Azize Caferzade

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Azize Caferzade
Kendi dilinde adıƏzizə Cəfərzadə
DoğumƏzizə Məmməd qızı Cəfərzadə
29 Aralık 1921(1921-12-29)
Bakü, Azerbaycan
Ölüm4 Eylül 2003 (81 yaşında)
Bakü, Azerbaycan
Defin yeriHacıkabul Tağılı köyü
MeslekYazar, eleştirmen, akademisyen
DilAzerice
Milliyet Azerbaycan
Alma materAzerbaycan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi
TürTarihî roman
Resmî site
https://www.azizajafarzade.com

Azize Caferzade (29 Aralık 1921, Bakü, Azerbaycan - 4 Eylül 2003, Bakü, Azerbaycan) - yazar, edebiyat eleştirmeni, halk figürü, filoloji bilimleri doktoru, profesör, 1946'dan beri Azerbaycan Yazarlar Birliği üyesi.

Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]

29 Aralık 1921'de Bakü'de doğdu. İlköğrenimini 25 numaralı okulda aldı, ardından tiyatro teknik okulunda ve iki yıllık öğretmen enstitüsünde okudu. 1942-1944'te Ağsu ilçesinin Çaparlı köyünde öğretmen olarak çalıştı. 1946-1947'de Azerbaycan Devlet Üniversitesi Filoloji Fakültesi'nden mezun oldu. 1944-1946'da Cafer Cabbarlı'nın adını taşıyan "Azerbaycanfilm" film stüdyosunda senaryo bölümünün başkanlığını yaptı, 1947-1949'da Tiyatro Teknik Okulu'nun müdürlüğünü yaptı, 1950-1955'te pedagoji enstitüsünde doçentlik ve bölüm başkanlığı yaptı, 1956'da Kamçatka Pedagoji Enstitüsü'nde doçent olarak çalıştı, 1957-1974'te Azerbaycan İlimler Akademisi El Yazmaları Enstitüsü'nde kıdemli araştırmacı, bölüm başkanı olarak çalıştı ve 1974'ten itibaren. Bakü Devlet Üniversitesi'nde profesör olarak çalıştı.[1] Aziza Caferzadeh, 19. yüzyıl Azerbaycan edebiyatı tarihi uzmanı olarak tanınmış ve bu alanda 1950 yılında "19. yüzyıl Azerbaycan edebiyatında Aydınlanma-düşünsel imgeler" konusunda adaylık tezini, 1970 yılında "19. yüzyıl Azerbaycan şiirinde halk şiiri üslubu" konulu doktora tezlerini hazırlamıştır.

Azize Caferzade, 4 Eylül 2003 tarihinde uzun ve ağır bir hastalıktan sonra 82 yaşında vefat etmiş ve vasiyeti üzerine anne ve babası, eşi ve kardeşleriyle birlikte Hacıkabul Tağılı köyünde defnedilmiştir.[2][3]

Yaratıcılık[değiştir | kaynağı değiştir]

Edebi faaliyetlerine 16 yaşında başladı ve ilk öyküsü olan "Azrayil"i 1937 yılında Azerbaycan Yazarlar Birliği'nin haftalık edebiyat ve sanat gazetesi olan "Adabiyyat" gazetesinde yayımladı. İlk kitabı ise 1948'de yayımlandı ancak Moskova'nın özel bir kararıyla satışa çıkmadan yasaklandı ve imha edildi. Yazarın düzyazı eserleri ağırlıklı olarak tarihi roman türünde yazılmıştır. Caferzade, bu türü modern Azerbaycan düzyazı tarihinde yeniden hayata döndürmüştür. "Sahipsiz ev (Sahibsiz ev)" (1966), "Ellerini ver bana (Əllərini mənə ver)" (1970), "Sen benim umudumsun (Sənsən ümidim)" (1984), "Hayalim benim (Xəyalım mənim)" (2002) gibi pek çok öyküsünün temaları modern hayattan alınmıştır. “Kızımın Hikâyeleri (Qızımın hekayələri)” (1964), “Anamın Masalları (Anamın nağılları)” (1982), “Çiçeklerim (Çiçəklərim)” (1988), “Kedi Dili (Pişik dili)” (2001) ve diğerleri çocuklar için yazdığı öykü ve masallardır.

Bilimsel bir araştırmacı olarak, "Fatma Hanım Kamina" (1971), "Kalp Atışları" (1972), "Azerbaycan'ın Aşıkları ve Şairleri" (1974, 1991), "Azerbaycan şairleri ve aşıkları "kadınlar" (II baskı 2003), "Şirva'nın üç şairi" (1971), "Müjrüm Karim Vardani. Sünbülstan" (1978), "Abdulla Padarlı. Seçme eserler" (1983) dahil olmak üzere çok sayıda aşık ve şairin eserlerini toplayıp yayınladı. Toplanan ve yayınlanan birçok eserinin ana kısmı anneler ve kadınlar hakkındadır ve bu da Azize Hanım'a romanları kadar şöhret kazandırmıştır. Bu kitapların yardımıyla Azerbaycan'da eski çağlardan beri yazılı ve sözlü kadın yaratıcılığının şiirsel düzeyinin yüksek olduğunu ve dünya edebiyatında lider olduğunu kanıtlamıştır. Bu eserlerinin yanı sıra süreli yayınlarda yüzlerce makalesi, denemesi, bilimsel araştırması ve gazete yazıları yayımlandı.

"Natavan" adlı bir film senaryosu, çok sayıda radyo ve televizyon oyunu, anılar ve sayısız öykü yazmıştır. Azize Hanım Azerbaycan folklorunun ilgi odağı olmuş, "Bayatı düşüncələrim", "Hızır Nabi", "Nevruz" ve diğer Azerbaycan gelenekleri, etnografya üzerine yazıları, televizyon ve radyodaki performansları onu halkının gözdesi haline getirmiştir. Aralarında Yugoslavya, Suriye, Kıbrıs, Hindistan, Singapur, Malezya, İsrail, Irak ve Türkiye'nin de bulunduğu birçok ülkede uluslararası önemli etkinliklere katılmıştır. Bu ülkelerin kütüphanelerinden tarihi eserler hakkında bilgi topladı ve seyahat günlükleri yazdı. Bunlardan biri, eşinin 1965-1966 yıllarında Gana'ya yaptığı bir iş gezisinin günlüğü olan "Qızıl sahilə səyahət" (1968) adlı anı kitabıdır.

Azize Hanım, S. Smirnov'un "Brest qalası", Şerif Raşidov'un "Güclü dalğa", A. Lixanov'un "Mənim generalım", A. Kabakle'nin "Əjdaha daşı", S. Çokum'un "Bizim diyar" ve diğer eserlerini Azerice'ye tercüme etti, birçok kitabın da editörlüğünü yaptı. Eserleri ayrıca birçok yabancı dile çevrilerek Azerbaycan dışında yayımlandı. Sürekli olarak televizyon ve radyoda çeşitli konularda konuşmalar yapmış, televizyonda "Klassik irsimizdən", "Aşıq Pəri" ve benzeri çok sayıda programın yazarlığını ve sunuculuğunu üstlenmiştir. Azerbaycan bu programlar aracılığıyla klasik ve modern edebiyat mirasını halka tanıtmıştır.

1981-1989 yıllarında Cumhuriyetçi Kadın Meclisi Başkanlığı görevini yürüttü. Azerbaycan'da kadın ve çocukların haklarının korunması alanında aktif olarak çalışmış, cumhuriyetin en ücra ilçe ve köylerini bile defalarca ziyaret ederek milletin tarihi ve kaderiyle ilgili sorunlarla tanışmış ve bu sorunları çözmek için çaba göstermiştir. Hayatı boyunca hayır işleriyle de uğraşmış olup, 1979 yılında şimdiki Hacıgabul ilçesinin Tağılı köyünde kendi imkanlarıyla bir lise ve kulüp binası yaptırmıştır. Azerbaycan'ın bağımsızlığı ve Ermeni saldırganlığına karşı harekette her zaman aktif rol alan bir vatandaştır.

Azertelefilm Derneği hayatını ve çalışmalarını anlatan 2 televizyon filmi çekmiştir.

Ödülleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • Azerbaycan SSR Yüksek Sovyeti Onursal Kararnamesi — 28.12.1981[4]
  • "Halk Kardeşliği Nişanı"
  • "Şöhret" Nişanı.
  • Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanının bireysel bursu — 11 Haziran 2002[5]
  • "Azerbaycan'ın Annesi" (2001)
  • "Azerbaycan Halk Yazarı" (2001)

Eserleri[değiştir | kaynağı değiştir]

  • "Natəvan haqqında hekayələr" (1963) - bu hikayelerde yazar, Karabağ'ın son hanı Hurşidbanu Natavan'ın (XIX yüzyıl) hayatını yazmıştır;
  • "Aləmdə səsim var mənim" (1973-1978) - İlk tarihi romanı, 19. yüzyılda Şamahı'da yaşayan ünlü şair Seyid Azim Şirvani'nin edebi hayatını konu alır;
  • "Vətənə qayıt" (1977) - Şair Nişat Şirvani'nin hayatı ve 18. yüzyılda Rus birliklerinin Azerbaycan'a ilk gelişinin arka planında Şirvan'ın Salyan bölgesinde yaşanan olaylar;
  • "Yad et məni" (1980) - romantik şair Abbas Sahhat'ın 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başındaki hayatı ve çalışmalarını anlatan bir roman;
  • "Bakı-1501" (1981) - Şah İsmail Hatay'ın tarihine ve onun Bakü'ye yürüyüşüne adanmış bir roman;[6]
  • "Cəlaliyyə" (1983) - 12. yüzyıl Nahçıvan'ın kadın hükümdarı Celaliye'nin ülkenin savunması için verdiği mücadelenin tarihi;
  • "Sabir" (1989) - 19. yüzyılın sonu ve 20. yüzyılın başında yaşayan ve yaratan ünlü hiciv şairi Mirza Alakbar Sabir'e ithaf edilen bir eser;
  • "Eldən elə" (1992) - 19. yüzyılda 37 yıl boyunca dünyayı dolaşan coğrafyacı Zeynalabdin Şirvani'nin hayatını anlatan bir roman;
  • "Bir səsin faciəsi" (1995), 19. yüzyılın sonlarında yaşayan şarkıcı Mirza Gül'ün trajik yaşamını konu alan eser;
  • "Gülüstan"dan öncə" (1996) - 19. yüzyılın başında Rus birliklerinin Şirvan'a saldırısının tarihine adanmış bir roman;
  • "Zərrintac-Tahirə" (1996) - 19. yüzyılda İran-Azerbaycan'ında yaşayan ve Bab hareketinin liderlerinden biri olan kadın şair Tahira Gurratulein'in hayatını konu alan bir çalışma;
  • "İşığa doğru" (1998) - İran'daki Bab hareketinin bir yankısı olarak 20. yüzyılda yaşanan trajik tarihe adanmış bir hikaye;
  • "Bəla" (2001), 16. yüzyılda Şah İsmail Hatay'den sonra Azerbaycan'da yaşanan ve Azerbaycan'ın küçük hanlıklara bölünmesiyle sonuçlanan saray iktidar mücadelelerini konu alan bir eserdir;
  • "Rübabə-sultanım" (2001) – 20. yüzyılın sosyo-politik olaylarının arka planını yansıtan yarı biyografik bir roman;
  • "Xəzərin göz yaşları" (2003) - 1938 yılında Azerbaycan'da yaşayan İranlı Azerilerin Stalin rejimi tarafından 3-4 gün süreyle İran'a zorla sınır dışı edilmesini anlatan bir hikaye;
  • "Eşq sultanı" (ölümünden kısa bir süre önce bitmiştir) - 15.-16. yüzyıllarda yaşayan ve yaratan büyük Azerbaycan şairi Muhammed Fuzuli'nin hayatını anlatan bir roman.

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "Flora Xəlilzadə. Əbədi ayrılığın qüssəsi. "Azərbaycan" qəzeti". 1 Kasım 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Eylül 2013. 
  2. ^ "Əzizə Cəfərzadənin rəsmi saytında bioqrafiyası". 27 Kasım 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Nisan 2013. 
  3. ^ "AYTƏN, Xalq yazıçısı Əzizə Cəfərzadə dünyasını dəyişib. Əzizə Cəfərzadənin rəsmi saytında dərc olunan Vida Sözü". 4 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2014. 
  4. ^ Afaq Qasımova (2006). "Sinifdənxaric tədbirlər zamanı tarixi şəxsiyyətlərə dair materialların öyrənilməsi" (PDF). Yeniyetmələrin tarixi şəxsiyyətlərin nümunəsində tərbiyə edilməsi. Bakü, Nurlan. s. 125. 16 Ocak 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 8 Mayıs 2024. 
  5. ^ "Azərbaycan Respublikası Prezidentinin fərdi təqaüdlərinin verilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Sərəncamı" (Azerice). e-qanun.az. 7 Eylül 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Mayıs 2019. 
  6. ^ "Ders dışı etkinlikler sırasında tarihi figürler üzerine materyallerin incelenmesi".

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. Beyaz Saçların Işığı (film, 1993)
  2. Azize Caferzade (film, 1999)
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Azize_Caferzade&oldid=32782754" sayfasından alınmıştır