyribonuclease for viral bronchiolitis in children younger than 24 months". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 11 (11). ss. CD008395. doi:10.1002/14651858.CD008395.pub2. PMC 7388903 $2. PMID 23152257. 
  52. ^ Ventre K, Randolph AG (January 2007). Ventre K (Ed.). "Ribavirin for respiratory syncytial virus infection of the lower respiratory tract in infants and young children". The Cochrane Database of Systematic Reviews, 1. ss. CD000181. doi:10.1002/14651858.CD000181.pub3. PMID 17253446. 
  53. ^ Beigel JH, Nam HH, Adams PL, Krafft A, Ince WL, El-Kamary SS, Sims AC (July 2019). "Advances in respiratory virus therapeutics - A meeting report from the 6th isirv Antiviral Group conference". Antiviral Research. Cilt 167. ss. 45-67. doi:10.1016/j.antiviral.2019.04.006. PMC 7132446 $2. PMID 30974127. 
  54. ^ Sanders SL, Agwan S, Hassan M, Bont LJ, Venekamp RP (October 2023). "Immunoglobulin treatment for hospitalised infants and young children with respiratory syncytial virus infection". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2023 (10). ss. CD009417. doi:10.1002/14651858.CD009417.pub3. PMC 10591280 $2. PMID 37870128. 
  55. ^ a b Gadomski AM, Scribani MB (June 2014). "Bronchodilators for bronchiolitis". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (6). ss. CD001266. doi:10.1002/14651858.CD001266.pub4. PMC 7055016 $2. PMID 24937099. 
  56. ^ Liu F, Ouyang J, Sharma AN, Liu S, Yang B, Xiong W, Xu R (March 2015). "Leukotriene inhibitors for bronchiolitis in infants and young children". The Cochrane Database of Systematic Reviews, 3. ss. CD010636. doi:10.1002/14651858.cd010636.pub2. PMID 25773054. 
  57. ^ Farley R, Spurling GK, Eriksson L, Del Mar CB, ve diğerleri. (Cochrane Acute Respiratory Infections Group) (October 2014). "Antibiotics for bronchiolitis in children under two years of age". The Cochrane Database of Systematic Reviews. 2014 (10). ss. CD005189. doi:10.1002/14651858.CD005189.pub4. PMC 10580123 $2. PMID 25300167. 
  58. ^ Hall CB, Weinberg GA, Iwane MK, Blumkin AK, Edwards KM, Staat MA, ve diğerleri. (February 2009). "The burden of respiratory syncytial virus infection in young children". The New England Journal of Medicine. 360 (6). ss. 588-598. doi:10.1056/NEJMoa0804877. PMC 4829966 $2. PMID 19196675. 
  59. ^ Wang, Lindsey; Davis, Pamela B; Berger, Nathan; Kaelber, David C; Volkow, Nora; Xu, Rong (October 2023). "Association of COVID-19 with respiratory syncytial virus (RSV) infections in children aged 0–5 years in the USA in 2022: a multicentre retrospective cohort study". Family Medicine and Community Health (İngilizce). 11 (4). ss. e002456. doi:10.1136/fmch-2023-002456. ISSN 2305-6983. PMC 10582888 $2. PMID 37832975. 
  60. ^ Kimball S (18 Kasım 2022). "Children's hospitals call on Biden to declare emergency in response to 'unprecedented' RSV surge". 21 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Kasım 2022. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Solunum_sinsityal_virüsü&oldid=32572137" sayfasından alınmıştır