Mey Ziyade
| Mey Ziyade | |
|---|---|
 | |
| Kendi dilinde adı | مي إلياس زيادة |
| Doğum | Mey İlyas Ziyade مي إلياس زيادة 11 Şubat 1886 Nasıra, Suriye Vilayeti, Osmanlı İmparatorluğu |
| Ölüm | 17 Ekim 1941 (55 yaşında) Kahire, Mısır Krallığı |
| Mahlas | Isis Copia |
| Meslek | Şair, Yazar, Çevirmen |
| Milliyet | Lübnanlı |
| Vatandaşlık |
|
| Eğitim | Saint Joseph's Koleji - Antoura |
| İmza |  |
Mey İlyas Ziyade (/ziˈɑːdə/ zee-AH-də ; Arapça: مي إلياس زيادة, Mayy Ilyās Ziyādah;[a] 11 Şubat 1886[1][2] – 17 Ekim 1941), hem Arapça hem de Fransızca birçok farklı eser yazan Lübnanlı - Filistinli bir şair, deneme yazarı ve tercüman.[3][4]
Mey İlyas Ziyade, memleketi Nasıra'da ve Lübnan'da okula gittikten sonra 1908'de ailesiyle birlikte Mısır'a göç etti ve 1911'de eserlerini Fransızca (Isis Copia müstear adıyla) yayınlamaya başladı. Halil Cibran 1912'de onunla yazışmaya başladı. Üretken bir yazar olarak, şiir ve kitap yayınlamanın yanı sıra Arapça gazeteler ve süreli yayınlar için de yazılar üretti. Mey İlyas Ziyade, 1921 yılında modern Arap dünyasının en ünlü edebiyat salonlarından birini oluşturdu.[5] 1930'ların başında bazı kişisel kayıplar yaşadıktan sonra, akrabalarının onu bir psikiyatri hastanesine yerleştirdiği Lübnan'da yaşadı. İyi olduğunu kanıtladıktan sonra oradan ayrıldı ve daha sonra öldüğü Kahire'ye yerleşti.[6]
Mey İlyas Ziyade, 20. yüzyılın başlarında Arap edebiyat sahnesinde Arap Uyanışı veya Aydınlanması olarak da anılan Nahda'nın kilit figürlerinden biridir ve "Doğu feminizminin öncüsü" olarak görülür.[2][7][8]
Biyografisi[değiştir | kaynağı değiştir]
İlk yılları ve kişisel yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Mey Ziyade, Chahtoul ailesinden Lübnanlı bir Maruni olan İlyas Zakhur Ziyade ile Osmanlı Filistini'nin Nasıra kentinde Filistinli Ortodoks Nüzhet Muammer’dir.[5][9] Babası bir öğretmen ve Al Mahrūsah'ın editörüydü.
Mey İlyas Ziyade, ilkokula Nasıra'da gitti. Babası Lübnan Dağı'nın Kisrevan bölgesine geldiğinde, bir Fransız manastır okulunda orta öğrenimine devam etmesi için Antoura'ya gönderildiğinde 14 yaşındaydı.[2] Antoura'daki eğitimi, onu özellikle sevdiği Fransız ve Romantik edebiyatla tanıştırdı. Alphonse de Lamartine, Alfred de Musset, Pierre Loti, George Sand, Madame de Stail, Madame de Sévigné gibi Fransız yazarlarının hayatını okudu ve onlardan çok etkilendi.[10] 1904 yılında ailesinin yanına Nasıra'ya dönmeden önce Lübnan'daki birkaç Roma Katolik okuluna da gitti.[2] İlk makalelerini 16 yaşında yayınladığı bildirilmektedir. 1908'de ailesiyle birlikte Mısır'a Kahire’ye göç etti.[2]
Ziyade hiç evlenmedi[1] ancak 1912'den itibaren yirminci yüzyılın edebiyat devlerinden biri olan Lübnanlı-Amerikalı şair ve yazar Halil Cibran ile kapsamlı bir yazışma sürdürdü. İkili hiç tanışmasa da yazışmaları 19 yıl boyunca, Halil Cibran'ın 1931'deki ölümüne kadar sürdü. Ziyade'nin Cibran'a platonik bir aşkla bağlı olduğu düşünülür.[2][11]
1928 ve 1932 yılları arasında Ziyade sevdiklerinden oluşan bir dizi ölümlü kayıp yaşadı. Önce babası ve birkaç arkadaşının kaybı, sonra 1931'de platonik aşkı Halil Cibran'ın ölümü ve 1932'de annesinin ölümü sonrası yaşadığı psikolojik sarsıntılar, derin bir depresyona girmesine neden oldu. Akrabalarının Ziyade'nin sahip olduğu mülklerin kontrolünü alabilmek amacıyla onu Lübnan'daki bir psikiyatri kliniği olan Usfûriye Hastahanesi’ne yatırdılar.[1] Mısırlı feminist yazar, aktivist ve psikiyatr Nevâl es-Saadavi, Ziyade'nin feminist duygularını ifade ettiği için hastaneye gönderildiğini iddia eder.[8] Ziyade bu karar karşısında derinden aşağılanmış ve öfkelenmişti; 9 ay kadar süren tedavilerin sonunda depresyonunu toparladı ve bir tıbbi rapor ile akıl sağlığının yerinde olduğunu kanıtladıktan sonra hastaneden ve Lübnan'dan ayrıldı. 17 Ekim 1941'de öldüğü Kahire'ye döndü.[2][12]
Gazetecilik ve dil çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ziyade'in babası, aile Mısır'a göç ettikten sonra Al Mahroussah gazetesini devralmış ve 1909 yılından itibaren yayımlamaya başlamıştı. Bir dizi makaleyle hem bu gazeteye,[2] hem de Al Hilal, Al Ahram ve Al Muqtataf gibi farklı dergi ve gazetelere de katkıda bulunmuştur.[13]
Ziyade özellikle dil öğrenmekle çok ilgileniyordu. Fransız-Katolik eğitiminin yanı sıra evde özel olarak ve daha sonra Mısır'dayken Modern Diller lisansı için yerel bir üniversitede eğitim gördü. 1917'de mezun oldu.[1] Sonuç olarak Ziyade, Arapça ve Fransızca'ya tamamen hakimdi ve ayrıca İngilizce, İtalyanca, Almanca, Süryanice, İspanyolca, Latince ve Modern Yunanca dillerinde de çalışma bilgisine sahipti.[14]
Önemli bir Arap edebiyatı figürü[değiştir | kaynağı değiştir]
Ziyade, 1912'de kurduğu (ve Mısırlı şair Gamila El Alaily'nin Ziyade'in ölümünden sonra sürdürmeye çalıştığı) bir edebiyat salonunda birçok erkek ve kadın yazar ve entelektüeli kabul ederek Arap edebiyat çevrelerinde iyi tanınır hale gelmişti. Salonu sık sık ziyaret edenler arasında Mısırlı yazar Taha Hüseyin, Lübnanlı şair ve gazeteci Halil Mutran, Mısırlı entelektüel Ahmed Lütfi el-Seyyid, Lübnan asıllık Mısırlı yazar Anton Cemayel, Mısırlı eleştirmen ve şair Veliyyüddin Yeken, Mısırlı gazeteci ve şair Abbas el-Akkad ve Lübnan asıllı Hristiyan yazar Yakup Sarruf da vardı.[2]
Mey İlyas Ziyade, Halil Cibran'ın çalışmalarını Mısır halkına tanıtmasıyla da tanınır.[15]
Felsefi görüşleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Feminizm ve Oryantalizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Akranları Prenses Nazlı Fazıl ve Hüda Şaravi'nin aksine Mey İlyas Ziyade, bir sosyal reformcudan çok bir "edebi kadın"dı. Bununla birlikte, kadın kurtuluş hareketine de dahil olmuştu.[16] Ziyade, önce cehaletle, sonra çağ dışı geleneklerle mücadele edilerek gerçekleştirilecek bir görev olarak, Arap kadınının özgürleşmesiyle derinden ilgileniyordu. Kadınları her türlü insan toplumunun temel unsuru olarak görür ve "köleleştirilmiş bir kadının sütünde yoğun bir şekilde kölelik kokusu varken bu sütle çocuklarını emziremeyeceğini" yazar.[2]
Eşitliğe doğru kadın evriminin kadınlık pahasına yasalaştırılması gerekmediğini, bunun daha çok paralel bir süreç olduğunu belirtir.[2] 1921'de "Le but de la vie" ("Hayatın amacı") başlığı altında bir konferans düzenleyerek Arap kadınlarını özgürlüğe talip olmaya ve Doğulu kimliklerini unutmadan Batı'ya açık olmaya çağırdı.[7] 1941'deki ölümüne rağmen yazıları hala Lübnan feminizminin ilk dalgasının ideallerini temsil etmektedir. Ziyade kadınları özgürleştirmeye inanıyordu ve ilk dalga tam olarak bunu eğitim yoluyla yapmaya, oy hakkını almaya ve nihayetinde hükûmette temsil edilmeye odaklanmıştı.[17]
Romantizm[değiştir | kaynağı değiştir]
Çocukluğundan beri romantik bir çizgi taşıyan Ziyade, sırasıyla Lamartine, Byron, Shelley ve son olarak Halil Cibran'dan etkilendi. Bu etkiler eserlerinin çoğunda belirgindir. Sık sık Lübnan'a duyduğu özlem üzerine düşünürdü. Onun verimli, canlı, hassas hayal gücü, gizemi, melankolisi ve çaresizliği kadar belirgindi.[2]
Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
Ziyede'nin yayınlanan ilk eseri Fleurs de rêve (1911), Isis Copia müstear adıyla Fransızca yazılmış bir şiir kitabıydı. Oldukça kapsamlı bir şekilde Fransızca ve ara sıra İngilizce ya da İtalyanca yazdı, ancak olgunlaştıkça edebi sesini giderek daha fazla Arapça olarak çıkardı. Eleştiri ve biyografi eserleri, serbest şiir ve deneme ciltleri ve romanlar yayınladı. İngilizce'den Arthur Conan Doyle, Fransızca'dan Brada (İtalyan Contessa Henriette Consuelo di Puliga) ve Almanca'dan Max Müller dahil olmak üzere birçok Avrupalı yazarı Arapçaya çevirdi. Yirmili ve otuzlu yıllarda Arap dünyasının en ünlü edebiyat salonuna Kahire'de ev sahipliği yaptı.[18]
Arapçadaki ünlü eserlerinin başlıkları şöyle sıralanabilir:
- Bâhithat el-Bâdiya باحثة البادية ("Çölde Arayan", Melek Hifni Nasif'in müstear adı)- Sawâneh fatât سوانح فتاة (Kırıntı Tabakları)- Zulumât wa Ichâ'ât ظلمات وإشاعات (Aşağılama ve Söylentiler...)- Kalimât wa Ichârât كلمات وإشارات (Kelimeler ve İşaretler)- Al Saha'ef الصحائف (Gazeteler)- Ghayat Al-Hayât غاية الحياة (Hayatın Anlamı)- Al-Musâwât المساواة (Eşitlik)- Bayna l-Jazri wa l-Madd بين الجزر والمد (Ebb ve Akış Arasında)
Feminist Çalışmaları[değiştir | kaynağı değiştir]
1919-1925 yılları arasında birçok kadın otobiyografisi yayınlayan Ziyade, birçok kişi tarafından feminist hareketin ayrılmaz bir parçası olarak görülür ki, bu onun kadınların güçlendirilmesi savunuculuğunun bir parçasıdır. Çalışmalarında öne çıkan kadın örnekleri arasında Mısırlı feminist yazar Melek Hifni Nasif'in kitabı Bahithat-ül-Badia yer alır.[19][20] Eleştirmen Hossam Aql'a göre Arap dünyasında "kadın davası" terimini kullanan ilk kadın olarak kabul edilir, "Kadın hikayelerine veya Arap kadınları tarafından yazılan romanlara eleştirel bir yaklaşım benimseyen ilk profesyonel yazardı.".[21][22][23] Kurgularında genellikle güçlü kadın karakterler yer alır ve Arap kadınlarının durumunu tartışır. Örneğin kısa öykülerinden birinde sık sık boşanmanın ve yeniden evlenmenin kötülüğü üzerinden erkekleri ve ataerkil toplumu suçlar.[23][24]
Ödüller[değiştir | kaynağı değiştir]
1999'da Mey Ziyade, Lübnan Kültür Bakanı tarafından "Arap dünyasının kültürel başkenti Beyrut" yıllık kutlamalarının düzenleneceği yılın kişisi olarak seçilmiştir.[2]
Mirası[değiştir | kaynağı değiştir]
11 Şubat 2012 tarihinde google arama motoru bir Google Doodle ile, Ziyade'nin 126. doğum yıldönümünü anmıştır.[25]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Farklı yazılışları Ziadé, Ziyada, Ziyadah, Ziyadeh.
Kaynaklar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d "Previously Featured Life of a Woman: May Ziade". Lebanese Women's Association. 18 Nisan 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007.
- ^ a b c d e f g h i j k l m "May Ziade: Temoin authentique de son epoque". Art et culture. 30 Ağustos 2003 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007.
- ^ "Remembering May Ziadeh: Ahead of (her) Time". middle east revised. 30 Ekim 2014. 31 Ekim 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Ostle, Robin (2008). Sensibilities of the Islamic Mediterranean. s. 188. ISBN 9780857716736.
- ^ a b "May Ziade: Arab Romantic Poet and Feminist Pioneer". Inside Arabia (İngilizce). 15 Şubat 2020. 10 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ "Her Fascinating Story a Writer from Nazareth- May Ziada". Arab America (İngilizce). 3 Temmuz 2020. 23 Ekim 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Aralık 2020.
- ^ a b Boustani, 2003, p. 203.
- ^ a b Peterson and Lewis, 2001, p. 220.
- ^ ""May Ziadeh" (al-Kulliyah, Winter 1972)". 2 Nisan 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
- ^ "Notice sur la poetesse May Ziade". BIBLIB. 6 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007.
- ^ Cibran, Halil (1983). Blue Flame: The Love Letters of Khalil Gibran to May Ziadah. edited and translated by Suheil Bushrui and Salma Kuzbari. Harlow, England: Longman. ISBN 0-582-78078-0.
- ^ Khaldi, 2008 p. 103
- ^ Hala Kamal (2018). "Women's Writing on Women's Writing": Mayy Ziyada's Literary Biographies as Egyptian Feminist History". Women's Writing. 25 (2): 269. doi:10.1080/09699082.2017.1387350.
- ^ "Notice sur la poetesse May Ziade". BIBLIB. 8 Şubat 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Mayıs 2007.
- ^ Gibran, 2006, p. 22.
- ^ Zeidan, 1995, p. 75
- ^ "Four Waves of Lebanese Feminism". E-International Relations. 7 Kasım 2014. 25 Aralık 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Şubat 2017.
- ^ Ziegler, p. 103
- ^ Haddad, Bayan (2016), "Ziadeh, May (1886–1941)", Routledge Encyclopedia of Modernism, Londra: Routledge, doi:10.4324/9781135000356-rem1640-1, ISBN 9781135000356, erişim tarihi: 22 Aralık 2022
- ^ Ghorayeb, Rose (1979). "May Ziadeh (1886-1941)". Signs: Journal of Women in Culture and Society. 5 (2): 375-382. doi:10.1086/493725. ISSN 0097-9740.
- ^ Arabia, Inside (15 Şubat 2020). "May Ziade: Arab Romantic Poet and Feminist Pioneer". Inside Arabia (İngilizce). 10 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ 🇱🇧 May Ziade: The Life of an Arab Feminist Writer | Al Jazeera World (İngilizce), 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 22 Aralık 2022
- ^ a b "May Ziade: The Life of an Arab Feminist Writer". www.aljazeera.com (İngilizce). 23 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 22 Aralık 2022.
- ^ Ghorayeb, Rose (1979). "May Ziadeh (1886-1941)". Signs. 5 (2): 375-382. doi:10.1086/493725. ISSN 0097-9740. 22 Aralık 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Nisan 2023.
- ^ "May Ziade's 126th Birthday". Google. 11 Şubat 2012. 15 Şubat 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- Boustani, Carmen (2003). Effets du féminin: variations narratives francophones. Collection Lettres du Sud. Paris: Editions Karthala. ISBN 978-2-84586-433-7. OCLC 53297358.
- Cibran, Halil (2006) [1987]. Jesus, el hijo del hombre. Deva's. ISBN 978-987-1102-57-0.
- Peterson, Janice; Lewis, Margaret (2001) [1999]. The Elgar Companion to Feminist Economics. Northampton: Edward Elgar Publishing. ISBN 978-1-84064-783-9. OCLC 827907131.
Daha fazla okuma[değiştir | kaynağı değiştir]
- Bloomsbury Guide to Women's Literature
- Marilyn Booth, 'Biography and Feminist Rhetoric in Early Twentieth Century Egypt: Mayy Ziyada's Studies of Three Women's Lives', Journal of Women's History 3:1 (1991), pp. 38–64
- Khaldi, Boutheina (2008). Arab Women Going Public: Mayy Ziyadah and her Literary Salon in a Comparative Context (Tez). Indiana University. OCLC 471814336.
- Tahir Khemiri & G. Kampffmeyer, Leaders in Contemporary Arabic Literature: A Book of Reference (1930), pp. 24–27
- Joseph T. Zeidan, Arabic Women Novelists: The Formative Years and Beyond. 1995.
- Antje Ziegler, 'Al-Haraka Baraka! The Late Rediscovery of Mayy Ziyāda's Works', Die Welt des Islams 39:1 (1999), pp. 103–115
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
- Works by or about May Ziadeh in libraries (WorldCat catalog)
- French, English and Arabic profile of May Ziade
- May Ziade: The Life of an Arab Feminist Writer 29 Mayıs 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - documentary on Al Jazeera English (Video, 47 mins)
