Zatürre: Revizyonlar arasındaki fark

Bağlantıları değiştir
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmemiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
Caglarctr (mesaj | katkılar)
Devriyeler
17.001 değişiklik
Gerekçe: + vandalizm amaçlı değişiklik
CFCF (mesaj | katkılar)
30 değişiklik
Translated to Turkish from English by Deniz Atlas Erbil & Serli Varjabetyan & Ebru Veznikli from Translators Without Borders
1. satır: 1. satır:
{{TıpUyarı}}
{{TıpUyarı}}{{Infobox disease
| Hastalık adı = Pnömoni
| Resim = [[File:PneumonisWedge09.JPG|220px]]
|Alt = A black and white X ray picture showing a triangle white area on the left side. A circle highlights the area.
| Resim açıklama = A chest X-ray showing a very prominent wedge-shaped [[bacterial pneumonia]] in the right lung.
| Alt = An X-ray: showing a white wedge in the right lung field of a chest X-ray.
| DiseasesDB = 10166
| ICD-10 kodu = {{ICD10|J|12||j|09}}, {{ICD10|J|13||j|09}}, {{ICD10|J|14||j|09}}, {{ICD10|J|15||j|09}},{{ICD10|J|16||j|09}}, {{ICD10|J|17||j|09}}, {{ICD10|J|18||j|09}}, {{ICD10|P|23||p|20}}
| ICD-9 kodu = {{ICD9|480}}-{{ICD9|486}}, {{ICD9|770.0}}
| ICD-O kodu =
| OMIM =
| MedlinePlus = 000145
| eMedicineSubj = search
| eMedicineTopic = pneumonia
| MeshID = D011014
}}

<!--Definition and cause-->
'''Pnömoni''' ('''Zatürre''') , öncelikli olarak [[alveoller]] olarak bilinen mikroskobik hava keselerini etkileyen bir [[akciğer]] [[İltihap|inflamatuar]]durumudur.<ref name=RespText09>{{cite book|last=McLuckie|first=[editor] A.|title=Respiratory disease and its management|year=2009|publisher=Springer|location=New York|isbn=978-1-84882-094-4|page=51}}</ref><ref name=AcuteCare09>{{cite book |author=Leach, Richard E. |title=Acute and Critical Care Medicine at a Glance |edition=2nd |publisher=Wiley-Blackwell|year=2009 |isbn=1-4051-6139-6 |url= http://books.google.co.uk/books?id=7u_wu5VCsVQC&pg=PT168|accessdate=2011-04-21}}</ref> Genellikle, [[virüs]]ler veya [[bakteri]] ve daha az yaygın diğer [[mikroorganizma]]ların enfeksiyonu, bazı [[medikasyon|ilaçlar]] ve [[otoimmün hastalık]]lar gibi diğer durumlardan kaynaklanır.<ref name=RespText09/><ref name="isbn0-7637-6258-X">{{cite book |author=Jeffrey C. Pommerville |authorlink= |title=Alcamo's Fundamentals of Microbiology|edition=9th |publisher=Jones & Bartlett |location=Sudbury MA |year=2010 |page=323 |quote= |isbn=0-7637-6258-X |oclc=|url=http://books.google.co.uk/books?id=RJNQwQB8IxIC&pg=PA323|accessdate=}}</ref>

<!--Symptoms, prevention and treatment-->
Tipik belirtiler arasında [[öksürük]], [[göğüs ağrısı]], [[ateş]], ve [[nefesin kesilmesi|nefes darlığı]] yer alır.<ref name="isbn0-8160-6397-4">{{cite book |author=Ashby, Bonnie; Turkington, Carol |title=The encyclopedia of infectious diseases|edition=3rd |publisher=Facts on File |location=New York |year=2007 |origyear= |page= 242|isbn=0-8160-6397-4|url=http://books.google.co.uk/books?id=4Xlyaipv3dIC&pg=PA242|accessdate=2011-04-21}}</ref> [[tıbbi teşhis|Tanı]]araçları arasında x-ışınları ve [[balgam]] kültürü bulunur. Bazı tür pnömonileri önlemek için [[aşı]]lar mevcuttur. Tedavisi altta yatan sebebe bağlıdır. Bakteriyel olduğu farz edilen pnömoni, [[antibiyotik]]ler ile tedavi edilir. Pnömoni ciddi ise, hastalığa yakalanan kişi genellikle hastaneye yatırılır.

<!--Prognosis and epidemiology-->
Her yıl, pnömoni yaklaşık 450&nbsp;milyon kişiyi yani dünya toplamının yüzde yedisini etkiler ve yaklaşık 4&nbsp;milyon ölümle sonuçlanır. Pnömoni, 19<sup>.</sup> yüzyılda [[William Osler]] tarafından "the captain of the men of death" (ölüm erlerinin lideri) olarak görülmüş olsa da,<ref>{{cite book|last=Osler|first=William|title=Principles and Practice of Medicine, 4th Edition|year=1901|publisher=D. Appleton and Company|location=New York|pages=108|url=http://mcgovern.library.tmc.edu/data/www/html/people/osler/PPM4th/OP400067.htm}}</ref> 20<sup>.</sup> yüzyılda antibiyotik terapisi ve aşıların gelişiyle sağkalımda iyileşmeler görülmüştür.<ref name=Lancet11/>Bununla birlikte, gelişmekte olan ülkelerde, çok yaşlı, çok genç ve [[kronik (tıp)|kronik hastalar]]da pnömoni önde gelen bir ölüm nedeni olmayı sürdürüyor.<ref name=Lancet11/><ref>{{cite book|last=George|first=Ronald B.|title=Chest medicine : essentials of pulmonary and critical care medicine|year=2005|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia, PA|isbn=9780781752732|pages=353|url=http://books.google.ca/books?id=ZzlX2zJMbdgC&pg=PA353|edition=5th ed.}}</ref>

==Belirtiler ve semptomlar==
{|class="wikitable" align="right"

!colspan=2| Symptoms frequency<ref name=Tint10/>

|-

! Symptom !! Frequency

|-

| Cough ||<center>79–91%</center>

|-

| Fatigue || <center>90%</center>

|-

| Fever || <center>71–75%</center>

|-

| Shortness of breath || <center>67–75%</center>

|-

| Sputum || <center>60–65%</center>

|-

| Chest pain || <center>39–49%</center>

|-

|}

[[File:Symptoms of pneumonia.svg|thumb|left|alt=Pnömaninin başlıca belirtilerini gösteren bir insan vücudu diyagramı|300px|Bulaşıcı pnömoninin başlıca belirtileri]]

Bulaşıcı pnömoniye sahip kişilerde [[öksürük|balgamlı öksürük]] ve [[ateş]] ile beraber [[titremeler|titremeli üşümeler]],[[nefes darlığı]], derin nefes esnasında şiddetli veya saplanıcı türde [[göğüs ağrısı]] ve artmış [[solunum oranı]] görülür.<ref name=BMJ06/> Yaşlılarda, konfüzyon en belirgin belirti olabilir.<ref name=BMJ06>{{cite journal |author= Hoare Z |coauthors = Lim WS|title=Pneumonia: update on diagnosis and management |journal=BMJ | year= 2006 |pages=1077–9|pmid=16675815|doi=10.1136/bmj.332.7549.1077 |url=http://www.bmj.com/content/332/7549/1077.full.pdf |volume=332 |issue= 7549|pmc= 1458569 |format=PDF}}</ref> Beş yaşın altındaki çocuklarda görülen belirgin bulgu ve belirtiler ateş, öksürük ve hızlı veya güç sollumadır. <ref name=Develop11/>

Ateş, birçok diğer yaygın hastalıkta da görüldüğü için özgün değildir ve ağır seyirli hastalık veya [[malnütrisyon]] sahibi kişilerde görülmeyebilir. Ayrıca, öksürük iki aydan küçük çocuklarda çoğunlukla görülmez.<ref name=Develop11/> Daha şiddetli bulgu ve belirtiler arasında [[merkezi siyanoz|mavi renkli deri]], azalmış susuzluk, kasılmalar, ısrarcı kusma, aşırı yüksek vücut ısısı veya [[azalmış bilinç seviyesi]] bulunabilir.<ref name=Develop11/><ref name=Clinic2011/>

Bakteriyel ve viral pnömonilerde de genellikle benzer belirtiler bulunur. <ref name=WHOPrevent2012/> Bazı nedenler klasik ancak spesifik olmayan klinik özellikler ile ilişkilendirilirler.''[[Legionella]] kaynaklı pnomani, karın ağrısı, [[diyare]] veya konfüzyon ile ortaya çıkarken,<ref>{{cite journal|last=Darby|first=J|coauthors=Buising, K|title=Could it be Legionella?|journal=Australian family physician|date=October 2008 |volume=37|issue=10|pages=812–5|pmid=19002299}}</ref> ''[[Pnömokok]] kaynaklı pnömoni pas rengi balgam ile ilişkilendirilir <ref>{{cite journal|last=Ortqvist|first=A|coauthors=Hedlund, J, Kalin, M|title=Streptococcus pneumoniae: epidemiology, risk factors, and clinical features|journal=Seminars in respiratory and critical care medicine|date=December 2005|volume=26|issue=6|pages=563–74|pmid=16388428|doi=10.1055/s-2005-925523}}</ref> ve ''[[Klebsiella]] kaynaklı pnömonide “kuşüzümü jeli” olarak tanımlanan kanlı balgam görülebilir.<ref name=Tint10>{{cite book |author=Tintinalli, Judith E.|title=Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli))|publisher=McGraw-Hill Companies|location=New York|year=2010|pages=480 |isbn=0-07-148480-9 |oclc= |doi= |accessdate=}}</ref> Kanlı balgam ([[hemoptisis]]olarak bilinir) [[tüberküloz]], Gram-negatif pnömoni ve akciğer apsesinin yanı sıra daha yaygın olarak [[akut bronşit]] ile de ortaya çıkabilir.<ref name=Clinic2011/> ''Mikoplazma'' pnömoni, [[servikal lenfadenopati|boyundaki lenf bezlerinin şişmesi]], [[atralji|eklem ağrısı]], veya bir [[otitis media|orta kulak iltihabı]] ile ilişkili olarak ortaya çıkabilir.<ref name=Clinic2011/> Viral pnömoni, bakteriyel pnömoniye oranla daha yaygın olarak [[hırıltılı solunum]] ortaya çıkar.<ref name=WHOPrevent2012/>
==Sebep==

[[File:Streptococcus pneumoniae.jpg|thumb|alt=Siyah arka planda üç beyaz nesne| ''[[Streptococcus pneumoniae]]'' bakterisi, pnömoninin yaygın nedenlerinden biridir. [[elektron mikroskobu]]]]resimlenmiş Pnömokok.

Pnömoni, öncelikle [[bakteri]] veya [[virüs]]lerden ve daha az yaygın olarak [[mantarlar]] ve [[parazitler]]den kaynaklanan enfeksiyonlara bağlıdır. Tanımlanmış 100 türden fazla enfeksiyon ajanı olmasına rağmen yalnızca birkaçı vakaların büyük çoğunluğundan sorumludur. Hem virüsler hem de bakteriler ile birleşmiş enfeksiyonlar çocuklardaki enfeksiyonların %45’e kadarında ve yetişkinlerdeki enfeksiyonların %15’e kadarında ortaya çıkabilir. <ref name=Lancet11/> Dikkatli yapılan testlere rağmen neden olan ajanlar vakaların yaklaşık yarısında izole edilemeyebilir.<ref name=EBMED05/>

''Pnömoni'' terimi bazen daha yaygın olarak akciğerlerin [[inflamasyonu]] ile sonuçlanan herhangi bir durum (örneğin, [[otoimmün hastalık]]lar, kimyasal yanıklar veya ilaç reaksiyonlarından kaynaklanan) için kullanılabilir; ancak, bu inflamasyon daha doğru olarak [[pnömonit]] olarak adlandırılır.<ref name="isbn0-7234-3200-7">{{cite book |author=Lowe, J. F.; Stevens, Alan |authorlink=|editor= |others= |title=Pathology |edition=2nd |publisher=Mosby |location=St. Louis |year=2000 |page=197 |isbn=0-7234-3200-7|oclc= |doi= |url=http://books.google.co.uk/books?id=AfVxLi4QTZQC&pg=PA197|accessdate=}}</ref><ref>{{cite book|last=Snydman|first=editors, Raleigh A. Bowden, Per Ljungman, David R.|title=Transplant infections|year=2010|publisher=Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-1-58255-820-2|page=187|url=http://books.google.com/books?id=NWa4FJv-eBYC&pg=PA447|edition=3rd}}</ref> Tarih boyunca, bulaşıcı ajanlar, farz edilen görünüşlerine dayanarak “tipik” ve “atipik” olarak ikiye ayrılmıştır. Ancak kanıtlar bu ayrımı desteklemediği için artık belirtilmemektedir. <ref name=M32/>

Pnömoniye yatkınlaştıran koşullar ve risk faktörleri arasında sigara içmek, bağışıklık yetmezliği, alkolizm, [[kronik obstrüktif pulmoner hastalık]], [[kronik böbrek hastalığı]] ve [[karaciğer hastalığı]] yer alır.<ref name=Clinic2011/> [[Proton pompa inhibitörü]] veya [[H2 blokerleri]] gibi asit bastırıcı ilaçların kullanımı, artmış pnömoni riski <ref>{{cite journal|last=Eom|first=CS|coauthors=Jeon, CY; Lim, JW; Cho, EG; Park, SM; Lee, KS|title=Use of acid-suppressive drugs and risk of pneumonia: a systematic review and meta-analysis|journal=CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne|date=22 February 2011|volume=183|issue=3|pages=310–9|pmid=21173070|doi=10.1503/cmaj.092129|pmc=3042441}}</ref> ile ilişkilendirilir. Yaşlılık da pnömoniye yatkınlaştırır.<ref name=Clinic2011/>
===Bakteriler===

Bakteriler, [[toplum kökenli pnömoni]]nin (CAP) en yaygın nedenlerinden biridir ve ''[[Streptococcus pneumoniae]]'', vakaların yaklaşık %50’sinde izole edilir.<ref name=Rad07/><ref name=EOP10>{{cite journal |author=Anevlavis S | coauthors = Bouros D |title=Community acquired bacterial pneumonia|journal=Expert Opin Pharmacother |volume=11 |issue=3 |pages=361–74 |year=2010|month=February|pmid=20085502|doi=10.1517/14656560903508770 }}</ref> Diğer yaygın olarak izole edilen bakteriler arasında bulunanlar: vakaların yüzde 20’sinde ''[[Haemophilus influenzae]]'', yüzde 13’ünde ''[[Chlamydophila pneumoniae]]'' ve %3’ünde ''[[Mycoplasma pneumoniae]]'';<ref name=Rad07/> ''[[Staphylococcus aureus]]''; ''[[Moraxella catarrhalis]]''; ''[[Legionella pneumophila]]'' ve [[Gram-negatif basil]].<ref name=EBMED05/> ''Streptococcus pneumoniae'' (DRSP) ve [[methicillin-resistant Staphylococcus aureus]](MRSA) dahil olmak üzere yukarıdaki enfeksiyonların birtakım [[ilaca direnç|ilaca dirençli]] türleri giderek daha da yaygınlaşıyor. <ref name=Clinic2011/>

Risk faktörlerinin bulunması organizmaların yayılmasını kolaylaştırır.<ref name=EBMED05/> [[Alkolizm]] 'Streptococcus pneumoniae'', [[aneorob mikroorganizma]]lar ve ''Mycobacterium tuberculosis'' ile ilişkilendirilir; sigara içmek ''Streptococcus pneumoniae'', ''Haemophilus influenzae'', ''Moraxella catarrhalis'', ve ''Legionella pneumophila''’nin etkilerini kolaylaştırır. Kuşlara maruziyet, ''[[Chlamydia psittaci]]'' ile; çiftlik hayvanlarına maruziyet ''[[Coxiella burnetti]]''; mide içeriğinin aspirasyonu [[aneorob mikroorganizma]]lar ile; ve [[cystic fibrosis]] ''[[Pseudomonas aeruginosa]]'' ve ''Staphylococcus aureus'' ile ilişkilendirilir.<ref name=EBMED05/>''Streptococcus pneumoniae'' kışın daha yaygındır,<ref name=EBMED05/> ve büyük miktarda [[aneorob mikroorganizma]] soluyan kişilerde kuşkulanılmalıdır.<ref name=Clinic2011/>
===Virüsler===

[[Virüs]]ler, pnömoni vakalarının yetişkinlerde yaklaşık üçte birinin<ref name=Lancet11/> ve çocuklarda %15’inin<ref name=M31/> sebebidir. Yaygın bulaştırıcı ajanlar arasında [[rinovirüs]]ler, [[koronavirüs]]ler, [[influenza virüsü]],[[respiratuar sinsityal virüs]] (RSV), [[adenovirüs]] ve [[parainfluenza]] bulunur.<ref name=Lancet11/><ref name=Viral09/> [[Herpes simplex virüsü]], yenidoğanlar, kanserli kişiler, transplant alıcıları ve ciddi yanıklara sahip kişiler gibi gruplar dışında nadiren pnömoniye neden olur. <ref name=Text2010>{{cite book|last=Behera|first=D.|title=Textbook of pulmonary medicine|year=2010|publisher=Jaypee Brothers Medical Pub.|location=New Delhi|isbn=8184487495|pages=391–394|url=http://books.google.ca/books?id=0TbJjd9eTp0C&pg=PA391|edition=2nd }}</ref> [[Organ nakli]] uygulanan veya [[bağışıklık yetmezliği olan]] kişiler yüksek oranda [[sitomegalovirüs]] pnömoni gösterir.<ref name=M31/><ref name=Text2010/> Viral enfeksiyonlara sahip kişiler, özellikle diğer sağlık sorunları mevcut olduğunda, ikinci olarak ''Streptococcus pneumoniae'', ''Staphylococcus aureus'', veya''Haemophilus influenzae'' bakterisi ile infekte olabilir.<ref name=Clinic2011/><ref name=M31/> Farklı virüsler yılın farklı dönemlerinde çoğunlukta olur. Örneğin, influenza döneminde influenza tüm viral vakaların yarısından fazlasının nedeni olabilir. <ref name=M31/> ''[[Hantavirus]]'' ve ''[[koronavirüs]]'' dahil olmak üzere diğer virüslerin de salgını zaman zaman ortaya çıkar .<ref name=M31/>
===Mantarlar===

Mantar pnömonisi yaygın değildir ancak [[AIDS]], [[bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaç]]lar veya diğer tıbbi sorunlar nedeniyle [[bağışıklık yetmezliği|zayıflamış bağışıklık sistemi]]ne sahip kişilerde daha yaygın olarak ortaya çıkabilir.<ref name=EBMED05/><ref name=Fungus2009>{{cite book|last=Maskell|first=Nick|title=Oxford desk reference.|year=2009|publisher=Oxford University Press|location=Oxford|isbn=9780199239122|pages=196|url=http://books.google.ca/books?id=MfEUkzQQ1BEC&pg=PA196|coauthors=Millar, Ann}}</ref> Genellikle ''[[Histoplazmoz|Histoplasma capsulatum]]'', blastomiçes, ''[[Cryptococcus neoformans]]'', ''[[Pneumocystis jiroveci]]'' ve ''[[Coccidioides immitis]]''ten kaynaklanır. [[Histoplazmoz]] en çok [[Mississippi körfezi|Mississippi River havzası]]nda ve [[coccidioidomycosis]] ise en çok [[Amerika’nın Güneybatısı]]nda yaygındır.<ref name=EBMED05/> Toplumda artan seyahat ve bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi oranları nedeniyle 20. yüzyılının ikinci yarısında vaka sayısı artış göstermiştir.<ref name=Fungus2009/>
===Parazitler===

'[[Toxoplasma gondii]]'', ''[[Strongyloides stercoralis]]'',''[[Ascaris lumbricoides]]'' ve ''[[Plasmodium malariae]]'' dahil olmak üzere çeşitli [[parazit]]ler akciğerleri etkileyebilir.<ref name=M37>Murray and Nadel (2010). Chapter 37.</ref> Bu organizmalar genellikle ciltle doğrudan temas, yutulma veya taşıyıcı bir haşere ile vücuda girer. <ref name=M37/> ''[[Paragonimus westermani]]'' haricinde çoğu parazit, akciğerleri belirli bir biçimde etkilemez ancak diğer alanlara ikincil olarak akciğerlere de bulaşır. <ref name=M37/> ''Ascaris'' ve''Strongyloides'' genera’ya ait olanlar başta olmak üzere bazı parazitler, [[eozinofilik pnömoni]] ile sonuçlanabilecek güçlü bir [[eozinofilik]] reaksiyonu stimüle eder.<ref name=M37/> Sıtma gibi diğer enfeksiyonlarda, akciğere bulaşma ağırlıklı olarak sitokin kaynaklı sistemik iltihaplanmadan kaynaklanır. <ref name=M37/> [[Gelişmiş dünya]]da bu enfeksiyonlar en çok seyahatten dönen kişilerde veya göçmenlerde yaygındır.<ref name=M37/> Bu enfeksiyonlar dünyaca en çok bağışıklık yetmezliği olan kişilerde yaygındır. <ref>{{cite journal|last=Vijayan|first=VK|title=Parasitic lung infections.|journal=Current opinion in pulmonary medicine|date=2009 May|volume=15|issue=3|pages=274–82|pmid=19276810}}</ref>

===İdyopatik===

İdyopatik interstisyel pnömoni veya bulaşıcı olmayan pnömoniler <ref>{{cite book|first=ed. in chief Richard K. Root. Eds. Francis Waldvogel|title=Clinical infectious diseases : a practical approach|year=1999|publisher=Oxford Univ. Press|location=New York, NY [u.a.]|isbn=978-0-19-508103-9|page=833|url=http://books.google.com/books?id=zvCOpighJggC&pg=PA833}}</ref> [[difüz akciğer hastalığı]]nın bir sınıfıdır. Aralarında [[difüz alveoler hasarı]], [[organize pnömoni]], [[nonspesifik insterstiyel penömoni]], [[limfotik insterstiyel penömoni]], [[deskuamatif insterstiyel penömoni]], [[respiratuar bronşiyolit insterstiyel akciğer hastalığı]], ve [[olağan insterstiyel penömoni]] bulunur.<ref>{{cite book|first=Volume editors, Ulrich Costabel|title=Diffuse parenchymal lung disease : ... 47 tables|year=2007|publisher=Karger|location=Basel|isbn=978-3-8055-8153-0|page=4|edition=[Online-Ausg.]}}</ref>
==Patofizyoloji==

[[File:New Pneumonia cartoon.jpg|thumb|alt=insan akciğerlerinin şematik bir çizimi. Soldaki boş daire normal bir alveolü ve sağdaki sıvıyla dolu olan pnömonili bir alveolü temsil ediyor.|Pnömoni, akciğerdeki [[alveolus|alveoller]]i sıvıyla doldurarak oksijenasyonu engeller. Soldaki alveolus normalken sağdaki pnömoni nedeniyle sıvıyla doludur.]]

Pnömoni sıklıkla [[üst solunum yolu enfeksiyonu]] olarak başlayıp alt solunum yoluna geçer. <ref name=PedNA09>{{cite journal|last=Ranganathan|first=SC|coauthors=Sonnappa, S|title=Pneumonia and other respiratory infections|journal=Pediatric clinics of North America|date=February 2009 |volume=56|issue=1|pages=135–56, xi|pmid=19135585|doi=10.1016/j.pcl.2008.10.005}}</ref>
===Viral===

Virüsler akciğere birkaç farklı yoldan ulaşabilir. Solunum sinsityal virüsle genellikle insanlar önce bu virüsün bulaştığı nesnelere sonra da kendi göz ve burunlarına dokunduğunda temas edilir.<ref name=M31>Murray and Nadel (2010). Chapter 31.</ref>Diğer viral enfeksiyonlar bu virüsün bulaştığı, havadan gelen damlacıklar ağız veya burun yoluyla solunduğunda meydana gelir.<ref name=Clinic2011/>Üst hava yoluna girdiklerinde virüsler akciğerlere ilerleyebilir ve burada hava yollarını, alveolleri veya [[akciğer parenkiması]]nı kaplayan hücreleri istila edebilirler.<ref name=M31/> Kızamık ve herpes simpleks (uçuk) gibi bazı virüsler akciğerlere kan yoluyla ulaşabilir.<ref name=Gary2010>{{cite book|last=al.]|first=editors, Gary R. Fleisher, Stephen Ludwig ; associate editors, Richard G. Bachur ... [et|title=Textbook of pediatric emergency medicine|year=2010|publisher=Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins Health|location=Philadelphia|isbn=1605471593|pages=914|url=http://books.google.ca/books?id=a7CqcE1ZrFkC&pg=PA914|edition=6th ed.}}</ref> Akciğer istilası değişen derecelerde hücre ölümüne yol açabilir.<ref name=M31/> Bağışıklık sistemi enfeksiyona cevap verdiğinde daha fazla akciğer hasarı meydana gelebilir.<ref name=M31/> Esasen [[alyuvarlar]] (beyaz kan hücreleri), özellikle de [[mononükleer hücreler]] enflamasyona yol açar.<ref name=Gary2010/> Birçok virüs akciğerlere zarar vermenin yanı sıra eşzamanlı olarak diğer [[organ (anatomi)|organ]]ları da etkiler ve böylece vücudun diğer işlevlerini bozar. Virüsler vücudu bakteriyel enfeksiyonlara karşı daha duyarlı bir hale de getirirler; böylece [[komorbid]] bir durum olarak bakteriyel pnömoni gelişebilir.<ref name=Viral09>{{cite journal|author=Figueiredo LT |title=Viral pneumonia: epidemiological, clinical, pathophysiological and therapeutic aspects |journal=J Bras Pneumol |volume=35 |issue=9 |pages=899–906 |year=2009 |month=September |pmid=19820817|doi=10.1590/S1806-37132009000900012}}</ref>
===Bakteriyel===

Çoğu bakteri akciğerlere boğaz veya burunda bulunan organizmaların azar azar [[aspirasyon]] ile girer.<ref name=Clinic2011/> Normal insanların yarısında uyku esnasında bu içe çekmeler olur.<ref name=M32/> Boğazda daima bakteri bulunmasına rağmen ,[[virülan|potansiyel olarak bulaşıcı]] olanlar boğazda belirli zamanlarda ve belli koşullarda bulunurlar.<ref name=M32/> ''[[Mikobakterium tüberküloz]]'' ve ''[[Legionella pneumophila]]'' gibi az sayıda bakteri türü akciğerlere bu bakterilerin bulaştığı, havadan gelen damlacıklar aracılığıyla ulaşır.<ref name=Clinic2011/> Bakteriler kan yoluyla da yayılabilir.<ref name=WHOPrevent2012/> Akciğerlere ulaştıklarında bakteriler hücrelerin ve alveollerin arasındaki boşlukları istila eder, [[makrofaj]]lar ve [[nötrofil]]ler (koruyucu [[alyuvar]]lar) buradaki bakterileri etkisiz hale getirmeye çalışır.<ref>{{cite book|last=Hammer|first=edited by Stephen J. McPhee, Gary D.|title=Pathophysiology of disease : an introduction to clinical medicine|year=2010|publisher=McGraw-Hill Medical|location=New York|isbn=0071621679|pages=Chapter 4|edition=6th ed.}}</ref> Nötrofiller aynı zamanda [[sitokin]]leri salgılayıp bağışıklık sisteminin genel olarak etkin hale gelmesine neden olurlar.<ref name=Fein2006>{{cite book|last=Fein|first=Alan|title=Diagnosis and management of pneumonia and other respiratory infections|year=2006|publisher=Professional Communications|location=Caddo, OK|isbn=1884735630|pages=28–29|url=http://books.google.ca/books?id=hKdcHK719qgC&pg=PA28|edition=2nd ed.}}</ref> Bu durum bakteriyel pnömonide yaygın olan ateş, titreme ve yorgunluğa yol açar.<ref name=Fein2006/> Nötrofiller, bakteriler ve çevredeki kan damarlarından gelen sıvı alveolleri doldurup göğüs röntgeninde görülen konsolidasyona neden olur.<ref>{{cite book|last=Kumar|first=Vinay|title=Robbins and Cotran pathologic basis of disease.|year=2010|publisher=Saunders/Elsevier|location=Philadelphia, PA|isbn=1416031219|pages=Chapter 15|edition=8th ed.}}</ref>
==Tanı==

{{listen

| filename =Crackles pneumoniaO.ogg

| title = Crackles

| description = Crackles heard in the lungs of a person with pneumonia using a stethoscope.

| format = [[Ogg]]

}}

Pnömoni tanısı genellikle fiziksel belirti ve [[göğüs röntgeni]] bileşimine dayanarak konur.<ref name=Diag10>{{cite journal|last=Lynch|first=T|coauthors=Bialy, L, Kellner, JD, Osmond, MH, Klassen, TP, Durec, T, Leicht, R, Johnson, DW|title=A systematic review on the diagnosis of pediatric bacterial pneumonia: when gold is bronze|journal=PLoS ONE|date=2010-08-06|volume=5|issue=8|pages=e11989|pmid=20700510|doi=10.1371/journal.pone.0011989|pmc=2917358|editor1-last=Huicho|editor1-first=Luis}}</ref>Bununla birlikte, altta yatan nedenin doğrulanması güç olabilir çünkü bakterilere dayalı olan ve olmayan kökeni birbirinden ayırt edebilen ayırıcı bir test bulunmamaktadır.<ref name=Lancet11/><ref name=Diag10/> [[Dünya Sağlık Örgütü]] çocuklarda görülen pnömoniyi klinik olarak [[öksürük]] ya da solunum güçlüğü ve hızlı solunum hızı, göğsün içeri çekilmesi veya azalmış bilinç düzeyine dayanarak tanımlamıştır.<ref name=WHOBook/> Hızlı solunum hızı 2 aylıktan küçük çocuklarda dakikada 60 soluktan daha fazlası, 2 ay ila 1 yaş arası çocuklarda dakikada 50 soluk veya 1 ila 5 yaş arası çocuklarda dakikada 40 soluktan fazlası olarak tanımlanmıştır .<ref name=WHOBook>{{cite book|last=Ezzati|first=edited by Majid|title=Comparative quantification of health risks|year=2004|publisher=Organisation mondiale de la santé|location=Genève|isbn=978-92-4-158031-1|page=70|url=http://books.google.com/books?id=ACV1jEGx4AgC&pg=PA70|coauthors=Lopez, Alan D., Rodgers, Anthony, Murray, Christopher J.L.}}</ref> Çocuklarda artmış solunum hızı ve göğsün daha az içeri çekilmesi bir [[steteskop]] yardımıyla göğüsteki [[ses]]lerin duyulmasından daha [[Duyarlılık ve özgüllük|duyarlı]]dır.<ref name=Develop11/>

Yetişkinlerde, genellikle hafif vakalarda araştırma yapılması gerekmez.<ref name=BTS09/>: tüm [[yaşamsal belirti]]ler ve [[göğüs oskültasyonu|oskültasyon]] normalse pnömoni riski çok düşüktür.<ref>{{cite journal|last=Saldías|first=F|coauthors=Méndez, JI, Ramírez, D, Díaz, O|title=[Predictive value of history and physical examination for the diagnosis of community-acquired pneumonia in adults: a literature review]|journal=Revista medica de Chile|date=April 2007|volume=135|issue=4|pages=517–28|pmid=17554463}}</ref> Hastaneye yatırılması gereken kişilerde, [[nabız oksimetre]], [[göğüs radyografisi]] ve [[kan testleri]]—[[tam kan sayımı]], [[serum elektrolitleri]], [[C reaktif protein]] düzeyi ve belki de [[karaciğer fonksiyon testleri]]dahil—tavsiye edilir.<ref name=BTS09/> [[İnfluenza benzeri hastalık]] tanısı işaret ve belirtilere dayanarak yapılabilir; ancak influenza enfeksiyonunun doğrulanması için testlerin yapılması gerekir.<ref name=ILI05>{{cite journal|last=Call|first=SA|coauthors=Vollenweider, MA, Hornung, CA, Simel, DL, McKinney, WP|title=Does this patient have influenza?|journal=JAMA: the Journal of the American Medical Association|date=2005-02-23|volume=293|issue=8|pages=987–97|pmid=15728170|doi=10.1001/jama.293.8.987}}</ref> Bu nedenle tedavi çoğunlukla toplumda influenzanın varlığına veya [[Hızlı influenza tanı testi|hızlı influenza testi]]ne dayanır.<ref name=ILI05/>
===Fiziksel muayene===

[[Fiziksel muayene]] bazen [[hipotansiyon|düşük kan basıncı]], [[taşikardi|yüksek kalp atım hızı]] veya düşük [[Oksijenasyon (tıbbi)|oksijen satürasyonu]]nu ortaya çıkarabilir<ref name=Clinic2011/> Solunum hızı normalden hızlı olabilir ve bu durum diğer belirtilerden bir veya iki gün önce meydana gelebilir.<ref name=Clinic2011/><ref name=M32/> Göğüs muayenesi normal olabilir ancak etkilenen bölgede göğsün genişlemesinde azalma görülebilir. Enflamasyonlu akciğerden iletilen, daha büyük hava yollarından gelen şiddetli nefes seslerine [[bronş|bronşiyal]] soluk adı verilir ve bir [[steteskop]] yardımıyla [[oskültasyon]]da duyulurlar.<ref name=Clinic2011/> [[inhalasyon|soluk alma]] esnasında etkilenen alanda [[sesler]] (hırıltılar) duyulabilir.<ref name=Clinic2011/> Etkilenen akciğerde [[Perküsyon (tıp)|Perküsyon]] azalabilir ve azalmaktan ziyade artmış [[vokal rezonasyon|vokal rezonans]] pnömoniyi [[plöral efüzyon]]dan ayırır.<ref name=BMJ06/>
===Görüntüleme===

[[File:CTpnemonia09.JPG|thumb|alt=BT ile meydana getirildiği şekliyle iç organları enine kesit halinde gösteren siyah beyaz görüntü. Burada, soldaki siyahın baştan sona siyah çubukları olan daha beyaz alan olarak görülmesi beklenir.|sağ taraflı pnömoniyi gösteren göğüs BT'si (görüntünün sol tarafı).]]

[[Göğüs radyografisi]] tanı konarken sıklıkla kullanılır.<ref name=Develop11/> Hafif hastalığı olan kişilerde görüntüleme yalnızca potansiyel komplikasyonu olan, tedaviyle iyileşmeyen veya hastalık nedeninin belirsiz olduğu kişilerde gereklidir.<ref name=Develop11/><ref name=BTS09>{{cite journal|last=Lim|first=WS|coauthors=Baudouin, SV, George, RC, Hill, AT, Jamieson, C, Le Jeune, I, Macfarlane, JT, Read, RC, Roberts, HJ, Levy, ML, Wani, M, Woodhead, MA, Pneumonia Guidelines Committee of the BTS Standards of Care, Committee|title=BTS guidelines for the management of community acquired pneumonia in adults: update 2009|journal=Thorax|date=October 2009 |volume=64 |issue=Suppl 3|pages=iii1–55|pmid=19783532|doi=10.1136/thx.2009.121434}}</ref> Kişi hastaneye yatırılmasına yetecek kadar hastaysa göğüs radyografisi tavsiye edilir.<ref name=BTS09/> Bulgular her zaman hastalığın şiddetiyle bağlantılı olmayabilir ve bulgulara bakılarak bakteriyel enfeksiyon ile viral enfeksiyon güvenilir bir şekilde ayırt edilemeyebilir.<ref name=Develop11/>

Pnömoninin röntgen sunumları [[lobar pnömoni]], [[bronkopnömoni]] (lobular pnömoni olarak da bilinir) ve [[interstisyel pnömoni]] şeklinde sınıflandırılabilir.<ref>{{cite book|last=Helms|first=editors, William E. Brant, Clyde A.|title=Fundamentals of diagnostic radiology|publisher=Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=9781608319114|pages=435|url=http://books.google.ca/books?id=o_4eoeOinNgC&pg=PA435|edition=4th ed.}}</ref> Bakteriyel, toplumdan edinilmiş pnömoni klasik olarak [[Bronkopulmoner segment|akciğer segmetel lobu]]nun birinde [[akciğer konsolidasyonu]] sergiler, bu durum lobar pnömoni olarak bilinir.<ref name=Rad07/>Ancak, bulgular değişiklik gösterebilir ve diğer pnömoni türlerinde diğer örnekler yaygındır.<ref name=Rad07/> Aspirasyon pnömonisi kendini başlıca akciğer tabanlarında ve sağ taraftaki bilateral opasiteler ile gösterir.<ref name=Rad07/> Viral pnömoni radyografileri normal, aşırı şişmiş görünebilir, bilateral düzensiz alanlara sahip olabilir veya kendini lobal konsolidasyonlu bakteriyel pnömoniye benzer şekilde gösterebilir.<ref name=Rad07/> Radyolojik bulgular hastalığın erken safhalarında, özellikle dehidratasyon varlığında mevcut olmayabilir ya da [[obezite|obez]] kişilerde veya akciğer hastalığı öyküsü olanlarda bu bulguların yorumlanması güç olabilir.<ref name=Clinic2011/> Belirsiz vakalarda [[BT taraması]] ilave bilgiler sağlayabilir.<ref name=Rad07/>

===Mikrobiyoloji===

Toplumda tedavi edilen hastalarda hastalık nedeni olan ajanın belirlenmesi masraflı değildir ve genellikle tedaviyi değiştirmez.<ref name=Develop11/> Tedaviye yanıt vermeyen kişilerde [[balgam kültürü]]nün düşünülmesi ve kronik prodüktif öksürüğü olan kişilerde ''[[Mycobacterium tuberculosis]]'' kültürünün gerçekleştirilmesi gerekir.<ref name=BTS09/> Kamu sağlığı nedeniyle salgınlarda diğer spesifik organizmalar için test yapılması tavsiye edilebilir.<ref name=BTS09/> Şiddetli hastalığa bağlı olarak hastaneye yatırılan kişilerde balgam ve [[kan kültürleri]]<ref name=BTS09/> ve bunların yanı sıra idrarın ''Legionella'' ve ''Streptococcus'' [[antijen]]leri bakımından test edilmesi tavsiye edilir.<ref name=IDSA2007/> Viral enfeksiyonlar, diğer teknikler arasından [[kültür]] veya [[polimeraz zincir reaksiyonu]](PCR) yardımıyla virüsün veya antijenlerinin saptanmasıyla doğrulanabilir.<ref name=Lancet11/> Hastalığa neden olan ajan rutin mikrobiyolojik testlerle vakaların yalnızca %15'inde belirlenir.<ref name=BMJ06/>

===Sınıflandırma===

[[Pnömonit]] akciğer [[enflamasyonu]]na dayanır; pnömoni genellikle enfeksiyona bağlı olan ancak bazen bulaşıcı olmayan ve ilave [[pulmoner konsolidasyon]] özelliği olan pnömonite dayanır.<ref>{{cite book|title=Stedman's medical dictionary.|year=2006|publisher=Lippincott Williams & Wilkins|location=Philadelphia|isbn=978-0-7817-6450-6|edition=28th}}</ref>Pnömoni çoğunlukla nerede veya nasıl edinildiğine göre sınıflandırılır: [[toplumdan edinilmiş pnömoni|toplumdan edinilmiş]],[[aspirasyon pnömonisi|aspirasyon]], [[sağlık hizmeti ilişkili pnömoni|sağlık hizmeti ilişkili]], [[hastaneden edinilmiş pnömoni|hastaneden edinilmiş]] ve [[ventilatör ilişkili pnömoni]].<ref name=Rad07>{{cite journal|last=Sharma|first=S|coauthors=Maycher, B, Eschun, G|title=Radiological imaging in pneumonia: recent innovations|journal=Current Opinion in Pulmonary Medicine|date=May 2007|volume=13|issue=3|pages=159–69|pmid=17414122|doi=10.1097/MCP.0b013e3280f3bff4}}</ref> Pnömoni ayrıca etkilenen akciğer bölgesine göre: [[lobar pnömoni]], [[bronşiyal pnömoni]] ve [[akut interstisyel pnömoni]]şeklinde sınıflandırılır;<ref name=Rad07/> veya hastalığa neden olan organizmaya göre de sınıflandırılabilir.<ref>{{cite journal|last=Dunn|first=L|title=Pneumonia: classification, diagnosis and nursing management|journal=Nursing standard (Royal College of Nursing (Great Britain) : 1987)|date=2005 June 29-July 5|volume=19|issue=42|pages=50–4|pmid=16013205}}</ref> Çocuklarda görülen pnömoni ayrıca işaret ve belirtilere göre şiddetli olmayan, şiddetli veya çok şiddetli şeklinde de sınıflandırılabilir.<ref>{{cite book|last=organization|first=World health|title=Pocket book of hospital care for children : guidelines for the management of common illnesses with limited resources.|year=2005|publisher=World Health Organization|location=Geneva|isbn=978-92-4-154670-6|page=72|url=http://books.google.com/books?id=xbkbRG5XYxsC&pg=PA72}}</ref>

===Ayırıcı tanı===

Çeşitli hastalıklar kendini pnömoniye benzer işaret ve belirtilerle gösterebilir, örneğin: [[kronik obstrüktif akciğer hastalığı]](KOAH), [[astım]], [[akciğer ödemi]], [[bronşiyektazi]], [[akciğer kanseri]] ve [[akciğer embolisi]].<ref name=BMJ06/> Pnömoninin aksine astım ve KOAH genellikle [[hırıltı]] ile, akciğer ödemi anormal [[elektorokardiyogram]] ile, kanser ve bronşiyektazi uzun süreli öksürük ile ve akciğer embolisi akut başlangıcı olan keskin göğüs ağrısı ve [[nefes darlığı]] ile kendini gösterir.<ref name=BMJ06/>

==Önleme==

Hastalığın önlenmesi [[aşı yapılmasını]], çevresel önlemleri ve diğer sağlık sorunlarının uygun biçimde tedavi edilmesini içerir.<ref name=Develop11/> Uygun önleyici önlemler global olarak başlatılsa, çocuklardaki ölüm oranının 400.000'e kadar azaltılabileceğine ve her yerde düzgün tedavi mevcut olsa çocukluk dönemi ölümlerinin bir diğer 600.000'e kadar düşürülebileceğine inanılmaktadır.<ref name=WHOPrevent2012/>

===Aşı===

[[Aşı yapılması]] hem yetişkin hem de çocuklarda belirli bakteriyel ve viral pnömonilere karşı korur. [[İnfluenza aşıları]] influenza A ve B'ye karşı iddiasız bir şekilde etkilidir.<ref name=Lancet11/><ref>{{cite journal|last=Jefferson|first=T|coauthors=Di Pietrantonj, C, Rivetti, A, Bawazeer, GA, Al-Ansary, LA, Ferroni, E|title=Vaccines for preventing influenza in healthy adults|journal=Cochrane database of systematic reviews|date=2010-07-07|issue=7|pages=CD001269|pmid=20614424|doi=10.1002/14651858.CD001269.pub4|editor1-last=Jefferson|editor1-first=Tom}}</ref>[[Hastalık Kontrolü ve Hastalık Önleme Merkezi]] (CDC) 6&nbsp;ay ve üzerindeki tüm kişilerin her yıl aşılanmasını tavsiye etmektedir.<ref>{{cite web|title=Seasonal Influenza (Flu)|url=http://www.cdc.gov/flu/|work=Center for Disease Control and Prevention|accessdate=29 June 2011}}</ref> Sağlık çalışanlarına bağışıklık kazandırılması hastalardaki viral pnömoni riskini azaltır.<ref name=IDSA2007>{{cite journal|last=Mandell|first=LA|coauthors=Wunderink, RG; Anzueto, A; Bartlett, JG; Campbell, GD; Dean, NC; Dowell, SF; File TM, Jr; Musher, DM; Niederman, MS; Torres, A; Whitney, CG; Infectious Diseases Society of, America; American Thoracic, Society|title=Infectious Diseases Society of America/American Thoracic Society consensus guidelines on the management of community-acquired pneumonia in adults|journal=Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America|date=1 March 2007 |volume=44 |issue=Suppl 2|pages=S27–72|pmid=17278083|doi=10.1086/511159}}</ref> İnfluenza salgınları meydana geldiğinde [[amantadin]] veya [[rimantadin]] gibi ilaçlar hastalığın önlenmesine yardımcı olabilir.<ref name=jefferson>{{cite journal |author=Jefferson T | coauthors = Deeks JJ, Demicheli V, Rivetti D, Rudin M |title=Amantadine and rimantadine for preventing and treating influenza A in adults|journal=Cochrane Database Syst Rev |issue=3 |pages=CD001169 |year=2004 |pmid=15266442|doi=10.1002/14651858.CD001169.pub2|editor1-last=Jefferson |editor1-first=Tom}}</ref> Oseltamiviri üreten firma bağımsız analiz çalışma verilerini yayınlamayı reddettiğinden [[zanamivir]] veya [[oseltamivir]]in etkili olup olmadıkları bilinmemektedir.<ref>{{cite journal|last=Jefferson|first=T|coauthors=Jones, MA; Doshi, P; Del Mar, CB; Heneghan, CJ; Hama, R; Thompson, MJ|title=Neuraminidase inhibitors for preventing and treating influenza in healthy adults and children|journal=Cochrane database of systematic reviews |date=18 January 2012|volume=1|pages=CD008965|doi=10.1002/14651858.CD008965.pub3|pmid=22258996|editor1-last=Jefferson|editor1-first=Tom}}</ref>

''[[Haemophilus influenzae]]'' ve ''[[Streptococcus pneumoniae]]'' bakterilerine karşı yapılan aşının kullanımını destekleyen sağlam kanıtlar bulunmaktadır.<ref name=PedNA09/> Çocukların ''Streptococcus pneumoniae'' bakterisine karşı aşılanmaları bu enfeksiyonların yetişkinlerdeki sıklığının azalmasına yol açmıştır çünkü birçok yetişkin çocuklardan enfeksiyon kapar. Yetişkinler için de [[Polisakkarit pnömokok aşısı|''Streptococcus pneumoniae'' aşısı]] mevcuttur [[invazif pnömokok hastalığı]].riskini azalttığı bulunmuştur.<ref>{{cite journal|last=Moberley|first=SA|coauthors=Holden, J, Tatham, DP, Andrews, RM|title=Vaccines for preventing pneumococcal infection in adults|journal=Cochrane database of systematic reviews|date=2008-01-23|issue=1|pages=CD000422|pmid=18253977|doi=10.1002/14651858.CD000422.pub2|editor1-last=Andrews|editor1-first=Ross M}}</ref> Pnömoniye karşı koruyucu bir etkiye destek olmak üzere bulunan diğer aşılar şunlardır: [[Boğmaca aşısı|boğmaca]], [[su çiçeği aşısı|su çiçeği]] ve [[Measles aşısı|kızamık]].<ref name=CDCPrev2012/>

===Diğer===

Hem [[sigaranın bırakılması]]<ref name=BTS09/> hem de kapalı mekanlarda odunla yemek pişirilmesinden ya da [[feçes|dışkı]]dan kaynaklanan iç mekan [[hava kirliliği]]nin azaltılması tavsiye edilir.<ref name=Develop11/><ref name=WHOPrevent2012/> Sağlıklı yetişkinlerde sigara, pnömokok pnömonisinin tek en büyük risk faktörü olarak görülmektedir.<ref name=IDSA2007/> El hijyenine dikkat edilmesi ve kola doğru öksürme de etkili bir koruyucu önlem olabilir.<ref name=CDCPrev2012/> Hasta olan kişilerin [[cerrahi maske]] takması da hastalığı önleyebilir.<ref name=IDSA2007/>

Altta yatan hastalığın (örneğin; [[HIV/AIDS]], [[diabetes mellitus]] ve [[beslenme bozukluğu]]) düzgün biçimde tedavi edilmesi pnömoni riskini azaltabilir.<ref name=WHOPrevent2012>{{cite web|title=Pneumonia (Fact sheet N°331)|url=http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs331/en/|work=World Health Organization|date=August 2012}}</ref><ref name=CDCPrev2012>{{cite web|title=Pneumonia Can Be Prevented — Vaccines Can Help|url=http://www.cdc.gov/features/Pneumonia/|work=Centers for Disease Control and Prevention|accessdate=22 October 2012}}</ref><ref>{{cite journal|last=Gray|first=DM|coauthors=Zar, HJ|title=Community-acquired pneumonia in HIV-infected children: a global perspective|journal=Current opinion in pulmonary medicine|date=May 2010|volume=16|issue=3|pages=208–16|pmid=20375782|doi=10.1097/MCP.0b013e3283387984}}</ref> 6&nbsp;aylıktan küçük çocukların yalnızca anne sütüyle beslenmeleri hastalığın hem riskini hem de şiddetini azaltır.<ref name=WHOPrevent2012/> HIV/AIDS'i olan ve CD4 sayımı 200 hücre/ul'den az olan kişilerde [[trimetoprim/sülfametoksazol]] antibiyotiği ''[[Pnömokistik pnömoni]]'riskini azaltır'<ref>{{cite journal|last=Huang|first=L|coauthors=Cattamanchi, A; Davis, JL; den Boon, S; Kovacs, J; Meshnick, S; Miller, RF; Walzer, PD; Worodria, W; Masur, H; International HIV-associated Opportunistic Pneumonias (IHOP), Study; Lung HIV, Study|title=HIV-associated Pneumocystis pneumonia|journal=Proceedings of the American Thoracic Society|date=June 2011 |volume=8|issue=3|pages=294–300|pmid=21653531|doi=10.1513/pats.201009-062WR|pmc=3132788}}</ref> ve aynı zamanda bağışıklık yetmezliği görülen ancak HIV'i olmayan kişilerde hastalığın önlenmesinde faydalı olabilir.<ref>{{cite journal |author=Green H, Paul M, Vidal L, Leibovici L |title=Prophylaxis for Pneumocystis pneumonia (PCP) in non-HIV immunocompromised patients|journal=Cochrane Database Syst Rev |volume= |issue=3 |pages=CD005590 |year=2007 |pmid=17636808|doi=10.1002/14651858.CD005590.pub2 |url= |editor1-last=Green |editor1-first=Hefziba}}</ref>

Hamile kadınların [[Grup B Streptokok]] ve ''[[Chlamydia trachomatis]]'' bakımından test edilmesi ve gerektiğinde [[antibiyotik]] tedavisinin uygulanması bebeklerde pnömoni oranını azaltır;<ref>{{cite journal|last=Taminato|first=M|coauthors=Fram, D; Torloni, MR; Belasco, AG; Saconato, H; Barbosa, DA|title=Screening for group B Streptococcus in pregnant women: a systematic review and meta-analysis|journal=Revista latino-americana de enfermagem|date=November–December 2011|volume=19|issue=6|pages=1470–8|pmid=22249684}}</ref><ref>{{cite journal|last=Darville|first=T|title=Chlamydia trachomatis infections in neonates and young children|journal=Seminars in pediatric infectious diseases|date=October 2005|volume=16|issue=4|pages=235–44|pmid=16210104|doi=10.1053/j.spid.2005.06.004}}</ref> HIV'in anneden çocuğa geçmesine yönelik koruyucu önlemler de etkili olabilir.<ref>{{cite book|title=Global Action Plan for Prevention and Control of Pneumonia (GAPP)|year=2009|publisher=World Health Organization|url=http://whqlibdoc.who.int/hq/2009/WHO_FCH_CAH_NCH_09.04_eng.pdf}}</ref>Bebeklerin ağız ve boğazlarının [[mekonyum]] ile boyalı [[amniyotik sıvı]] ile emilmesinin [[aspirasyon pnömonisi]] oranını düşürmediği bulunmuştur ve bu uygulama olası bir zarara yol açabilir,<ref name=Rog2009>{{cite journal|last=Roggensack|first=A|coauthors=Jefferies, AL; Farine, D; Basso, M; Delisle, MF; Hudon, L; Mundle, WR; Murphy-Kaulbeck, LC; Ouellet, A; Pressey, T|title=Management of meconium at birth|journal=Journal of obstetrics and gynaecology Canada : JOGC = Journal d'obstetrique et gynecologie du Canada : JOGC|date=April 2009 |volume=31|issue=4|pages=353–4, 355–7|pmid=19497156}}</ref> bu nedenle çoğunlukla bu uygulama önerilmez.<ref name=Rog2009/> Güçsüz kalınan yaşlılık döneminde iyi ağız sağlığı bakımı aspirasyon pnömonisi riskini azaltabilir.<ref>{{cite journal|last=van der Maarel-Wierink|first=CD|coauthors=Vanobbergen, JN; Bronkhorst, EM; Schols, JM; de Baat, C|title=Oral health care and aspiration pneumonia in frail older people: a systematic literature review|journal=Gerodontology|date=6 March 2012|pmid=22390255|doi=10.1111/j.1741-2358.2012.00637.x|pages=no}}</ref>

==Tedavi==

{|class="wikitable" align="right"

|-

!colspan=2| CURB-65

|-

! Symptom !! Points

|-

| '''C'''onfusion ||<center>1</center>

|-

| '''U'''rea>7&nbsp;mmol/l ||<center>1</center>

|-

| '''R'''espiratory rate>30 ||<center>1</center>

|-

| [[Blood pressure|S'''B'''P]]<90mmHg, D'''B'''P<60mmHg||<center>1</center>

|-

| Age>='''65''' ||<center>1</center>

|-

|}

Normalde oral antibiyotikler, dinlenme, basit [[analjezikler]] ve sıvılar tam çözüm için yeterlidir.<ref name=BTS09/> Ancak, diğer tıbbi hastalıkları olanlar, yaşlılar veya solumayla ilgili belirgin sorun yaşayanlar için daha ileri bir bakım gerekebilir. Belirtiler kötüleşirse, evde yapılan tedaviye rağmen pnömoni iyileşmezse ya da komplikasyonlar meydana gelirse hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir.<ref name=BTS09/> Dünya çapında, çocuklarda görülen vakaların yaklaşık olarak %7-13'ü çocukların hastaneye yatırılmasıyla sonuçlanır<ref name=Develop11/>halbuki gelişmiş ülkelerde toplumdan edinilmiş pnömonisi olan yetişkinlerin %22-24'ü hastaneye kabul edilir.<ref name=BTS09/> Yetişkinlerde hastaneye yatış ihtiyacının belirlenmesinde [[CURB-65]] puanı faydalıdır.<ref name=BTS09/> Puan 0 veya 1 ise hasta genellikle evde tedavi edilir, 2 ise hastanın hastanede kısa süreli yatırılması veya yakından takip edilmesi gerekir, 3-5 ise hastanın hastaneye yatırılması tavsiye edilir.<ref name=BTS09/> [Dispne|respiratuar distres]] izlenen veya oksijen satürasyonu %90'ın altında olan çocukların hastaneye yatırılmaları gereklidir.<ref name=PIDS11>{{cite journal|last=Bradley|first=JS|coauthors=Byington, CL, Shah, SS, Alverson, B, Carter, ER, Harrison, C, Kaplan, SL, Mace, SE, McCracken GH, Jr, Moore, MR, St Peter, SD, Stockwell, JA, Swanson, JT|title=The Management of Community-Acquired Pneumonia in Infants and Children Older Than 3 Months of Age: Clinical Practice Guidelines by the Pediatric Infectious Diseases Society and the Infectious Diseases Society of America|journal=Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America|date=2011-08-31|pmid =21880587|volume= 53|issue= 7|pages= e25–76|doi=10.1093/cid/cir531}}</ref> Pnömonide [[göğüs fizyoterapisi]]nin faydası henüz belirlenmemiştir.<ref>{{cite journal|last=Yang|first=M|coauthors=Yuping, Y, Yin, X, Wang, BY, Wu, T, Liu, GJ, Dong, BR|title=Chest physiotherapy for pneumonia in adults|journal=Cochrane database of systematic reviews |date=2010-02-17|issue= 2|pages=CD006338|pmid=20166082|doi= 10.1002/14651858.CD006338.pub2 |editor1-last=Dong|editor1-first=Bi Rong}}</ref> [[Yoğun bakım ünitesi]]ne yatırılan kişilerde [[Mekanik ventilasyon|İnvazif olmayan solunum]] faydalı olabilir.<ref>{{cite journal|last=Zhang|first=Y|coauthors=Fang, C; Dong, BR; Wu, T; Deng, JL|title=Oxygen therapy for pneumonia in adults|journal=Cochrane database of systematic reviews |date=14 March 2012|volume=3|pages=CD006607|pmid=22419316|doi=10.1002/14651858.CD006607.pub4|editor1-last=Dong|editor1-first=Bi Rong}}</ref>Çocuklarda reçetesiz [[öksürük ilacı]]nın<ref name=Chang2012>{{cite journal |author=Chang CC, Cheng AC, Chang AB |title=Over-the-counter (OTC) medications to reduce cough as an adjunct to antibiotics for acute pneumonia in children and adults |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume=2 |issue= |pages=CD006088 |year=2012 |pmid=22336815|doi=10.1002/14651858.CD006088.pub3 |editor1-last=Chang |editor1-first=Christina C}}</ref> ya da [[çinko]] kullanımının etkili olduğu bulunmamıştır.<ref>{{cite journal|last=Haider|first=BA|coauthors=Lassi, ZS; Ahmed, A; Bhutta, ZA|title=Zinc supplementation as an adjunct to antibiotics in the treatment of pneumonia in children 2 to 59 months of age|journal=Cochrane database of systematic reviews |date=5 October 2011|issue=10|pages=CD007368|pmid=21975768|doi=10.1002/14651858.CD007368.pub2|editor1-last=Bhutta|editor1-first=Zulfiqar A}}</ref>[[Mukolitik]].ilaçlar için kanıtlar yetersizdir.<ref name=Chang2012/>

===Bakteriyel ===

Bakteriyel pnömonisi olan kişilerde [[antibiyotik]]ler sonucu iyileştirir.<ref name=CochraneTx10/> Antibiyotik seçimi başlangıçta etkilenen kişinin özelliklerine bağlıdır, örneğin; yaş, altta yatan sağlık ve enfeksiyonun bulaştığı yer. İngiltere'de, [[toplumdan edinilmiş pnömoni]] için birinci basamak tedavi olarak [[amoksisilin]] ile, ve alternatif olarak [[doksisiklin]] veya [[klaritromisin]] ile yapılan [[ampirik terapi|ampirik tedavi]] önerilmektedir.<ref name=BTS09/> Toplumdan edinilimiş pnömoninin "atipik" formlarının yaygın olduğu [[Kuzey Amerika]]'da, yetişkinlerde birinci basamak poliklinik tedavisi olarak [[makrolid]]ler (örneğin; [[azitromisin]] veya [[eritromisin]]) ve doksisiklin amoksisilinin yerine geçmiştir.<ref name=EOP10/><ref name=Lutfiyya>{{cite journal |author=Lutfiyya MN | coauthors = Henley E, Chang LF, Reyburn SW |title=Diagnosis and treatment of community-acquired pneumonia |journal=Am Fam Physician |volume=73 |issue=3 |pages=442–50 |year=2006|month=February |pmid=16477891 |url=http://www.aafp.org/afp/2006/0201/p442.pdf |format=PDF}}</ref> Hafif veya orta şiddette belirtiler görülen çocuklarda amoksisilin birinci basamak tedavi olarak devam etmektedir.<ref name=PIDS11/> Yan etkileri ile ilgili endişelerden ve direnç oluşumundan, dolayısıyla fazla bir klinik yararı olmamasından dolayı komplike olmayan vakalarda [[florokinolonlar]]ın kullanımı tavsiye edilmemektedir.<ref name=EOP10/><ref>{{cite journal|last=Eliakim-Raz|first=N|coauthors=Robenshtok, E; Shefet, D; Gafter-Gvili, A; Vidal, L; Paul, M; Leibovici, L|title=Empiric antibiotic coverage of atypical pathogens for community-acquired pneumonia in hospitalized adults|journal=Cochrane database of systematic reviews |date=12 September 2012|volume=9|pages=CD004418|pmid=22972070|doi=10.1002/14651858.CD004418.pub4|editor1-last=Eliakim-Raz|editor1-first=Noa}}</ref>Tedavi süresi geleneksel olarak yedi ila on gündür ancak artan sayıda bulgularla kısa süreli tedavilerin (üç ila beş gün) de benzer şekilde etkili olduğu ileri sürülmektedir.<ref>{{cite journal |author=Scalera NM | coauthors = File TM |title=How long should we treat community-acquired pneumonia? |journal=Curr. Opin. Infect. Dis. |volume=20 |issue=2 |pages=177–81 |year=2007|month=April |pmid= 17496577|doi= 10.1097/QCO.0b013e3280555072}}</ref> [[Hastaneden edinilmiş pnömoni]] için önerilen ilaçlar üçüncü ve dördüncü jenerasyon [[sefalosporinler]], [[karbapenem]]ler, [[florokinolon]]lar, [[aminoglikozit]]ler ve [[vankomisin]]dir.<ref name=HAPGuideline>{{cite journal |author=[[American Thoracic Society]]; [[Infectious Diseases Society of America]] |title=Guidelines for the management of adults with hospital-acquired, ventilator-associated, and healthcare-associated pneumonia |journal=Am J Respir Crit Care Med |volume=171 |issue=4 |pages=388–416 |year=2005|month=February |pmid=15699079 |doi=10.1164/rccm.200405-644ST}}</ref> Bu antibiyotikler çoğu kez [[intravenöz tedavi|intravenöz]] yoldan (damar içine) verilir ve kombinasyon halinde kullanılırlar.<ref name=HAPGuideline/> Hastanede tedavi edilen hastaların %90'ından fazlası ilk verilen antibiyotiklerle düzelir.<ref name=M32/>

===Viral ===

İnfluenza virüslerinin ([[influenza A]] ve [[influenza B]]) yol açtığı [[viral pnömoni]] tedavisinde [[nöroaminidaz inhibitörleri]] kullanılabilir.<ref name=Lancet11/> [[SARS|SARS koronavirüs]], [[adenovirüs]], [[hantavirüs]] ve [[parainfluenza]] virüsü dahil olmak üzere toplumdan edinilmiş viral pnömonilerin diğer türleri için herhangi bir özel [[antiviral ilaç|antiviral]] ilaç tavsiye edilmemektedir.<ref name=Lancet11/> İnfluenza A [[rimantadin]] veya [[amantadin]] ile tedavi edilebilirken, influenza A veya B [[oseltamivir]], [[zanamivir]] veya [[peramivir]] ile tedavi edilebilir.<ref name=Lancet11/> Belirtilerin başlamasından itibaren 48 saat içerisinde kullanılmaya başlanırlarsa bu ilaçlardan en yüksek etki alınır.<ref name=Lancet11/> [[Avian influenza]] veya "kuş gribi" olarak da bilinen [[H5N1]] influenza A'nın birçok suşu rimantadin veya amantadine direnç göstermiştir.<ref name=Lancet11/> Komplikasyona neden olan bakteriyel bir enfeksiyonun göz ardı edilmesi mümkün olmadığından viral pnömonide antibiyotiklerin kullanımı bazı uzmanlarca önerilmektedir.<ref name=Lancet11/> [[İngiliz Toraks Derneği]] hafif hastalığı olan kişilere antibiyotiklerin verilmemesini tavsiye etmektedir.<ref name=Lancet11/> [[Kortikosteroid]]lerin kullanımı tartışmalıdır.<ref name=Lancet11/>

===Aspirasyon ===

Genellikle [[Kimyasal pnömonit|aspirasyon pnömoniti]] geleneksel olarak yalnızca [[aspirasyon pnömonisi]]nde endike olan antibiyotiklerle tedavi edilir.<ref name=PA2011>{{cite journal|last=Marik|first=PE|title=Pulmonary aspiration syndromes|journal=Current Opinion in Pulmonary Medicine|date=May 2011|volume=17|issue=3|pages=148–54|pmid=21311332|doi=10.1097/MCP.0b013e32834397d6}}</ref> Antibiyotik seçimi hastalık nedeni olduğundan şüphe edilen organizma ve pnömoninin toplumdan mı edinildiği yoksa hastane ortamında mı geliştiği dahil çeşitli faktörlere bağlı olacaktır. En yaygın seçenekler [[klindamisin]], [[beta-laktam antibiyotik]] ile [[metronidazol]] kombinasyonu veya [[aminoglikozit]]tir.<ref name=OConnor>

{{cite journal |author=O'Connor S |title=Aspiration pneumonia and pneumonitis |journal=Australian Prescriber |volume=26|issue=1 |year=2003 |pages=14–7 |url=http://www.australianprescriber.com/magazine/26/1/14/7}}</ref>

Aspirasyon pnömonisinde [[kortikosteroid]]ler bazen kullanılır ancak etkilerini destekleyen bulgular sınırlıdır.<ref name=PA2011/>

==Prognoz ==

Tedaviyle birlikte çoğu bakteriyel pnömoni türü 3–6&nbsp;gün içerisinde stabil hale gelir.<ref name=Behera2010>{{cite book|last=Behera|first=D.|title=Textbook of pulmonary medicine|year=2010|publisher=Jaypee Brothers Medical Pub.|location=New Delhi|isbn=9788184487497|pages=296–297|url=http://books.google.ca/books?id=0TbJjd9eTp0C&pg=PA296|edition=2nd}}</ref> Çoğu belirtinin giderilmesi genellikle birkaç haftayı alır.<ref name=Behera2010/> Röntgen bulguları genellikle dört hafta içerisinde bilgi sağlar ve ölüm oranı düşüktür (%1'den az).<ref name=Clinic2011/><ref name=C6/> Yaşlılarda veya diğer akciğer sorunu olan kişilerde iyileşme 12&nbsp;haftadan uzun sürebilir.<!-- <ref name=Clinic2011/> --> Hastaneye yatırılması gereken kişilerde ölüm oranı %10 kadar yüksek olabilir ve yoğun bakım gereken hastalarda bu oran %30-50'ye çıkabilir.<ref name=Clinic2011/> Pnömoni ölüme yol açan en yaygın [[nozokomiyal enfeksiyon|hastaneden edinilmiş enfeksiyon]]dur.<ref name=M32>Murray and Nadel (2010). Chapter 32.</ref> Antibiyotiklerin görülmesinden önce hastaneye yatırılan hastalardaki ölüm oranı genellikle %30'dur.<ref name=EBMED05/>

Özellikle yaşlılarda ve altta yatan sağlık sorunu olan kişilerde komplikasyonlar meydana gelebilir..<ref name=C6/> Diğerlerinin yanı sıra bu komplikasyonlar [[ampiyem]], [[akciğer absesi]], [[bronşiolit obliterans]], [[akut respiratuar distres sendromu]], [[sepsis]] ve altta yatan sağlık sorunlarının kötüleşmesini içerir.<ref name=C6>Cunha (2010). Pages6-18.</ref>

===Klinik tahmin kuralları ===

Pnömonide sonuçlarla ilgili daha tarafsız bir şekilde tahminde bulunmak üzere klinik tahmin kuralları geliştirilmiştir.<ref name=M32/> Bu kurallar çoğunlukla kişinin hastaneye yatırılıp yatırılmayacağına karar vermede kullanılır.<ref name=M32/>

* [[Pnömoni şiddeti indeksi]] (veya ''PSI Puanı'')<ref name=M32/>

* [[CURB-65]] puanı için belirtilerin şiddeti, altta yatan hastalıklar ve yaş dikkate alınır<ref>{{cite journal|last=Rello|first=J|title=Demographics, guidelines, and clinical experience in severe community-acquired pneumonia.|journal=Critical care (London, England)|year=2008|volume=12 Suppl 6|pages=S2|pmid=19105795}}</ref>

===Plöral efüzyon, ampiyem ve abse ===
[[File:Pleural effusion.jpg|thumb|alt=Yatay uzanan göğsü gösteren bir röntgen. Sağ akciğer olan alttaki siyah alan daha küçüktür ve altında pulmoner efüzyonu gösteren beyaz bir alan bulunmaktadır. Bunların büyüklüklerine işaretleyen kırmızı oklar bulunmaktadır.|[[Plöral efüzyon]]: göğüs röntgeninde görüldüğü şekilde. A oku sağ göğüsteki sıvı katmanlanmasını göstermektedir. B oku sağ akciğerin genişliğini göstermektedir. Akciğer etrafında sıvı toplanması sonucu akciğer hacmi azalmıştır.]]

Pnömonide, [[plöral kavite|akciğerin çevresindeki boşluk]]ta [[plöral efüzyon|sıvı birikimi]] meydana gelebilir.<ref name=Yu2011>{{cite journal|last=Yu|first=H|title=Management of pleural effusion, empyema, and lung abscess.|journal=Seminars in interventional radiology|date=2011 Mar|volume=28|issue=1|pages=75–86|pmid=22379278}}</ref> Bazen, mikroorganizmalar bu sıvıya enfeksiyon bulaştırıp [[plöral ampiyem|ampiyem]]e neden olurlar.<ref name=Yu2011/> Ampiyemi daha yaygın basit [[parapnömonik efüzyon]]dan ayırmak için, bir iğne yardımıyla sıvı alınıp ([[torasentez]]) incelenebilir.<ref name=Yu2011/> Torasentezle ampiyem bulgusuna rastlanırsa sıvının tamamen boşaltılması gerekir ve bu işlem için genellikle [[göğüs tüpü|drenaj kateteri]] kullanılır.<ref name=Yu2011/> Şiddetli ampiyem vakalarında, [[Dekortikasyon|ameliyat]] gerekli olabilir.<ref name=Yu2011/> Antibiyotikler plöral boşluğa kolayca geçemediklerinden enfeksiyonlu sıvı boşaltılmazsa enfeksiyon devam edebilir. Sıvı steril (mikropsuz) ise, yalnızca belirtilere neden olması ya da giderilememesi durumunda boşaltılması gerekir.<ref name=Yu2011/>

Nadiren, akciğerdeki bakteriler [[akciğer absesi]] denen enfeksiyonlu sıvı kesesi oluşturur.<ref name=Yu2011/> Akciğerdeki bu abseler genellikle röntgende görülebilir ancak tanının doğrulanması için çoğunlukla göğüs BT taraması gerekir.<ref name=Yu2011/>Abseler normalde [[aspirasyon pnömonisi]]nde oluşur ve çoğunlukla değişik türde bakterileri içerir. Akciğer absesinin tedavisinde genellikle uzun süre kullanılan antibiyotikler yeterlidir fakat bazen abse [[ameliyat|cerrah]] ya da [[Girişimsel radyoloji|radyoloji uzmanı]].tarafından boşaltılmalıdır. <ref name=Yu2011/>

===Solunum ve dolaşım yetmezliği ===
Pnömoni, enfeksiyon ve enflamatuvar yanıtın sonucu olan [[akut solunum sıkıntısı sendromu]]nu (ARDS) tetikleyerek solunum yetmezliğine neden olabilir.<!-- <ref name=M31/> --> Akciğer hızla sıvıyla dolar ve sertleşir.<!-- <ref name=M31/> --> Alveolar sıvıya bağlı olarak oksijeni çıkaran şiddetli güçlüklerle birlikte meydana gelen bu sertlik durumunda, kişinin sağ kalması için uzun süreli [[mekanik ventilasyon]] gerekebilir.<ref name=M31/>

[[Sepsis]] olası bir pnömoni komplikasyonudur ancak normalde yalnızca zayıf bağışıklığı olan kişilerde ya da [[hiposplenizm]] durumunda meydana gelir.<!-- <ref name=C250/> --> En yaygın görülen organizmalar ''Streptococcus pneumoniae'', ''Haemophilus influenzae'' ve ''Klebsiella pneumoniae'''dir.<!-- <ref name=C250/> --> Diğer belirti nedenleri [[miyokard enfarktüsü]] ya da [[pulmoner embolizm]] gibi düşünülmelidir.<ref name=C250>Cunha (2010). Pages 250-251.</ref>

==Epidemiyoloji ==
[[File:Lower respiratory infections world map - DALY - WHO2004.svg|thumb|225px|alt=Afrika'da koyu kırmızı, Asya ve Güney Amerika'nın bir kısmında turuncu ve Avrupa ve Kuzey Amerika'da sarı rengin olduğu dünya haritası|[[Yaş ayarlaması|Yaşın standart hale getirildiği]] ölüm oranı: 2004'te 100,000&nbsp;kişi başına [[alt solunum yolları enfeksiyonu]].<ref>{{cite web|url=http://www.who.int/healthinfo/global_burden_disease/estimates_country/en/index.html |title=WHO Disease and injury country estimates |year=2004 |publisher = [[World Health Organization]] (WHO) |accessdate=11 November 2009}}</ref>
{{legend|#b3b3b3|no data}}
{{legend|#ffff65|<100}}
{{legend|#fff200|100–700}}
{{legend|#ffdc00|700–1400}}
{{legend|#ffc600|1400–2100}}
{{legend|#ffb000|2100–2800}}
{{legend|#ff9a00|2800–3500}}
{{legend|#ff8400|3500–4200}}
{{legend|#ff6e00|4200–4900}}
{{legend|#ff5800|4900–5600}}
{{legend|#ff4200|5600–6300}}
{{legend|#ff2c00|6300–7000}}
{{legend|#cb0000|>7000}}
]]
Pnömoni, yılda yaklaşık olarak 450&nbsp;milyon kişiyi etkileyen ve dünyanın her yerinde meydana gelebilen yaygın bir hastalıktır.<ref name=Lancet11>{{cite journal|last=Ruuskanen|first=O|coauthors=Lahti, E, Jennings, LC, Murdoch, DR|title=Viral pneumonia|journal=Lancet|date=2011-04-09|volume=377|issue=9773|pages=1264–75|pmid=21435708|doi=10.1016/S0140-6736(10)61459-6}}</ref>Tüm yaş gruplarındaki başlıca ölüm nedenidir ve yılda 4&nbsp;milyon ölüme yol açar (dünyadaki toplam ölümün %7'si).<ref name=Lancet11/><ref name=CochraneTx10/> Bu oranlar beş yaş altı çocuklarda ve 75&nbsp;yaş üstü erişkinlerde daha yüksektir.<ref name=Lancet11/> [[Gelişmekte olan ülkeler]]de [[gelişmiş ülkeler]]e oranla yaklaşık beş kat daha sık meydana gelir. <ref name=Lancet11/> Yaklaşık 200&nbsp;milyon vakanın sorumlusu viral pnömonidir.<ref name=Lancet11/> Amerika Birleşik Devletlerinde pnömoni, 2009 itibariyle başlıca 8. ölüm nedenidir<sup></sup>.<ref name=Clinic2011>{{cite journal|last=Nair|first=GB|coauthors=Niederman, MS|title=Community-acquired pneumonia: an unfinished battle|journal=The Medical clinics of North America|date=November 2011|volume=95|issue=6|pages=1143–61|pmid=22032432|doi=10.1016/j.mcna.2011.08.007}}</ref>

===Çocuklar ===
2008'de, yaklaşık 156&nbsp;milyon çocukta pnömoni görülmüştür (151&nbsp;milyonu gelişmekte olan ülkelerde ve 5&nbsp;milyonu gelişmiş ülkelerde).<ref name=Lancet11/> %95'i gelişmekte olan ülkelerde meydana gelen 1,6&nbsp;milyon ölüme ya da beş yaş altı çocuklardaki ölümlerin %28-34'e neden olmuştur.<ref name=Lancet11/><ref name=Develop11>{{cite journal|last=Singh|first=V|coauthors=Aneja, S|title=Pneumonia — management in the developing world|journal=Paediatric respiratory reviews|date=March 2011 |volume=12|issue=1|pages=52–9|pmid=21172676|doi=10.1016/j.prrv.2010.09.011}}</ref>Hastalık yükünün en fazla olduğu ülkeler: Hindistan (43&nbsp;milyon), Çin (21&nbsp;milyon) ve Pakistan (10&nbsp;milyon).<ref>{{cite journal|last=Rudan|first=I|coauthors=Boschi-Pinto, C, Biloglav, Z, Mulholland, K, Campbell, H|title=Epidemiology and etiology of childhood pneumonia|journal=Bulletin of the World Health Organization|date=May 2008|volume=86|issue=5|pages=408–16|pmid=18545744|doi=10.2471/BLT.07.048769|pmc=2647437}}</ref> [[Düşük gelirli ülkeler]]deki çocuklarda görülen başlıca ölüm nedenidir.<ref name=Lancet11/><ref name=CochraneTx10>{{cite journal |author=Kabra SK |coauthors = Lodha R, Pandey RM |title=Antibiotics for community-acquired pneumonia in children |journal=Cochrane Database Syst Rev |volume=3 |issue= 3|pages=CD004874 |year=2010 |pmid=20238334 |doi=10.1002/14651858.CD004874.pub3 |editor1-last=Kabra|editor1-first=Sushil K }}</ref> Bu ölümlerin çoğu [[neonatal|yenidoğan]] döneminde meydana gelir. [[Dünya Sağlık Örgütü]], yenidoğan bebeklerde görülen üç ölümden birinin pnömoniye bağlı olduğunu tahmin etmektedir.<ref name=garenne>{{cite journal|author=Garenne M | coauthors = Ronsmans C, Campbell H |title=The magnitude of mortality from acute respiratory infections in children under 5 years in developing countries |journal=World Health Stat Q |volume=45 |issue=2–3 |pages=180–91 |year=1992|pmid=1462653 }}</ref> Pnömoniye neden olan bakteriler için piyasada etkili bir aşı var olduğundan, bu ölümlerin yaklaşık olarak yarısı teorik olarak önlenebilir.<ref>{{cite journal |author=WHO |title=Pneumococcal vaccines. WHO position paper|journal=Wkly. Epidemiol. Rec. |volume=74 |issue=23 |pages=177–83 |year=1999 |pmid=10437429 }}</ref>
==Tarihçe ==
[[Image:WPA Pneumonia Poster.jpg|thumb|alt=ortasında köpek balığı olan bir poster A poster with a shark in the middle of it which reads "Pnömoni, Kılavuz Balığı olan Yaygın Soğuk Algınlığının Öncülük Ettiği Köpek Balığını Yiyen bir İnsan İzlenimi Bırakır"|sol taraf|[[İş Gelişimi İdaresi|WPA]] posteri, 1936/1937]]

İnsanlık tarihi boyunca pnömoni yaygın görülen bir hastalık olmuştur.<ref name=History03>{{cite book|last=al.]|first=Ralph D. Feigin ... [et|title=Textbook of pediatric infectious diseases|year=2003|publisher=W. B. Saunders|location=Philadelphia|isbn=978-0-7216-9329-3|page=299|edition=5th|url=http://books.google.com/books?id=G6k0tpPMRsIC&pg=PA299}}</ref> Belirtiler [[Hipokrat]] (MÖ 460 – 370) tarafından tanımlanmıştır:<ref name=History03/>"Buna bağlı olarak peripnömoni ve plöritik hastalıklar görülecektir: Ateş akutsa, her iki tarafta da ağrı varsa, ya da her iki durum da söz konusuysa, soluk verme olursa, öksürük olursa, çıkan balgam sarı ya da kurşun renginde ise ya da koyu, köpüklü ve kırmızı ise ya da yaygın olandan farklı bir özelliği varsa... Pnömoni son mertebesindeyken, kişi arındırılmamışsa durum tedavi edilebilir değildir ve nefes darlığı varsa, idrarı koyu ve keskinse, boyun ve baş kısmı terliyorsa, ki bu gibi terlemeler kötüdür, boğulma, hırıltı ve hastalığın şiddeti ilerliyorsa ve üstünlüğü elde ediyorsa durum kötüdür."<ref name=hippo>Hippocrates ''On Acute Diseases'' [[s:On Regimen in Acute Diseases|wikisource link]]</ref> Ancak, Hipokrat pnömoniden "eski uygarlıkların adlandırdığı" bir hastalık olarak bahsetmektedir. Ayrıca, cerrahi ampiyem drenajını da bildirmiştir. [[Maimonides]] (MÖ 1135–1204) şu şekilde gözlemlemiştir: "Pnömonide meydana gelen ve her zaman görülen temel belirtiler şöyledir: akut ateş, yan tarafta batıcı [[plöritik]] ağrı, kısa ve hızlı soluklar, tırtıklı [[nabız]] ve öksürük."<ref name=maimo>Maimonides, ''Fusul Musa'' ("''Pirkei Moshe''").</ref> Bu klinik tanımlama modern kitaplarda bulunanlarla oldukça benzerdir ve [[Orta Çağ]]dan 19. yüzyıla kadar olan tıbbi bilgi derecesini yansıtmaktadır<sup></sup>.

[[Edwin Klebs]], 1875'de pnömoniden ölen kişilerin hava yollarında bakterileri gözlemleyen ilk kişidir.<ref name=klebs>{{cite journal |author=Klebs E |title=Beiträge zur Kenntniss der pathogenen Schistomyceten. VII Die Monadinen|journal=Arch. Exptl. Pathol. Parmakol. |volume=4 |issue=5/6 |pages=40–488 |date=1875-12-10}}</ref> Yaygın iki bakteriyel neden olan ''Streptococcus pneumoniae'' ve ''Klebsiella pneumoniae'''yı tanımlayan ilk çalışma [[Carl Friedländer]]<ref name=fried>{{cite journal |author=Friedländer C |title=Über die Schizomyceten bei der acuten fibrösen Pneumonie |journal=Virchow's Arch pathol. Anat. U. Physiol. |volume=87 |issue=2 |pages=319–324 |date=1882-02-04|doi=10.1007/BF01880516}}</ref> ve [[Albert Fränkel (1848-1916)|Albert Fränkel]]<ref name=fraenkel>{{cite journal|author=Fraenkel A |title=Über die genuine Pneumonie, Verhandlungen des Congress für innere Medicin |journal=Dritter Congress|volume=3 |pages=17–31 |date=1884-04-21}}</ref> tarafından, sırasıyla, 1882 ve 1884 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Friedländer'ın ilk çalışmasıyla, günümüzde halen bakterilerin tanımlanması ve kategorize edilmesinde kullanılan bir temel laboratuvar testi olan [[Gram boyama|Gram boya]] tanıtılmıştır. [[Christian Gram]]'ın 1884 yılındaki prosedürü açıklayan makalesi iki bakterinin ayrıştırılmasına yardımcı olmuş ve pnömoniye birden fazla bakterinin yol açabileceğini göstermiştir.<ref name=gram>{{cite journal |author=Gram C |title=Über die isolierte Färbung der Schizomyceten in Schnitt- und Trocken-präparaten |journal=Fortschr. Med |volume=2 |issue=6 |pages=185–9|date=1884-03-15}}</ref>

"Modern tıbbın babası" olarak bilinen Sir [[William Osler]] pnömoninin neden olduğu ölüm ve sakatlığı değerlendirmiş ve pnömoniyi, o zamanlardaki başlıca ölüm nedenlerinden biri olan [[tüberküloz]]a yetiştiği için, 1918'de "ölüm adamlarının kaptanı" olarak tanımlamıştır. Bu ifade aslında [[John Bunyan]] tarafından "tüketim"le (tüberküloz) ilişkili olarak uydurulmuştur.<ref>{{cite book|last=al.]|first=edited by J.F. Tomashefski, Jr ... [et|title=Dail and Hammar's pulmonary pathology.|year=2008|publisher=Springer|location=New York|isbn=978-0-387-98395-0|page=228|url=http://books.google.com/books?id=j-eYLc1BA3oC&pg=PA228|edition=3rd}}</ref><ref>{{cite book |author=William Osler, Thomas McCrae |title=The principles and practice of medicine: designed for the use of practitioners and students of medicine |publisher=D. Appleton |year=1920 |page=78|edition=9th

|quote=[http://books.google.com/books?lr=&id=JLTgoEc9QOAC&q=Captain+of+the+Men+of+Death&pgis=1#search_anchor One of the most widespread and fatal of all acute diseases, pneumonia has become the "Captain of the Men of Death," to use the phrase applied by John Bunyan to consumption.]}}</ref> Daha yavaş ve daha ağrılı ölüm şekilleri olmasına rağmen pnömoniye bağlı ölüm çoğunlukla hızlı ve ağrısız olduğundan, Osler de pnömoniyi "yaşlı adamın arkadaşı" olarak tanımlamıştır.<ref name=EBMED05>{{cite journal|last=Ebby|first=Orin|title=Community-Acquired Pneumonia: From Common Pathogens To Emerging Resistance|journal=Emergency Medicine Practice|year=2005|month=Dec|volume=7|issue=12|url=https://www.ebmedicine.net/topics.php?paction=showTopic&topic_id=118}}</ref>

1900'lerdeki çeşitli gelişmeler pnömonisi olan kişilerde görülen sonuçları düzeltmiştir. 20. yüzyılda [[penisilin]] ve diğer antibiyotiklerin, modern cerrahi tekniklerin ve yoğun bakımın gelişiyle, gelişmiş ülkelerde %30' yaklaşan pnömoni kaynaklı ölüm hızla düşmüştür. <sup></sup> Bebeklerin ''[[Haemophilus influenzae]]''tip B'ye karşı aşılanması 1988 yılında başlamış ve kısa bir süre içerisinde vaka oranında dramatik bir düşüşe yol açmıştır.<ref name=adams>{{cite journal |author=Adams WG| coauthors = Deaver KA, Cochi SL, ''et al.'' |title=Decline of childhood Haemophilus influenzae type B (Hib) disease in the Hib vaccine era |journal=JAMA |volume=269 |issue=2 |pages=221–6 |year=1993 |month=January |pmid=8417239|doi=10.1001/jama.269.2.221}}</ref> Yetiştinlerin ''Streptococcus pneumoniae'' bakterisine karşı aşılanması 1977, çocukların aşılanması 2000 yılında başlamış ve benzer bir düşüşe neden olmuştur.<ref name=whit>{{cite journal |author=Whitney CG | coauthors = Farley MM, Hadler J,''et al.'' |title=Decline in invasive pneumococcal disease after the introduction of protein-polysaccharide conjugate vaccine|journal=N. Engl. J. Med. |volume=348 |issue=18 |pages=1737–46 |year=2003 |month=May |pmid=12724479 |doi=10.1056/NEJMoa022823}}</ref>

==Toplum ve kültür ==

Gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek hastalık yükü ve gelişmiş ülkelerdeki nispeten düşük hastalık farkındalığına bağlı olarak, küresel sağlık toplumu 12<sup></sup> Kasım gününü, ilgili vatandaş ve politikacıların hastalığa karşı harekete geçmesini sağlayacak [[Dünya Pnömoni Günü]] ilan etmiştir.<ref>{{cite web|title=World Pneumonia Day Official Website|url=http://worldpneumoniaday.org/|work=World Pneumonia Day Official Website|publisher=Fiinex|accessdate=13 August 2011}}</ref> Toplumdan edinilmiş pnömoninin küresel ekonomik maliyetinin $17&nbsp;milyar olduğu tahmin edilmektedir.<ref name=Clinic2011/>

==Referanslar ==

{{reflist|30em}}

'''Kaynakça'''

* {{cite book|first=John F. Murray|title=Murray and Nadel's textbook of respiratory medicine.|year=2010|publisher=Saunders/Elsevier|location=Philadelphia, PA|isbn=1416047107|edition=5th}}

*{{cite book|last=Cunha|first=edited by Burke A.|title=Pneumonia essentials|year=2010|publisher=Physicians' Press|location=Sudbury, MA|isbn=0763772208|edition=3rd ed.|url=http://books.google.ca/books?id=VVgmFAbnrUgC&printsec=frontcover}}

==Dış bağlantılar==

{{Link FA|fi}}

{{Link GA|ca}}

{{Link FA|ml}}

[[am:ኒሞንያ]]

[[ar:ذات الرئة]]

[[an:Pneumonía]]

[[az:Ağciyər iltihabı]]

[[bn:নিউমোনিয়া]]

[[be:Пнеўманія]]

[[be-x-old:Пнэўманія]]

[[bg:Пневмония]]

[[bs:Upala pluća]]

[[ca:Pneumònia]]

[[cs:Zápal plic]]

[[cy:Niwmonia]]

[[da:Lungebetændelse]]

[[pdc:Bruschtfiewer]]

[[de:Lungenentzündung]]

[[dv:ނިއުމޯނިޔާ]]

[[et:Kopsupõletik]]

[[el:Πνευμονία]]

[[es:Neumonía]]

[[eo:Pneŭmonito]]

[[eu:Pneumonia]]

[[fa:سینه‌پهلو]]

[[fr:Pneumonie franche lobaire aiguë]]

[[fy:Longûntstekking]]

[[gl:Pneumonía]]

[[ko:폐렴]]

[[hi:निमोनिया]]

[[hr:Pneumonija]]

[[io:Pulmonito]]

[[id:Radang paru-paru]]

[[is:Lungnabólga]]

[[it:Polmonite]]

[[he:דלקת ריאות]]

[[kk:Пневмония]]

[[rn:Umusonga]]

[[ku:Sîyê sokan]]

[[la:Pneumonia]]

[[lv:Pneimonija]]

[[lb:Longenentzündung]]

[[lt:Plaučių uždegimas]]

[[hu:Tüdőgyulladás]]

[[mk:Пневмонија]]

[[ml:ന്യുമോണിയ]]

[[mr:न्युमोनिया]]

[[ms:Paru-paru berair]]

[[nl:Longontsteking]]

[[ne:न्युमोनिया]]

[[new:निमोनिया]]

[[ja:肺炎]]

[[no:Lungebetennelse]]

[[nn:Lungebetennelse]]

[[oc:Pneumonia]]

[[or:ନିମୋନିଆ]]

[[pnb:نمونیہ]]

[[ps:نېمونيا]]

[[km:ជម្ងឺរលាកទងសួត]]

[[pl:Zapalenie płuc]]

[[pt:Pneumonia]]

[[ro:Pneumonie]]

[[ru:Пневмония]]

[[sq:Pneumonia]]

[[scn:Purmunìa]]

[[si:නියුමෝනියාව]]

[[simple:Pneumonia]]

[[sk:Pneumónia]]

[[sl:Pljučnica]]

[[sr:Упала плућа]]

[[sh:Upala pluća]]

[[fi:Keuhkokuume]]

[[sv:Lunginflammation]]

[[tl:Pulmonya]]

[[ta:நுரையீரல் அழற்சி]]

[[te:న్యుమోనియా]]

[[th:ปอดบวม]]

[[uk:Пневмонія]]

[[ur:نمونیہ]]

[[vi:Viêm phổi]]

[[wa:Peumoneye]]

[[war:Pulmonya]]

[[wuu:肺炎]]

[[yi:לונגען אנטצינדונג]]

[[bat-smg:Plautiu oždegėms]]

[[zh:肺炎]]

<!-- Old article-->

----
<!-- Old article-->

----
{{kaynaksız}}
{{kaynaksız}}


Sayfanın 14.18, 31 Temmuz 2014 tarihindeki hâli

Şablon:TıpUyarı

Pnömoni
A chest X-ray showing a very prominent wedge-shaped bacterial pneumonia in the right lung.
UzmanlıkGöğüs hastalıkları, enfeksiyon hastalıkları Bunu Vikiveri'de düzenleyin

Pnömoni (Zatürre) , öncelikli olarak alveoller olarak bilinen mikroskobik hava keselerini etkileyen bir akciğer inflamatuardurumudur.[1][2] Genellikle, virüsler veya bakteri ve daha az yaygın diğer mikroorganizmaların enfeksiyonu, bazı ilaçlar ve otoimmün hastalıklar gibi diğer durumlardan kaynaklanır.[1][3]

Tipik belirtiler arasında öksürük, göğüs ağrısı, ateş, ve nefes darlığı yer alır.[4] Tanıaraçları arasında x-ışınları ve balgam kültürü bulunur. Bazı tür pnömonileri önlemek için aşılar mevcuttur. Tedavisi altta yatan sebebe bağlıdır. Bakteriyel olduğu farz edilen pnömoni, antibiyotikler ile tedavi edilir. Pnömoni ciddi ise, hastalığa yakalanan kişi genellikle hastaneye yatırılır.

Her yıl, pnömoni yaklaşık 450 milyon kişiyi yani dünya toplamının yüzde yedisini etkiler ve yaklaşık 4 milyon ölümle sonuçlanır. Pnömoni, 19. yüzyılda William Osler tarafından "the captain of the men of death" (ölüm erlerinin lideri) olarak görülmüş olsa da,[5] 20. yüzyılda antibiyotik terapisi ve aşıların gelişiyle sağkalımda iyileşmeler görülmüştür.[6]Bununla birlikte, gelişmekte olan ülkelerde, çok yaşlı, çok genç ve kronik hastalarda pnömoni önde gelen bir ölüm nedeni olmayı sürdürüyor.[6][7]

Belirtiler ve semptomlar

Symptoms frequency[8]
Symptom Frequency
Cough
79–91%
Fatigue
90%
Fever
71–75%
Shortness of breath
67–75%
Sputum
60–65%
Chest pain
39–49%
Pnömaninin başlıca belirtilerini gösteren bir insan vücudu diyagramı
Bulaşıcı pnömoninin başlıca belirtileri

Bulaşıcı pnömoniye sahip kişilerde balgamlı öksürük ve ateş ile beraber titremeli üşümeler,nefes darlığı, derin nefes esnasında şiddetli veya saplanıcı türde göğüs ağrısı ve artmış solunum oranı görülür.[9] Yaşlılarda, konfüzyon en belirgin belirti olabilir.[9] Beş yaşın altındaki çocuklarda görülen belirgin bulgu ve belirtiler ateş, öksürük ve hızlı veya güç sollumadır. [10]

Ateş, birçok diğer yaygın hastalıkta da görüldüğü için özgün değildir ve ağır seyirli hastalık veya malnütrisyon sahibi kişilerde görülmeyebilir. Ayrıca, öksürük iki aydan küçük çocuklarda çoğunlukla görülmez.[10] Daha şiddetli bulgu ve belirtiler arasında mavi renkli deri, azalmış susuzluk, kasılmalar, ısrarcı kusma, aşırı yüksek vücut ısısı veya azalmış bilinç seviyesi bulunabilir.[10][11]

Bakteriyel ve viral pnömonilerde de genellikle benzer belirtiler bulunur. [12] Bazı nedenler klasik ancak spesifik olmayan klinik özellikler ile ilişkilendirilirler.Legionella kaynaklı pnomani, karın ağrısı, diyare veya konfüzyon ile ortaya çıkarken,[13] Pnömokok kaynaklı pnömoni pas rengi balgam ile ilişkilendirilir [14] ve Klebsiella kaynaklı pnömonide “kuşüzümü jeli” olarak tanımlanan kanlı balgam görülebilir.[8] Kanlı balgam (hemoptisisolarak bilinir) tüberküloz, Gram-negatif pnömoni ve akciğer apsesinin yanı sıra daha yaygın olarak akut bronşit ile de ortaya çıkabilir.[11] Mikoplazma pnömoni, boyundaki lenf bezlerinin şişmesi, eklem ağrısı, veya bir orta kulak iltihabı ile ilişkili olarak ortaya çıkabilir.[11] Viral pnömoni, bakteriyel pnömoniye oranla daha yaygın olarak hırıltılı solunum ortaya çıkar.[12]

Sebep

Siyah arka planda üç beyaz nesne
Streptococcus pneumoniae bakterisi, pnömoninin yaygın nedenlerinden biridir. elektron mikroskobu

resimlenmiş Pnömokok.

Pnömoni, öncelikle bakteri veya virüslerden ve daha az yaygın olarak mantarlar ve parazitlerden kaynaklanan enfeksiyonlara bağlıdır. Tanımlanmış 100 türden fazla enfeksiyon ajanı olmasına rağmen yalnızca birkaçı vakaların büyük çoğunluğundan sorumludur. Hem virüsler hem de bakteriler ile birleşmiş enfeksiyonlar çocuklardaki enfeksiyonların %45’e kadarında ve yetişkinlerdeki enfeksiyonların %15’e kadarında ortaya çıkabilir. [6] Dikkatli yapılan testlere rağmen neden olan ajanlar vakaların yaklaşık yarısında izole edilemeyebilir.[15]

Pnömoni terimi bazen daha yaygın olarak akciğerlerin inflamasyonu ile sonuçlanan herhangi bir durum (örneğin, otoimmün hastalıklar, kimyasal yanıklar veya ilaç reaksiyonlarından kaynaklanan) için kullanılabilir; ancak, bu inflamasyon daha doğru olarak pnömonit olarak adlandırılır.[16][17] Tarih boyunca, bulaşıcı ajanlar, farz edilen görünüşlerine dayanarak “tipik” ve “atipik” olarak ikiye ayrılmıştır. Ancak kanıtlar bu ayrımı desteklemediği için artık belirtilmemektedir. [18]

Pnömoniye yatkınlaştıran koşullar ve risk faktörleri arasında sigara içmek, bağışıklık yetmezliği, alkolizm, kronik obstrüktif pulmoner hastalık, kronik böbrek hastalığı ve karaciğer hastalığı yer alır.[11] Proton pompa inhibitörü veya H2 blokerleri gibi asit bastırıcı ilaçların kullanımı, artmış pnömoni riski [19] ile ilişkilendirilir. Yaşlılık da pnömoniye yatkınlaştırır.[11]

Bakteriler

Bakteriler, toplum kökenli pnömoninin (CAP) en yaygın nedenlerinden biridir ve Streptococcus pneumoniae, vakaların yaklaşık %50’sinde izole edilir.[20][21] Diğer yaygın olarak izole edilen bakteriler arasında bulunanlar: vakaların yüzde 20’sinde Haemophilus influenzae, yüzde 13’ünde Chlamydophila pneumoniae ve %3’ünde Mycoplasma pneumoniae;[20] Staphylococcus aureus; Moraxella catarrhalis; Legionella pneumophila ve Gram-negatif basil.[15] Streptococcus pneumoniae (DRSP) ve methicillin-resistant Staphylococcus aureus(MRSA) dahil olmak üzere yukarıdaki enfeksiyonların birtakım ilaca dirençli türleri giderek daha da yaygınlaşıyor. [11]

Risk faktörlerinin bulunması organizmaların yayılmasını kolaylaştırır.[15] Alkolizm 'Streptococcus pneumoniae, aneorob mikroorganizmalar ve Mycobacterium tuberculosis ile ilişkilendirilir; sigara içmek Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae, Moraxella catarrhalis, ve Legionella pneumophila’nin etkilerini kolaylaştırır. Kuşlara maruziyet, Chlamydia psittaci ile; çiftlik hayvanlarına maruziyet Coxiella burnetti; mide içeriğinin aspirasyonu aneorob mikroorganizmalar ile; ve cystic fibrosis Pseudomonas aeruginosa ve Staphylococcus aureus ile ilişkilendirilir.[15]Streptococcus pneumoniae kışın daha yaygındır,[15] ve büyük miktarda aneorob mikroorganizma soluyan kişilerde kuşkulanılmalıdır.[11]

Virüsler

Virüsler, pnömoni vakalarının yetişkinlerde yaklaşık üçte birinin[6] ve çocuklarda %15’inin[22] sebebidir. Yaygın bulaştırıcı ajanlar arasında rinovirüsler, koronavirüsler, influenza virüsü,respiratuar sinsityal virüs (RSV), adenovirüs ve parainfluenza bulunur.[6][23] Herpes simplex virüsü, yenidoğanlar, kanserli kişiler, transplant alıcıları ve ciddi yanıklara sahip kişiler gibi gruplar dışında nadiren pnömoniye neden olur. [24] Organ nakli uygulanan veya bağışıklık yetmezliği olan kişiler yüksek oranda sitomegalovirüs pnömoni gösterir.[22][24] Viral enfeksiyonlara sahip kişiler, özellikle diğer sağlık sorunları mevcut olduğunda, ikinci olarak Streptococcus pneumoniae, Staphylococcus aureus, veyaHaemophilus influenzae bakterisi ile infekte olabilir.[11][22] Farklı virüsler yılın farklı dönemlerinde çoğunlukta olur. Örneğin, influenza döneminde influenza tüm viral vakaların yarısından fazlasının nedeni olabilir. [22] Hantavirus ve koronavirüs dahil olmak üzere diğer virüslerin de salgını zaman zaman ortaya çıkar .[22]

Mantarlar

Mantar pnömonisi yaygın değildir ancak AIDS, bağışıklık sistemini baskılayıcı ilaçlar veya diğer tıbbi sorunlar nedeniyle zayıflamış bağışıklık sistemine sahip kişilerde daha yaygın olarak ortaya çıkabilir.[15][25] Genellikle Histoplasma capsulatum, blastomiçes, Cryptococcus neoformans, Pneumocystis jiroveci ve Coccidioides immitisten kaynaklanır. Histoplazmoz en çok Mississippi River havzasında ve coccidioidomycosis ise en çok Amerika’nın Güneybatısında yaygındır.[15] Toplumda artan seyahat ve bağışıklık sistemini baskılayıcı tedavi oranları nedeniyle 20. yüzyılının ikinci yarısında vaka sayısı artış göstermiştir.[25]

Parazitler

'Toxoplasma gondii, Strongyloides stercoralis,Ascaris lumbricoides ve Plasmodium malariae dahil olmak üzere çeşitli parazitler akciğerleri etkileyebilir.[26] Bu organizmalar genellikle ciltle doğrudan temas, yutulma veya taşıyıcı bir haşere ile vücuda girer. [26] Paragonimus westermani haricinde çoğu parazit, akciğerleri belirli bir biçimde etkilemez ancak diğer alanlara ikincil olarak akciğerlere de bulaşır. [26] Ascaris veStrongyloides genera’ya ait olanlar başta olmak üzere bazı parazitler, eozinofilik pnömoni ile sonuçlanabilecek güçlü bir eozinofilik reaksiyonu stimüle eder.[26] Sıtma gibi diğer enfeksiyonlarda, akciğere bulaşma ağırlıklı olarak sitokin kaynaklı sistemik iltihaplanmadan kaynaklanır. [26] Gelişmiş dünyada bu enfeksiyonlar en çok seyahatten dönen kişilerde veya göçmenlerde yaygındır.[26] Bu enfeksiyonlar dünyaca en çok bağışıklık yetmezliği olan kişilerde yaygındır. [27]

İdyopatik

İdyopatik interstisyel pnömoni veya bulaşıcı olmayan pnömoniler [28] difüz akciğer hastalığının bir sınıfıdır. Aralarında difüz alveoler hasarı, organize pnömoni, nonspesifik insterstiyel penömoni, limfotik insterstiyel penömoni, deskuamatif insterstiyel penömoni, respiratuar bronşiyolit insterstiyel akciğer hastalığı, ve olağan insterstiyel penömoni bulunur.[29]

Patofizyoloji

insan akciğerlerinin şematik bir çizimi. Soldaki boş daire normal bir alveolü ve sağdaki sıvıyla dolu olan pnömonili bir alveolü temsil ediyor.
Pnömoni, akciğerdeki alveolleri sıvıyla doldurarak oksijenasyonu engeller. Soldaki alveolus normalken sağdaki pnömoni nedeniyle sıvıyla doludur.

Pnömoni sıklıkla üst solunum yolu enfeksiyonu olarak başlayıp alt solunum yoluna geçer. [30]

Viral

Virüsler akciğere birkaç farklı yoldan ulaşabilir. Solunum sinsityal virüsle genellikle insanlar önce bu virüsün bulaştığı nesnelere sonra da kendi göz ve burunlarına dokunduğunda temas edilir.[22]Diğer viral enfeksiyonlar bu virüsün bulaştığı, havadan gelen damlacıklar ağız veya burun yoluyla solunduğunda meydana gelir.[11]Üst hava yoluna girdiklerinde virüsler akciğerlere ilerleyebilir ve burada hava yollarını, alveolleri veya akciğer parenkimasını kaplayan hücreleri istila edebilirler.[22] Kızamık ve herpes simpleks (uçuk) gibi bazı virüsler akciğerlere kan yoluyla ulaşabilir.[31] Akciğer istilası değişen derecelerde hücre ölümüne yol açabilir.[22] Bağışıklık sistemi enfeksiyona cevap verdiğinde daha fazla akciğer hasarı meydana gelebilir.[22] Esasen alyuvarlar (beyaz kan hücreleri), özellikle de mononükleer hücreler enflamasyona yol açar.[31] Birçok virüs akciğerlere zarar vermenin yanı sıra eşzamanlı olarak diğer organları da etkiler ve böylece vücudun diğer işlevlerini bozar. Virüsler vücudu bakteriyel enfeksiyonlara karşı daha duyarlı bir hale de getirirler; böylece komorbid bir durum olarak bakteriyel pnömoni gelişebilir.[23]

Bakteriyel

Çoğu bakteri akciğerlere boğaz veya burunda bulunan organizmaların azar azar aspirasyon ile girer.[11] Normal insanların yarısında uyku esnasında bu içe çekmeler olur.[18] Boğazda daima bakteri bulunmasına rağmen ,potansiyel olarak bulaşıcı olanlar boğazda belirli zamanlarda ve belli koşullarda bulunurlar.[18] Mikobakterium tüberküloz ve Legionella pneumophila gibi az sayıda bakteri türü akciğerlere bu bakterilerin bulaştığı, havadan gelen damlacıklar aracılığıyla ulaşır.[11] Bakteriler kan yoluyla da yayılabilir.[12] Akciğerlere ulaştıklarında bakteriler hücrelerin ve alveollerin arasındaki boşlukları istila eder, makrofajlar ve nötrofiller (koruyucu alyuvarlar) buradaki bakterileri etkisiz hale getirmeye çalışır.[32] Nötrofiller aynı zamanda sitokinleri salgılayıp bağışıklık sisteminin genel olarak etkin hale gelmesine neden olurlar.[33] Bu durum bakteriyel pnömonide yaygın olan ateş, titreme ve yorgunluğa yol açar.[33] Nötrofiller, bakteriler ve çevredeki kan damarlarından gelen sıvı alveolleri doldurup göğüs röntgeninde görülen konsolidasyona neden olur.[34]

Tanı

Pnömoni tanısı genellikle fiziksel belirti ve göğüs röntgeni bileşimine dayanarak konur.[35]Bununla birlikte, altta yatan nedenin doğrulanması güç olabilir çünkü bakterilere dayalı olan ve olmayan kökeni birbirinden ayırt edebilen ayırıcı bir test bulunmamaktadır.[6][35] Dünya Sağlık Örgütü çocuklarda görülen pnömoniyi klinik olarak öksürük ya da solunum güçlüğü ve hızlı solunum hızı, göğsün içeri çekilmesi veya azalmış bilinç düzeyine dayanarak tanımlamıştır.[36] Hızlı solunum hızı 2 aylıktan küçük çocuklarda dakikada 60 soluktan daha fazlası, 2 ay ila 1 yaş arası çocuklarda dakikada 50 soluk veya 1 ila 5 yaş arası çocuklarda dakikada 40 soluktan fazlası olarak tanımlanmıştır .[36] Çocuklarda artmış solunum hızı ve göğsün daha az içeri çekilmesi bir steteskop yardımıyla göğüsteki seslerin duyulmasından daha duyarlıdır.[10]

Yetişkinlerde, genellikle hafif vakalarda araştırma yapılması gerekmez.[37]: tüm yaşamsal belirtiler ve oskültasyon normalse pnömoni riski çok düşüktür.[38] Hastaneye yatırılması gereken kişilerde, nabız oksimetre, göğüs radyografisi ve kan testleri—tam kan sayımı, serum elektrolitleri, C reaktif protein düzeyi ve belki de karaciğer fonksiyon testleridahil—tavsiye edilir.[37] İnfluenza benzeri hastalık tanısı işaret ve belirtilere dayanarak yapılabilir; ancak influenza enfeksiyonunun doğrulanması için testlerin yapılması gerekir.[39] Bu nedenle tedavi çoğunlukla toplumda influenzanın varlığına veya hızlı influenza testine dayanır.[39]

Fiziksel muayene

Fiziksel muayene bazen düşük kan basıncı, yüksek kalp atım hızı veya düşük oksijen satürasyonunu ortaya çıkarabilir[11] Solunum hızı normalden hızlı olabilir ve bu durum diğer belirtilerden bir veya iki gün önce meydana gelebilir.[11][18] Göğüs muayenesi normal olabilir ancak etkilenen bölgede göğsün genişlemesinde azalma görülebilir. Enflamasyonlu akciğerden iletilen, daha büyük hava yollarından gelen şiddetli nefes seslerine bronşiyal soluk adı verilir ve bir steteskop yardımıyla oskültasyonda duyulurlar.[11] soluk alma esnasında etkilenen alanda sesler (hırıltılar) duyulabilir.[11] Etkilenen akciğerde Perküsyon azalabilir ve azalmaktan ziyade artmış vokal rezonans pnömoniyi plöral efüzyondan ayırır.[9]

Görüntüleme

BT ile meydana getirildiği şekliyle iç organları enine kesit halinde gösteren siyah beyaz görüntü. Burada, soldaki siyahın baştan sona siyah çubukları olan daha beyaz alan olarak görülmesi beklenir.
sağ taraflı pnömoniyi gösteren göğüs BT'si (görüntünün sol tarafı).

Göğüs radyografisi tanı konarken sıklıkla kullanılır.[10] Hafif hastalığı olan kişilerde görüntüleme yalnızca potansiyel komplikasyonu olan, tedaviyle iyileşmeyen veya hastalık nedeninin belirsiz olduğu kişilerde gereklidir.[10][37] Kişi hastaneye yatırılmasına yetecek kadar hastaysa göğüs radyografisi tavsiye edilir.[37] Bulgular her zaman hastalığın şiddetiyle bağlantılı olmayabilir ve bulgulara bakılarak bakteriyel enfeksiyon ile viral enfeksiyon güvenilir bir şekilde ayırt edilemeyebilir.[10]

Pnömoninin röntgen sunumları lobar pnömoni, bronkopnömoni (lobular pnömoni olarak da bilinir) ve interstisyel pnömoni şeklinde sınıflandırılabilir.[40] Bakteriyel, toplumdan edinilmiş pnömoni klasik olarak akciğer segmetel lobunun birinde akciğer konsolidasyonu sergiler, bu durum lobar pnömoni olarak bilinir.[20]Ancak, bulgular değişiklik gösterebilir ve diğer pnömoni türlerinde diğer örnekler yaygındır.[20] Aspirasyon pnömonisi kendini başlıca akciğer tabanlarında ve sağ taraftaki bilateral opasiteler ile gösterir.[20] Viral pnömoni radyografileri normal, aşırı şişmiş görünebilir, bilateral düzensiz alanlara sahip olabilir veya kendini lobal konsolidasyonlu bakteriyel pnömoniye benzer şekilde gösterebilir.[20] Radyolojik bulgular hastalığın erken safhalarında, özellikle dehidratasyon varlığında mevcut olmayabilir ya da obez kişilerde veya akciğer hastalığı öyküsü olanlarda bu bulguların yorumlanması güç olabilir.[11] Belirsiz vakalarda BT taraması ilave bilgiler sağlayabilir.[20]

Mikrobiyoloji

Toplumda tedavi edilen hastalarda hastalık nedeni olan ajanın belirlenmesi masraflı değildir ve genellikle tedaviyi değiştirmez.[10] Tedaviye yanıt vermeyen kişilerde balgam kültürünün düşünülmesi ve kronik prodüktif öksürüğü olan kişilerde Mycobacterium tuberculosis kültürünün gerçekleştirilmesi gerekir.[37] Kamu sağlığı nedeniyle salgınlarda diğer spesifik organizmalar için test yapılması tavsiye edilebilir.[37] Şiddetli hastalığa bağlı olarak hastaneye yatırılan kişilerde balgam ve kan kültürleri[37] ve bunların yanı sıra idrarın Legionella ve Streptococcus antijenleri bakımından test edilmesi tavsiye edilir.[41] Viral enfeksiyonlar, diğer teknikler arasından kültür veya polimeraz zincir reaksiyonu(PCR) yardımıyla virüsün veya antijenlerinin saptanmasıyla doğrulanabilir.[6] Hastalığa neden olan ajan rutin mikrobiyolojik testlerle vakaların yalnızca %15'inde belirlenir.[9]

Sınıflandırma

Pnömonit akciğer enflamasyonuna dayanır; pnömoni genellikle enfeksiyona bağlı olan ancak bazen bulaşıcı olmayan ve ilave pulmoner konsolidasyon özelliği olan pnömonite dayanır.[42]Pnömoni çoğunlukla nerede veya nasıl edinildiğine göre sınıflandırılır: toplumdan edinilmiş,aspirasyon, sağlık hizmeti ilişkili, hastaneden edinilmiş ve ventilatör ilişkili pnömoni.[20] Pnömoni ayrıca etkilenen akciğer bölgesine göre: lobar pnömoni, bronşiyal pnömoni ve akut interstisyel pnömonişeklinde sınıflandırılır;[20] veya hastalığa neden olan organizmaya göre de sınıflandırılabilir.[43] Çocuklarda görülen pnömoni ayrıca işaret ve belirtilere göre şiddetli olmayan, şiddetli veya çok şiddetli şeklinde de sınıflandırılabilir.[44]

Ayırıcı tanı

Çeşitli hastalıklar kendini pnömoniye benzer işaret ve belirtilerle gösterebilir, örneğin: kronik obstrüktif akciğer hastalığı(KOAH), astım, akciğer ödemi, bronşiyektazi, akciğer kanseri ve akciğer embolisi.[9] Pnömoninin aksine astım ve KOAH genellikle hırıltı ile, akciğer ödemi anormal elektorokardiyogram ile, kanser ve bronşiyektazi uzun süreli öksürük ile ve akciğer embolisi akut başlangıcı olan keskin göğüs ağrısı ve nefes darlığı ile kendini gösterir.[9]

Önleme

Hastalığın önlenmesi aşı yapılmasını, çevresel önlemleri ve diğer sağlık sorunlarının uygun biçimde tedavi edilmesini içerir.[10] Uygun önleyici önlemler global olarak başlatılsa, çocuklardaki ölüm oranının 400.000'e kadar azaltılabileceğine ve her yerde düzgün tedavi mevcut olsa çocukluk dönemi ölümlerinin bir diğer 600.000'e kadar düşürülebileceğine inanılmaktadır.[12]

Aşı

Aşı yapılması hem yetişkin hem de çocuklarda belirli bakteriyel ve viral pnömonilere karşı korur. İnfluenza aşıları influenza A ve B'ye karşı iddiasız bir şekilde etkilidir.[6][45]Hastalık Kontrolü ve Hastalık Önleme Merkezi (CDC) 6 ay ve üzerindeki tüm kişilerin her yıl aşılanmasını tavsiye etmektedir.[46] Sağlık çalışanlarına bağışıklık kazandırılması hastalardaki viral pnömoni riskini azaltır.[41] İnfluenza salgınları meydana geldiğinde amantadin veya rimantadin gibi ilaçlar hastalığın önlenmesine yardımcı olabilir.[47] Oseltamiviri üreten firma bağımsız analiz çalışma verilerini yayınlamayı reddettiğinden zanamivir veya oseltamivirin etkili olup olmadıkları bilinmemektedir.[48]

Haemophilus influenzae ve Streptococcus pneumoniae bakterilerine karşı yapılan aşının kullanımını destekleyen sağlam kanıtlar bulunmaktadır.[30] Çocukların Streptococcus pneumoniae bakterisine karşı aşılanmaları bu enfeksiyonların yetişkinlerdeki sıklığının azalmasına yol açmıştır çünkü birçok yetişkin çocuklardan enfeksiyon kapar. Yetişkinler için de Streptococcus pneumoniae aşısı mevcuttur invazif pnömokok hastalığı.riskini azalttığı bulunmuştur.[49] Pnömoniye karşı koruyucu bir etkiye destek olmak üzere bulunan diğer aşılar şunlardır: boğmaca, su çiçeği ve kızamık.[50]

Diğer

Hem sigaranın bırakılması[37] hem de kapalı mekanlarda odunla yemek pişirilmesinden ya da dışkıdan kaynaklanan iç mekan hava kirliliğinin azaltılması tavsiye edilir.[10][12] Sağlıklı yetişkinlerde sigara, pnömokok pnömonisinin tek en büyük risk faktörü olarak görülmektedir.[41] El hijyenine dikkat edilmesi ve kola doğru öksürme de etkili bir koruyucu önlem olabilir.[50] Hasta olan kişilerin cerrahi maske takması da hastalığı önleyebilir.[41]

Altta yatan hastalığın (örneğin; HIV/AIDS, diabetes mellitus ve beslenme bozukluğu) düzgün biçimde tedavi edilmesi pnömoni riskini azaltabilir.[12][50][51] 6 aylıktan küçük çocukların yalnızca anne sütüyle beslenmeleri hastalığın hem riskini hem de şiddetini azaltır.[12] HIV/AIDS'i olan ve CD4 sayımı 200 hücre/ul'den az olan kişilerde trimetoprim/sülfametoksazol antibiyotiği Pnömokistik pnömoni'riskini azaltır'[52] ve aynı zamanda bağışıklık yetmezliği görülen ancak HIV'i olmayan kişilerde hastalığın önlenmesinde faydalı olabilir.[53]

Hamile kadınların Grup B Streptokok ve Chlamydia trachomatis bakımından test edilmesi ve gerektiğinde antibiyotik tedavisinin uygulanması bebeklerde pnömoni oranını azaltır;[54][55] HIV'in anneden çocuğa geçmesine yönelik koruyucu önlemler de etkili olabilir.[56]Bebeklerin ağız ve boğazlarının mekonyum ile boyalı amniyotik sıvı ile emilmesinin aspirasyon pnömonisi oranını düşürmediği bulunmuştur ve bu uygulama olası bir zarara yol açabilir,[57] bu nedenle çoğunlukla bu uygulama önerilmez.[57] Güçsüz kalınan yaşlılık döneminde iyi ağız sağlığı bakımı aspirasyon pnömonisi riskini azaltabilir.[58]

Tedavi

CURB-65
Symptom Points
Confusion
1
Urea>7 mmol/l
1
Respiratory rate>30
1
SBP<90mmHg, DBP<60mmHg
1
Age>=65
1

Normalde oral antibiyotikler, dinlenme, basit analjezikler ve sıvılar tam çözüm için yeterlidir.[37] Ancak, diğer tıbbi hastalıkları olanlar, yaşlılar veya solumayla ilgili belirgin sorun yaşayanlar için daha ileri bir bakım gerekebilir. Belirtiler kötüleşirse, evde yapılan tedaviye rağmen pnömoni iyileşmezse ya da komplikasyonlar meydana gelirse hastanın hastaneye yatırılması gerekebilir.[37] Dünya çapında, çocuklarda görülen vakaların yaklaşık olarak %7-13'ü çocukların hastaneye yatırılmasıyla sonuçlanır[10]halbuki gelişmiş ülkelerde toplumdan edinilmiş pnömonisi olan yetişkinlerin %22-24'ü hastaneye kabul edilir.[37] Yetişkinlerde hastaneye yatış ihtiyacının belirlenmesinde CURB-65 puanı faydalıdır.[37] Puan 0 veya 1 ise hasta genellikle evde tedavi edilir, 2 ise hastanın hastanede kısa süreli yatırılması veya yakından takip edilmesi gerekir, 3-5 ise hastanın hastaneye yatırılması tavsiye edilir.[37] [Dispne|respiratuar distres]] izlenen veya oksijen satürasyonu %90'ın altında olan çocukların hastaneye yatırılmaları gereklidir.[59] Pnömonide göğüs fizyoterapisinin faydası henüz belirlenmemiştir.[60] Yoğun bakım ünitesine yatırılan kişilerde İnvazif olmayan solunum faydalı olabilir.[61]Çocuklarda reçetesiz öksürük ilacının[62] ya da çinko kullanımının etkili olduğu bulunmamıştır.[63]Mukolitik.ilaçlar için kanıtlar yetersizdir.[62]

Bakteriyel

Bakteriyel pnömonisi olan kişilerde antibiyotikler sonucu iyileştirir.[64] Antibiyotik seçimi başlangıçta etkilenen kişinin özelliklerine bağlıdır, örneğin; yaş, altta yatan sağlık ve enfeksiyonun bulaştığı yer. İngiltere'de, toplumdan edinilmiş pnömoni için birinci basamak tedavi olarak amoksisilin ile, ve alternatif olarak doksisiklin veya klaritromisin ile yapılan ampirik tedavi önerilmektedir.[37] Toplumdan edinilimiş pnömoninin "atipik" formlarının yaygın olduğu Kuzey Amerika'da, yetişkinlerde birinci basamak poliklinik tedavisi olarak makrolidler (örneğin; azitromisin veya eritromisin) ve doksisiklin amoksisilinin yerine geçmiştir.[21][65] Hafif veya orta şiddette belirtiler görülen çocuklarda amoksisilin birinci basamak tedavi olarak devam etmektedir.[59] Yan etkileri ile ilgili endişelerden ve direnç oluşumundan, dolayısıyla fazla bir klinik yararı olmamasından dolayı komplike olmayan vakalarda florokinolonların kullanımı tavsiye edilmemektedir.[21][66]Tedavi süresi geleneksel olarak yedi ila on gündür ancak artan sayıda bulgularla kısa süreli tedavilerin (üç ila beş gün) de benzer şekilde etkili olduğu ileri sürülmektedir.[67] Hastaneden edinilmiş pnömoni için önerilen ilaçlar üçüncü ve dördüncü jenerasyon sefalosporinler, karbapenemler, florokinolonlar, aminoglikozitler ve vankomisindir.[68] Bu antibiyotikler çoğu kez intravenöz yoldan (damar içine) verilir ve kombinasyon halinde kullanılırlar.[68] Hastanede tedavi edilen hastaların %90'ından fazlası ilk verilen antibiyotiklerle düzelir.[18]

Viral

İnfluenza virüslerinin (influenza A ve influenza B) yol açtığı viral pnömoni tedavisinde nöroaminidaz inhibitörleri kullanılabilir.[6] SARS koronavirüs, adenovirüs, hantavirüs ve parainfluenza virüsü dahil olmak üzere toplumdan edinilmiş viral pnömonilerin diğer türleri için herhangi bir özel antiviral ilaç tavsiye edilmemektedir.[6] İnfluenza A rimantadin veya amantadin ile tedavi edilebilirken, influenza A veya B oseltamivir, zanamivir veya peramivir ile tedavi edilebilir.[6] Belirtilerin başlamasından itibaren 48 saat içerisinde kullanılmaya başlanırlarsa bu ilaçlardan en yüksek etki alınır.[6] Avian influenza veya "kuş gribi" olarak da bilinen H5N1 influenza A'nın birçok suşu rimantadin veya amantadine direnç göstermiştir.[6] Komplikasyona neden olan bakteriyel bir enfeksiyonun göz ardı edilmesi mümkün olmadığından viral pnömonide antibiyotiklerin kullanımı bazı uzmanlarca önerilmektedir.[6] İngiliz Toraks Derneği hafif hastalığı olan kişilere antibiyotiklerin verilmemesini tavsiye etmektedir.[6] Kortikosteroidlerin kullanımı tartışmalıdır.[6]

Aspirasyon

Genellikle aspirasyon pnömoniti geleneksel olarak yalnızca aspirasyon pnömonisinde endike olan antibiyotiklerle tedavi edilir.[69] Antibiyotik seçimi hastalık nedeni olduğundan şüphe edilen organizma ve pnömoninin toplumdan mı edinildiği yoksa hastane ortamında mı geliştiği dahil çeşitli faktörlere bağlı olacaktır. En yaygın seçenekler klindamisin, beta-laktam antibiyotik ile metronidazol kombinasyonu veya aminoglikozittir.[70]

Aspirasyon pnömonisinde kortikosteroidler bazen kullanılır ancak etkilerini destekleyen bulgular sınırlıdır.[69]

Prognoz

Tedaviyle birlikte çoğu bakteriyel pnömoni türü 3–6 gün içerisinde stabil hale gelir.[71] Çoğu belirtinin giderilmesi genellikle birkaç haftayı alır.[71] Röntgen bulguları genellikle dört hafta içerisinde bilgi sağlar ve ölüm oranı düşüktür (%1'den az).[11][72] Yaşlılarda veya diğer akciğer sorunu olan kişilerde iyileşme 12 haftadan uzun sürebilir. Hastaneye yatırılması gereken kişilerde ölüm oranı %10 kadar yüksek olabilir ve yoğun bakım gereken hastalarda bu oran %30-50'ye çıkabilir.[11] Pnömoni ölüme yol açan en yaygın hastaneden edinilmiş enfeksiyondur.[18] Antibiyotiklerin görülmesinden önce hastaneye yatırılan hastalardaki ölüm oranı genellikle %30'dur.[15]

Özellikle yaşlılarda ve altta yatan sağlık sorunu olan kişilerde komplikasyonlar meydana gelebilir..[72] Diğerlerinin yanı sıra bu komplikasyonlar ampiyem, akciğer absesi, bronşiolit obliterans, akut respiratuar distres sendromu, sepsis ve altta yatan sağlık sorunlarının kötüleşmesini içerir.[72]

Klinik tahmin kuralları

Pnömonide sonuçlarla ilgili daha tarafsız bir şekilde tahminde bulunmak üzere klinik tahmin kuralları geliştirilmiştir.[18] Bu kurallar çoğunlukla kişinin hastaneye yatırılıp yatırılmayacağına karar vermede kullanılır.[18]

  • CURB-65 puanı için belirtilerin şiddeti, altta yatan hastalıklar ve yaş dikkate alınır[73]

Plöral efüzyon, ampiyem ve abse

Yatay uzanan göğsü gösteren bir röntgen. Sağ akciğer olan alttaki siyah alan daha küçüktür ve altında pulmoner efüzyonu gösteren beyaz bir alan bulunmaktadır. Bunların büyüklüklerine işaretleyen kırmızı oklar bulunmaktadır.
Plöral efüzyon: göğüs röntgeninde görüldüğü şekilde. A oku sağ göğüsteki sıvı katmanlanmasını göstermektedir. B oku sağ akciğerin genişliğini göstermektedir. Akciğer etrafında sıvı toplanması sonucu akciğer hacmi azalmıştır.

Pnömonide, akciğerin çevresindeki boşlukta sıvı birikimi meydana gelebilir.[74] Bazen, mikroorganizmalar bu sıvıya enfeksiyon bulaştırıp ampiyeme neden olurlar.[74] Ampiyemi daha yaygın basit parapnömonik efüzyondan ayırmak için, bir iğne yardımıyla sıvı alınıp (torasentez) incelenebilir.[74] Torasentezle ampiyem bulgusuna rastlanırsa sıvının tamamen boşaltılması gerekir ve bu işlem için genellikle drenaj kateteri kullanılır.[74] Şiddetli ampiyem vakalarında, ameliyat gerekli olabilir.[74] Antibiyotikler plöral boşluğa kolayca geçemediklerinden enfeksiyonlu sıvı boşaltılmazsa enfeksiyon devam edebilir. Sıvı steril (mikropsuz) ise, yalnızca belirtilere neden olması ya da giderilememesi durumunda boşaltılması gerekir.[74]

Nadiren, akciğerdeki bakteriler akciğer absesi denen enfeksiyonlu sıvı kesesi oluşturur.[74] Akciğerdeki bu abseler genellikle röntgende görülebilir ancak tanının doğrulanması için çoğunlukla göğüs BT taraması gerekir.[74]Abseler normalde aspirasyon pnömonisinde oluşur ve çoğunlukla değişik türde bakterileri içerir. Akciğer absesinin tedavisinde genellikle uzun süre kullanılan antibiyotikler yeterlidir fakat bazen abse cerrah ya da radyoloji uzmanı.tarafından boşaltılmalıdır. [74]

Solunum ve dolaşım yetmezliği

Pnömoni, enfeksiyon ve enflamatuvar yanıtın sonucu olan akut solunum sıkıntısı sendromunu (ARDS) tetikleyerek solunum yetmezliğine neden olabilir. Akciğer hızla sıvıyla dolar ve sertleşir. Alveolar sıvıya bağlı olarak oksijeni çıkaran şiddetli güçlüklerle birlikte meydana gelen bu sertlik durumunda, kişinin sağ kalması için uzun süreli mekanik ventilasyon gerekebilir.[22]

Sepsis olası bir pnömoni komplikasyonudur ancak normalde yalnızca zayıf bağışıklığı olan kişilerde ya da hiposplenizm durumunda meydana gelir. En yaygın görülen organizmalar Streptococcus pneumoniae, Haemophilus influenzae ve Klebsiella pneumoniae'dir. Diğer belirti nedenleri miyokard enfarktüsü ya da pulmoner embolizm gibi düşünülmelidir.[75]

Epidemiyoloji

Afrika'da koyu kırmızı, Asya ve Güney Amerika'nın bir kısmında turuncu ve Avrupa ve Kuzey Amerika'da sarı rengin olduğu dünya haritası
Yaşın standart hale getirildiği ölüm oranı: 2004'te 100,000 kişi başına alt solunum yolları enfeksiyonu.[76]
  no data
  <100
  100–700
  700–1400
  1400–2100
  2100–2800
  2800–3500
  3500–4200
  4200–4900
  4900–5600
  5600–6300
  6300–7000
  >7000

Pnömoni, yılda yaklaşık olarak 450 milyon kişiyi etkileyen ve dünyanın her yerinde meydana gelebilen yaygın bir hastalıktır.[6]Tüm yaş gruplarındaki başlıca ölüm nedenidir ve yılda 4 milyon ölüme yol açar (dünyadaki toplam ölümün %7'si).[6][64] Bu oranlar beş yaş altı çocuklarda ve 75 yaş üstü erişkinlerde daha yüksektir.[6] Gelişmekte olan ülkelerde gelişmiş ülkelere oranla yaklaşık beş kat daha sık meydana gelir. [6] Yaklaşık 200 milyon vakanın sorumlusu viral pnömonidir.[6] Amerika Birleşik Devletlerinde pnömoni, 2009 itibariyle başlıca 8. ölüm nedenidir.[11]

Çocuklar

2008'de, yaklaşık 156 milyon çocukta pnömoni görülmüştür (151 milyonu gelişmekte olan ülkelerde ve 5 milyonu gelişmiş ülkelerde).[6] %95'i gelişmekte olan ülkelerde meydana gelen 1,6 milyon ölüme ya da beş yaş altı çocuklardaki ölümlerin %28-34'e neden olmuştur.[6][10]Hastalık yükünün en fazla olduğu ülkeler: Hindistan (43 milyon), Çin (21 milyon) ve Pakistan (10 milyon).[77] Düşük gelirli ülkelerdeki çocuklarda görülen başlıca ölüm nedenidir.[6][64] Bu ölümlerin çoğu yenidoğan döneminde meydana gelir. Dünya Sağlık Örgütü, yenidoğan bebeklerde görülen üç ölümden birinin pnömoniye bağlı olduğunu tahmin etmektedir.[78] Pnömoniye neden olan bakteriler için piyasada etkili bir aşı var olduğundan, bu ölümlerin yaklaşık olarak yarısı teorik olarak önlenebilir.[79]

Tarihçe

ortasında köpek balığı olan bir poster A poster with a shark in the middle of it which reads "Pnömoni, Kılavuz Balığı olan Yaygın Soğuk Algınlığının Öncülük Ettiği Köpek Balığını Yiyen bir İnsan İzlenimi Bırakır"
WPA posteri, 1936/1937

İnsanlık tarihi boyunca pnömoni yaygın görülen bir hastalık olmuştur.[80] Belirtiler Hipokrat (MÖ 460 – 370) tarafından tanımlanmıştır:[80]"Buna bağlı olarak peripnömoni ve plöritik hastalıklar görülecektir: Ateş akutsa, her iki tarafta da ağrı varsa, ya da her iki durum da söz konusuysa, soluk verme olursa, öksürük olursa, çıkan balgam sarı ya da kurşun renginde ise ya da koyu, köpüklü ve kırmızı ise ya da yaygın olandan farklı bir özelliği varsa... Pnömoni son mertebesindeyken, kişi arındırılmamışsa durum tedavi edilebilir değildir ve nefes darlığı varsa, idrarı koyu ve keskinse, boyun ve baş kısmı terliyorsa, ki bu gibi terlemeler kötüdür, boğulma, hırıltı ve hastalığın şiddeti ilerliyorsa ve üstünlüğü elde ediyorsa durum kötüdür."[81] Ancak, Hipokrat pnömoniden "eski uygarlıkların adlandırdığı" bir hastalık olarak bahsetmektedir. Ayrıca, cerrahi ampiyem drenajını da bildirmiştir. Maimonides (MÖ 1135–1204) şu şekilde gözlemlemiştir: "Pnömonide meydana gelen ve her zaman görülen temel belirtiler şöyledir: akut ateş, yan tarafta batıcı plöritik ağrı, kısa ve hızlı soluklar, tırtıklı nabız ve öksürük."[82] Bu klinik tanımlama modern kitaplarda bulunanlarla oldukça benzerdir ve Orta Çağdan 19. yüzyıla kadar olan tıbbi bilgi derecesini yansıtmaktadır.

Edwin Klebs, 1875'de pnömoniden ölen kişilerin hava yollarında bakterileri gözlemleyen ilk kişidir.[83] Yaygın iki bakteriyel neden olan Streptococcus pneumoniae ve Klebsiella pneumoniae'yı tanımlayan ilk çalışma Carl Friedländer[84] ve Albert Fränkel[85] tarafından, sırasıyla, 1882 ve 1884 yıllarında gerçekleştirilmiştir. Friedländer'ın ilk çalışmasıyla, günümüzde halen bakterilerin tanımlanması ve kategorize edilmesinde kullanılan bir temel laboratuvar testi olan Gram boya tanıtılmıştır. Christian Gram'ın 1884 yılındaki prosedürü açıklayan makalesi iki bakterinin ayrıştırılmasına yardımcı olmuş ve pnömoniye birden fazla bakterinin yol açabileceğini göstermiştir.[86]

"Modern tıbbın babası" olarak bilinen Sir William Osler pnömoninin neden olduğu ölüm ve sakatlığı değerlendirmiş ve pnömoniyi, o zamanlardaki başlıca ölüm nedenlerinden biri olan tüberküloza yetiştiği için, 1918'de "ölüm adamlarının kaptanı" olarak tanımlamıştır. Bu ifade aslında John Bunyan tarafından "tüketim"le (tüberküloz) ilişkili olarak uydurulmuştur.[87][88] Daha yavaş ve daha ağrılı ölüm şekilleri olmasına rağmen pnömoniye bağlı ölüm çoğunlukla hızlı ve ağrısız olduğundan, Osler de pnömoniyi "yaşlı adamın arkadaşı" olarak tanımlamıştır.[15]

1900'lerdeki çeşitli gelişmeler pnömonisi olan kişilerde görülen sonuçları düzeltmiştir. 20. yüzyılda penisilin ve diğer antibiyotiklerin, modern cerrahi tekniklerin ve yoğun bakımın gelişiyle, gelişmiş ülkelerde %30' yaklaşan pnömoni kaynaklı ölüm hızla düşmüştür. Bebeklerin Haemophilus influenzaetip B'ye karşı aşılanması 1988 yılında başlamış ve kısa bir süre içerisinde vaka oranında dramatik bir düşüşe yol açmıştır.[89] Yetiştinlerin Streptococcus pneumoniae bakterisine karşı aşılanması 1977, çocukların aşılanması 2000 yılında başlamış ve benzer bir düşüşe neden olmuştur.[90]

Toplum ve kültür

Gelişmekte olan ülkelerdeki yüksek hastalık yükü ve gelişmiş ülkelerdeki nispeten düşük hastalık farkındalığına bağlı olarak, küresel sağlık toplumu 12 Kasım gününü, ilgili vatandaş ve politikacıların hastalığa karşı harekete geçmesini sağlayacak Dünya Pnömoni Günü ilan etmiştir.[91] Toplumdan edinilmiş pnömoninin küresel ekonomik maliyetinin $17 milyar olduğu tahmin edilmektedir.[11]

Referanslar

  1. ^ a b McLuckie, [editor] A. (2009). Respiratory disease and its management. New York: Springer. s. 51. ISBN 978-1-84882-094-4. 
  2. ^ Leach, Richard E. (2009). Acute and Critical Care Medicine at a Glance (2nd bas.). Wiley-Blackwell. ISBN 1-4051-6139-6. Erişim tarihi: 2011-04-21. 
  3. ^ Jeffrey C. Pommerville (2010). Alcamo's Fundamentals of Microbiology (9th bas.). Sudbury MA: Jones & Bartlett. s. 323. ISBN 0-7637-6258-X. 
  4. ^ Ashby, Bonnie; Turkington, Carol (2007). The encyclopedia of infectious diseases (3rd bas.). New York: Facts on File. s. 242. ISBN 0-8160-6397-4. Erişim tarihi: 2011-04-21. 
  5. ^ Osler, William (1901). Principles and Practice of Medicine, 4th Edition. New York: D. Appleton and Company. s. 108. 
  6. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v w x Ruuskanen, O (2011-04-09). "Viral pneumonia". Lancet. 377 (9773): 1264–75. doi:10.1016/S0140-6736(10)61459-6. PMID 21435708.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  7. ^ George, Ronald B. (2005). Chest medicine : essentials of pulmonary and critical care medicine (5th ed. bas.). Philadelphia, PA: Lippincott Williams & Wilkins. s. 353. ISBN 9780781752732. 
  8. ^ a b Tintinalli, Judith E. (2010). Emergency Medicine: A Comprehensive Study Guide (Emergency Medicine (Tintinalli)). New York: McGraw-Hill Companies. s. 480. ISBN 0-07-148480-9. 
  9. ^ a b c d e f Hoare Z (2006). "Pneumonia: update on diagnosis and management" (PDF). BMJ. 332 (7549): 1077–9. doi:10.1136/bmj.332.7549.1077. PMC 1458569 $2. PMID 16675815.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  10. ^ a b c d e f g h i j k l Singh, V (March 2011). "Pneumonia — management in the developing world". Paediatric respiratory reviews. 12 (1): 52–9. doi:10.1016/j.prrv.2010.09.011. PMID 21172676.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  11. ^ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t Nair, GB (November 2011). "Community-acquired pneumonia: an unfinished battle". The Medical clinics of North America. 95 (6): 1143–61. doi:10.1016/j.mcna.2011.08.007. PMID 22032432.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  12. ^ a b c d e f g "Pneumonia (Fact sheet N°331)". World Health Organization. August 2012. 
  13. ^ Darby, J (October 2008). "Could it be Legionella?". Australian family physician. 37 (10): 812–5. PMID 19002299.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  14. ^ Ortqvist, A (December 2005). "Streptococcus pneumoniae: epidemiology, risk factors, and clinical features". Seminars in respiratory and critical care medicine. 26 (6): 563–74. doi:10.1055/s-2005-925523. PMID 16388428.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  15. ^ a b c d e f g h i Ebby, Orin (Dec 2005). "Community-Acquired Pneumonia: From Common Pathogens To Emerging Resistance". Emergency Medicine Practice. 7 (12). 
  16. ^ Lowe, J. F.; Stevens, Alan (2000). Pathology (2nd bas.). St. Louis: Mosby. s. 197. ISBN 0-7234-3200-7. 
  17. ^ Snydman, editors, Raleigh A. Bowden, Per Ljungman, David R. (2010). Transplant infections (3rd bas.). Philadelphia: Wolters Kluwer Health/Lippincott Williams & Wilkins. s. 187. ISBN 978-1-58255-820-2. 
  18. ^ a b c d e f g h i Murray and Nadel (2010). Chapter 32.
  19. ^ Eom, CS (22 February 2011). "Use of acid-suppressive drugs and risk of pneumonia: a systematic review and meta-analysis". CMAJ : Canadian Medical Association journal = journal de l'Association medicale canadienne. 183 (3): 310–9. doi:10.1503/cmaj.092129. PMC 3042441 $2. PMID 21173070.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  20. ^ a b c d e f g h i Sharma, S (May 2007). "Radiological imaging in pneumonia: recent innovations". Current Opinion in Pulmonary Medicine. 13 (3): 159–69. doi:10.1097/MCP.0b013e3280f3bff4. PMID 17414122.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  21. ^ a b c Anevlavis S (February 2010). "Community acquired bacterial pneumonia". Expert Opin Pharmacother. 11 (3): 361–74. doi:10.1517/14656560903508770. PMID 20085502.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  22. ^ a b c d e f g h i j Murray and Nadel (2010). Chapter 31.
  23. ^ a b Figueiredo LT (September 2009). "Viral pneumonia: epidemiological, clinical, pathophysiological and therapeutic aspects". J Bras Pneumol. 35 (9): 899–906. doi:10.1590/S1806-37132009000900012. PMID 19820817. 
  24. ^ a b Behera, D. (2010). Textbook of pulmonary medicine (2nd bas.). New Delhi: Jaypee Brothers Medical Pub. ss. 391–394. ISBN 8184487495. 
  25. ^ a b Maskell, Nick (2009). Oxford desk reference. Oxford: Oxford University Press. s. 196. ISBN 9780199239122.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  26. ^ a b c d e f Murray and Nadel (2010). Chapter 37.
  27. ^ Vijayan, VK (2009 May). "Parasitic lung infections". Current opinion in pulmonary medicine. 15 (3): 274–82. PMID 19276810.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  28. ^ Clinical infectious diseases : a practical approach. New York, NY [u.a.]: Oxford Univ. Press. 1999. s. 833. ISBN 978-0-19-508103-9.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  29. ^ Diffuse parenchymal lung disease : ... 47 tables ([Online-Ausg.] bas.). Basel: Karger. 2007. s. 4. ISBN 978-3-8055-8153-0.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)
  30. ^ a b Ranganathan, SC (February 2009). "Pneumonia and other respiratory infections". Pediatric clinics of North America. 56 (1): 135–56, xi. doi:10.1016/j.pcl.2008.10.005. PMID 19135585.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  31. ^ a b al.], editors, Gary R. Fleisher, Stephen Ludwig ; associate editors, Richard G. Bachur ... [et (2010). Textbook of pediatric emergency medicine (6th ed. bas.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins Health. s. 914. ISBN 1605471593. 
  32. ^ Hammer, edited by Stephen J. McPhee, Gary D. (2010). Pathophysiology of disease : an introduction to clinical medicine (6th ed. bas.). New York: McGraw-Hill Medical. ss. Chapter 4. ISBN 0071621679. 
  33. ^ a b Fein, Alan (2006). Diagnosis and management of pneumonia and other respiratory infections (2nd ed. bas.). Caddo, OK: Professional Communications. ss. 28–29. ISBN 1884735630. 
  34. ^ Kumar, Vinay (2010). Robbins and Cotran pathologic basis of disease (8th ed. bas.). Philadelphia, PA: Saunders/Elsevier. ss. Chapter 15. ISBN 1416031219. 
  35. ^ a b Lynch, T (2010-08-06). Huicho, Luis (Ed.). "A systematic review on the diagnosis of pediatric bacterial pneumonia: when gold is bronze". PLoS ONE. 5 (8): e11989. doi:10.1371/journal.pone.0011989. PMC 2917358 $2. PMID 20700510.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  36. ^ a b Ezzati, edited by Majid (2004). Comparative quantification of health risks. Genève: Organisation mondiale de la santé. s. 70. ISBN 978-92-4-158031-1.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  37. ^ a b c d e f g h i j k l m n Lim, WS (October 2009). "BTS guidelines for the management of community acquired pneumonia in adults: update 2009". Thorax. 64 (Suppl 3): iii1–55. doi:10.1136/thx.2009.121434. PMID 19783532.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  38. ^ Saldías, F (April 2007). "[Predictive value of history and physical examination for the diagnosis of community-acquired pneumonia in adults: a literature review]". Revista medica de Chile. 135 (4): 517–28. PMID 17554463.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  39. ^ a b Call, SA (2005-02-23). "Does this patient have influenza?". JAMA: the Journal of the American Medical Association. 293 (8): 987–97. doi:10.1001/jama.293.8.987. PMID 15728170.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  40. ^ Helms, editors, William E. Brant, Clyde A. Fundamentals of diagnostic radiology (4th ed. bas.). Philadelphia: Wolters Kluwer/Lippincott Williams & Wilkins. s. 435. ISBN 9781608319114. 
  41. ^ a b c d Mandell, LA (1 March 2007). "Infectious Diseases Society of America/American Thoracic Society consensus guidelines on the management of community-acquired pneumonia in adults". Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America. 44 (Suppl 2): S27–72. doi:10.1086/511159. PMID 17278083.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  42. ^ Stedman's medical dictionary (28th bas.). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2006. ISBN 978-0-7817-6450-6. 
  43. ^ Dunn, L (2005 June 29-July 5). "Pneumonia: classification, diagnosis and nursing management". Nursing standard (Royal College of Nursing (Great Britain) : 1987). 19 (42): 50–4. PMID 16013205.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  44. ^ organization, World health (2005). Pocket book of hospital care for children : guidelines for the management of common illnesses with limited resources. Geneva: World Health Organization. s. 72. ISBN 978-92-4-154670-6. 
  45. ^ Jefferson, T (2010-07-07). Jefferson, Tom (Ed.). "Vaccines for preventing influenza in healthy adults". Cochrane database of systematic reviews (7): CD001269. doi:10.1002/14651858.CD001269.pub4. PMID 20614424.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  46. ^ "Seasonal Influenza (Flu)". Center for Disease Control and Prevention. Erişim tarihi: 29 June 2011. 
  47. ^ Jefferson T (2004). Jefferson, Tom (Ed.). "Amantadine and rimantadine for preventing and treating influenza A in adults". Cochrane Database Syst Rev (3): CD001169. doi:10.1002/14651858.CD001169.pub2. PMID 15266442.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  48. ^ Jefferson, T (18 January 2012). Jefferson, Tom (Ed.). "Neuraminidase inhibitors for preventing and treating influenza in healthy adults and children". Cochrane database of systematic reviews. 1: CD008965. doi:10.1002/14651858.CD008965.pub3. PMID 22258996.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  49. ^ Moberley, SA (2008-01-23). Andrews, Ross M (Ed.). "Vaccines for preventing pneumococcal infection in adults". Cochrane database of systematic reviews (1): CD000422. doi:10.1002/14651858.CD000422.pub2. PMID 18253977.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  50. ^ a b c "Pneumonia Can Be Prevented — Vaccines Can Help". Centers for Disease Control and Prevention. Erişim tarihi: 22 October 2012. 
  51. ^ Gray, DM (May 2010). "Community-acquired pneumonia in HIV-infected children: a global perspective". Current opinion in pulmonary medicine. 16 (3): 208–16. doi:10.1097/MCP.0b013e3283387984. PMID 20375782.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  52. ^ Huang, L (June 2011). "HIV-associated Pneumocystis pneumonia". Proceedings of the American Thoracic Society. 8 (3): 294–300. doi:10.1513/pats.201009-062WR. PMC 3132788 $2. PMID 21653531.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  53. ^ Green H, Paul M, Vidal L, Leibovici L (2007). Green, Hefziba (Ed.). "Prophylaxis for Pneumocystis pneumonia (PCP) in non-HIV immunocompromised patients". Cochrane Database Syst Rev (3): CD005590. doi:10.1002/14651858.CD005590.pub2. PMID 17636808. 
  54. ^ Taminato, M (November–December 2011). "Screening for group B Streptococcus in pregnant women: a systematic review and meta-analysis". Revista latino-americana de enfermagem. 19 (6): 1470–8. PMID 22249684.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  55. ^ Darville, T (October 2005). "Chlamydia trachomatis infections in neonates and young children". Seminars in pediatric infectious diseases. 16 (4): 235–44. doi:10.1053/j.spid.2005.06.004. PMID 16210104. 
  56. ^ Global Action Plan for Prevention and Control of Pneumonia (GAPP) (PDF). World Health Organization. 2009. 
  57. ^ a b Roggensack, A (April 2009). "Management of meconium at birth". Journal of obstetrics and gynaecology Canada : JOGC = Journal d'obstetrique et gynecologie du Canada : JOGC. 31 (4): 353–4, 355–7. PMID 19497156.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  58. ^ van der Maarel-Wierink, CD (6 March 2012). "Oral health care and aspiration pneumonia in frail older people: a systematic literature review". Gerodontology: no. doi:10.1111/j.1741-2358.2012.00637.x. PMID 22390255.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  59. ^ a b Bradley, JS (2011-08-31). "The Management of Community-Acquired Pneumonia in Infants and Children Older Than 3 Months of Age: Clinical Practice Guidelines by the Pediatric Infectious Diseases Society and the Infectious Diseases Society of America". Clinical infectious diseases : an official publication of the Infectious Diseases Society of America. 53 (7): e25–76. doi:10.1093/cid/cir531. PMID 21880587.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  60. ^ Yang, M (2010-02-17). Dong, Bi Rong (Ed.). "Chest physiotherapy for pneumonia in adults". Cochrane database of systematic reviews (2): CD006338. doi:10.1002/14651858.CD006338.pub2. PMID 20166082.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  61. ^ Zhang, Y (14 March 2012). Dong, Bi Rong (Ed.). "Oxygen therapy for pneumonia in adults". Cochrane database of systematic reviews. 3: CD006607. doi:10.1002/14651858.CD006607.pub4. PMID 22419316.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  62. ^ a b Chang CC, Cheng AC, Chang AB (2012). Chang, Christina C (Ed.). "Over-the-counter (OTC) medications to reduce cough as an adjunct to antibiotics for acute pneumonia in children and adults". Cochrane Database Syst Rev. 2: CD006088. doi:10.1002/14651858.CD006088.pub3. PMID 22336815. 
  63. ^ Haider, BA (5 October 2011). Bhutta, Zulfiqar A (Ed.). "Zinc supplementation as an adjunct to antibiotics in the treatment of pneumonia in children 2 to 59 months of age". Cochrane database of systematic reviews (10): CD007368. doi:10.1002/14651858.CD007368.pub2. PMID 21975768.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  64. ^ a b c Kabra SK (2010). Kabra, Sushil K (Ed.). "Antibiotics for community-acquired pneumonia in children". Cochrane Database Syst Rev. 3 (3): CD004874. doi:10.1002/14651858.CD004874.pub3. PMID 20238334.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  65. ^ Lutfiyya MN (February 2006). "Diagnosis and treatment of community-acquired pneumonia" (PDF). Am Fam Physician. 73 (3): 442–50. PMID 16477891.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  66. ^ Eliakim-Raz, N (12 September 2012). Eliakim-Raz, Noa (Ed.). "Empiric antibiotic coverage of atypical pathogens for community-acquired pneumonia in hospitalized adults". Cochrane database of systematic reviews. 9: CD004418. doi:10.1002/14651858.CD004418.pub4. PMID 22972070.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  67. ^ Scalera NM (April 2007). "How long should we treat community-acquired pneumonia?". Curr. Opin. Infect. Dis. 20 (2): 177–81. doi:10.1097/QCO.0b013e3280555072. PMID 17496577.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  68. ^ a b American Thoracic Society; Infectious Diseases Society of America (February 2005). "Guidelines for the management of adults with hospital-acquired, ventilator-associated, and healthcare-associated pneumonia". Am J Respir Crit Care Med. 171 (4): 388–416. doi:10.1164/rccm.200405-644ST. PMID 15699079. 
  69. ^ a b Marik, PE (May 2011). "Pulmonary aspiration syndromes". Current Opinion in Pulmonary Medicine. 17 (3): 148–54. doi:10.1097/MCP.0b013e32834397d6. PMID 21311332. 
  70. ^ O'Connor S (2003). "Aspiration pneumonia and pneumonitis". Australian Prescriber. 26 (1): 14–7. 
  71. ^ a b Behera, D. (2010). Textbook of pulmonary medicine (2nd bas.). New Delhi: Jaypee Brothers Medical Pub. ss. 296–297. ISBN 9788184487497. 
  72. ^ a b c Cunha (2010). Pages6-18.
  73. ^ Rello, J (2008). "Demographics, guidelines, and clinical experience in severe community-acquired pneumonia". Critical care (London, England). 12 Suppl 6: S2. PMID 19105795. 
  74. ^ a b c d e f g h i Yu, H (2011 Mar). "Management of pleural effusion, empyema, and lung abscess". Seminars in interventional radiology. 28 (1): 75–86. PMID 22379278.  Tarih değerini gözden geçirin: |date= (yardım)
  75. ^ Cunha (2010). Pages 250-251.
  76. ^ "WHO Disease and injury country estimates". World Health Organization (WHO). 2004. Erişim tarihi: 11 November 2009. 
  77. ^ Rudan, I (May 2008). "Epidemiology and etiology of childhood pneumonia". Bulletin of the World Health Organization. 86 (5): 408–16. doi:10.2471/BLT.07.048769. PMC 2647437 $2. PMID 18545744.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  78. ^ Garenne M (1992). "The magnitude of mortality from acute respiratory infections in children under 5 years in developing countries". World Health Stat Q. 45 (2–3): 180–91. PMID 1462653.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  79. ^ WHO (1999). "Pneumococcal vaccines. WHO position paper". Wkly. Epidemiol. Rec. 74 (23): 177–83. PMID 10437429. 
  80. ^ a b al.], Ralph D. Feigin ... [et (2003). Textbook of pediatric infectious diseases (5th bas.). Philadelphia: W. B. Saunders. s. 299. ISBN 978-0-7216-9329-3. 
  81. ^ Hippocrates On Acute Diseases wikisource link
  82. ^ Maimonides, Fusul Musa ("Pirkei Moshe").
  83. ^ Klebs E (1875-12-10). "Beiträge zur Kenntniss der pathogenen Schistomyceten. VII Die Monadinen". Arch. Exptl. Pathol. Parmakol. 4 (5/6): 40–488. 
  84. ^ Friedländer C (1882-02-04). "Über die Schizomyceten bei der acuten fibrösen Pneumonie". Virchow's Arch pathol. Anat. U. Physiol. 87 (2): 319–324. doi:10.1007/BF01880516. 
  85. ^ Fraenkel A (1884-04-21). "Über die genuine Pneumonie, Verhandlungen des Congress für innere Medicin". Dritter Congress. 3: 17–31. 
  86. ^ Gram C (1884-03-15). "Über die isolierte Färbung der Schizomyceten in Schnitt- und Trocken-präparaten". Fortschr. Med. 2 (6): 185–9. 
  87. ^ al.], edited by J.F. Tomashefski, Jr ... [et (2008). Dail and Hammar's pulmonary pathology (3rd bas.). New York: Springer. s. 228. ISBN 978-0-387-98395-0. 
  88. ^ William Osler, Thomas McCrae (1920). The principles and practice of medicine: designed for the use of practitioners and students of medicine (9th bas.). D. Appleton. s. 78. One of the most widespread and fatal of all acute diseases, pneumonia has become the "Captain of the Men of Death," to use the phrase applied by John Bunyan to consumption. 
  89. ^ Adams WG (January 1993). "Decline of childhood Haemophilus influenzae type B (Hib) disease in the Hib vaccine era". JAMA. 269 (2): 221–6. doi:10.1001/jama.269.2.221. PMID 8417239.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  90. ^ Whitney CG (May 2003). "Decline in invasive pneumococcal disease after the introduction of protein-polysaccharide conjugate vaccine". N. Engl. J. Med. 348 (18): 1737–46. doi:10.1056/NEJMoa022823. PMID 12724479.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  91. ^ "World Pneumonia Day Official Website". World Pneumonia Day Official Website. Fiinex. Erişim tarihi: 13 August 2011. 

Kaynakça

  • Murray and Nadel's textbook of respiratory medicine (5th bas.). Philadelphia, PA: Saunders/Elsevier. 2010. ISBN 1416047107.  Yazar |ad1= eksik |soyadı1= (yardım)

Dış bağlantılar

Şablon:Link FA

Şablon:Link GA

Şablon:Link FA


Zatürreye neden olan bir mikroorganizma.
Normal koşullarda beyaz renkteki alveollerin de rahatlıkla göründüğü bir akciğerin mikroskop görüntüsü (yukarıda) ve zatürre geçirip iltihapla kaplanmış bir akciğerin mikroskop görüntüsü (allta).

Zatürre[1] veya tıptaki adıyla pnömoni, bir veya birkaç akciğer lobunun iltihaplanması şeklinde ortaya çıkan, daha çok küçük çocuklarda, ileri yaştakilerde ve kronik bir hastalığı bulunan kişilerde daha ağır seyreden ve bazen ölümle sonuçlanabilen ateşli bir hastalıktır. Genelde kış aylarında görülen bu hastalıkta akciğerlerde bulunan hava kesecikleri iltihaplı bir sıvıyla dolar. Akciğerlerin görevi olan oksijen alış veriş işlevi bozulur ve bu nedenle kanda oksijen düzeyi azalır.

Nedenleri

İltihaplanmaya virüs, bakteri veya mantar gibi mikroorganizmalar neden olur. Zatürreye yol açan otuzun üzerinde mikroorganizma bilinmektedir.

Bulaşma

Zatürreye neden olan mikroplar kişiden kişiye, 1-2 metrelik mesafelerden yakın temas sonucu bulaşırlar. Hastalığın sağlıklı kişilere bulaşması, öksürük, aksırık ya da hasta kişilerin konuşması sırasında havaya yayılan damlacıkların doğrudan solunması yoluyla gerçekleşir.

Zatürreye neden olan bakteriler, yakın temas sonucu solunumla beraber vücuda alınır. Üst solunum yollarında, burun ve ağzın birleştiği yerde yerleşip çoğalırlar. Burada gruplar halinde yer alırlar. Kalabalık yerler, kapalı alanlar, insanların toplu hâlde yaşadığı okullar, askeriye ve yurtlar zatürrenin bulaşma olasılığının fazla olduğu yerlerdir. Salgın şeklinde ortaya çıkabilir fakat soğuk algınlığı kadar bulaşıcı değildir. Bulaşması için en uygun ortam bir arada yaşayan ailedir. Özellikle küçük çocuklar arasında yaygındır.

Sınıflandırma

Süresine göre

  • Akut pneumoni
  • Subakut pneumoni
  • Kronik pneumoni

Kaynağına göre

  • Viral pneumoni
  • Bakteriyel pneumoni
  • Mikotik pneumoni
  • Mikoplazmal pneumoni
  • Paraziter (Verminöz) pneumoni

Morfolojilerine göre

  • Eksudatif pneumoni
  • Proliferatif pneumoni
  • Eksudatif-proliferatif pneumoni

Patolojisine göre

  1. Bronkopneumoni:Kataral-irinli, fibrinli.
  2. İnterstisiyel pneumoni
  3. Embolik pneumoni
  4. Granülomatöz pneumoni

Görülme sıklığı

Dünya Sağlık Örgütü'nün verilerine göre dünyada her yıl her 1000 kişiden 10-15'i zatürreye yakalanmaktadır. Türkiye'de ise kayıtlı olarak yaklaşık 90.000 zatürre vakası görülmektedir.

Hastalığa ortam hazırlayan etmenler

Alkol, uyuşturucu maddeler, sigara ve kötü hayat şartları, ağır geçen grip hastalığı zatürreye ortam hazırlayan etmenlerdir. Genellikle kızamık, boğmaca, grip, difteri, suçiçeği, tifo ve çeşitli bakteri enfeksiyonları ya da vücudu aşırı ölçüde zayıf düşüren hastalıkların seyri sırasında ortaya çıkar.

Belirtiler

Korunma

Sağlıklı bir akciğer filmi (yukarıda) ve zatürre geçirmiş bir akciğer filmi (altta).

Dengeli düzenli beslenmek, aşı yaptırmak, sigara içmemek, alkol alımından kaçınmak, vitamin ve mineralleri düzenli almak gibi önlemler, hastalığın ortaya çıkmasında koruyucu bir etkiye sahiptir.

Zatürre aşısı yapılması gereken risk grupları

Tanı

Hastalığın tanısı fiziki muayene, akciğer filmi çekilmesi, balgam kültürü yapılması ve tam kan tetkiki benzeri şekillerde konulabilir.

Tedavi

  • Antibiyotikler
  • Yatak istirahati
  • Ateş düşürücüler
  • Öksürük kesici ilaçlar
  • Oksijen alınması
  • Su kaybını karşılayacak ölçüde sıvı alınması
  • Bol vitaminli ve yüksek kalorili diyet
  • Hastanın çok iyi beslenmesi

Zatürre hakkında bilinmeyenler

  • Zatürre özellikle; küçük çocuklar; yaşlılar; kalp, tuz, böbrek ve bronşit hastalarında ölümlere yol açabilmektedir.
  • Zatürre genellikle iki hafta kadar sürer ama hastalık düzeldikten sonra kişi bir aydan uzun süre kendini halsiz ve yorgun hissedebilir.
  • Siyah ırktan kişiler hastalığa karşı daha duyarlıdır.

Kaynakça

  1. ^ "Zatürre". Türk Dil Kurumu. Erişim tarihi: 16 Kasım 2009. 

Şablon:Link KM Şablon:Link SM Şablon:Link SM

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Zatürre&oldid=14584653" sayfasından alınmıştır