Abdullah Lütfi Dayıoğlu
| Abdullah Lütfi Efendi | |
|---|---|
| Doğum | 1855 |
| Ölüm | 1935 |
| Meslek | Eğitimci, Yazar |
| Milliyet |  Türkiye |
| Vatandaşlık | Türkiye |
Abdullah Lütfi Efendi (1855 - 1931) Türk eğitimci ve yazar. Ağın çevresinde "Tahtasız Hoca" olarak bilinir[1]
Yaşamı[değiştir | kaynağı değiştir]
Elazığ'a bağlı Ağın'ın Ayvacık (Kopinik) köyünde doğan Abdullah Lütfi Efendi,[2] eğitimci kişiliğiyle bilinir. Babası Molla Halil ve annesini henüz 9 yaşındayken kaybetmiştir. Hayatı boyunca Yanya, Bursa, Mardin, Diyarbakır, Hakkari, Kemaliye, Ağın, Harput, Arapgir ve İstanbul'da bulunan çeşitli okullarda ve rüştiye mekteplerinde öğretmenlik yapmıştır. Ağın ve Kemaliye'de bulunduğu süre boyunca Ermeni Kilisesi'nde görev yapan papazlardan Fransızca öğrenen Abdullah Lütfi Efendi, bunun yanında Farsça ve Arapça dillerine hakimdir.[3] 1877–1878 Osmanlı-Rus savaşında gönüllü olarak katılmıştır[4]
Muallimlik yaptığı dönem içerisinde Fransızca diline hakim olmasıyla birlikte Arap alfabesi ile okunup, yazılan Osmanlıca'nın daha kolay öğrenilmesi için farklı bir alfabe tasarlamıştır. Arap alfabesini değiştirmeyen fakat Osmanlıcada çokça karşılaşılan birden fazla harfe karşılık gelen tek bir harf yerine, Latin alfabesine benzer bir şekilde her bir ses için farklı harfler üreten Abdullah Lütfi Efendi, bu alfabesi ile görev aldığı rüştiye mekteplerinde birçok öğrenciye kolaylıkla Osmanlıca öğrettiğini belirtir.[5] "Osmanlıca Elifba" başlıklı kitabında, bu yeni alfabeyi ve öğretim metodunu açıklayan muallim, birçok kez İstanbul'a gelip Padişah veya çeşitli bürokratlar ile görüşmek ve kitabını tanıtmak istemiş, fakat istekleri geri çevrilmiştir.[6][7]
1904 yılında Maarif Nezareti'ne tasarladığı yeni Osmanlıca öğretim metodunu ve yazdığı kitapları sunmuş, fakat kitapların basılması için gerekli ruhsat kendisine verilmemiştir. Buna rağmen bu metodu açıklayan "Tertib ve Elifba-yı Hamidiye" isimli bir kitap daha yazmış ve kitabın basılıp dağıtılması için gerekli izni 1908 yılında alabilmiştir.[8]
Peyami Safa, Abdullah Lütfi Efendi'nin yeni alfabe tasarısı hakkında İçtihat Dergisi'ne uzun bir telgraf çektiğinden ve bu alfabede eski alfabeyi muhafaza ederek yeni bir öğretim biçimi tasarladığını, bu biçimle binlerce çocuğa kısa sürede okuma yazma öğretmeyi başardığından bahsetmektedir. Bu telgrafı çektiği yıllarda muallimlik yaptığı Keban'da görevli Kaymakam Şükrü Bey, aynı şekilde Abdullah Lütfi Efendi'nin hazırladığı alfabenin oldukça yenilikçi olduğunu belirtmektedir.[9][10][11]
Hayatı boyunca sürdürdüğü eğitimci kimliğinin yanında, İzmit'te, Diyarbakır'da ve Mamuret-ül Aziz'de çeşitli köylerde imamlık yapmış, tiyatro ve sahne sanatlarına da ilgi duymuş, İstanbul'da olduğu süre boyunca tiyatro oyunlarına izleyici olarak katılmıştır. Geçmiş yıllarda Maarif Nişanı ile, 1927 ve 1929 yılında ise Milli Eğitim Bakanlığı tarafından Fazilet Mükafatı ile ödüllendirilen Abdullah Lütfi Efendi, 1931 yılında Ağın'da ölmüştür.[12]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Atatuğ, Feridettin (2007). Tahtasız Hoca. 1.bs. Elazığ: Manas Yayıncılık. ISBN 978-975-6089-27-9. OCLC 498254293.
- ^ "Ağın ve Çevresinde Yetişen Ünlüler" (PDF). Ağın Dergisi. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF).
- ^ C. Güner Omay (2015). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ağın'da Eğitim ve Öncüleri. BİTAV. ss. 14-24.
- ^ "ÖĞRETMEN ABDULLAH LÜTFÜ" (PDF). MEB. 10 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 9 Ocak 2023.
- ^ C. Güner Omay (2015). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ağın'da Eğitim ve Öncüleri. BİTAV. ss. 24-32.
- ^ Başbakanlık Osmanlı Arşivi. BOA.MF.İBT. / 138 - 111 - 0
- ^ Ağın Rüşdiyesi Muallim-i evveli Abdullah Lütfü Efendi, yazdığı kitabı bizzat sunmak üzere Dersaadet'e gelmek için izin istediyse de eğitim dönemine denk gelmesi nedeniyle uygun bulunmadığı. BOA.MF.İBT. / 168 - 113 - 0
- ^ Ağın Kazası Rüşdiye Mektebi Muallimi Abdullah Lütfi Efendi'nin yazdığı "Osmanlıca Elifba" isimli risalenin izinsiz basılabileceği. BOA.MF.MKT. / 1086 - 69 - 0
- ^ C. Güner Omay (2015). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ağın'da Eğitim ve Öncüleri (PDF). BİTAV. s. 28-31. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ Peyami Safa (1938). Türk İnkılabına Bakışlar. ss. 46-50. 24 Haziran 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.
- ^ İlhami Safa, İçtihad Dergisi, 5 Aralık 1913
- ^ C. Güner Omay (2015). Tanzimat'tan Cumhuriyet'e Ağın'da Eğitim ve Öncüleri (PDF). BİTAV. ss. 14-19. 15 Aralık 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 18 Haziran 2021.