Petra

Petra
UNESCO Dünya Mirası
Konum	Ürdün
Kriter	Kültürel: i, iii, iv
Referans	326
Tescil	1985 (9. oturum)
Bölge	Asya

Petra (Antik Yunanca: Πέτρα, Petra; Arapça: البتراء, el-Baṭrāʾ), Ürdün'ün Lut Gölü ile Akabe Körfezi arasındaki toprakları üzerinde yer alan antik kenttir.

İsimlendirme

Amarna mektuplarında Pel, Saleh (Kaya) veya Seir olarak bahsedilen yerlerin Petra olduğu düşünülmektedir.

Rekem ismi; Yahudi tarihçi Josephus bölgeye Musa zamanında Medyanlılarca yerleşildiğini ve bunların beş kralından birisinin adının Rekem olduğunu yazar. Josephus şehrin Arap topraklarında en yüksek değeri kazandığını, Yunanlarca Petra olarak isimlendirildiğini, Araplar tarafından Rekem olarak anıldığını kaydeder.^[1] Bu isim Musa vadisinde kaya duvarına yazılmıştır.^[2]

Eski bir teoriye göre şehrin Semitik (İbranice, Arapça) ismi İbrani Kutsal Kitabı'nda geçen Sela (Arapça Saleh, kaya) olmalıdır. Ancak yerleşimin adını değil de kaya oyuntularını işaret eden bu isimlendirmenin geçersizliği durumunda şehrin Arapça/İbranice ismi belirsizliğini korumaktadır.

Arkeolog ve İslam tarihi araştırmacısı Dan Gibson şehrin Arapça adının Bakka (veya bekke) olduğunu, Kur'an'da bahsedilen yerin de Petra olduğunu ileri sürmektedir.

Tarihçe

MÖ 400 ile MS 106 yılları arasında Nebatiler'e başkentlik yapmıştır. Roma İmparatorluğu tarafından işgal edilene kadar başkent olarak varlığını sürdürmüştür. 400'lü yıllardan sonra deprem ve ekonomik sıkıntılardan dolayı kent gözden düşmüş ve zaman içinde unutulmuştur. Petra'nın yapım amacı tarihçiler tarafından bulunamamıştı. Ancak yapılan son araştırmalarda Petra'daki El-Hazne'nin altında gizli gömülü bir bölüm olduğu ve bu bölümün kral mezarları olduğu araştırmalar sonucunda kesinleşmiştir.

Yapımı

Petra antik kentinde tiyatro, tapınak, ev gibi yapılar kireç taşına oyularak yapılmıştır. El-Hazne ve Roma döneminde yapılan amfitiyatro en bilinen yapılardır.

Kum taşından oluşan kaya bloklarına oyulmuş tapınaklar, amfi tiyatro, mezarlar ve rölyeflerden oluşan yapı, yaklaşık 100 kilometre kare alana yayılmaktadır.

Yakın dönemde verilen değer

Kent, 1812 yılında İsviçreli gezgin Johann Burckhardt tarafından yeniden keşfedilmiştir. 6 Aralık 1985 tarihinde UNESCO tarafından Dünya Kültürel Mirası listesine dahil edilen antik kent, 7 Temmuz 2007 tarihinde ise Dünyanın Yeni Yedi Harikası'ndan biri olarak seçilmiştir. Peru'da yer alan Machu Picchu ile kardeş şehirdir.

Müslümanların ilk kıblesi olduğu teorisi

Arkeolojik araştırmalarda Mekke'nin rivayetlerin aksine yeni bir şehir olarak ortaya çıkışı, bilinen tarih kaynaklarında ve haritalarda adının 8. yüzyıl öncesinde geçmemesi,^[3] ticaret yolları üzerinde olmaması yanında tarım açısından arazinin uygunsuz oluşu,^[4] erken dönem İslam tarihi hakkında ipuçları veren Kur'an ve hadis rivayetlerinde tanımlanan bazı yer isimleri ve özellikleri ile Mekke coğrafi yapısının uyuşmaması araştırmacıları Mekke'nin neresi olduğu konusunda arayışlara yöneltmiştir.

Muaviye'nin ölümü sonrasında çıkan iç karışıklıklarda Kâbe Yezid'in askerlerince mancınıklar kullanılarak taşa tutulmuş, isabet alan karataş üç parçaya bölünmüş, Kâbe yıkılmıştır.^[5]

Kanadalı arkeolog ve İslam tarihi araştırmacısı Dan Gibson'a göre sözü edilen yıkım bugünkü Mekke şehrinde değil, bundan yaklaşık 1200 kilometre kuzeyde, Petra'da gerçekleşmişti. Dan Gibson, ulaştığı en eski camilerin kıble duvarlarının Petra'yı göstermeleri ve ayet, hadis ve siyer kaynaklarındaki diğer bazı ifadeler sebebiyle Muhammed'in Petra'da yaşadığını ve Medine'ye göç ettiğini iddia etmiştir. Ona göre Kur'an'da bahsedilen “bekke” veya “mekke” sözcükleriyle ifade edilen kıble ve nerede olduğu konusunda tartışmalar bulunan Mescid-i Haram (yasak toplanma yeri)^[6]^[7] Petra'daydı.^[8] Petra hakkında Kehf Suresi'nde geçen al-Raqīm (Raqēmō)'in (الرقيم), Petra olduğu şeklinde bir görüş de ileri sürülmüştür.^[9]

Karşı argümanlar

John bar Penkaye isimli Süryani bir yazarın Abdullah bin Zübeyr İsyanı devam ederken yazdığı kroniklerinde Kâbe'nin taşınmasından veya Petra'dan bahsetmemesi gibi karşı argümanlar da ileri sürülmüştür.^[10]^[11] Erken dönemde Müslümanların Kâbe'nin yerini doğru hesaplayamadıkları bu yüzden Mekke'ye doğru bakmadıkları argümanı.^[12] Günümüze yakın tarihlerde inşa edilmiş 50 yıldan daha eski 200 civarında caminin de kıble yönünün yanlış hesaplandığı belirtilerek hatalı ölçüldüğü iddiası.^[13]^[14]^[15]^[16]^[17]

Petra'da çekilen filmler ve oyunlar

Sinbad and the Eye of the Tiger (1977)
Terra X - Expedition ins Unbekannte (1984) TV Seri
Indiana Jones: Son Macera (1989)
Xin A Li Ba Ba (1989) or A Li Ba Ba (1989) (USA: video box title)
Mortal Kombat: Annihilation (1997)
Çölde Tutku (1997)
Son of God (2001) TV dizisi
Mumya Geri Dönüyor, (2001)
Spiritual Warriors (2003)
Digging for the Truth (2007) TV dizisi
Lady and her slaves
Transformers: Revenge of The Fallen (2009)
Queen of the Desert (2015)
Wolfteam oyunundaki haritalardan biri (PETRA)
Will Rock

Etkileri

Tenten'in Maceralarından Ambardaki Kömür macerasında Petra görülmektedir.

Galeri

Petra antik kenti

Petra antik kentinde bir manastır
Petra antik kentinin simgesi El Hazne (Hazine), yaklaşık 1 km'lik dar bir geçitten sonra aniden belirir.
El Hazne
Petra yolu
El Deir ("Manastır")
Petra Bizans Kilisesi'nde Bizans mozaiği
Siq yolu sonu, El Hazne ("Hazine") görünümü
Hadrien Kapısı ve Cardo Maximum
Petra, oyulmuş olduğu kayaların renginden dolayı Gül-Kızılı Şehri olarak da bilinir
Petra büyük tapınağı
Ad Deir ("manastır"), 1839, David Roberts tarafından çizilen resmi
Petra'da SİT alanına en yakın kent olan Musa Vadisi'ndeki ziyaretçi merkezi
Drimia maritima
Kumtaşı kaya mezarı
Obelisk Mezar ve Triclinium
Facades sokakları
İpek Mezar
Uneishu Mezar
Juniperus phoenicea, Petra
küçükresim

Dış bağlantılar

Wikimedia Commons'ta Petra ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

1800'lerin başlarında Petra 11 Ağustos 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Petra'da 3D-tur4 Mayıs 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Petra Videosu
Petra Arkeolojik parkı 19 Eylül 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Google 26 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Street View turu
Biblical Archaeology Society
Open Context
Petra Antik Kenti 16 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
Petra fotoğraf galerisi 30 Nisan 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - fotoğraf galerisi
Petra tarihi ve fotoğraf galerisi, haritalarla tarihi
Petra Hakkında Bilgiler 8 Kasım 2014 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
[1]29 Kasım 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Parker, S., R. Talbert, T. Elliott, S. Gillies,, S. Gillies, J. Becker. "Places: 697725 (Petra)". Pleiades.

Kaynakça

^ Josephus (1930). Jewish Antiquities. doi:10.4159/DLCL.josephus-jewish_antiquities.1930. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020 – Loeb Classical Library vasıtasıyla.
^ Browning, Iain (1974), Petra, Chatto & Windus, s. 109
^ Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’
^ Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7
^ Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.
^ "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.
^ Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011)
^ Shaddel, Mehdy (2017-10-01). "Studia Onomastica Coranica: AL-Raqīm, Caput Nabataeae*". Journal of Semitic Studies. 62 (2): 303–318.
^ S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135
^ Hoyland, Robert G. (31 Aralık 2019). Seeing Islam as Others Saw It. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. s. 197. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.
^ King, David A. The Petra Fallacy
^ Sözcü Gazetesi, 70 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı!, 10/06/2019
^ Haber Türk, Kıblesi 18 derece yanlış olan cami 64 yıl sonra yıkıldı, 12.07.2020
^ Cumhuriyet, 47 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı, 12/06/2019
^ NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009
^ BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009

[1] Josephus (1930). Jewish Antiquities. doi:10.4159/DLCL.josephus-jewish_antiquities.1930. 26 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020 – Loeb Classical Library vasıtasıyla.

[2] Browning, Iain (1974), Petra, Chatto & Windus, s. 109

[3] Holland, Tom; In the Shadow of the Sword; Little, Brown; 2012; s. 303: ‘Otherwise, in all the vast corpus of ancient literature, there is not a single reference to Mecca – not one’

[4] Crone, Patricia; Meccan Trade and the Rise of Islam, 1987, s. 7

[5] Orhan Gökdemir, Din ve Devrim, İstanbul: Destek Yayınları. 2010. s. 64

[6] "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.

[7] "Arşivlenmiş kopya". 20 Şubat 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Şubat 2020.

[8] Dan Gibson: Qur'ānic Geography (2011)

[9] Shaddel, Mehdy (2017-10-01). "Studia Onomastica Coranica: AL-Raqīm, Caput Nabataeae*". Journal of Semitic Studies. 62 (2): 303–318.

[BrockOutline-10] S. Brock, A brief outline of Syriac Literature, Moran Etho 9, Kottayam, Kerala: SEERI (1997), pp.56-57, 135

[dx.doi.org-11] Hoyland, Robert G. (31 Aralık 2019). Seeing Islam as Others Saw It. Piscataway, NJ, USA: Gorgias Press. s. 197. 16 Ocak 2024 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2021.

[12] King, David A. The Petra Fallacy

[13] Sözcü Gazetesi, 70 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı!, 10/06/2019

[14] Haber Türk, Kıblesi 18 derece yanlış olan cami 64 yıl sonra yıkıldı, 12.07.2020

[15] Cumhuriyet, 47 yıllık caminin kıblesi yanlış çıktı, 12/06/2019

[16] NDTV, 200 Mecca mosques face wrong direction?, 06/04/2009

[17] BBC News, Mecca mosques 'wrongly aligned', 05/04/2009

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]