Keşaplı Sokağı
| Keşaplı Sokağı | |
|---|---|
 Ünye, Keşaplı Sokağından bir görünüm, 2023. | |
| Eski adı | Şirvani |
| Konum | Ünye, Ordu (il) |
| Önemli yapılar | Kilise Tepe Rum Kilisesi (yıkılmış) |
Keşaplı Sokağı, Ordu ili sınırları içinde, Ünye kentinin Ortayılmazlar mahallesinde eski yapıları ve tarihiyle ünlü bir sokaktır. Eski adı belli başlı kaynaklarda geçmemektedir. Ancak eski bir tapu kaydında bu sokağın adı "Şirvani", bulunduğu mahallenin adı da "Rum-Yılmazlar" olarak geçer. Bununla birlikte 1926 yılında sokağın bugünkü adıyla anıldığı bilinmektedir. Keşaplı Sokağı'nın bugünkü adı ise, Giresun'un Keşap ilçesinden gelmiş ve Keşap'tan olması nedeniyle Keşaplı soyadını almış bir aileden gelir. Bu aileden Galip Keşaplı, Ünye'de nüfus müdürü olarak görev yapmıştır.[1]
Keşaplı Sokağı, eski adıyla Meçhul Asker İlkmektebi'nin (bugün Meçhul Asker Ortaokulu) bahçe duvarından başlar ve hemen başlangıçta sağa kıvrıldıktan sonra sahile doğru dikine inip Sefa Sokağı'nda son bulur. Sefa Sokağı ise, Eski Terme Yolu olarak da bilinen ve bugünkü sahil yoluna paralel uzanan Mithat Kısacıkoğlu Sokağı ile denize dikey inen Nuribey Sokağı arasında kısa bir sokaktır. Keşaplı Sokağı eskiden sahile kadar iniyordu. Ancak geç dönemde sahile paralel biçimde birbirine bitişik apartmanların inşa edilmesiyle sokağın kıyıyla bağlantısı kesilmiştir. Bugünkü haliyle sokağın alt taraftan girişinde soldaki iki katlı taş yapı 1953 yılından itibaren bir süre Akşam Kız Sanat Okulu olarak kullanılmıştır. Ünye kenti eskiden çömlekçilikle de biliniyordu ve Keşaplı Sokağı'nda da çömlek imalathanesi bulunuyordu.[1] Günümüzde Keşaplı Sokağı seyrek bir yerleşime dokusuna sahiptir. Çünkü eski "Rum evleri"nin bir kısmı tamamen ortadan kalkmış, geriye boş arsaları kalmıştır. Bir kısmı ise ya ayakta ya da yarı yıkık haldedir. Sokakta ayrıca geç dönemde inşa edilmiş birkaç bina bulunmaktadır.
Ünye kentinin nüfusu 20. yüzyılın başında Müslümanlar (5.290 kişi), Rumlar (3.074 kişi) ve Ermenilerden (797 kişi) oluşuyordu.[2] Bugün Ortayılmazlar adını taşıyan mahalle, "Yılmazlar Mahallesi" ve "Orta Mahalle" olmak üzere eskiden iki ayrı mahalleydi. Keşaplı Sokağı Orta Mahalle'deki bir sokaktı. Sokağın başladığı tepede, bugün Meçhul Asker Ortaokulu'nun bulunduğu yerde, eskiden Rum Ortodoks Kilisesi vardı. Bu kilise Meryem'e adandığı için Meryem Ana Kilisesi veya kilisenin bulunduğu tepeye verilen addan dolayı Kilise Tepe Kilisesi olarak bilinir. Milli Mücadele döneminde Topal Osman, Ünye'ye gelip Keşaplı Salih Reis'in evinde misafir kaldığı sırada çan sesinden rahatsız olmuş ve adamlarına bu kilisenin çan kulesini yıktırmıştır. Kilise ise, 1954/1955 yılında okul binasını genişletme gerekçesiyle tamamen yıkılmış ve izi silinmiştir. Bu yıkım sırasında kilisenin malları, kap kacağı yağmalanmıştır. Kilise Tepe Kilisesi'nin hemen yakınında bir mezarlık vardı. Bu mezarlık da iyice tahrip olmuş olmalı ki, Ünye üzerine yazılarıyla tanınan M. Ufuk Mistepe 1960'larda, çocukluğunda burada kafataslarıyla oynadıklarını yazar. Günümüzde bu mezarlık da tamamen ortadan kalkmıştır.[1]
"Rum evleri"yle ünlü Keşaplı Sokağı'nda az sayıda Ermeninin yaşadığı da bilinmektedir. 1915 Soykırımı'yla Ermeniler, 1923'te Ahali Mübadelesi'yle de Rumlar bu sokakta bulunan evlerini terk etmek zorunda kalmışlardır. Sokakta boş kalan meskenler daha sonra kamulaştırılmış, resmî işlemlerle Müslüman nüfusa devredilmiştir. Bununla birlikte 1915 Tehciri'ne maruz kalan az sayıda Ermeni geri dönmüş, onlar da bu sokaktaki Rum evlerine yerleşmiştir. Sonraki yıllarda Keşaplı Sokağı'nda, Türkler, Gürcüler, Çerkesler, Lazlar ve Ermeniler bir arada yaşamıştır.[1] Günümüzde Keşaplı Sokağı'nda Ermeni nüfus kalmamıştır.
Bugünkü Keşaplı Sokağı'nın bir ucunda yer alan eski Kilise Tepe Kilisesi'nin adı Gürcü prensesi Sopio Gurieli'nin anıtsal mezarının Platana'dan Ünye'ye taşınmasında da geçer. Sopio Gurieli, Gürcistan’ı işgal eden Çarlık Rusya güçlerine karşı savaşırken yenilince Osmanlı ülkesine sığınmış ve ölünce Platana'da toprağa verilmiştir. Gurieli'nin mezarı daha sonra Ünye'ye, "Kilise Tepe"deki veya Yalı'daki Yalı Kilisesi'nin avlusuna taşınmıştır. Ancak bu mezar günümüze ulaşmamıştır.[3]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Mistepe, M. Ufuk (2010). "Keşaplı Sokak". unyezile.net. 26 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2023.
- ^ Trabzon Vilayeti Salnamesi − 1869-1904, (Hazırlayan) Kudret Emiroğlu, Ankara, 1993-2009, 22 cilt; 12. cilt, s. 167. ISBN 9789157871117.
- ^ Aygün, Necmettin (30 Aralık 2020). ""Akçaabat'ta, Orta Mahalle'deki Rum Kilisesinin Adı Hakkındaki İhtilafa Dair Rapor"". 16 Kasım 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ocak 2022.