Çiğ süt: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
YBot (mesaj | katkılar)
Botlar
1.770.810 değişiklik
Breal2 (mesaj | katkılar)
14 değişiklik
Maddeler genişletildi.
2. satır: 2. satır:
[[Dosya:Pasture Nectar Farm (15121436432).jpg|300px|küçükresim]]
[[Dosya:Pasture Nectar Farm (15121436432).jpg|300px|küçükresim]]
'''Çiğ süt''' veya '''pastörize edilmemiş süt''', [[Pastörizasyon|pastörize]] edilmemiş [[süt]]tür.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.fda.gov/food/buy-store-serve-safe-food/dangers-raw-milk-unpasteurized-milk-can-pose-serious-health-risk#:~:text=Raw%20milk%20is%20milk%20from,often%20called%20%E2%80%9Cfood%20poisoning.%E2%80%9D |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210404003528/https://www.fda.gov/food/buy-store-serve-safe-food/dangers-raw-milk-unpasteurized-milk-can-pose-serious-health-risk#:~:text=Raw%20milk%20is%20milk%20from,often%20called%20%E2%80%9Cfood%20poisoning.%E2%80%9D |arşivtarihi=4 Nisan 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> Çiğ sütün savunucuları, daha iyi lezzet, daha iyi beslenme ve sağlıklı bir [[bağışıklık sistemi]]nin oluşturulması dahil olmak üzere tüketiminin faydaları olduğunu belirtmişlerdir. Birçok ülkelerde [[çiğ beslenme]]'de önemli yer tutar.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.healthline.com/nutrition/drinking-raw-milk |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210124122234/https://www.healthline.com/nutrition/drinking-raw-milk |arşivtarihi=24 Ocak 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.organicpastures.com/blog/2019/2/1/5-ways-that-drinking-raw-milk-can-improve-your-health |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201210003335/https://www.organicpastures.com/blog/2019/2/1/5-ways-that-drinking-raw-milk-can-improve-your-health |arşivtarihi=10 Aralık 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>
'''Çiğ süt''' veya '''pastörize edilmemiş süt''', [[Pastörizasyon|pastörize]] edilmemiş [[süt]]tür.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.fda.gov/food/buy-store-serve-safe-food/dangers-raw-milk-unpasteurized-milk-can-pose-serious-health-risk#:~:text=Raw%20milk%20is%20milk%20from,often%20called%20%E2%80%9Cfood%20poisoning.%E2%80%9D |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210404003528/https://www.fda.gov/food/buy-store-serve-safe-food/dangers-raw-milk-unpasteurized-milk-can-pose-serious-health-risk#:~:text=Raw%20milk%20is%20milk%20from,often%20called%20%E2%80%9Cfood%20poisoning.%E2%80%9D |arşivtarihi=4 Nisan 2021 |ölüurl=hayır }}</ref> Çiğ sütün savunucuları, daha iyi lezzet, daha iyi beslenme ve sağlıklı bir [[bağışıklık sistemi]]nin oluşturulması dahil olmak üzere tüketiminin faydaları olduğunu belirtmişlerdir. Birçok ülkelerde [[çiğ beslenme]]'de önemli yer tutar.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.healthline.com/nutrition/drinking-raw-milk |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210124122234/https://www.healthline.com/nutrition/drinking-raw-milk |arşivtarihi=24 Ocak 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://www.organicpastures.com/blog/2019/2/1/5-ways-that-drinking-raw-milk-can-improve-your-health |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=28 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20201210003335/https://www.organicpastures.com/blog/2019/2/1/5-ways-that-drinking-raw-milk-can-improve-your-health |arşivtarihi=10 Aralık 2020 |ölüurl=hayır }}</ref>

Çiğ süt savunucuları, daha iyi [[Tat alma|lezzet]], daha iyi [[beslenme]], sağlıklı bir [[Bağışıklık sistemi|bağışıklık sisteminin]] oluşturulmasına katkı ve alerjilerden korunma dahil olmak üzere tüketimin çok sayıda sözde faydasını ileri sürmüşlerdir.[2] Bununla birlikte, tüketimin net bir faydası bulunamamıştır ve tıp camiası, bu ürünlerden süt kaynaklı tehlikeli hastalıklara yakalanma riskinin arttığını belirtmektedir.[3] Bu artan riske ilişkin önemli kanıtlar, net bir fayda eksikliği ile birleştiğinde, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin çiğ süt satışını yasaklamasına veya satıldığında ambalaj üzerinde uyarı etiketleri gerektirmesine neden olmuştur.

Satışa sunulan ülkelerde, bulunabilirliği ve satışına ilişkin düzenlemeler değişiklik göstermektedir. AB'de üye ülkeler çiğ sütün satışını yasaklayabilir veya kısıtlayabilir, ancak tamamen yasak değildir; bazı üye ülkelerde çiğ sütün otomatik satış makineleri aracılığıyla satılmasına izin verilir, ancak genellikle ambalaj, tüketiciye tüketmeden önce kaynatmaları konusunda talimat verİr.

== Çiğ süt ve pastörizasyonun tarihçesi ==
Çiğ sütün tarihi, birçok uygarlık için temel bir gıda olduğu antik çağlara kadar uzanmaktadır. Süt tüketimine dair en eski kanıtlar, arkeolojik bulguların insanların inek, keçi ve koyun gibi hayvanları sağdığını gösterdiği M.Ö. 9000-7000 yılları arasındaki Neolitik dönemden gelmektedir. Bu ilk zamanlarda çiğ süt doğrudan hayvanlardan alınarak tüketiliyor ya da hayvan derisi veya çömlekten yapılmış kaplarda saklanıyordu.

[[Antik Mısır|Mısır]] gibi eski uygarlıklarda çiğ süte büyük değer verilir ve kutsal bir gıda olarak kabul edilirdi. Genellikle tanrılara ve tanrıçalara dini bir sunu olarak sunulurdu. Mısırlılar çiğ sütü peynir ve tereyağı gibi çeşitli süt ürünleri yapmak için de kullanmışlardır.

[[Antik Yunanistan|Antik Yunan]] ve [[Antik Roma|Roma']]<nowiki/>da çiğ süt hem zenginler hem de fakirler tarafından tüketilirdi. Besleyici bir gıda olarak kabul edilir ve genellikle tıbbi ilaçlarda kullanılırdı. Ünlü Yunan hekim [[Hipokrat]], sağlığa faydaları nedeniyle çiğ sütü tavsiye etmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6776290/|başlık=The Mediterranean Diet And Cardioprotection: Historical Overview And Current Research}}</ref>

Pastörizasyonun keşfi, 19. yüzyılda mikrobiyoloji alanına önemli katkılarda bulunan Fransız bilim adamı [[Louis Pasteur|Louis Pasteur'e]] atfedilebilir. Pasteur, 1800'lerin ortalarında mikroorganizmaların yiyecek ve içeceklerin fermantasyonu ve bozulmasındaki rolünü anlamak için deneyler yapmıştır. Deneyleri sonucunda, sütün belirli bir sıcaklığa kadar ısıtılmasının, tadını veya besin değerini önemli ölçüde etkilemeden zararlı bakterileri öldürebileceğini keşfetmiştir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://sciencehistory.org/education/scientific-biographies/louis-pasteur/|başlık=Louis Pasteur - Sciencehistory.org}}</ref>

Pasteur'ün çığır açan çalışması, günümüzde pastörizasyon olarak bilinen sürecin geliştirilmesine yol açmıştır. Pastörizasyonun ilk başarılı uygulaması 1886 yılında [[Kuzey Almanya Konfederasyonu|Almanya]]'da Franz von Soxhlet tarafından gerçekleştirilmiştir. Sütü kısa bir süre için 60°C (140°F) sıcaklığa kadar ısıtmak için buhar kullandı ve sütün kalitesini korurken patojenik bakterileri etkili bir şekilde öldürdü.

== Kullanımı ==
Çiğ süt çeşitli şekillerde kullanılmakta ve süt bazlı gıdaların üretiminde kullanılmaktadır.

Çiğ sütün başlıca kullanım alanlarından biri [[peynir]] üretimidir. Peynir yapımı uzun bir geçmişe sahiptir ve çiğ süt, eşsiz lezzet profili ve fermantasyon için potansiyel faydaları nedeniyle zanaatkar peynir üreticileri tarafından sıklıkla tercih edilmektedir. Çiğ sütte bulunan [[Enzim|doğal enzimler]] ve [[Bakteri|bakteriler]], peynirde karmaşık tatların ve dokuların gelişmesine katkıda bulunur. Çiğ sütten yapılan bazı popüler peynir türleri arasında [[Rokfor|Roquefort]], [[Gorgonzola]], [[Camembert]] ve [[Parmesan peyniri]] sayılabilir.

[[Tereyağı]], çiğ sütten yapılabilen bir diğer süt bazlı üründür. Süreç kremanın çiğ sütten ayrılmasını ve katılaşarak tereyağı haline gelene kadar çalkalanmasını içerir. Çiğ süt tereyağı, ineklerin cinsi, beslenmeleri ve mevsim gibi faktörlere bağlı olarak değişebilen zengin lezzeti ve kremsi dokusuyla bilinir. Yaygın olarak sürülebilir, [[Fırıncı|fırıncılıkta]] veya [[Aşçılık|yemek pişirme]] amacıyla kullanılır.

== Sağlık üzerindeki etkileri ==

=== Bulaşıcılık ===
Çiğ sütten kaynaklanan potansiyel patojen bakteriler arasında [[Verem|tüberküloz]], [[difteri]], [[tifo]], [[Campylobacter]], [[Listeria monocytogenes|Listeria]], Brucella, [[Escherichia coli|E. coli]], [[Salmonella]] ve [[streptokok]] enfeksiyonları bulunmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/389252|başlık=Gıda Kaynaklı Bakteriyel Patojenler - DergiPark}}</ref> Bu sebepler tüketilmesini potansiyel olarak güvensiz hale getirir. Bakterilerin yanı sıra viral enfeksiyonların da kaynağı olabilir. Bu virüslerden biri, karaciğer iltihabına neden olabilen [[hepatit A]] virüsüdür (HAV). HAV, çiğ süt de dahil olmak üzere kontamine gıda veya su yoluyla bulaşabilir. Hepatit A'nın belirtileri arasında yorgunluk, bulantı, kusma, karın ağrısı ve sarılık yer alır. Çiğ sütte bulunabilen bir diğer virüs de [[ishal]], [[kusma]], mide krampları ve [[bulantı]] ile karakterize [[Gastroenterit|gastroenterite]] neden olan [[Norovirus|norovirüstür.]]<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC8469781/|başlık=Natural Products and Their Potential Anti-HAV Activity}}</ref> Parazit enfeksiyonları çiğ süt tüketiminde bir başka endişe kaynağıdır. [[Cryptosporidiosis|Kriptosporidiyoza]] neden olan bir parazit olan Cryptosporidium parvum enfeksiyonu buna bir örnektir. Bu parazit enfeksiyonu sulu ishal, mide krampları, [[Dehidratasyon|dehidrasyon]], [[Zayıflama|kilo kaybı]] ve [[Ateş (tıp)|ateşe]] yol açar. Çiğ sütte bulunabilen bir diğer parazit de [[Toksoplazma gondii|Toxoplasma gondii]]'dir. Sağlıklı bireyler bu parazitten kaynaklanan herhangi bir belirti yaşamayabilirken, hamile kadınlarda ve bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde ciddi hastalıklara neden olabilir.

== Yasal durumu ==
Paketlenmiş çiğ sütün ticari dağıtımına ilişkin düzenlemeler dünya genelinde farklılık göstermektedir. Bazı ülkelerde tamamen yasak olsa da pek çoğu doğrudan çiftçiden alınan çiğ sütün satın alınmasını kısıtlamamaktadır. Çiğ süt bazen tüketicinin süt hayvanında veya sürüde pay sahibi olduğu ve dolayısıyla kendi hayvanından süt tüketiyor sayılabileceği bir program aracılığıyla dağıtılmaktadır ki bu yasaldır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.foodsafetynews.com/2009/11/skirting-the-law-with-cow-share-agreements/#.U2UbjaKPOM1|başlık=Cow Share Agreements: Fooling Nobody}}</ref> Çiğ süt bazen hayvan veya evcil hayvan tüketimi için veya insan tüketimi için satışın yasak olduğu yerlerde sabun yapımı gibi diğer kullanımlar için pazarlanmaktadır.

=== Afrika ===

==== Güney Afrika ====
Çiğ süt satışı Foodstuffs, Cosmetics and Disinfectants Act, 1972 yasası gereğince yasa dışıdır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://milksa.co.za/sites/default/files/milk_essay/ME038%20Milk%20Essay%20March%202016_0.pdf|başlık=Milk South Africa}}</ref>

==== Kenya ====
Yeni kabul edilen Süt Endüstrisi Yönetmeliği (2021), çiğ sütün kırsal alanlarda sadece üreticiler tarafından doğrudan komşu tüketicilere satılmasına izin verirken, kentsel alanlarda sadece pastörize sütün satılması yasaldır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.the-star.co.ke/news/2020-04-18-you-require-contract-to-buy-or-sell-raw-milk/|başlık=You require contract to buy or sell raw milk}}</ref>

=== Asya ===

==== Çin ====
Çin'de çiğ sütün yasal statüsü biraz karmaşıktır ve bölgeye göre değişmektedir. [[Gıda ve Tarım Örgütü|Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü]] (FAO) tarafından hazırlanan bir rapora göre, çiğ sütün Hebei ve Shandong gibi bazı eyaletlerde belirli koşullar altında satılmasına izin verilmektedir. Ancak Pekin ve Şangay gibi diğer eyaletlerde çiğ sütün marketlerde veya süpermarketlerde satılması yasaktır.

Çin hükümeti, gıda güvenliğini sağlamak amacıyla çiğ sütün üretimi ve satışı konusunda sıkı düzenlemeler getirmiştir. Örneğin, süt çiftliklerinin sütlerini tüketicilere satmadan önce yetkililerden sertifika almaları gerekmektedir. Ayrıca, tüm çiğ sütler satılmadan önce patojenler ve diğer kirleticiler açısından test edilmelidir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.fao.org/3/ca5647en/CA5647EN.pdf|başlık=Food and Agriculture Organization of the United Nations. Raw Milk and Its Regulation in China. Retrieved from|tarih=2019}}</ref>

==== Japonya ====
Japonya'da çiğ sütün yasal statüsü, Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanlığı (MHLW) tarafından uygulanan Gıda Sanitasyon Yasası ile düzenlenmektedir.

Japonya'da doğrudan tüketim için çiğ süt satışı sıkı bir şekilde düzenlenmekte ve genellikle yasa dışıdır

Ancak bu genel yasağın bazı istisnaları bulunmaktadır. Japonya'nın [[Hokkaidō|Hokkaido]] ve [[Iwate]] vilayetleri gibi bazı bölgelerinde çiğ süt satışına belirli koşullar altında izin verilmektedir. Bu koşullar arasında sıkı hijyen standartları ve bakteriyel kontaminasyon için düzenli testler yer almaktadır. Ayrıca, çiğ süt satmak isteyen çiftçilerin yerel hükümet yetkililerinden lisans almaları gerekmektedir.

=== Avrupa ===
Avrupa Birliği, çiğ süt ve çiğ sütle yapılan ürünlerin bu durumu belirtecek şekilde etiketlenmesini şart koşmaktadır. AB hijyen kuralları uyarınca, üye devletler insan tüketimine yönelik çiğ sütün piyasaya sürülmesini yasaklayabilir veya kısıtlayabilir. AB üyesi ülkeler de kendi şartlarını uygulamakta serbesttir.

==== Fransa ====
Çiğ süt peynirleri Fransa'nın toplam peynir üretiminin yaklaşık yüzde 18'ini oluşturmakta ve pastörize sütten yapılan peynirlerden çok daha üstün kabul edilmektedir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.nytimes.com/1998/05/20/dining/the-french-resist-again-this-time-over-cheese.html?pagewanted=all|başlık=The French Resist Again: This Time, Over Cheese}}</ref> Birçok Fransız mutfağı gelenekçisi pastörize peynirleri neredeyse kutsal şeylere saygısızlık olarak görmektedir. Birçok geleneksel Fransız peyniri yüzlerce yıldır yalnızca çiğ sütten yapılmaktadır. Fransa'da pastörize edilmemiş peynir, stafilokokal gıda zehirlenmesinin başlıca kaynağıdır.

==== Almanya ====
Almanya'da paketlenmiş çiğ süt Vorzugsmilch adı altında dükkanlarda satılabilir. Çiğ süt satışa sunulmadan önce paketlenmeli ve gerekli bilgiler (üretici, raf ömrü ve özel uyarılar) ürünün üzerine yazılmalıdır. Dağıtım lisansının sıkı kalite kısıtlamaları vardır; 2012 itibariyle Almanya'da sadece 80 çiftçinin lisansı vardı.

==== İrlanda ====
İrlanda Cumhuriyeti'nde çiğ süt yasaldır ve satışı ve üretimi Tarım Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir.

==== Slovenya ====
Çiğ süt, 2010 yılından bu yana tüm ülkede soğutmalı süt otomatlarından (mlekomati) temin edilebilmektedir. Makinelerde satılan süt sıkı bir düzenli kontrole tabidir.

2018 itibariyle çiğ süt dükkanlarda da satılmaktadır. Slovenya Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü, süt makinelerinden alınan ve ısıl işlem görmemiş (kaynatılmamış) taze süt tüketiminin sağlık açısından risk oluşturabileceğini belirtmektedir.

==== Türkiye ====
Türkiye'de çiğ süt satışı, [[Tarım ve Orman Bakanlığı]] tarafından belirlenen kurallara tabidir. Bu kurallar, çiğ sütün hijyenik koşullarda üretilmesini ve tüketiciye güvenli bir şekilde sunulmasını sağlamayı amaçlar. Çiğ sütün satışında hijyenik koşulların sağlanması için üreticilerin belirli standartlara uyması gerekmektedir.

Çiğ sütün satışının düzenlenmesindeki temel yasal düzenlemelerden biri, "Süt ve Süt Ürünleri Tebliği"dir. Bu tebliğde çiğ sütün üretimi, işlenmesi, depolanması ve satışıyla ilgili detaylı kurallar belirlenmiştir. Tebliğde, çiğ sütün hijyenik koşullarda üretilmesi, soğuk zincirin korunması, etiketleme ve izlenebilirlik gibi konular ele alınmaktadır.

Çiğ sütün satışında önemli bir nokta da sağlık kontrolüdür. Türkiye'de çiğ süt üretimi yapan işletmeler, düzenli olarak sağlık kontrolünden geçmek zorundadır. Bu kontrol, çiğ sütün mikrobiyolojik ve kimyasal analizlerinin yapılmasını içerir. Üreticilerin sağlık kontrolüne uyması ve sonuçların belgelendirilmesi gerekmektedir.

Türkiye'de çiğ süt satışı genellikle yerel pazarlarda veya köylerdeki üreticiler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu satış noktalarında çiğ süt, genellikle cam şişelerde veya plastik kaplarda tüketiciye sunulmaktadır.<ref>{{Web kaynağı|url=https://denizli.tarimorman.gov.tr/Link/30/Cig-Sutun-Satisina-Ait-Teblig|başlık=Çiğ Sütün Satışına Ait Tebliğ}}</ref>

=== Kuzey Amerika ===

==== Kanada ====
Çiğ sütün doğrudan tüketicilere satışı Kanada'da<ref>{{Web kaynağı|url=http://www.hc-sc.gc.ca/fn-an/securit/facts-faits/rawmilk-laitcru_e.html|başlık="Statement from Health Canada About Drinking Raw Milk"}}</ref> 1991 yılından beri Gıda ve İlaç Yönetmelikleri kapsamında yasaklanmıştır.

==== Amerika Birleşik Devletleri ====
Çiğ süt satış süreci Amerika Birleşik Devletleri'nin 50 eyaletinin tamamında yasaldır. Bununla birlikte, bu sütün halka sunulması süreci farklılık göstermektedir ve çeşitli yargı bölgeleri tüketicilerin çiğ sütü nasıl alabileceklerini belirlemiştir. <ref>{{Web kaynağı|url=https://worldpopulationreview.com/state-rankings/raw-milk-legal-states|başlık=Raw Milk Legal States [Updated March 2023]}}</ref> <ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ndlegis.gov/assembly/67-2021/testimony/HAGR-1244-20210129-4201-F-NELSON_MARVIN.pdf|başlık=Raw Milk Laws State-by "Drinking or otherwise consuming raw milk is legal in all 50 states. With the exception of Michigan, no state expressly prohibits the sale of raw."}}</ref>

=== Okyanusya ===

==== Avustralya ====
Avustralya'da 1940 yılından beri çiğ inek sütünün insan tüketimi için satışı genel olarak yasaktır. <ref>{{Web kaynağı|url=https://www.ausrawmilk.org/why-ban-it|başlık=Why is certified raw milk banned in Australia?}}</ref>

==== Yeni Zelanda ====
Yeni Zelanda'da içme amaçlı çiğ süt ve çiğ süt ürünleri üretilebilir ve satılabilir, ancak patojen riskini dengelemek için yüksek düzeyde düzenlemeye tabidir. Tüketicilere satış için çiğ süt üreticileri kayıtlı olmalıdır. Çiğ süt ya alıcı tarafından üreticinin çiftliğinden alınmalı ya da alıcının evine teslim edilmelidir.<ref>{{Web kaynağı|url=https://www.mpi.govt.nz/food-safety/food-safety-for-consumers/is-it-safe-to-eat/raw-milk/raw-milk-regulations/|başlık="Raw milk regulations"}}</ref>


== Kaynakça ==
== Kaynakça ==
<references />
{{Kaynakça}}



== Ayrıca bakınız ==
* [[Bağırsak florası]]
* [[Tıp etiği]]


{{Süt}}
{{Süt}}

Sayfanın 05.13, 31 Ağustos 2023 tarihindeki hâli

Çiğ süt veya pastörize edilmemiş süt, pastörize edilmemiş süttür.[1] Çiğ sütün savunucuları, daha iyi lezzet, daha iyi beslenme ve sağlıklı bir bağışıklık sisteminin oluşturulması dahil olmak üzere tüketiminin faydaları olduğunu belirtmişlerdir. Birçok ülkelerde çiğ beslenme'de önemli yer tutar.[2][3]

Çiğ süt savunucuları, daha iyi lezzet, daha iyi beslenme, sağlıklı bir bağışıklık sisteminin oluşturulmasına katkı ve alerjilerden korunma dahil olmak üzere tüketimin çok sayıda sözde faydasını ileri sürmüşlerdir.[2] Bununla birlikte, tüketimin net bir faydası bulunamamıştır ve tıp camiası, bu ürünlerden süt kaynaklı tehlikeli hastalıklara yakalanma riskinin arttığını belirtmektedir.[3] Bu artan riske ilişkin önemli kanıtlar, net bir fayda eksikliği ile birleştiğinde, dünyanın dört bir yanındaki ülkelerin çiğ süt satışını yasaklamasına veya satıldığında ambalaj üzerinde uyarı etiketleri gerektirmesine neden olmuştur.

Satışa sunulan ülkelerde, bulunabilirliği ve satışına ilişkin düzenlemeler değişiklik göstermektedir. AB'de üye ülkeler çiğ sütün satışını yasaklayabilir veya kısıtlayabilir, ancak tamamen yasak değildir; bazı üye ülkelerde çiğ sütün otomatik satış makineleri aracılığıyla satılmasına izin verilir, ancak genellikle ambalaj, tüketiciye tüketmeden önce kaynatmaları konusunda talimat verİr.

Çiğ süt ve pastörizasyonun tarihçesi

Çiğ sütün tarihi, birçok uygarlık için temel bir gıda olduğu antik çağlara kadar uzanmaktadır. Süt tüketimine dair en eski kanıtlar, arkeolojik bulguların insanların inek, keçi ve koyun gibi hayvanları sağdığını gösterdiği M.Ö. 9000-7000 yılları arasındaki Neolitik dönemden gelmektedir. Bu ilk zamanlarda çiğ süt doğrudan hayvanlardan alınarak tüketiliyor ya da hayvan derisi veya çömlekten yapılmış kaplarda saklanıyordu.

Mısır gibi eski uygarlıklarda çiğ süte büyük değer verilir ve kutsal bir gıda olarak kabul edilirdi. Genellikle tanrılara ve tanrıçalara dini bir sunu olarak sunulurdu. Mısırlılar çiğ sütü peynir ve tereyağı gibi çeşitli süt ürünleri yapmak için de kullanmışlardır.

Antik Yunan ve Roma'da çiğ süt hem zenginler hem de fakirler tarafından tüketilirdi. Besleyici bir gıda olarak kabul edilir ve genellikle tıbbi ilaçlarda kullanılırdı. Ünlü Yunan hekim Hipokrat, sağlığa faydaları nedeniyle çiğ sütü tavsiye etmiştir.[4]

Pastörizasyonun keşfi, 19. yüzyılda mikrobiyoloji alanına önemli katkılarda bulunan Fransız bilim adamı Louis Pasteur'e atfedilebilir. Pasteur, 1800'lerin ortalarında mikroorganizmaların yiyecek ve içeceklerin fermantasyonu ve bozulmasındaki rolünü anlamak için deneyler yapmıştır. Deneyleri sonucunda, sütün belirli bir sıcaklığa kadar ısıtılmasının, tadını veya besin değerini önemli ölçüde etkilemeden zararlı bakterileri öldürebileceğini keşfetmiştir.[5]

Pasteur'ün çığır açan çalışması, günümüzde pastörizasyon olarak bilinen sürecin geliştirilmesine yol açmıştır. Pastörizasyonun ilk başarılı uygulaması 1886 yılında Almanya'da Franz von Soxhlet tarafından gerçekleştirilmiştir. Sütü kısa bir süre için 60°C (140°F) sıcaklığa kadar ısıtmak için buhar kullandı ve sütün kalitesini korurken patojenik bakterileri etkili bir şekilde öldürdü.

Kullanımı

Çiğ süt çeşitli şekillerde kullanılmakta ve süt bazlı gıdaların üretiminde kullanılmaktadır.

Çiğ sütün başlıca kullanım alanlarından biri peynir üretimidir. Peynir yapımı uzun bir geçmişe sahiptir ve çiğ süt, eşsiz lezzet profili ve fermantasyon için potansiyel faydaları nedeniyle zanaatkar peynir üreticileri tarafından sıklıkla tercih edilmektedir. Çiğ sütte bulunan doğal enzimler ve bakteriler, peynirde karmaşık tatların ve dokuların gelişmesine katkıda bulunur. Çiğ sütten yapılan bazı popüler peynir türleri arasında Roquefort, Gorgonzola, Camembert ve Parmesan peyniri sayılabilir.

Tereyağı, çiğ sütten yapılabilen bir diğer süt bazlı üründür. Süreç kremanın çiğ sütten ayrılmasını ve katılaşarak tereyağı haline gelene kadar çalkalanmasını içerir. Çiğ süt tereyağı, ineklerin cinsi, beslenmeleri ve mevsim gibi faktörlere bağlı olarak değişebilen zengin lezzeti ve kremsi dokusuyla bilinir. Yaygın olarak sürülebilir, fırıncılıkta veya yemek pişirme amacıyla kullanılır.

Sağlık üzerindeki etkileri

Bulaşıcılık

Çiğ sütten kaynaklanan potansiyel patojen bakteriler arasında tüberküloz, difteri, tifo, Campylobacter, Listeria, Brucella, E. coli, Salmonella ve streptokok enfeksiyonları bulunmaktadır.[6] Bu sebepler tüketilmesini potansiyel olarak güvensiz hale getirir. Bakterilerin yanı sıra viral enfeksiyonların da kaynağı olabilir. Bu virüslerden biri, karaciğer iltihabına neden olabilen hepatit A virüsüdür (HAV). HAV, çiğ süt de dahil olmak üzere kontamine gıda veya su yoluyla bulaşabilir. Hepatit A'nın belirtileri arasında yorgunluk, bulantı, kusma, karın ağrısı ve sarılık yer alır. Çiğ sütte bulunabilen bir diğer virüs de ishal, kusma, mide krampları ve bulantı ile karakterize gastroenterite neden olan norovirüstür.[7] Parazit enfeksiyonları çiğ süt tüketiminde bir başka endişe kaynağıdır. Kriptosporidiyoza neden olan bir parazit olan Cryptosporidium parvum enfeksiyonu buna bir örnektir. Bu parazit enfeksiyonu sulu ishal, mide krampları, dehidrasyon, kilo kaybı ve ateşe yol açar. Çiğ sütte bulunabilen bir diğer parazit de Toxoplasma gondii'dir. Sağlıklı bireyler bu parazitten kaynaklanan herhangi bir belirti yaşamayabilirken, hamile kadınlarda ve bağışıklık sistemi zayıflamış bireylerde ciddi hastalıklara neden olabilir.

Yasal durumu

Paketlenmiş çiğ sütün ticari dağıtımına ilişkin düzenlemeler dünya genelinde farklılık göstermektedir. Bazı ülkelerde tamamen yasak olsa da pek çoğu doğrudan çiftçiden alınan çiğ sütün satın alınmasını kısıtlamamaktadır. Çiğ süt bazen tüketicinin süt hayvanında veya sürüde pay sahibi olduğu ve dolayısıyla kendi hayvanından süt tüketiyor sayılabileceği bir program aracılığıyla dağıtılmaktadır ki bu yasaldır.[8] Çiğ süt bazen hayvan veya evcil hayvan tüketimi için veya insan tüketimi için satışın yasak olduğu yerlerde sabun yapımı gibi diğer kullanımlar için pazarlanmaktadır.

Afrika

Güney Afrika

Çiğ süt satışı Foodstuffs, Cosmetics and Disinfectants Act, 1972 yasası gereğince yasa dışıdır.[9]

Kenya

Yeni kabul edilen Süt Endüstrisi Yönetmeliği (2021), çiğ sütün kırsal alanlarda sadece üreticiler tarafından doğrudan komşu tüketicilere satılmasına izin verirken, kentsel alanlarda sadece pastörize sütün satılması yasaldır.[10]

Asya

Çin

Çin'de çiğ sütün yasal statüsü biraz karmaşıktır ve bölgeye göre değişmektedir. Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) tarafından hazırlanan bir rapora göre, çiğ sütün Hebei ve Shandong gibi bazı eyaletlerde belirli koşullar altında satılmasına izin verilmektedir. Ancak Pekin ve Şangay gibi diğer eyaletlerde çiğ sütün marketlerde veya süpermarketlerde satılması yasaktır.

Çin hükümeti, gıda güvenliğini sağlamak amacıyla çiğ sütün üretimi ve satışı konusunda sıkı düzenlemeler getirmiştir. Örneğin, süt çiftliklerinin sütlerini tüketicilere satmadan önce yetkililerden sertifika almaları gerekmektedir. Ayrıca, tüm çiğ sütler satılmadan önce patojenler ve diğer kirleticiler açısından test edilmelidir.[11]

Japonya

Japonya'da çiğ sütün yasal statüsü, Sağlık, Çalışma ve Refah Bakanlığı (MHLW) tarafından uygulanan Gıda Sanitasyon Yasası ile düzenlenmektedir.

Japonya'da doğrudan tüketim için çiğ süt satışı sıkı bir şekilde düzenlenmekte ve genellikle yasa dışıdır

Ancak bu genel yasağın bazı istisnaları bulunmaktadır. Japonya'nın Hokkaido ve Iwate vilayetleri gibi bazı bölgelerinde çiğ süt satışına belirli koşullar altında izin verilmektedir. Bu koşullar arasında sıkı hijyen standartları ve bakteriyel kontaminasyon için düzenli testler yer almaktadır. Ayrıca, çiğ süt satmak isteyen çiftçilerin yerel hükümet yetkililerinden lisans almaları gerekmektedir.

Avrupa

Avrupa Birliği, çiğ süt ve çiğ sütle yapılan ürünlerin bu durumu belirtecek şekilde etiketlenmesini şart koşmaktadır. AB hijyen kuralları uyarınca, üye devletler insan tüketimine yönelik çiğ sütün piyasaya sürülmesini yasaklayabilir veya kısıtlayabilir. AB üyesi ülkeler de kendi şartlarını uygulamakta serbesttir.

Fransa

Çiğ süt peynirleri Fransa'nın toplam peynir üretiminin yaklaşık yüzde 18'ini oluşturmakta ve pastörize sütten yapılan peynirlerden çok daha üstün kabul edilmektedir.[12] Birçok Fransız mutfağı gelenekçisi pastörize peynirleri neredeyse kutsal şeylere saygısızlık olarak görmektedir. Birçok geleneksel Fransız peyniri yüzlerce yıldır yalnızca çiğ sütten yapılmaktadır. Fransa'da pastörize edilmemiş peynir, stafilokokal gıda zehirlenmesinin başlıca kaynağıdır.

Almanya

Almanya'da paketlenmiş çiğ süt Vorzugsmilch adı altında dükkanlarda satılabilir. Çiğ süt satışa sunulmadan önce paketlenmeli ve gerekli bilgiler (üretici, raf ömrü ve özel uyarılar) ürünün üzerine yazılmalıdır. Dağıtım lisansının sıkı kalite kısıtlamaları vardır; 2012 itibariyle Almanya'da sadece 80 çiftçinin lisansı vardı.

İrlanda

İrlanda Cumhuriyeti'nde çiğ süt yasaldır ve satışı ve üretimi Tarım Bakanlığı tarafından düzenlenmektedir.

Slovenya

Çiğ süt, 2010 yılından bu yana tüm ülkede soğutmalı süt otomatlarından (mlekomati) temin edilebilmektedir. Makinelerde satılan süt sıkı bir düzenli kontrole tabidir.

2018 itibariyle çiğ süt dükkanlarda da satılmaktadır. Slovenya Ulusal Halk Sağlığı Enstitüsü, süt makinelerinden alınan ve ısıl işlem görmemiş (kaynatılmamış) taze süt tüketiminin sağlık açısından risk oluşturabileceğini belirtmektedir.

Türkiye

Türkiye'de çiğ süt satışı, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından belirlenen kurallara tabidir. Bu kurallar, çiğ sütün hijyenik koşullarda üretilmesini ve tüketiciye güvenli bir şekilde sunulmasını sağlamayı amaçlar. Çiğ sütün satışında hijyenik koşulların sağlanması için üreticilerin belirli standartlara uyması gerekmektedir.

Çiğ sütün satışının düzenlenmesindeki temel yasal düzenlemelerden biri, "Süt ve Süt Ürünleri Tebliği"dir. Bu tebliğde çiğ sütün üretimi, işlenmesi, depolanması ve satışıyla ilgili detaylı kurallar belirlenmiştir. Tebliğde, çiğ sütün hijyenik koşullarda üretilmesi, soğuk zincirin korunması, etiketleme ve izlenebilirlik gibi konular ele alınmaktadır.

Çiğ sütün satışında önemli bir nokta da sağlık kontrolüdür. Türkiye'de çiğ süt üretimi yapan işletmeler, düzenli olarak sağlık kontrolünden geçmek zorundadır. Bu kontrol, çiğ sütün mikrobiyolojik ve kimyasal analizlerinin yapılmasını içerir. Üreticilerin sağlık kontrolüne uyması ve sonuçların belgelendirilmesi gerekmektedir.

Türkiye'de çiğ süt satışı genellikle yerel pazarlarda veya köylerdeki üreticiler tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu satış noktalarında çiğ süt, genellikle cam şişelerde veya plastik kaplarda tüketiciye sunulmaktadır.[13]

Kuzey Amerika

Kanada

Çiğ sütün doğrudan tüketicilere satışı Kanada'da[14] 1991 yılından beri Gıda ve İlaç Yönetmelikleri kapsamında yasaklanmıştır.

Amerika Birleşik Devletleri

Çiğ süt satış süreci Amerika Birleşik Devletleri'nin 50 eyaletinin tamamında yasaldır. Bununla birlikte, bu sütün halka sunulması süreci farklılık göstermektedir ve çeşitli yargı bölgeleri tüketicilerin çiğ sütü nasıl alabileceklerini belirlemiştir. [15] [16]

Okyanusya

Avustralya

Avustralya'da 1940 yılından beri çiğ inek sütünün insan tüketimi için satışı genel olarak yasaktır. [17]

Yeni Zelanda

Yeni Zelanda'da içme amaçlı çiğ süt ve çiğ süt ürünleri üretilebilir ve satılabilir, ancak patojen riskini dengelemek için yüksek düzeyde düzenlemeye tabidir. Tüketicilere satış için çiğ süt üreticileri kayıtlı olmalıdır. Çiğ süt ya alıcı tarafından üreticinin çiftliğinden alınmalı ya da alıcının evine teslim edilmelidir.[18]

Kaynakça

  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 4 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021. 
  2. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Ocak 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Mart 2021. 
  4. ^ "The Mediterranean Diet And Cardioprotection: Historical Overview And Current Research". 
  5. ^ "Louis Pasteur - Sciencehistory.org". 
  6. ^ "Gıda Kaynaklı Bakteriyel Patojenler - DergiPark". 
  7. ^ "Natural Products and Their Potential Anti-HAV Activity". 
  8. ^ "Cow Share Agreements: Fooling Nobody". 
  9. ^ "Milk South Africa" (PDF). 
  10. ^ "You require contract to buy or sell raw milk". 
  11. ^ "Food and Agriculture Organization of the United Nations. Raw Milk and Its Regulation in China. Retrieved from" (PDF). 2019. 
  12. ^ "The French Resist Again: This Time, Over Cheese". 
  13. ^ "Çiğ Sütün Satışına Ait Tebliğ". 
  14. ^ ""Statement from Health Canada About Drinking Raw Milk"". 
  15. ^ "Raw Milk Legal States [Updated March 2023]". 
  16. ^ "Raw Milk Laws State-by "Drinking or otherwise consuming raw milk is legal in all 50 states. With the exception of Michigan, no state expressly prohibits the sale of raw."" (PDF). 
  17. ^ "Why is certified raw milk banned in Australia?". 
  18. ^ ""Raw milk regulations"". 


Taslak madde  Bu madde bir taslaktır. Bu maddeyi geliştirerek veya özelleştirilmiş taslak şablonlarından birini koyarak Vikipedi'ye katkıda bulunabilirsiniz.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Çiğ_süt&oldid=30166046" sayfasından alınmıştır