Kütle spektrometrisi: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
277. satır: 277. satır:
{{Main|Kütle spektrumu analizi}}
{{Main|Kütle spektrumu analizi}}


Moleküllerin kesin [[Kimyasal yapı|yapıları]] ve [[Peptit dizisi|peptit dizileri]] parça kütleleri setleri ile deşifre edildiğinden, kütle spektrumunun yorumu çeşitli tekniklerin kombinasyonunu gerektirir. Genellikle bilinmeyen bir bileşiğin kütlesini belirlemek için ilk strateji bileşiğin deneysel kütle spektrumunu kütle spektrum kütüphanesi ile karşılaştırmaktır. Eğer eşleşme yoksa, ya manuel yorumlamaya geçilir<ref>{{cite book|last1=Tureček|first1=František|last2=McLafferty|first2=Fred W.|name-list-format=vanc|year=1993|title=Interpretation of mass spectra|publisher=University Science Books|place=Sausalito|isbn=0-935702-25-3|url=https://books.google.com/?id=xQWk5WQfMQAC&printsec=frontcover}}</ref> yada yazılım yardımlı [[kütle spektrası yorumlaması]] uygulanır.
Moleküllerin kesin [[Kimyasal yapı|yapıları]] ve [[Peptit dizisi|peptit dizileri]] parça kütleleri setleri ile deşifre edildiğinden, kütle spektrumunun yorumu çeşitli tekniklerin kombinasyonunu gerektirir. Genellikle bilinmeyen bir bileşiğin kütlesini belirlemek için ilk strateji bileşiğin deneysel kütle spektrumunu kütle spektrum kütüphanesi ile karşılaştırmaktır. Eğer eşleşme yoksa, ya manuel yorumlamaya geçilir<ref>{{cite book|last1=Tureček|first1=František|last2=McLafferty|first2=Fred W.|name-list-format=vanc|year=1993|title=Interpretation of mass spectra|publisher=University Science Books|place=Sausalito|isbn=0-935702-25-3|url=https://books.google.com/?id=xQWk5WQfMQAC&printsec=frontcover}}</ref> yada yazılım yardımlı [[kütle spektrası yorumlaması]] uygulanır. MS' te olan [[İyonlaşma|iyonizasyon]] ve parçalanmanın bilgisayar simülasyonu peptit yapısı veya dizisinden bir moleküle kadar tanımlama yapmak için kullanılacak ilk araçtır. Bir [[önsel]] yapısal bilgi [[In silico|''in siliko'']](bilgisayarda) parçalanır ve sonuç gözlenen spektrum ile karşılaştırılır. Böyle similasyonlar genelde bir parçalama kütüphanesi tarafından desteklenir. <ref>Mistrik, R. (2004). [https://web.archive.org/web/20120111151406/http://www.highchem.com/publications/a-new-concept-for-the-interpretation-of-mass-spectra.html A New Concept for the Interpretation of Mass Spectra Based on a Combination of a Fragmentation Mechanism Database and a Computer Expert System.] in Ashcroft, A.E., Brenton, G., Monaghan, J.J. (Eds.), ''Advances in Mass Spectrometry'', Elsevier, Amsterdam, vol. 16, pp. 821.{{Dead link|date=January 2015}}</ref> Kütüphane bilinen parçalanma reaksiyonlarını içerir. Hem ufak moleküller hem de [[Peptit kütle parmakizi|proteinler]] için geliştirilmiş bu fikir [[Kütle spektrometrisi yazılımı|MS yazılımı]]<nowiki/>nı avatajlı kılar.

Kütle spektra analizi [[kesin kütle]] spektrası ile de olabilir. Sadece bir tam sayı ''m/z'' oranı ile iyon yapısının teoritik olarak mümkün bir mükemmel sayı ile ifade edilebilir. Ancak, daha hassas kütle figürleri aday [[Kimyasal formül|moleküler formül]]<nowiki/>ün sayısını azaltır. Formül oluşturucu adındaki bilgisayar algoritması verilen [[Kesin kütle|kütle]] ile ona özel tanımlanmış toleransa uygun şekülde teorik olarak bütün moleküler formülleri hesaplar.

[[Ata iyon parmakizi]] MS' te yapı çıkarımı yapmak için yeni çıkarılmış bir tekniktir. Teknik yapısal bilginin bireysel parçalarını belirler ve onları molekülün [[Ardışık kütle spektrometrisi|ardışık spektra]] araması ile bağdaştırır. Bu aramada yapısal olarak karakterize edilmiş ata iyonların ürün iyon spektrası kütüphanesi ile karşılaştırma yapılır.<ref>{{cite journal|vauthors=Sheldon MT, Mistrik R, Croley TR|title=Determination of ion structures in structurally related compounds using precursor ion fingerprinting|journal=Journal of the American Society for Mass Spectrometry|volume=20|issue=3|pages=370–6|date=March 2009|pmid=19041260|doi=10.1016/j.jasms.2008.10.017}}</ref>


== Ayrıca bkz ==
== Ayrıca bkz ==

Sayfanın 01.28, 17 Temmuz 2018 tarihindeki hâli

Yörünge tuzağı kütle spektrometresi

Kütle spektrometrisi, İngilizce: Mass spectrometry (MS), kimyasal türleri iyonize edip oluşan iyonları kütle/yük oranını esas alarak sıralayan bir analitik teknik. Daha basit terimler ile, bir kütle spektrumu bir numunen içindeki kütleleri ölçer. Kütle spektrometrisi bir çok ffarklı alanda kullanılır ve kompleks karışımlara uygulandığı kadar saf numunelere de uygulanır.

Bir kütle spektrumu, kütle/yük oranının bir fonsiyonu olan iyon sinyallerinin grafiğidir. Bu spektrumlar, bir numunenin elementsel veya izotopik imzaları, parçacıkların ve moleküllerin kütlerlerini belirlemek ve moleküllerin kimyasal yapılarını orataya çıkarmak için kullanılır.  Peptitlerin ve diğer kimyasal bileşiklerin kimyasal yapıları kütle spektrometrisi ile ortaya çıkartılabilir. 

Tipik bir MS prosedüründe, katı, sıvı veya gaz olabilecek bir numune iyonlaştırılır, bu işlem numuneye elektron bombardımanı ile yapılabilir. Bu işlem bazı numune moleküllerinin yüklü parçalara ayrılmalarına sebebiyet verir. Sonrasında bu iyonlar kütle/yük oranına göre birbirinden ayrılırlar, bu ayrılma genellikle onları hızlandırıp bir lektrik veya magnetik alana maruz bırakarak başarılır. Aynı kütle/yük oranına sahip iyonlar aynı sapma harekerini yaşar.[1] İyonlar elektron çoklayıcısı gibi yüklü parçacıkları tanımlayabilen bir mekanizma tarafından tespit edilir. Sonuçlar kütle/yük oranının bir fonksiyonu olan belirlenen iyonların bağıl çokluğunun spektrumlar halinde görüntülenir. Numunedeki atomlar veya moleküller bilinen kütlelerin (bir bütün molekül gibi) cihaz tarfından tanımlanmış kütleler veya karakteristik bir parçalanma örneği ile bağdaştırılması ile tespit edilebilir.

Tarihi

J.J. Thomson'ın üçüncü kütle spektrometresinin bir tıpatıp kopyası

1886' da, Eugen Goldstein düşük basınçta gaz deşarzında, anottan uzaklaşıp delikli katotun içinden geçen, negatif yüklü- katottan anoda seyahat eden- katot ışınlarına ters yönde ışınlar gözlemlemiştir. Goldstein bu pozitif yüklü anod ışınlarına "Kanalstrahlen"; Türkçeye standard çevirisi ile "kanal ışınları" adını vermiştir. Wilhelm Wien güçlü elektrik veya manyetik alanın kanal ışınlarını saptırdığını buldu ve 1899'da elektrik ve magnetik alanların birbirine dik olduğu bir makine kurdu. Bu alanlar pozitif ışınların birbirlerinden kütle/yük oranına (Q/m) göre yarılmasını sağlıyordu. Wien aynı zamanda kütle/yük oranının gazların gaz deşarzın tübündeki doğalarına bağlı olduğunu farketti. İngiliz bilimci J.J. Thomson Wien'in çalışmasını basıncı düşürerek geliştirerek kütle spektrografını oluşturdu. 

Kalutron kütle spektromtresi. Bu spektrometre Manhattan Projesi' nde uranyum zenginleştirmesi için kullanılmıştır.

Spectrograph kelimesi 1884' te uluslararası bilimsel kelime haznesinin bir parçası oldu.[2][3] İlkel spektrometri cihazlarının, iyonların kütle/yük oranını ölçmüş olanları kütle spektrografları şeklinde adlandırlır. Bu cihazlar kütle değerlerinin spektrumlarını bir fotografik tabağa kaydeden aletlerden oluşur.[4][5] Kütle spektroskopu kütle spektrografına benzerdir. Fakat kütle spektroskopu ışık hüzmesinin bir fosfor ekranına yansıtılması işlemiye farklılık gösterir.[6] Kütle spektroskopu konfigürasyonu konfigürasyonu düzeltmelerin etkilerinin hızlıca gözlenmesi için kullanılırdı. Alet bir kere düzgünce ayarlandığında, bir fotografik tabak eklenir ve işleme mağruz bırakılırdı. Kütle spektroskopu terimi, osiloskop ile dolaylı yoldan ölçümün  fosfor ekran ile gösterimin yerini almasına rağmen, hala kullanımı sürmektedir.[7] Kütle spektroskopisi teriminin kullanımı ışık spektroskopisi terimi ile karıştırılma olasılığından dolayı artık kullanılmamaktadır.[8] Kütle spektrometri ifadesi sıkça kütle-spek veya basitçe MS şeklinde kısaltılır.

Kütle spektrometrisinin modern teknikleri sırasıyla 1918 ve 1919' da Arthur Jeffrey Dempster ve F.W. Aston tarafından icat edilmiştir.

Sektör kütle spektrometreleri, kalutronlar olarak da bilinirler, Ernest O. Lawrence tarafından Manhattan Projesi boyunca uranyum izotoplarını ayırmak amacı ile geliştirilmiştir.[9] Kalutronlar Oak Ridge, Tennessee Y-12 tesisinde II. Dünya Savaşı sırasında kuruldu ve uranyum zenginleştirmeleri için kullanıldı.

1989' da, Nobel Fizik Ödülü 1950' ler ve 1960' larda geliştirdikleri iyon tuzak tekniği sebebi ile Hans Dehmelt ve Wolfgang Paul' e verildi. 

2002' de, Nobel Kimya Ödülü elektrosprey iyonizasyonunu (electrospray ionization, ESI) geliştirmesi sebebi ile John Bennett Fenn' e ve yumuşak lazer salınımının (soft laser desorption- SLD) icadı ile bu tekniğin biyolojik makromoleküller, özellikle proteinler, üzerine uygulanması üzerine yaptığı çalışmalardan dolayı Koichi Tanaka' ya verilmiştir.[10]

Kütle spektrometresinin parçaları

Sektör tipi kütle analizörlü basit bir spektrometrenin şeması. Bu alet, karbon -13  üre nefes testinde olduğu gibi, karbon dioksit izotoplarının oranlarının (IRMS) ölçümü için kullanılabilir.

Bir kütle spektrometresi üç parçadan ibarettir: bir iyon kaynağı, bir kütle analizörü ve bir de detektör. İyonlaştırıcı numunenin bir kısmını iyonlara dönüştürür. Oldukça çeşitli iyonlaştırma tekniği mevcuttur, bunlar numunenin fazı (katı, sıvı, gaz) ve bilinmeyen türler için iyonlaştırma mekanizmasının verimi açısından farklar gösterir. Bir ekstraksiyon sistemi iyonları numun eden uzaklaştırır ardından iyonlar kütle analizörü ve ondan sonra detektöre ulaşır. Parçalar arasındaki kütle farkı, kütle analizörünün parçaları kütle/yük oranını temel alarak sıralamasına imkan sağlar. Detektör belirteç miktarın değerini ölçer ve ortamada bulunan her iyonun bulunma yüzdesini hesaplamak için veri sağlamış olur. Bazı detektörler(multikanal tabak gibi) aynı zamanda uzaysal bilgi sağllar.

Teoritik örnek

Takip eden örnek sektör tipi olan bir kütle spektrometre kütle analizörünün işlemini açıklamatadır. (Diğer analizör tipleri aşağıda ele alınmıştır.) Sodyum klorürü (sofra tuzu) düşünün. İyon kaynağında, numune buharlaştırılır (gaza dönüştürülür) ve sodyum (Na+) ve klorür (Cl−) iyonlarına iyonlaştırılır.  Sodyum atomları ve iyonları 23 u civarında bir kütle ile monoizotopiklerdir. Klorür atom ve iyonları ise 2 izotopludur, yaklaşık 35 u (% 75 doğada bulunma yüzdesi) ve yaklaşık 37 u (% 25 doğada bulunma yüzdesi). Spektrometrenin analizör parçası içerisinden geçen iyonlara kuvvet uygulayan elektrik ve manyetik alanları içerir. Yüklü parçacığın hızı elektrik alan boyunca yükselebilir veya düşebilir ve hareket yönü magnetik alan tarafından hareket yönü değiştirilebilir. Hareket halindeki iyonun yörüngesinin sapmasının büyüklüğü, iyonun kütle/yük oranına bağlıdır. Hafif iyonlar manyetik alan tarafından ağır iyonlardan daha fazla saptırılırlar(ki Newton'un ikinci hareket yasasınca mantıklıdır, F = ma). Sıralanmış iyon sürüleri analizörden -her iyonun bağıl bulunma oranlarını kayıt eden-detektöre geçerler. Bu bilgi orjinal numunenin kimyasal element bileşiminin bulunmasında kullanılır. Sodyum klorür örneğine dönülecek olursa  35Cl/ 37Cl oranının bu bilgi ışığında tespiti sağlanmış olur.

İyonların oluşturulması

Argonne Ulusal Laboratuvarı lineer hızlandırıcıdaki yüzey iyonizasyonu kaynağı

İyon kaynağı analiti (analiz işleminde bulunan materyal) iyonlaştıran kütle spektrometre parçası. Daha sonra iyonlar manyetik veya elektrik alandan kütle analizörüne aktarılır.

İyonlaştırma amaçlı teknikler, ne tip numunelerin kütle spektrometrisi tarafından analiz edileceğinin belirlenmesinde kilit noktadır. Elektron iyonizasyon ve kimyasal iyonizasyon gazlar ve buharlar için kullanılır. Kimyasal iyonizasyon kaynaklarında, analit, kaynaktaki çarpışamlardaki, kimyasal iyon-molekül tepkimeleri ile iyonlaşır. İki teknik biyolojik sıvı ve katılarda sıkça kulllanılır. Bu iki teknik elektrosprey iyonizasyon (John Fenn tarafından icat edimiştir[11]) ve matriks-yardımlı lazer salınım/iyonizasyondur (matrix-assisted laser desorption/ionization-MALDI). MALDI benzeri bir teknik olarak "Yumuşak Lazer Salınımı (Soft Laser Desorption-SLD)" adı ile K. Tanaka tarafından oluşturumuştur.[12] Tanaka bu buluşu sebebi ile M. Karas ve F. Hillenkamp (MALDI' nin mucitleri) ile beraber Nobel Ödülü ile ödüllendirilmiştir.  [13]).

Sert iyonizasyon ve yumuşak iyonizasyon 

Fenn' nin ilk çalışmaları için kullandığı kuadrupol kütle spektrometresi ve elektrosprey iyon kaynağı

Kütle spektrometresinde, iyonizasyon kütle filtrelerinde veya kütle analizörlerinde çözürlük için uygun gaz faz iyonlarının üretilmesi anlamına gelir. İyonizasyon iyon kaynağında gerçekleşir. Bir kaç iyon kaynağı seçeneği mevcuttur. Her biri farkı uygulama alanlarında farklı avantajlara ve dezavantajlara sahitir. Örneğin, Elektron iyonizasyonu (Electron ionization-EI) çok fazla parça oluşmasına sebep olur ve bu da çok ayrıntılı bir kütle spektrumuyla sonuçlanır. Bu tip ayrıntılı kütle spektrumlarının yetkin bir şekilde analizi yapısal izah ve karakterin belirlenmesi için önemli bilgiler sağlar. Aynı zamanda bu yetkin analiz, bilinmeyen bir bileşiğin kimliklendirlmesini, özdeş işlem koşulları altında elde edilmiş kütle spektral kütüphaneler ile karşılaştırmalar yapılmasına olanak sağlayarak, kolaylaştırır. Ancak, EI HPLC(Yüksek perfromans sıvı kromotografisi), ile kombine edilemez, yani LC-MS(Sıvı kromotografi-Kütle spektrometrisi) kombini oluşturulamaz. Çünkü atmosferik basınçta (HPLC' nin çalıştığı basınç), elektron oluşturmak için kullanılan filament (bu filament, kütle spektrometresi aletinin içinde düşük basınçta bulunur) hemen yanar. EI genellikle GC(gaz kromatografisi) ile kombine edilir, ve GC-MS(Gaz kromotografi-Kütle spektrometrisi) oluşmuş olur. Bu kombinde bütün sistem yüksek vakum altındadır, yani basınç oluşturabilecek bilelşenler vakum tarafından kullanılır ve sistem düşük basınç altında çalışır.

Sert iyonizasyon teknikleri hedef moleküler yüksek miktarda enerji vererek  bir çok parçacığın oluşmasına sebebiyet veren işlemlerdir. Parçacık oluşumunda bağlantıların sistematik kırılması fazla enerjinin atılmasını sağlayarak oluşan iyonun kararlı olmasını sağlar. Proton transferi ve izotop zirveleri vakaları haricinde oluşan iyonlar moleküler kütlelerinden daha düşükte bir m/z (kütle/yük) oranına sahip olma eğilimindedir. Sert iyonizasyonun en yaygın örneği elektron iyonizasyonudur (EI).

Yumuşak iyonizasyon hedef moleküle az enerji verilmesi ile daha az parçacığın oluşması işlemidir. Örnekleri:

Uyarımsal eşli plazma

Uyarımsal eşli plazma iyon kaynağı

Uyarımsal eşli plazma (Inductively coupled plasma- ICP) kaynakları,başlıca, fazlaca çeşitli olan bir dizi numune tiplerinin katyon analizleri için kullanılır.  Bu kaynakta, elektriksel olarak yüksüz fakat yüksek sıcaklıkta yüksek oranda atomları iyonlaşan bir plazma kullanılır. Bu kullanımın amacı numune molekülü atomize etmek(atomlarına ayırmak) ve daha da ötesi oluşan atomların en dış katmanından elektron kopartmaktır. Plazma genel olarak Argon gazından üretilir. Bunun sebebi Argon atomlarının ilk iyonlaşma enerjisi He, O, F ve Ne' ninki hariç diğer atomlardan daha yüksektir fakat ikinci iyonlaşma enerjisi için bu durum "Ar atomlarının ikinci iyonlaşma enerjisi çoğu elektropozitif metalinki hariç diğer atomların ikinci iyonlaşma enerjisinden düşüktür" şeklinde ifade edilir. Isıtma plazmayı çevreleyen bir bobiniden bir radyo-frekansı akımının geçirilmesi ile başarılır.

Fotoiyonizasyon kütle spektrometrisi

Fotoiyonizasyon kütle spektrometrisini kimyasal kinetik mekanizmasını veya izometrik ürün dallanmasını çözme üzerine odaklanan deneylerde kullanılabilir.[14] Bu gibi durumlarda, yüksek enerjili foton, X-ışını yada UV, kararlı gaz moleküllerini taşıyıcı gazdan(He veya Ar) ayırmak için kullanılır. Bir senkrotronun ışık kaynağı olarak kullanıldığı vakalarda, ayarlanabilir foton enerjisi fotoiyonizasyon verimlilik eğrisi elde etmek için kullanılabilir. Fotoiyonizasyon verimlilik eğrisi m/z oranını ile bağdaştırılarak kullanıldığında moleküler veya iyonik türlerin kütle spektrometri parmakizinin(yani hangi iyonik veya moleküler türün hangi m/z oranına denk geldiği bilgisi) elde edinilebilir. 

Diğer iyonizasyon teknikleri

Parıltı deşarzı 
Alan salınımı (field desorption-FD)
Hızlı atom bambardımanı (fast atom bombardment-FAB)
Termosprey
Silikon üzerinde salınım iyonizasyon (thermospray, desorption/ionization on silicon-DIOS)
Gerçek zamanlı direkt analiz (Direct Analysis in Real Time-DART)
Atmosferik basınç kimyasal iyonizasyon (atmospheric pressure chemical ionization-APCI)
İkincil iyon kütle spektrometri (secondary ion mass spectrometry-SIMS)
Kıvılcım iyonizasyon
Termal iyonizasyon (thermal ionization-TIMS)[15]

Kütle seçimi

Kütle analizörü iyonları m/z oranına göre ayırır. Takip eden iki yasa vakumdaki elektrik ve manyetik alanda yüklü parçacıkların dinamiklerini yönetir:

(Lorentz kuvveti yasası);
(Relavisitik olmayan durumda,diğer bir deyişle sadece iyon hızının ışığın hızından çok daha düşük olduğunda gerçerli olan, hareketin Newton'un ikinci yasası).

F=iyon üzerine uygulanan kuvvet m=iyonun kütlesia= ivmeQ=iyonun yüküE=elektrik alanv × B = iyon hızı ve manyetik alanın çapraz çarpım ürünü

Yukarkdaki iki denklemde kuvveti ifade etmektedir, yani denktirler :

Bu diferansiyel denklem yüklü parçacık hareketinin klasik denklemidir. Parçacığın önceki durumu ile beraber, bu denklem parçacığın uzadaki harekenin m/Q oranına göre tümüyle belirleyicisidir. Bundan dolayı  kütle spektrometreleri "kütle/yük spektrometreleri" olarak düşünülebilir. Veri sunulurken, (resmi olarak) m/z' nin (z=iyon üzerindeki temel yük(e) sayısı, z=Q/e) boyutsuz olarak kullanımı yaygındır. Bu miktar (m/z), resmi olmyan bir şekilde kütle/yük oranı diye ifade edilse de, kesin olarak konuşulduğunda kütle numarası (z) ve yük numarasının (z) oranıdır.

Bir çok tip kütle analizörü vardır. Statik veya dinamik alanların ve manyetik veya elektrik alanların hangisini kullandığı farketse de farklı tip analizörlerin hepsi yukardaki diferansiyel denklem esasında çalışır. Her analizör tipi kendi güçlü ve zayıf yanlarını barındırır. Bir çok kütle spektrometre ardışık kütle spektrometre (MS/MS) oluşturmak için iki veya daha fazla kütle analizörü kullanır. Aşağıda listelenmiş olan daha yaygın kütle analizörlerine ek olarak özel durumlara binaen tasarlanmış diğer türler vardır. 

Bir kaç önemli analizör özelliği vardır. Bunlar, kütle çöznürlük gücü, kütle kesinliği, kütle menzili, lineer dinamik menzili ve hız şeklinde sıralanır. Kütle çözünürlük gücü birbirinden faklı iki yakın m/z zirvenin birbirinden ayırt edilebilme ölçüsüdür. Kütle kesinliği ölçülen m/z ölçüm hatasının doğru m/z' ye oranıdır. Kütle menzili verilen analizöre uygun olarak analiz edilebilecek m/z aralığıdır. Lineer dinamik menzil iyon sinyalinin analit konsantrasyonu ile lineer olduğu aralıktır. Hız deneyin zaman çerçevesidir ve birim zamana düşen oluşturlabilecek spectra sayısının belirlenmesinde kullanılır.

Sektör aleti

ThermoQuest AvantGarde sektör kütle spektrometresi
Daha fazla bilgi: Sektör kütle spektrometresi

Bir sektör alan kütle analizörü yüklü parçacıkların hızını ve/veya yolunu etkilemek amacı ile bir statik elektrik ve/veya manyetik alan kullanır. Yukarıda gösterildiği üzere, sektör aleti iyonlar kütle analizöründen geçerken onların rotalarını değiştirir. Bu işlemi m/z oranına göre yapar, daha çok yüklü ,hızlı ve hafif parçacıklar daha çok sapma gösterir. Bu analizör daha inçe menzil seçimleri için kullanılabilir veya bir aralığın içinde bulunan bütün m/z' leri tarayarak ortamda bulunan iyonların kataloğunu çıkartmak için kullanabilir.[16]

Uçuş süresi

Daha fazla bilgi: uçuş süresi kütle spektrometri

Uçuş süresi (time-of-flight/TOF) analizörü aynı potansiyel ile iyonları bir elekrik alan kullanarak hızlandırır ve iyonların detektöre varma sürelerini ölçer. Eğer bütün parçalar aynı yüke sahip ise, kinetik enerjileri de aynı olma eğilimindedir ve bu durumda yionların hızları kütlelerine bağıl olarak değişir.[17] Ancak aynı m/z' ye sahip olanlar parçalar bile detektöre farklı zamanlarda varabilirler çünkü farklı ilk hızlara sahiptirlerdir. İyonun ilk hızı kütleye bağıl değildir, yani ilk hız kütleden bağımsızdır, bu da TOF-MS(TOF- kütle spektrometri) tekniğinin problemli noktasıdır. İlk hızlar arasındaki fark kendini son hızlarda da gösterir, ilk hızlardaki fark son hızlardaki farka dönüşür. Böylece, aynı m/z değerine sahip iyonlar detektöre farklı zamanlarda varmış olur. Bu problemin üzerinden gelebilmek için zaman-gecikmesi odaklı/ertelenmiş ekstraksiyon TOF-MS ile birleştirilir.[18]

Kuadrupol kütle filtresi

Daha fazla bilgi: Kuadrupol kütle filtresi

Kuadrupol kütle analizörleri, radyo frekansı(RF) kuadrupol alanının (kuadrupol alanı 4 paralel çubuk ile oluşturur) içinden geçen iyonların rotalarını titreşen elektrik alan kullanarak seçici olarak stabilize ve destabilize eder. alandan sadece belirli bir m/z aralığının içinde kalan parçalar girer ama çubuklardaki potansiyelin değiştirilmesiylem/z değerleri geniş bir aralığa hızlıca kaydırılabilir. Bu kaydırma işlemi tek bir hamlede kesiksiz veya kesikli (birden fazla hamlede) gerçekleştirilebilir. Bir kuadrupol kütle analizörü bir kütle seçici filtre gibi davranır ve kuadrupol iyon tuzağı, iyon tuzağı tuzaklanması hedeflenen parçaları değil de hedeflenmeyen parçaları tuzaklamak için tasarlanmış olması dışında özellikle de lineer kuadrupol iyon tuzağı, ile yakından ilişkilidir. Bu özelliğinden dolayı bu yapılar geçiş kuadrupolleri olarak da bilinirler. Manyetik olarak güçlendirilmiş kuadrupol kütle analizörleri ek bir magnetik alan içerirler, bu ek alan eksen veya en boyunca uygulanabilir. Yeni tip bu alet çözünürlük ve/veya hassaslık açısından ek bir perfromans sağladı. Çözünürlük ve hassaslık uygulanan magnetik alanın yön ve büyüklüğüne göre değişir.[19][20] Geçiş kuadrupolünün yaygın bir çeşidi olarak üçlü kuadrupol kütle spektrometreleri mevcuttur. "Üçlü kuad" birbirini izleyen üç adet kuadrupol basamağına sahiptir. Bu basamaklardan ilki ikinci kuadrupole gitmesi gereken belirli iyonların geçişini sağlar ve bu amaçla bir kütle filtresi gibi davranır. İkinci kuadrupole bir çarpışma çemberidir, çemberinde için iyonlar parçalara ayrılabilir. Üçüncü kuadrupol de bir kütle filtresi gibi işlev görür, belirli iyonların iyon detektörüne geçişini sağlar. Eğer bir kuadrupolüne bazı kütle filtresi ayarları aralığı ani ve tekrar ederek döngüler oluşturulursa, tüm spektra rapor edilebilir. Benzeri şekilde, bir üçlü kuad ile ardışık kütle spektrometrisi karakteri tipi taramalar yapılabilir.

İyon tuzakları

Üç boyutlu kuadrupol iyon tuzağı

Daha fazla bilgi: Kuadrupol iyon tuzağı

Kuadrupol iyon tuzağı kuadrupol kütle analizörü ile aynı fiziksel presipleri paylaşır fakat iyonları yakalaması ve sonra düzenekten çıkartması özelliği yönünden farklı bir konuma sahiptir. İyonlar başlıca kuadrupol RF (Kuadrupol RF alanı,genellikle DC vya yardımcı AC potansiyellerine bağlı ,iki tane sonbaşlık elektrotunun arasındaki bir çember elektrotun içersinde kalan alanı ifade eder) alanında tutulurlar. Numune dahili olarak (bir elektron veya lazer hüzmesi ile) veya harici olarak(bir sonbaşlık elektrotundaki bir açıklıktan alete giriş sağlanarak) iyonize edilir.

Bir çok m/z ayırma ve izolasyon yöntemi mevcuttur. Ancak bunların en yaygın kullanılanı kütle kararsız modudur. Bu modda RF potansiyeli yükseltilir ve bundan dolayı a > b kütleli iyonların yörüngesi kararlı hale gelmişken, b kütleli iyonlar karasız hale gelmiş ve detektörün z-eksenine atılırlar. Aynı zamanda, yok edici olamayan analiz yöntemleri de vardır.

İyonlar rezonans heycanlanma metodu ile de atılabilir, bu durumda tamamlayıcı sonbaşlık elektrotlarına titreştiricisine heycanlanma voltajı uygulanır ve tuzaklama voltajı büyüklüğü ve/veya heycanlanma voltajı frekansı, m/z oranınca esasınca sıralanarak rezonans konumuna gelecek iyonlara göre değişir.[21][22]

Silindrik iyon tuzağı

Silindrik iyon tuzağı kütle spektrometresi (cylindrical ion trap mass spectrometer/CIT-MS) kuadrupol iyon tuzağının bir türevidir, farkı hiperbolik sekilli eltrotlardansa düz çemberlerden oluşan elektrotlar kullanıyor olmasıdır. Mimarisi minyatürleştirlmeye oldukça uygundur çünkü tuzağın boyutu düştükçe elektrik alanın şekli- iyonların yakalandığı- tuzak merkezine yaklaşır ve hiperbolik tuzağın şekline yakın bir şekil oluşur.

Lineer kuadrupol iyon tuzağı

Lineer kuadrupol iyon tuzağı kuadrupol iyon tuzağına benzer ancak 3D kuadrupol iyon tuzağında bulunan üç boyutlu kuadrupol alanı yerine iki boyutlu kuadrupol alan kullanarak iyonları tuzaklar. Thermo Fisher'ın LTQ ("Lineer tuzaklı kuadrupol-linear trap quadrupole") aleti lineer kuadrupol iyon tuzağına bir örnektir.[23]

Bir toroydal (halkasal) iyon tuzağı eğilmiş bir lineer kuadrupol şeklinde betimlenebilir. Bu tip iyon tuzağı, uçta toroyid şeklini oluşturarak dönen-donat şekilli- 3D iyon tuzağının sonuna bağlı olarak yada enine kesitinde bulunur. Bu toroyidal şekilli tuzak kütle analizörünün ilerletilmiş seviyede minyatürleştirilmesine olanak sağlayan bir konfigürasyondur. Ek olarak, aynı tuzaklama alanında tutulan tüm iyonlar beraber atılırlar. Böylece oluşacak çeşitli dizilerin işlenmesi gibi karmaşık bir problem oluşmadan işlem basitçe gerçekleştirilmiş olur.[24]

Toroyidal tuzakta olduğu gibi, lineer tuzaklar ve 3D kuadrupol iyon tuzakları en çok minyatürize edilmiş kütle analizörleridir, sebep ise sahip oldukları yüksek hassalıkları, mTorr basıncına toleransları ve yalnız ardışık kütle spektrometrisindeki-ürün iyon taraması gibi- yetenekleridir.[25]

Yörünge tuzağı

Yörünge tuzağı kütle analizörü
Daha fazla bilgi: Yörünge tuzağı

Yörünge tuzağı aleti Fourier transform iyon siklotron rezonansı kütle spektrometresine (aşağıdakıdaki metine bkz.) benzerdir. İyonlar dingil şekilli bir elektrotu merkez alarak çevresinde elektrostatik olarak tuzaklanıp bir yörüngeye otururlar. Elektrot iyonları hapseder böylece ikisi birden(elektrot ve iyonlar) merkez elektrot çevresinde yörüngeye oturur. ve merkez elektrotun uzun olan eksenince bir ileri bir geri titreşirler. Titreşimler aletin üzerine kayıt yaptığı detektör tabağının üzerinde bir resim akımı oluşturur. Resim akımının frekansı iyonların m/z oranlarında bağlıdır. Kütle spektrumu kaydedilmiş resim akımının Fourier transformasyonu ile elde edilir.[26] Yörünge tuzağı yüksek kütle kesinliğine, yüksek hassaslığa ve iyi bir dinamik aralığına(menziline) sahiptir.

Fourier transform iyon siklotron rezonans

Fourier transform iyon siklotron rezonans kütle spektrometresi
Daha fazla bilgi: Fourier transform iyon siklotron rezonans

Fourier transform iyon siklotron rezonans (Fourier transform mass spectrometry-FTMS),veya tam adıyla Fourier transform iyon siklotron rezonans MS, kütleyi iyonların siklotronlaması ile üretilen resim akımını belirleyerek ölçer. Bir detektör(elektron çoklayıcısı) ile iyonların sapmalarını ölçmek yerine iyonlar bir Penning tuzağına(bir statik elektrik/manyetik iyon tuzağı) doldurulur. Penning tuzağında iyonlar etkin bir biçimde bir düzeneğin parçası haline gelir. Boşlukta sabitlenmiş pozisyondaki detektörler, kendilerine yakın noktalardan geçen iyonların elektrik sinyalini ölçer ve periyodik sinyaller üretir. İyonların döndürülmesinin frekansı m/z oranı tarafından belirlendiğinden, Fourier transfromu sinyaller üzerinde kullanılarak m/z oranı belirlenebilir. Fourier transform kütle spektrometrisi (Fourier transform mass spectrometry-FTMS) yüksek hassaslık (bir iyon birden fazla kere "hesap" edildiğinden), ve daha yüksek çözünürlüğe (daha ince ölçümler sağlar) sahip olmasından avantajlı konumdadır.[27][28]

İyon siklotron rezonans (Ion cyclotron resonance-ICR) FTMS' e benzer ve daha eski bir tekniktir. FTMS' den farkı iyonları geleneksel bir detektör ile belirlemesidir. İyonlar Penning tuzağında bir RF elektrik alanı ile detektörün bulunduğu yer olan tuzak duvarına çarpıncaya kadar heycanlandırılır. Farklı kütlelere sahip iyonlar çarma zamalarına göre tespit edilir.

Dedektörler

Devamlı dinod parçacık çoklayıcı detektörü

Kütle spektrometrelerinin son parçası detektördür. Detektör tetiklenmiş yükleri veya bir iyon geçişi ile veya yüzeye çarpması ile üretilmiş olan akımı ölçer. Bir tarama aletinde, tarama boyunca detektörde üretilen sinyale karşı enstrumanın tarama yaptığı nokta(taramadaki m/Q noktası) bir kütle spektrumu üretir. Bu spektrum, iyonların m/Q' nun bir fonksiyonu şeklindeki kaydıdır.

Tipik olarak, elektron çoklayıcılar detektör olarak kullanılmasına karşın, Faraday kasesi ve iyondan fotona dedektörlerinin de kullanımı mevcuttur. Genelde kütle analizöründen ayrılan iyon sayısı çok azdır ve bundan dolayı sinyal eldesi için kaile alınır bir arttırma(sinyal) işlemine ihtiyaç duyulur. Mikrokanal tabak dedektörleri modern cihazların içerisinde sıkça kullanılır. [29] Fourier transform kütle spektrometrisi ve yörünge tuzaklarında, dedektörler parçacıkların titreyerek yakınından geçtiği kütle analizörü/iyon tuzağı alanının içinde bulunan bir çift Faraday metal yüzeyinden oluşur. Direk akım oluşmaz, sadece zayıf bir alternatif akım elektrotlar arasındaki bir düzenekte üretilir. Diğer uyarımsal detektörler de kullanımdadır.[30]


Ardışık kütle spektrometrisi

Biyolojik moleküller için ESI veya MALDI kullanan ardışık MS

Ardışık kütle spektrometrisi birden çok sefer kütle spektrometrisi sağlayan araçtır. Genellikle bu farklı spektrometriler bazı molekül parçalarının oluşumu ile birbirinden ayrılır. Örneğin, bir kütle analizörü alete giren diğer bileşenlerden bir peptidi izole ederken ikinci kütle analizörü peptit iyonları gala çarpışırken peptit iyonlarını stabilize ederek bu iyonların çarpışma-tetikli parçalanmasına (collision-induced dissociation-CID) sebebiyet verir. Üçüncü kütle analizörü peptitten çıkan parçaları işler(sıralar). Ardışık MS aynı zamanda aynı kütle analizörünün tekrarı ile de oluşturulabilir, kuadrupol iyon tuzağında olduğu gibi. Çarpışma-tetikli parçalanma, elektron yakalama-parçalama(electron capture dissociation-ECD), elektron transfer parçalama (electron transfer dissociation-ETD), kızılötesi multifoton parçalama (infrared multiphoton dissociation-IRMPD), siyahvücut kızılötesi ışıyıcı parçalama (blackbody infrared radiative dissociation-BIRD), elektron-koparma parçalama (electron-detachment dissociation-EDD) ve yüzey-tetikli parçalama (surface-induced dissociation-SID) gibi teknikler ardışık MS için var olan molekül parçalama yöntemleridir. Ardışık MS' i kullanan önemli uygulamalardan biri protein kimliklendirmesidir.[31]

Ardışık MS çeşitli deney dizilerini imkanlı kılar. Çoğu ticari MS rutin dizileri (Seçilmiş reaksiyon monitörü (selected reaction monitoring-SRM) ve ata iyon tarama gibi) işlemeyi hızlandırmak için tasarlanmıştır. SRM' de ilk analizör sadece bir kütlesinin kendi içinden geçişine müsade eder. İkinci analizör ise kullanıcının seçtiği birçok parça iyondan sorumludur. İkinci kütle anlizinin görev döngüsü kısıtlı olduğunda SRM genellikle bir tarama cihazı ile beraber kullanılır. Bu deneyler bilinen molküllerin belirlenmesinde spesifikliği arttırmak amaçlı kullanılır, özellikle farmakokinetik çalışmalarda bu durum ön plandadır. Ata iyon tarama ata iyondan spesifik bir kaybın aranışı için yapılan görütülenmesidir. İlk ve ikinci kütle analizörleri kullanıcı tarafından belirlenmiş m/z değerini kapsayan spektrum boyunca tarama yaparlar. Bu deney bilinmeyen moleküllerde spesifik bir motif tanımlama amacı ile kullanılır.

Hızlandırıcı MS(accelerator mass spectrometry-AMS) radyokarbon tarihleme için kullanılır. Bu ardışık MS türü negatif iyonları bir ardışık MS' e doğru hızlandırmak için genelde mega-volt seviyelerinde çok yüksek voltajlar kullanılır.

Yaygın kütle spektrometre konfigürasyonları ve teknikleri

Bir kaynak, analizör ve detektör komibasyonu yaygın olarak kullanılmaya başlandığında bu kombinasyona bileşenlerin isimlerinin kısaltmalarından yeni bir kısa isim türetilir. Buna örenek olarak MALDI-TOF mevcuttur. Bu ikili isim MALDI iyonizasyon kaynağı ve TOF kütle analizörünün kombinasyonunu ifade eder. Diğer örnekler arasında tetikli bir şekilde eşlenmiş plasma-kütle spektrometrisi (coupled plasma-mass spectrometry (ICP-MS)), AMS, Termal iyonizasyon-MS (thermal ionization-mass spectrometry (TIMS)) ve kıvılcım kaynağı-MS (spark source mass spectrometry (SSMS)) bulunur.

MS ile kombine edilmiş ayırma teknikleri

MS' i kütle belirleme ve kütle çözünürlüğünde güçlendirmek için MS' e ardışık kromatografik ve diğer ayrım tekniklerinin kullanılır.

Gaz kromatografisi

Bir MS (solda) ile kombine edilmiş bir gaz kromatografisi (sağda)
Ana madde: gaz kromatografisi-kütle spektrometrisi

Yukarıda bahis geçen yaygın kombinasyonlardan biri gaz kromotagrafisi-kütle spektrometrisi(GC/MS ve GC-MS). Bu teknikte gaz kromatografisi farklı bileşikleri ayırmak amacı ile kullanılır. Ayrılmış bileşiklerin buharı iyon kaynağına(voltaj uygulanan bir metal filament) yönlendirilir. Bu filament bileşiklerin iyonlaşmasını sağlayan elektronları yayar. İyonlar yine iyonlaşarak parçalar oluşturabilir ve tahmin edilebilir modeller oluştururlar. Bütün haldeki iyon ve parçalar önce MS' in analizörüne ve en sonunda teşhis edilirler.[32]

Sıvı kromatografisi

Indianapolis Sanat Müzesi muhafaza bilim insanı LC-MS gerçekleştirken
Ana madde: Sıvı kromatografisi-kütle spektrometrisi

GC-MS' e benzer olarak sıvı kromatografisi-kütle spektrometrisi (liquid chromatography-mass spectrometry (LC/MS veya LC-MS)) bileşikleri kromatografik olarak ayırır, bu işlem bileşikler iyon kaynağı ve kütle analizörüne girmeden gerçekleşir. GC-MS' den mobil fazının sıvı olması ile farklıdır. Bu sıvı faz genelde su ve -gaz yerine- bir organik çözücünün karışımıdır. En yaygın LC-MS, sıvı kromatografisi ile ESI' nin kombinasyonudur. Diğer kombinasyonlar ise APCI ve APP iyonizasyon kaynaklarını içerir. Bunların yanısıra yeni geliştirilmiş teknikler de sıvı kromatografisi ile kombine edilir, lazer sprey gibi.

Kapiler elektroforez–kütle spektrometrisi

Ana madde: kapiler elektroforez–kütle spektrometrisi

Kapiler elektroforez–kütle spektrometrisi (Capillary electrophoresis–mass spectrometry (CE-MS)) kapiler elektroforezin sıvı ayırma işlemini MS ile kombine eden bir tekniktir.[33] CE-MS genellikle ESI ile kombine edilir.[34]

İyon hareketliliği

Ana madde: İyon hareketliliği–kütle spektrometrisi

İyon hareketliliği–kütle spektrometrisi (Ion mobility spectrometry-mass spectrometry (IMS/MS veya IMMS)), iyonları MS' e girmeden bir nötral gaz içinde ve bir uygulanmış elektriksel potansiyel gradiantı varlığında birbirinden ayıran bir tekniktir.[35] Sürüklrnmr süresi iyonun yarıçap/yük oranı ile ilişkilidir. IMS' in görev döngüsü (deneyin gerçekleştiği süre) çoğu MS tekniğinden uzundur. Normal bir MS işini IMS ayırma işlemini tamamlayana değinki sürede bitirir. Teknik, LC-MS' benzer şekilde, IMS ayırması ve m/z oranı hakkında veri üretimi sağlar.[36]

IMS'nin görev döngüsü, sıvı kromatografisine veya gaz kromatografisi ayırmalarına göre kısadır ve bu nedenle bu iki tekniğe bağlanarak LC/IMS/M gibi üçlü yöntemler üretebilir.[37]

Veri ve analiz

İzotopik dağılım gösteren bir peptik kütle spektrumu

Veri sunumları

Ayrıca bakınız: Kütle spektrometrisi veri formatı

Kütle spektrometrisi çeşitli veriler üretir. En yaygın veri sunum şekli kütle spektrumudur.

Belli MS veri tipleri en iyi şekilde bir kütle kromatogramı şeklinde sunulur. Bu kromatogramlar arasında seçilmiş iyon görüntüleme (selected ion monitoring-SIM), total iyon akımı (total ion current -TIC) ve seçilmiş reaksiyon görüntülemesi (selected reaction monitoring-SRM) yeralır.

Diğer MS veri tipleri 3D kontur haritaları şeklinde iyi bir şekilde ifade edilir. Bu durumda, m/z oranı x-eksenine, yoğunluk y-eksenine ve zaman gibi ek bir parametre z- ekseni üzerine kaydedilir.

Veri analizi

MS veri analizi veriyi üreten deneye özgüdür. Verinin genel altbölünmesi her veriyi analamak üzerine temellenmiştir.

Çoğu MS hem negatif iyon modu veya pozitif iyon modunda çalışabilme yeteneğine sahiptir. Bu yetenek gözlenen iyonların pozitif mi yoksa negatif mi olduğunu anlamak açısından çok önemlidir. Genellikle bu durum nötral kütleyi hesaplamakta çok önemli olsa da aynı zamanda molekülün doğası hakkında ipuçları da verir.

Farklı tip iyon kaynakları-orjinal molekülden üretilmiş- birbirinden farklı bir dizi parçacık oluşumu ile sonuçlanır. Bir elektron iyonlaştırma kaynağı bir çok parça (çoğu tek yüklü(-1) radikaller) üretirken ESI genellikle radikal olmayan yarımoleküler iyonlar üretir, bu moleküller genelde multi yüklüdür. Ardışık MS amaç olarak parça iyonları kaynak-sonrası üretir ve deney tarafından üretilen verinin çeşidini şiddetli bir şekilde değiştirebilir.

Numunenin kökeni hakkında bilgi molekülün bileşenleri ve parçaları hakkında bilgi sağlayabilir. Bir sentez/imalat işlemi ürünü numunesi hedef molekül çevresinde düşünüldüğünde kimyasal safsızlıklar içerecektir. Ham bir şekilde hazırlanmış biyolojik numuneler muhtemelen belli bir miktarda tuz içerecektir. Bu tuz, belli analizlerde, analit molekülle birleşerek bir birleşim ürünü oluşturabilir.

Sonuçlar aynı zamanda numunenin nasıl hazırlandığına ve ne şekilde MS' e sokulduğu ile de ilşkilidir. Bunun önemli bir örneği, MALDI noktalaması için kullanılan matrikstir, matriks yayılım/iyonlaşma olayı enerjisinin kontrolünde lazerden daha önemlii bir faktördür. Bazen numuler sodyum veya diğer iyon taşıyan türlerle muamele edilir ve böylece, protone edilmiş türler yerine, toplanma ürünleri elde edilmiş olur.

MS molar kütleyi ve numune saflığını ölçebilir ve moleküler yapıyı çözebilir. Her bir ölçüm hedefi farklı bir deneysel prosedürü yanında getirir. Bundan dolayı deney amacının uygun şekilde tanımlanması doğru veri toplamak ve verileri doğru şekilde yorumlamak için bir önkoşuldur.

Kütle spektrumunun yorumlanması

Toluen elektron iyonizasyon kütle spektrumu
Ana madde: Kütle spektrumu analizi

Moleküllerin kesin yapıları ve peptit dizileri parça kütleleri setleri ile deşifre edildiğinden, kütle spektrumunun yorumu çeşitli tekniklerin kombinasyonunu gerektirir. Genellikle bilinmeyen bir bileşiğin kütlesini belirlemek için ilk strateji bileşiğin deneysel kütle spektrumunu kütle spektrum kütüphanesi ile karşılaştırmaktır. Eğer eşleşme yoksa, ya manuel yorumlamaya geçilir[38] yada yazılım yardımlı kütle spektrası yorumlaması uygulanır. MS' te olan iyonizasyon ve parçalanmanın bilgisayar simülasyonu peptit yapısı veya dizisinden bir moleküle kadar tanımlama yapmak için kullanılacak ilk araçtır. Bir önsel yapısal bilgi in siliko(bilgisayarda) parçalanır ve sonuç gözlenen spektrum ile karşılaştırılır. Böyle similasyonlar genelde bir parçalama kütüphanesi tarafından desteklenir. [39] Kütüphane bilinen parçalanma reaksiyonlarını içerir. Hem ufak moleküller hem de proteinler için geliştirilmiş bu fikir MS yazılımını avatajlı kılar.

Kütle spektra analizi kesin kütle spektrası ile de olabilir. Sadece bir tam sayı m/z oranı ile iyon yapısının teoritik olarak mümkün bir mükemmel sayı ile ifade edilebilir. Ancak, daha hassas kütle figürleri aday moleküler formülün sayısını azaltır. Formül oluşturucu adındaki bilgisayar algoritması verilen kütle ile ona özel tanımlanmış toleransa uygun şekülde teorik olarak bütün moleküler formülleri hesaplar.

Ata iyon parmakizi MS' te yapı çıkarımı yapmak için yeni çıkarılmış bir tekniktir. Teknik yapısal bilginin bireysel parçalarını belirler ve onları molekülün ardışık spektra araması ile bağdaştırır. Bu aramada yapısal olarak karakterize edilmiş ata iyonların ürün iyon spektrası kütüphanesi ile karşılaştırma yapılır.[40]

Ayrıca bkz

Kaynakça

  1. ^ Sparkman, O. David (2000). Mass spectrometry desk reference. Pittsburgh: Global View Pub. ISBN 0-9660813-2-3. 
  2. ^ "Definition of spectrograph[ölü/kırık bağlantı]." Merriam Webster. Accessed 13 June 2008.
  3. ^ Downard, Kevin (2004). "Mass Spectrometry - A Foundation Course". Royal Society of Chemistry. doi:10.1039/9781847551306. ISBN 978-0-85404-609-6. 
  4. ^ Squires, Gordon (1998). "Francis Aston and the mass spectrograph". Dalton Transactions (23): 3893–3900. doi:10.1039/a804629h. 
  5. ^ Downard KM (2007). "Historical account: Francis William Aston: the man behind the mass spectrograph". European Journal of Mass Spectrometry. 13 (3): 177–90. doi:10.1255/ejms.878. PMID 17881785. 
  6. ^ Thomson, J.J. (1913). Rays Of Positive Electricity and Their Application to Chemical Analysis. London: Longman's Green and Company. 
  7. ^ Siri, William (1947). "Mass spectroscope for analysis in the low-mass range". Review of Scientific Instruments. 18 (8): 540–545. Bibcode:1947RScI...18..540S. doi:10.1063/1.1740998. 
  8. ^ Price P (August 1991). "Standard definitions of terms relating to mass spectrometry : A report from the committee on measurements and standards of the American society for mass spectrometry". Journal of the American Society for Mass Spectrometry. 2 (4): 336–48. doi:10.1016/1044-0305(91)80025-3. PMID 24242353. 
  9. ^ Parkins, William E. (2005). "The uranium bomb, the calutron, and the space-charge problem". Physics Today. 58 (5): 45–51. Bibcode:2005PhT....58e..45P. CiteSeerX 10.1.1.579.4119 $2. doi:10.1063/1.1995747. ISSN 0031-9228. 
  10. ^ "The Nobel Prize in Chemistry 2002: Information for the Public". The Nobel Foundation. 9 October 2002. Erişim tarihi: 2007-08-29. 
  11. ^ Fenn JB, Mann M, Meng CK, Wong SF, Whitehouse CM (October 1989). "Electrospray ionization for mass spectrometry of large biomolecules". Science. 246 (4926): 64–71. Bibcode:1989Sci...246...64F. doi:10.1126/science.2675315. PMID 2675315. 
  12. ^ Tanaka K, Waki H, Ido Y, Akita S, Yoshida Y, Yoshida T (1988). "Protein and Polymer Analyses up to m/z 100 000 by Laser Ionization Time-of flight Mass Spectrometry". Rapid Commun Mass Spectrom. 2 (20): 151–3. Bibcode:1988RCMS....2..151T. doi:10.1002/rcm.1290020802. 
  13. ^ Karas M, Bachman D, Bahr U, Hillenkamp F (1987). "Matrix-Assisted Ultraviolet Laser Desorption of Non-Volatile Compounds". Int J Mass Spectrom Ion Proc. 78: 53–68. Bibcode:1987IJMSI..78...53K. doi:10.1016/0168-1176(87)87041-6. 
  14. ^ Osborn DL, Zou P, Johnsen H, Hayden CC, Taatjes CA, Knyazev VD, North SW, Peterka DS, Ahmed M, Leone SR (October 2008). "The multiplexed chemical kinetic photoionization mass spectrometer: a new approach to isomer-resolved chemical kinetics". Review of Scientific Instruments. 79 (10): 104103. Bibcode:2008RScI...79j4103O. doi:10.1063/1.3000004. PMID 19044733. 
  15. ^ Bruins, A. P. (1991). "Mass spectrometry with ion sources operating at atmospheric pressure". Mass Spectrometry Reviews. 10 (1). ss. 53–77. Bibcode:1991MSRv...10...53B. doi:10.1002/mas.1280100104.  Birden fazla |author= ve |last= kullanıldı (yardım); Birden fazla |DOI= ve |doi= kullanıldı (yardım)
  16. ^ Cottrell JS, Greathead RJ (1986). "Extending the Mass Range of a Sector Mass Spectrometer". Mass Spectrometry Reviews. 5 (3): 215–247. Bibcode:1986MSRv....5..215C. doi:10.1002/mas.1280050302. 
  17. ^ In the event that the ions do not start at identical kinetic energies, some ions may lag behind higher kinetic energy ions decreasing resolution. Reflectron geometries are commonly employed to correct this problem. Wollnik, H. (1993). "Time-of-flight mass analyzers". Mass Spectrometry Reviews. 12 (2): 89–114. Bibcode:1993MSRv...12...89W. doi:10.1002/mas.1280120202. 
  18. ^ Guilhaus, Michae. "Principles and Instrumentation in Time-of-flight Mass Spectrometry" (PDF). JOURNAL OF MASS SPECTROMETRY. 30: 1519È1532 – Google Scholar vasıtasıyla. 
  19. ^ Syed SU, Maher S, Taylor S (December 2013). "Quadrupole mass filter operation under the influence of magnetic field". Journal of Mass Spectrometry. 48 (12): 1325–39. Bibcode:2013JMSp...48.1325S. doi:10.1002/jms.3293. PMID 24338888. 
  20. ^ Maher S, Syed SU, Hughes DM, Gibson JR, Taylor S (August 2013). "Mapping the stability diagram of a quadrupole mass spectrometer with a static transverse magnetic field applied". Journal of the American Society for Mass Spectrometry. 24 (8): 1307–14. Bibcode:2013JASMS..24.1307M. doi:10.1007/s13361-013-0654-5. PMID 23720050. 
  21. ^ Paul W, Steinwedel H (1953). "Ein neues Massenspektrometer ohne Magnetfeld". Zeitschrift für Naturforschung A. 8 (7): 448–450. Bibcode:1953ZNatA...8..448P. doi:10.1515/zna-1953-0710. 
  22. ^ March RE (2000). "Quadrupole ion trap mass spectrometry: a view at the turn of the century". International Journal of Mass Spectrometry. 200 (1–3): 285–312. Bibcode:2000IJMSp.200..285M. doi:10.1016/S1387-3806(00)00345-6. 
  23. ^ Schwartz JC, Senko MW, Syka JE (June 2002). "A two-dimensional quadrupole ion trap mass spectrometer". Journal of the American Society for Mass Spectrometry. 13 (6): 659–69. doi:10.1016/S1044-0305(02)00384-7. PMID 12056566. 
  24. ^ Lammert SA, Rockwood AA, Wang M, Lee ML, Lee ED, Tolley SE, Oliphant JR, Jones JL, Waite RW (July 2006). "Miniature toroidal radio frequency ion trap mass analyzer". Journal of the American Society for Mass Spectrometry. 17 (7): 916–922. doi:10.1016/j.jasms.2006.02.009. PMID 16697659. 
  25. ^ Snyder DT, Pulliam CJ, Ouyang Z, Cooks RG (January 2016). "Miniature and Fieldable Mass Spectrometers: Recent Advances". Analytical Chemistry. 88 (1): 2–29. doi:10.1021/acs.analchem.5b03070. PMC 5364034 $2. PMID 26422665. 
  26. ^ Hu Q, Noll RJ, Li H, Makarov A, Hardman M, Graham Cooks R (April 2005). "The Orbitrap: a new mass spectrometer". Journal of Mass Spectrometry. 40 (4): 430–43. Bibcode:2005JMSp...40..430H. doi:10.1002/jms.856. PMID 15838939. 
  27. ^ Comisarow MB, Marshall AG (1974). "Fourier transform ion cyclotron resonance spectroscopy". Chemical Physics Letters. 25 (2): 282–283. Bibcode:1974CPL....25..282C. doi:10.1016/0009-2614(74)89137-2. 
  28. ^ Marshall AG, Hendrickson CL, Jackson GS (1998). "Fourier transform ion cyclotron resonance mass spectrometry: a primer". Mass Spectrometry Reviews. 17 (1): 1–35. Bibcode:1998MSRv...17....1M. doi:10.1002/(SICI)1098-2787(1998)17:1<1::AID-MAS1>3.0.CO;2-K. PMID 9768511. 
  29. ^ Dubois F, Knochenmuss R, Zenobi R, Brunelle A, Deprun C, Le Beyec Y (1999). "A comparison between ion-to-photon and microchannel plate detectors". Rapid Communications in Mass Spectrometry. 13 (9): 786–791. doi:10.1002/(SICI)1097-0231(19990515)13:9<786::AID-RCM566>3.0.CO;2-3. 
  30. ^ Park MA, Callahan JH, Vertes A (1994). "An inductive detector for time-of-flight mass spectrometry". Rapid Communications in Mass Spectrometry. 8 (4): 317–322. Bibcode:1994RCMS....8..317P. doi:10.1002/rcm.1290080407. 
  31. ^ Boyd, Robert K. (1994). "Linked-scan techniques for MS/MS using tandem-in-space instruments". Mass Spectrometry Reviews. 13 (5–6): 359–410. Bibcode:1994MSRv...13..359B. doi:10.1002/mas.1280130502. 
  32. ^ Eiceman, G.A. (2000). Gas Chromatography. In R.A. Meyers (Ed.), Encyclopedia of Analytical Chemistry: Applications, Theory, and Instrumentation, pp. 10627. Chichester: Wiley. 0-471-97670-9
  33. ^ Loo JA, Udseth HR, Smith RD (June 1989). "Peptide and protein analysis by electrospray ionization-mass spectrometry and capillary electrophoresis-mass spectrometry". Analytical Biochemistry. 179 (2): 404–12. doi:10.1016/0003-2697(89)90153-X. PMID 2774189. 
  34. ^ Maxwell EJ, Chen DD (October 2008). "Twenty years of interface development for capillary electrophoresis-electrospray ionization-mass spectrometry". Analytica Chimica Acta. 627 (1): 25–33. doi:10.1016/j.aca.2008.06.034. PMID 18790125. 
  35. ^ Verbeck GF, Ruotolo BT, Sawyer HA, Gillig KJ, Russell DH (June 2002). "A fundamental introduction to ion mobility mass spectrometry applied to the analysis of biomolecules". Journal of Biomolecular Techniques. 13 (2): 56–61. PMC 2279851 $2. PMID 19498967. 
  36. ^ Matz LM, Asbury GR, Hill HH (2002). "Two-dimensional separations with electrospray ionization ambient pressure high-resolution ion mobility spectrometry/quadrupole mass spectrometry". Rapid Communications in Mass Spectrometry. 16 (7): 670–5. Bibcode:2002RCMS...16..670M. doi:10.1002/rcm.623. PMID 11921245. 
  37. ^ Sowell RA, Koeniger SL, Valentine SJ, Moon MH, Clemmer DE (September 2004). "Nanoflow LC/IMS-MS and LC/IMS-CID/MS of protein mixtures". Journal of the American Society for Mass Spectrometry. 15 (9): 1341–53. doi:10.1016/j.jasms.2004.06.014. PMID 15337515. 
  38. ^ Tureček F, McLafferty FW (1993). Interpretation of mass spectra. Sausalito: University Science Books. ISBN 0-935702-25-3. 
  39. ^ Mistrik, R. (2004). A New Concept for the Interpretation of Mass Spectra Based on a Combination of a Fragmentation Mechanism Database and a Computer Expert System. in Ashcroft, A.E., Brenton, G., Monaghan, J.J. (Eds.), Advances in Mass Spectrometry, Elsevier, Amsterdam, vol. 16, pp. 821.[ölü/kırık bağlantı]
  40. ^ Sheldon MT, Mistrik R, Croley TR (March 2009). "Determination of ion structures in structurally related compounds using precursor ion fingerprinting". Journal of the American Society for Mass Spectrometry. 20 (3): 370–6. doi:10.1016/j.jasms.2008.10.017. PMID 19041260. 

Bibliyografi

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Kütle_spektrometrisi&oldid=19831173" sayfasından alınmıştır