Muhammed Salih

Muhammad Salih
Doğum	20 Aralık 1949 Urgenç, Harezm, Özbekistan
Meslek	Yazar, Politikacı

Muhammed Salih (doğumu 1949), Özbekistan rejim muhaliflerinin lideridir. Özbekistan'ın Harezm velayetinde dünyaya geldi. 1966’de liseyi bitirdi; 1968-1970’de Sovyet ordusunda askerlik görevine çağrıldı. Askerliğini Çekoslovakya’da yapan Muhammed Salih, burada meşhur Prag Baharının şahidi oldu. Prag olayları henüz 18 yaşında olan Muhammed Salih’in zihninde iz bıraktı ve Sovyet sisteminin adil bir sistem olduğu hakkındaki propagandalara şüpheyle bakmaya başladı. 1970’de askerlikten terhis oldu. Aynı yıl Taşkent Devlet Üniversitesi'ne kabul edildi, 1975’de mezun oldu.

Öğrencilik yıllarında şiir ve tercüme denemeleri yapmıştır. Dönemin genç kuşaklarını etkileyen varoluşçuluğu incelemiştir. Jean-Paul Sartre, Albert Camus, Franz Kafka gibi ünlü yazarların eserleriyle ilgilenmiştir. Mezuniyet tezini Çağdaş Fransız şiiri’’ olarak seçmiştir. O yıllarda Franz Kafka eserlerini ve XX. yüzyıl Fransız şiirini Özbek Türkçesine tercüme etmiştir. 1975-85 yıllarında 7 şiir kitabı yayınlanmıştır. 1982’de “Dede Korkut Kitabı”nı, 1986’da Ziya Gökalp’in “Türkçülüğün Esasları”nı, daha sonra Türkçe’den “Yunus Emre Divanı”nı Özbek Türkçesine çevirtmiş ve yayınlatmıştır.

Özbek şiirinde “Metoforistik Akım’’ denilen yeni bir ekolun mimari olan Muhammed Salih kısa sürede Sovyet aydınlarının tanıdığı bir isim haline gelmiştir. 1985 Ocak ayında ‘’Politbüroya Mektup’’ adlı eserini yazdı ve eser bütün SSCB’de büyük etki yarattı. Bu sosyal depresyon onu politikaya iten bir etken haline geldi.

1985’den başlayarak o kendi makalelerinde her cepheden Özbek halkının dertlerini gündeme getirmeye başlamıştır. Mayıs 1988’de Özbekistan Yazarlar Birliği Genel Sekreterliğine seçildi. Aynı yılın Haziran ayında o Moskova’da SSCB Yazarlar Birliği Kurultayında, yüksek minberden ilk olarak Sovyetler Birliğini sert eleştiriler getirmiştir. Arkasından Moskova’nın arzusuyla Komünist Partisi üyeliğine davet edilmiştir. Bu daveti kabul etmemiştir.

1988 yılın Kasım ayında kendisinin üç arkadaşıyla birlikte o dönemin ilk muhalefet teşkilatı olan “Birlik Halk Hareketi”ni, 1990 yılın Nisan ayında ise ‘’ERK’’ demokratik partisini kurmuş ve başına geçmiştir. Aynı yıl Özbekistan Parlamentosu'na girmiştir. Partisi tarafından hazırlanan “Özbekistan’ın BAğımsızlık Bildirisini’’ Parlamentoya sunmuş ve kabul edilmesinde rol oynamıştır.

1991 yılının Aralık ayında yapılan Cumhurbaşkanlık Seçimlerinde aday olmuştur. Resmi açıklamalara göre seçimden %12.7 oyla çıkmıştır. Seçimlerden hemen sonra Partisine baskılar başlamış ve parti gazeteleri yasaklanmıştır. Bir süre gözaltında tutulan Muhammed Salih daha sonra serbest bırakılmıştır. 1993 yılın ilkbaharında dönemin Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın davetiyle Türkiye’ye gelmiştir.

Belli bir süre Türkiye’de kaldıktan sonra, Norveç’e gitmek zorunda kalmıştır. 2002 yılın başlarında Çek Cumhuriyeti’ne yaptığı ziyaret sırasında tutuklandı ve daha sonra serbest bırakıldı.

2005 yılında ABD’de yapılan Özbekistan rejim muhaliflerinin toplantısı sonucu “Özbekistan Rejim Muhaliflerinin Lideri” seçilmiştir. Halen Avrupa’da sürgün hayatı yaşamaktadır.

Dış bağlantılar

• Muhammed Salih'in kişisel sayfası