Giorgio Basta
| Giorgio Basta, Gjergj Basta | |
|---|---|
,_RP-P-1910-66.jpg) | |
| Doğum | 1550 La Rocca, Napoli Krallığı |
| Ölüm | 1607 (56-57 yaşında) Prag, Bohemya Krallığı |
| Bağlılığı | .svg){kind=small} Kutsal Roma İmparatorluğu |
| Rütbesi | General |
| Çatışma/savaşları | 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı |
Giorgio Basta, Huzst Kontu, Gjerg Basta ya da Gheorghe Basta (1550, La Rocca, Napoli Krallığı - 1607, Prag, Bohemya Krallığı), Kutsal Roma İmparatoru II. Rudolf tarafından 1591-1606 yılları arasında 1593-1606 Osmanlı-Avusturya Savaşı'nda Habsburg kuvvetlerine komuta etmek için hizmete alınan Arbıreş kökenli bir İtalyan general, diplomat ve yazardı. Daha sonra Erdel'i İmparatorluk'un vasalı[1] olarak yönetmek ve bölgedeki baskın din olarak Katolikliği yaymak için gönderildi.[2]
İmparatorun emriyle Erdel, Eflak ve Boğdan'ı yöneten Mihai Viteazul (Cesur Mihai), Guruslău Muharebesi'nden ortak zaferden birkaç gün sonra, II. Rudolf'a karşı dönmeye çalıştığı için 9 Ağustos 1601'de öldürüldü. Bundan dolayı, Basta genellikle Rumen ve Macar tarihçiler arasında sadakatsiz ve sert biri olarak tasvir edilir. Basta ayrıca askeri liderlik sanatı üzerine de kitaplar yazdı.
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Basta, Arbıreş[3][4][5][6][7][8] bir ailede doğdu. İtalya'nın Salento kentindeki bir köy olan günümüz Roccaforzata'daki La Rocca'da doğduğu iddia ediliyor ancak bazı tarihi kaynaklar onun Montferrato'daki Rocca sul Tanaro'da doğduğunu iddia ediyor.
Giorgio, Arnavutluk'un Osmanlı tarafından fethedilmesinin üzerine İtalya'ya kaçan ve İspanyol İmparatorluğu'na hizmet eden Epir bölgesinden bir Arnavut olan Demetrius Basa'nın oğluydu. Babası 1500'lerin ortalarında Piedmont kırsallarında savaştı ve ardından Flanders'ta Alba Dükü altında bir süvari alayının komutanı olarak savaşmaya başladı. Çok genç yaşta olan Giorgio bir asker oldu ve sonunda babası tarafından komuta edilen bir müfrezede subaylığa terfi etti. Babası öldükten sonra Basta, büyük abisi Niccolò tarafından yönetilen bir süvari bölüğünde hizmet etti.[9] 1859'da Anne de Liederke de Gavre ile evlendi ve ondan Ferdinand, Nicolas ve Alexandrine adında üç çocuğu oldu.[10] Nesli XX. yüzyıla kadar listelenmiştir.[11]
Askeri kariyerine genç subayın, Avusturyalı Don John'u etkilediği ve Nivelles valiliğini kazandığı Flanders'te başladı. İspanya kralı II. Felipe'nin hizmetinde Üç Henry Savaşı ve Katolik Birliği sırasında ordusunu esas olarak Fransız cephesinde yönetti. 1584'te Basta, birlikleri Malines ve Anvers arasındaki iletişimi engellediğinde ilk büyük zaferini kazandı. Mart 1585'te Brüksel'deki İspanyolların aldığı mağlubiyette bile şehrin ablukası Basta'nın birlikleri tarafından sağlandı. Yıl sonunda komutan Charles de Mansfeld'in emriyle sevkedilen birliğin süvarilerine liderlik etti. Katolikler, 1589'da Paris'i geri almak için yürüyüşe geçtiklerinde İspanyol ordusunun arkasını IV. Henri'nin ani saldırısından kurtaranlar Basta liderliğindeki süvarilerdi.
1590'da Flandre'deki Parma Dükü Alexander Farnase'nin güçlerine katıldı. 1591'de Fransa'ya döndü ve süvari genel komutanı rütbesiyle Rouen Kuşatması'na katıldı. Bu esnada, kişisel bir çarpışmada boynunu kesen Sir Roger Williams tarafından neredeyse öldürülüyordu.[12] Şubat 1592'de Navarre'i büyük ordudan ayırdı ve prens güçlerini bırakarak kendi askerlerinden kaçtı. Fransız ordusu tarafından büyük ölçüde tehdit edilen Rouen ve Hollanda arasındaki iletişimi sağlamak ve ardından Alexander Farnase'nin Caudebec'e yaralanmasından sonra İspanyolların geri çekilmesini korumakla görevlendirildi. 1596'da Parma Dükü'nün ölümü üzerine Basta, birçok İtalyan prensin kaderini takip etti ve İspanyolları terk etmek zorunda kaldı. Daha sonra II. Felipe'nin tavsiyesi üzerine İmparator II. Rudolf'un hizmetine girdi ve daha sonra Yukarı Macaristan'ın vali yardımcısı ve son olarak Macaristan ve Erdel ordularının komutanı olan Başpiskopos Mattia'nın ordusunda general olarak görev aldı. Ambrogio Merodio, Istoria Tarantina adlı eserinde Giorgio'yu "Osmanlı ordularının terörü" olarak tanımlıyor.
Basta, on yıldan fazla bir süre boyunca Macarlara, Erdel'e, Ulahlara ve Tatarlara karşı savaştı ve imparatorluğun en iyi generallerinden birisi olarak ün kazandı. 1597'de General Schwarzenberg ile birlikte üç yıl önce Türkler tarafından fethedilen Pápa'yı geri aldılar. 1597'de Macaristan vali yardımcısıyken imparatorluğa isyan eden Huszt şehrini geri aldı.
Mirăslău Muharebesi'nde Cesur Mihai, Basta tarafından yenildi ve Mihai'yi Basta ile anlaşmazlığa arabuluculuk yapması için II. Rudolf'a başvurmaya zorladı.
Komutası altında bulunan Erdel, Eflak ve Boğdan'ın eski hükümdarı olan müttefiki Cesur Mihai; Basta onu bir sorun olarak gördüğü için Câmpia Turzii yakınlarındaki Keresztesmező kampında öldürdü. Olay 9 Ağustos 1601'de, Guruslău Muharebesi'ndeki ortak zaferden yalnızca birkaç gün sonra yaşandı. Mihai'nin öldürülmesinin ve Bathory'e karşı kazandığı zaferin ardından Basta, Erdel'in askeri komutanı oldu ancak zulmü halkın hoşnutsuzluğuna yol açtı. Liderliği altında Erdel'de cinayetler ve haksızlıklar çoğaldı. Bu kısa dönemde Basta, Protestanlığı bölgeden tamamen atmaya çalıştı. Papalık ve İmparatorluk politikasının ardından Kalvinist Macarlar ve Sekeller, Ortodoks Ulahlar ve Sırplar, Lüterci Saksonlar her türlü istimara maruz kaldı. Yıllarca süren savaşın ve acımasız rejimin ardından Erdel'de kıtlık ve veba ortaya çıktı. Bu olaylar, o sıralarda II. Rudolf onu komutadan geri almaya karar vererek Basta'nın Erdel'den ayrılmasına ve Batı Macaristan'daki Osmanlılara karşı savaşmak için onu görevlendirmesine yol açtı (1604). 80,000 Osmanlı askerine karşı 10,000 paralı askeriyle Estergon'u başarıyla savundu.
Bocskai'nin ayaklanan ordusu Belgiojoso'yu kovaladıktan sonra, Rudolf ayaklanmayı bastırmak için Basta'yı Batı Macaristan'dan Partium'a gönderdi. Kasım 1604'te Basta, Stephen Bocskai liderliğindeki güçleri iki kez yendi (ayrıca bakınız: Bocskai Ayaklanması). Bocskai en sonunda erzakını tüketti ve kışın Eperjes'e çekilmek zorunda kaldı ve burada da kapana kısıldı. Birkaç ay sonra Rudolf, önce Yukarı Macaristan'daki maden kasabalarını (örneğin Banská Bystrica), Moravya ve Avusturya'yı Bocskai'nin yağmacı ordularına karşı savunması için onu geri çağırdı.[13]
1605 yılının Temmuz ayında; Vişegrad, Estergon ve Nové Zámky'i Osmanlılara karşı savunmak için yeterli paralı asker tutmak için yeterli parayı alamadı ve Lala Mehmed Paşa tarafından yenildi. Askeri komite ona yeterince para sağlamadı ancak II. Rudolf bunu telafi etmek için onu Çek baronu yaptı. Saray savaştan yoruldu ve Viyana Antlaşması ve Zitvatorok Antlaşması'ndan sonra Basta'yı bir kenara itmeye başladılar ve hatta Basta'ya olan borçlarını bile ödemek istemediler. Saraydan 380,000 thaler borcu talep etti (80,000 paralı askerin maaşını kendi cebinden vermişti). Son dört yılında maaşını alamamış ve Askeri Komite'ye bile davet edilmemişti.
Doğu Avrupa'daki savaş tecrübelerinden sonra sakin bir hayat yaşamak için Prag'a gitti ve aynı şehirde öldü.
Basta, çok bilinen "Il maestro di campo generale" (Venedik, 1606) ve ölümünden sonra "Il Governoro della cavalleria leggiera" (Venedik, 1612) adlı birkaç askeri el kitabı yazdı. Her iki kitap da Almanca ve Fransızcaya çevrildi.
Katkıları ve askeri tarzı[değiştir | kaynağı değiştir]
Basta, geleneksel kılıç ve kalkandan silaha geçiş döneminin içinde doğdu. Ayrıca süvariler de zırhlı ağır süvarilerden daha hızlı, hafif ve silahlı süvarilere geçti. Babasının da etkisiyle askeriyenin kurallarına ve yasalarına çok sıkı bir şekilde uyuyordu. Parma Dükü Alexander için çalışırken süvari silahlarının yenilenmesinden ve yeniden yapılandırılmasından sorumluydu. Bununla birlikte ilk yıllarında Basta, sürekli hareket halinde tam bir "taç" şeklini yaratmak için ordunun ön saflarına itilen küçük ve çok sayıda süvari grubu olan kendi taktiği olan "hareketli heykeller" taktiğini denedi; yöntemi, orduya ani bir yok etme yeteneği sağladı ve taktik Fransız kırsallarında işe yaradı.
Hafif süvarilerin yönetilmesi, Avrupa'daki hafif süvarilerin ilk organik düzenlemesini temsil ettiği için hiç şüphesiz Basta'nın en önemli eseridir. Basta'nın teorileri, süvarilerin önceki askeri taktiklere göre piyade ile olan yakın bağlarından kurtulmasına yol açtı. Bir yere kadar Basta'nın çalışmaları özellikle hafif süvari kavramının "orduların öğretmeni" olmasını sağladı, süvari hareketlerinin diğer silahların hareketleriyle sürekli bir koordinasyona ihtiyaç duyması konusunda daha fazla gelişmenin de yaşanması gerekiyordu. Teorileri, Raimondo Montecuccoli'yi etkiledi. Basta için asalet kurallarına göre değil askeri rütbelerin dereceleri aracılığıyla daha meritokratik bir ortamda gerçekleştirilecek süvari subaylarının seçiminin önemli olduğu bilinir. Yüzbaşının, tüm subaylar üzerinde mutlak bir yetkiye sahip olması gerektiğini söylüyor "ama her zaman astlarının tavsiyesiyle"; Teğmen için "askerler üzerinde kredi ve otorite" sağlayabilecek bir olgun yaşın gerektiğini; gençlerin ise arayış içinde ve maceracı ruha sahip olması gerektiğini söylüyor. Bayrağı taşıyanların kafalarında diğerlerinin rehberliği olmalıdır inancını taşıyor. Basta, askerlerin silahlandırılması sorununa ise özel bir önem veriyor. Alaybozan, İtalyan okulunun diktesine göre kesmeden daha çok ucu daha zamanında ve daha etkili bir şekilde vurmaya izin veren omuz askısı ve kısa bir kılıçla taşımak için arkebüz ile donatılmalıdır. Yeni ve sağlam olması gereken alaybozanları kullanması için Basta, piyade tercihini İtalyanlardan değil Flamanlardan yana kullanıyordu.
Mızraklı muhafızların asıl öne çıkması gereken nokta Basta'ya göre "hız ve çarpışma hızı, yani hız eklemi kütlesi" olmalıdır; silah zırhı, mızrağın yanı sıra geri çekilmede büyük fayda sağlayabilecek hafif ve keskin kısa bir kılıçtır. "İkamet kuralları" konusunda Basta, Alessandro Farnase tarafından dikte edilen kuralları öneriyor: komiser sistemi. Topografik araştırmalar yapmak ve tüm lojistik sorunları halletmek için bir "daha kıdemli" biri yardımıyla ele almak aynı zamanda ekinoks zamanları için gözetim sistemi de sağlıyor. Bir diğer önemli nokta Basta'nın süvarilerden biri olarak altını çizdiği, süvarilerin temel görevlerinden birisi olan uzaktan izleme kısmıdır. Bu bölümde Basta, büyük bir düşman ordusunu şaşırtmak için izlenmesi gerekilen çeşitli prosedürleri büyük bir hassasiyetle yazıyor. Özellikle Fransa ve Hollanda'daki kişisel tecrübelerinden yararlansa da bu konuda fikirleri için Alba Dükü'nü onurlandırmaktadır. Son olarak da Basta, hafif süvarilerin savaşta taktiksel organizasyonu ile ilgilenmektedir, manipülatif taktikler yerine hilal taktiğini önerir.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Verfasser, Black, Jeremy. European Warfare, 1494-1660. ISBN 978-0-203-99513-6. OCLC 999135993.
- ^ Zophy, Jonathan W.; Setton, Kenneth M. (1992). "Venice, Austria, and the Turks in the Seventeenth Century". The American Historical Review. 97 (5): 1512. doi:10.2307/2165983. ISSN 0002-8762.
- ^ Hanlon, Gregory (6 Mart 2014). The Hero of Italy. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-968724-4.
- ^ "Philosophers of war: the evolution of history's greatest military thinkers: v.1: The ancient to premodern world, 3000 BCE-1815 CE; v.2: The modern world, 1815-present". Choice Reviews Online. 51 (08): 51-4211-51-4211. 20 Mart 2014. doi:10.5860/choice.51-4211. ISSN 0009-4978.
- ^ C.-M., L.; Baedeker, Karl; Bertarelli, L. V.; Muirhead, Findlay (1930). "Baedeker's Handbooks for Travellers. Northern Italy, Including Ravenna, Florence, and Pisa. Rome and Central Italy. Southern Italy and Sicily, with Excursions to Sardinia, Malta, Tripoli, and Corfu. Italy from the Alps to Naples. Abridged handbook for Travellers". The Geographical Journal. 76 (3): 261. doi:10.2307/1784804. ISSN 0016-7398.
- ^ Hanlon, Gregory (1998). The twilight of a military tradition. Abingdon, UK: Taylor & Francis. ISBN 978-0-203-22815-9.
- ^ 1962-, Lawrence, David R., (2009). The complete soldier : military books and military culture in early Stuart England, 1603-1645. Brill. ISBN 978-90-474-2410-9. OCLC 1086449031.
- ^ Apor. (2014). Metamorphosis Transylvaniae. Taylor and Francis. ISBN 978-1-317-85664-1. OCLC 879023403.
- ^ "SAGGI LETTERARI E STORICI". 2017. 21 Ocak 2005 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ "Family tree of Georges BASTA". 21 Nisan 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 Haziran 2022.
- ^ D. Labarre de Raillicourt,... Basta, comte dHust et du Saint-Empire : 1550-1607, sa vie, sa famille et sa descendance... Compositions héraldiques de M. T. Labarre de Raillicourt By null.
- ^ 1962-, Lawrence, David R., (2009). The complete soldier : military books and military culture in early Stuart England, 1603-1645. Brill. s. 66. OCLC 945918488.
- ^ Meyer., Setton, Kenneth (1991). Venice, Austria, and the Turks in the seventeenth century. American Philosophicayal Society. ISBN 0-87169-192-2. OCLC 214335128.