Kilise Tepe Rum Kilisesi
 "Kilise Tepe" mevki, 1880.
Üst-orta kısımda Rum Kilisesine ait Topal Osman'ın yıktırdığı çan kulesi görünmektedir. | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Keşaplı Sokağı, Ünye, Ordu (il) |
| Koordinatlar | 41°08′11″K 37°17′21″D / 41.13639°K 37.28917°D |
| İnanç | Hristiyanlık |
| Mezhep | Rum Ortodoks |
| Durum | Yıkılmış |
| Özellikler | |
| Çan kulesi sayısı | 1 |
Kilise Tepe Rum Kilisesi veya Theotokos Rum Kilisesi, Ünye kentinde bulunan ve Meryem Ana'ya adanmış bir Rum Ortodoks kiliseydi. Kilise, Orta Mahalle Keşaplı Sokak’ta, şimdiki Ünye Meçhul Asker Ortaokulu’nun bahçesinde, Kilise Tepe olarak adlandırılan mevkide bulunmaktaydı.[1]
Kilisenin yapım tarihinin çan kulesinde bulunan kitabeye göre 1873 olduğu aktarılmaktadır.[1] Antakya Patriği III. Makarios Zaim'in 1658 tarihinde buraya yaptığı ziyaret, kilisenin bulunduğu yerde daha eski bir yapının bulunduğuna işaret etmektedir. Ziyaret notlarında geçen yapının ("The Church of Our Lady") taş duvarlarla çevrili bir alanda bulunduğu ve geniş yapraklı alçak boylu meyve ağaçları içeren güzel bir bahçeye sahip olduğu bilgisi yer almaktadır.[2]
Kilisenin kesme taştan inşa edilmiş çan kulesi 1923 yılından önceki bir tarihte Topal Osman ve adamları tarafından yıkılmıştır.[3] Şehirde Rum nüfusun kalmaması sebebiyle işlevini yitiren kilise, komşu arazide bulunan ortaokula devredilmiştir. Okul idaresi yapı yıkılana dek naos bölümünü beden eğitimi ve tiyatro temsilleri için yan nefleri ise depo olarak kullanmıştır. 1950'li yıllarda Meçhul Asker Ortaokulu'nun öğrenci sayısının artması ve dersliklerin yetmemesi sebebiyle yeni bir ortaokul binası ve spor kompleksinin yapımına karar verilmiş; kilisenin inşaat alanı olarak seçilmesiyle kilise yıkılarak tamamen ortadan kaldırılmıştır.[4][5]
Taş duvarla çevrili bir bahçe içinde bulunan kilisenin kapısı iki kanatlı ve saçtandı; ön yüzünde altı, yanlarda da ikişer penceresi bulunmaktaydı; apsis bölümü dışa doğru çıkıntılı yarım daire şeklinde ve çatısı beşikörtüsü tipindeydi. Kilisenin bahçesinde ise çeşitli meyve ağaçları ve süs bitkileri bulunmaktaydı. Yıkım öncesinde bahçede, zaman zaman yapılan kazılarda Marsilya kiremidi ile örtülü kanaletlere rastlandığı ve bu kanaletlerden insan iskeletleri çıktığı kaydedilmiştir.[4] Nitekim kilisenin hemen yakınında bir mezarlık bulunuyordu. Bu mezarlık iyice tahrip olmuş olmalı ki Ünye üzerine yazılarıyla tanınan M. Ufuk Mistepe 1960'larda burada kafataslarıyla oyun oynadıklarını yazar. Günümüzde bu mezarlık tamamen ortadan kalkmıştır.[6] Bu alandan geriye kalan tek kalıntı, Ünye Müze Ev'in bahçesinde muhafaza edilen 80x120 cm ebatlarındaki Rumca yazılı mermer bir mezar taşıdır.[7][8]
2011 yılında okul binasını yenilemek amacıyla yapılan yıkım ve hafriyat çalışmalarında pek çok mezar ve yapı kalıntısıyla karşılaşılmıştır.[9] Gürcü prenses Sopio Gurieli'nin naaşının ilk defin yeri olan Akçaabat'taki Başmelek Mihail Kilisesi'nden 1890’dan sonraki bir tarihte Ünye'deki bu kilisenin avlusuna taşındığı düşünülmektedir. Nitekim Gurieli'nin anıt mezarının Ünye'de Meryem Ana'ya adanmış bir Rum Ortodoks kilisesinde bulunduğu bilgisi Ermakov'un çektiği bir fotoğrafta bulunan yazıyla sabittir.[6]
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Sopio Gurieli’nin anıt mezarı, Ünye, 19. yüzyıl, Ermakov. (Sopio Gurieli'nin Platana'daki anıtsal mezarı büyük bir olasılıkla Kilise Tepe Rum Kilisesi'nin avlusuna taşınmıştır. Bu mezar kilisenin çan kulesiyle veya 1954/1955 yılında kilisenin ana binasıyla birlikte yıkılmış olmalıdır.) -
Kilise Tepe Rum mezarlığından günümüze ulaşan bilinen tek mezar taşı, Ünye Müze Ev, 2023.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b Mistepe, M. Ufuk (15 Şubat 2019). "Bizim Hanım Kilisesi". Ünye TV. unyetv.net. 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ Başdiyakoz Halepli Pavlus (1836). The travels of Macarius : Patriarch of Antioch. archive.org. s. 435 (460). Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ Mistepe, M. Ufuk (15 Şubat 2019). "Bizim Hanım Kilisesi". Ünye TV. unyetv.net. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022.
Çan Kulesi’nin kampana mahallini, vefat yılı olan 1923 yılından önce Giresunlu Meşhur Topal Osman Ağa ve adamları, halat takıp, yerle bir etmişler. Sadece kulenin çokgen kaidesi ayakta kalmıştı. Mimarlık şaheseri bu muhteşem Kilise Binası, 1954 – 1955 yılları arasında yıktırıldı. Amaç: Arsa temin etmek ve buraya yeni bir okul binası yapmaktı.
- ^ a b Şen, Yüksel (22 Nisan 2019). "Eğitime Yenik Düşen Kilise". Canik Gazetesi. unyekent.com. 27 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ "Ünyeli Vasiliki'nin Hüzünlü Yaşamı". Ünye Vizyon Dergisi, Yıl : 1, Sayı : 2, ss. 26 - 28. unyezile.net. 2 Şubat 2010. 17 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022.
1933’te kilise ve mezarlık arsası ortaokula dönüştürülmüş, okulun genişletme çalışmaları ve müştemilâtının yeniden inşâsı için 1955’te tamamen sökülmüştü.
- ^ a b Mistepe, M. Ufuk (2010). "Keşaplı Sokak". unyezile.net. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ "Rumlardan kalan son mezar taşı". Milliyet. milliyet.com.tr. 29 Nisan 2014. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ "Rumlar Ünye'den Neden Gittiler?". Ünye Kent. unyekent.com. 25 Haziran 2018. 29 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Ocak 2023.
- ^ A. Kabayel - A. Derya Varilci (13 Ocak 2012). "Meçhul Asker'in Duvarları". Ünye Kent. unyekent.com. 15 Ocak 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Kasım 2022.
23 Aralık 2011’de son zilini çalan Meçhul Asker İlköğretim Okulu yıkılıyor. Bir yandan okula ait molozlar taşınırken, diğer yandan yeni yapılacak olan okul binasının temeli atılıyor. İş makineleri, dozerler ve kamyonlar okul binalarına ait son kalıntıları süpürüyor. Spor kompleksinin demirleri toplanıyor. Okulu çevreleyen duvarların bir bölümü şantiye girişi için yıkılmış. Dozerin kepçesi zemine her daldığında, yıllar önce toprağın altında kalmış bir yapı kalıntısına ya da bir mezar parçasına denk geliyor. Rengi iyice esmerleşmiş koyu kahverengi insan kemikleri ve kafatasları; tıpkı Saray Camisi restorasyonunda caminin bânisi Kondura Ahmet Efendi’nin kemikleri gibi molozlarla birlikte alınıp götürülüyor.