Sırrı Erinç

Sırrı Erinç, cumhuriyet dönemi coğrafyacısı. (24 Ocak 1918, İzmit - 6 Şubat 2002, İstanbul).

Hayatı

24 Ocak 1918' de Fuat Bey ve Maide Hanımın dördüncü çocuğu olarak dünyaya geldi. Ailenin İzmit’ ten İstanbul’ a taşınması ile birlikte , Sırrı Erinç’ de İstanbul Erkek Lisesi'ne gitmeye başladı.Burada parlak zekası ile dikkat çekmiş , okul eğitim dili olan Almancayı öğrenmiş , Fransızca ve Rusçada da okuduğunu anlayacak düzeye erişmiştir. Sırrı Erinç'te giderek tutku haline gelen yer bilimleri merakı öğretmenleri tarafından da fark edilip desteklenmiş, henüz lise öğrencisi olmasına rağmen öğretmenleri Erinç’i, İstanbul Üniversitesi’ne götürerek , Türkiye Bölgesel Coğrafyasında isim yapacak olan Ordinaryüs Profesör Doktor Besim Darkot ve jeolojinin Türkiye’ de ayrı bir disiplin olarak gelişmesi için ilk adımları atan Ordinaryüs Profesör Doktor Hamit Nafiz Pamir 'le tanıştırılmıştır. Liseyi birincilikle bitiren Erinç , İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü 'ne kaydolur. Aynı zamanda da öğretmen okulunun coğrafya branşına yazılır. O zaman coğrafya öğretmenleri yardımcı branş olarak tarih dersleri almak zorunda olmalarına rağmen , Sırrı Erinç , dönemin Milli Eğitim Bakanı Hasan Ali Yücel 'in özel izniyle tarih dersleri yerine jeoloji dersleri almaya başlar.Türkiye’de ilk defa coğrafya ve jeolojiyi eş zamanlı okuyarak 1940'da mezun olur ve aynı yıl İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü 'nde asistanlığa başlar.

Çalışmaları

1944 yılında , "Karadeniz Dağlarında Glasiyal Morfoloji" araştırmaları adli tezi ile Pleistosen daimi kar sınırının , o dönemde günümüzdekinden daha alçakta olmasının nedeninin sadece iklim etkisi ile değil , tektonik etkisi ile de ilişkili olduğunu , yani bölgenin Pleistosenden beri tektonik olarak yükseliyor olduğunu jeomorfolojik olarak kanıtlayarak ilk önemli keşfini gerçekleştirmiştir. 1948 yılında "Van Gölü ve Çevresinde Coğrafik Araştırmalar" adli çalışması ile doçentlik unvanını elde etti.

1953 yılında yayınladığı "Doğu Anadolu Coğrafyası" adli eseri ile Profesör Erinç , 1950'li yıllarda daha henüz bilinmeyen levha kuramının Doğu Anadolu’ya uygulanmasındaki önemini anlatmış , ayrıca yine bu çalışması ile hidrografik incelemeler konusunda da çalışmalar yapmıştır. Profesör Erinç bunun ardından klimatoloji ile ilgili çalışmaya başlamış ve "İklim Tiplerinin Sınıflaması"nı yapmıştır.1951-1952 yıllarında ABD’de gerçekleştirdiği araştırmalarının ardından , bilinenden farklı bir Periglasiyal Süreçler ve Periglasiyal Topoğrafya kavramı ile Morfojenetik Bölge kavramını da coğrafya eğitimine yerleştirmesinin yanı sıra Profesör Doktor Besim Darkot ile "Güneybatı Anadolu’da Coğrafi Müşahadeler" ve Profesör Tunçdilek ile "Türkiye’nin Tarımsal Bölgeleri" gibi değişik konularda türünün ilk örnekleri olarak kabul edilebilecek örnekler sunmuştur. Profesör Erinç 1954 yılında temel bir kaynak olabilecek nitelikteki "Karadeniz ve Çevresinin Morfolojik Tekamülü ile Pleistosen İklim Değişiklikleri Arasındaki Münasebet" adli eserini yayınlamasının yanında , aynı dönem içerisinde flüviyal morfoloji konusunda "Türkiye Drenaj Tipleri" , "Çukurovanın Alüvyal Morfolojisi" ve "Gediz ve Küçük Menderes Deltalarının Morfolojisi" gibi önemli eserlerini de yayımlamıştır.

1957 yılında profesör olan Sırrı Erinç , aynı yıl İstanbul Üniversitesi Fiziki Coğrafya Kürsü Başkanlığına getirilmiştir. Erinç, başkan olarak bulunduğu kürsüde , öğretime o dönemde Klimatoloji dersini dahil etmiş ve klimatoloji alanında 1965 yılında "Erinç İndisi"ni geliştirmiştir. Aynı dönem içerisinde Uygulamalı Jeomorfoloji ve Jeoekoloji gibi coğrafyanın değişik branşlarında yaptığı çalışmalar dışında , 1958 yılında Bölge Planlaması ile ilgilide öncü nitelikte çalışmalar yapmıştır. Yine aynı dönemde "Türkiye’de Toprak Coğrafyasının Ana Çizgileri" adli kitabı ile ilk baskısı 1958 yılında , sadece jeomorfologlar ve coğrafyacılar için değil , yer bilimlerinin tüm bölümleri için en önemli temel başvuru kitaplarından biri olan "Jeomorfoloji 1 ve 2" adlı iki ciltlik eserini de yayınlamıştır. Benzer şekilde 1962 yılında yayınlanan "Klimatoloji ve Metotları" adlı eseri, klimatoloji eğitiminde önemli temel referans kitaplarından biridir.

Sırrı Erinç , fiziki coğrafya kürsüsündeki görevi sırasında , üç kez Coğrafya Enstitüsü Müdürlüğü ve 1962-1985 yılları arasında kesintisiz olarak İstanbul Üniversitesi Senatörlüğü görevlerini yerine getirmiştir. Profesör Erinç , 1982 yılında İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve İşletmeciliği (Coğrafya)Enstitüsünü kurarak , enstitüsü kurucu müdürü olarak emekli olduğu 1985 yılına kadar bu görevini sürdürmüştür.

103 araştırma makalesi , 8 araştırma monografisi, 1 atlası, 5 üniversite ders kitabı, 16 orta öğretim ders kitabı, sayısız bildiri özeti ve abstract ulusal-uluslararası raporları ve ders notları ile örnek bir araştırmacı, eğitmen, eş ve aile babası olan Profesör Sırrı Erinç; 1995 yılında TÜBA (Türkiye Bilimler Akademisi) Şeref Üyesi seçilmiş, 1997 yılında INQUA (International Quaternary Association) Türkiye Kuvaternerine katkı ödülüne ve 1998 yılında ise TÜBİTAK Hizmet Ödülüne layık görülmüştür.

Eserleri

Eserlerinden bazıları

• Doğu Anadolu Coğrafyası (1953)
• Tatbikî Klimatoloji ve Türkiye'nin İklim Şartları (1956)
• Türkiye Atlası (1961)
• Klimatoloji ve Metodları (1962)
• Yağış müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis (1964)
• 12 Mayıs 1971 Burdur Depremi (1971)
• Elli Yılda Coğrafya (1973)
• Vejetasyon Coğrafyası (1977)

En önemli on yayını

1. 1949. Eiszeitlische Formen und gegenwärtige Vergletscherung im nordostanatolischen Randgebirge: Geologische Rundschau v. 27, ss.75-84
2. 1950. Climatic types and the variations of moisture regions in Turkey: The Geographical Review v. 40. pp. 224-235
3. 1953 Doğu Anadolu Coğrafyası: İstanbul Üniversitesi Yayınları no. 572; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 15,[II]+124 ss.
4. 1954. The Pleistocene history o f the Black Sea and the adjacent countries with special reference to the climatic changes. Review of the Geographical Institute of the University of Istanbul no. 1 ss. 84-133.
5. 1961. (T. Bilgin ve M. Bener ile) Gerede civarında akarsu şebekesi: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, Sayı:12, ss. 90-99.
6. 1965. Yağış Müessiriyeti Üzerine Bir Deneme ve Yeni Bir İndis: İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 41, 51 ss.
7. 1968-1971. Jeomorfoloji I, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no. 789; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 23, XIV+[II]+539 ss. (3. baskısı 1982'de, 1. baskı 1958); Jeomorfoloji II, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no. 1628; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 23, [VI]+489 ss. + 1 katlanır harita (1. baskı 1960).
8. 1969. Klimatoloji ve Metodları, 2. baskı: İstanbul Üniversitesi Yayınları no.994; İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları, no. 35, IX+[VII]+538 ss. (1. baskı 1962)
9. 1970. Kula ve Adala arasında genç volkan reliefi: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi sayı 17, ss. 7-32.
10. 1978. Changes in the physical environment in Turkey since the end of the last glacial: in Brice, W. C., ed., The Environmental History of the Near and Middle East, Academic Press, London, ss. 87-110.

Kaynaklar

• Atlas Dergisi , Mayıs 2002 , Sayı 110: Coğrafya Hocamız: Sırrı Erinç
• Kurter, A. 1985, Sırrı Erinç’in öyküsü, İ.Ü. Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Bülteni, 2/2, 3-10.
• Yılmaz, Y. 2002, Prof. Dr. Sırrı Erinç, Türkiye Bilimler Akademisi Faaliyet Raporu, 1 Ocak 2002-31 Aralık 2002, 54-60.