İçeriğe atla

Yaşamın evrimsel tarihi kronolojisi: Revizyonlar arasındaki fark

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Etkileşimli olarak geçmişe göz at
[kontrol edilmiş revizyon][kontrol edilmiş revizyon]
← Önceki sürümle aradaki farkSonraki sürümle aradaki fark →
İçerik silindi İçerik eklendi
GörselVikimetin
72. satır: 72. satır:
|}
|}


=== [[Arkeyan]] Devir ===
=== [[Arkeyan]] Devir ===
{| class="wikitable"
|-
! Zaman
! Gelişmeler
! Görsel
|- valign="TOP"
| align="RIGHT" nowrap | 3,5 milyar yıl önce
| [[Son evrensel ata]]nın yaşadığı dönem;<ref>Doolittle, W. Ford (February, 2000). [http://web.archive.org/web/20060907081933/http://shiva.msu.montana.edu/courses/mb437_537_2004_fall/docs/uprooting.pdf Uprooting the tree of life]. Scientific American 282 (6): 90–95.</ref><ref>Nicolas Glansdorff, Ying Xu & Bernard Labedan: The Last Universal Common Ancestor : emergence, constitution and genetic legacy of an elusive forerunner. Biology Direct 2008, 3:29.</ref> bu dönemde [[bakteriler]] ile [[arkeler]] gitgide farklılaşarak birbirlerinden ayrılmaya başlar.<ref>{{cite journal |last=Hahn |first=Jürgen |coauthors=Pat Haug |year=1986 |title=Traces of Archaebacteria in ancient sediments |journal=System Applied Microbiology |volume=7 |issue=Archaebacteria '85 Proceedings |pages=178&ndash;83}}</ref>

Bakteriler, başlangıçta [[oksijen]] üretiminin olmadığı ilkel [[fotosentez]] şekilleri geliştirdiler.<ref>{{cite journal |author=Olson JM |title=Photosynthesis in the Archean era |journal=Photosyn. Res. |volume=88 |issue=2 |pages=109–17 |year=2006 |month=May |pmid=16453059 |doi=10.1007/s11120-006-9040-5}}</ref> Bu organizmalar, hemen hemen bütün organizmalar tarafından hala günümüzde de kullanılan [[proton]]lardaki elektrokimyasal bir [[Elektrokimyasal eğim|gradyan değişiminden]] yararlanarak [[Adenozin trifosfat|ATP]] üretmeye başlarlar.
| [[Dosya:Phylogenetic tree.svg|thumb|130px]]
|- valign="TOP"
| align="RIGHT" nowrap | 3,0 milyar yıl önce
| Fotosentez yapabilen [[siyanobakteriler]] evrildi; bu bakteriler [[İndirgenme|indirgeyici madde]] olarak [[H2o|H<sub>2</sub>O]] kullandıklarından bu şekilde atık madde olarak [[oksijen]] meydana getirebiliyorlardı.<ref name="Buick, R. 2008">{{cite journal |author=Buick R |title=When did oxygenic photosynthesis evolve? |journal=Philos. Trans. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. |volume=363 |issue=1504 |pages=2731–43 |year=2008 |month=August |pmid=18468984 |doi=10.1098/rstb.2008.0041 |pmc=2606769}}</ref> [[Fotosentez]] sonucu meydana gelen bu oksijen ise başlangıçta okyanuslarda çözülü halde bulunan [[demir]]i [[Oksitlenme|oksitleyerek]] [[Demir#Demir_cevheri|demir cevherinin]] oluşmasına yol açıyordu.

Oksijen seviyesi atmosfer yüzeyinde gitgide artarak bir çok bakteri için [[zehir]]li olabilecek bir konsantrasyona ulaştı ve büyük çaplı bir çevresel değişime neden olan [[Oksijen felaketi]]ne yol açtı.
| [[Dosya:Anabaenaspiroides EPA.jpg|thumb|130px]]
|}


=== [[Proterozoik]] Devir ===
=== [[Proterozoik]] Devir ===

Sayfanın 06.33, 21 Kasım 2011 tarihindeki hâli

Bu maddedeki evrim zaman çizelgesi, gezegenimiz Dünya'daki yaşamın gelişmesini ve önemli başlıca olayları özetlemektedir (bkz. Organizma). Daha ayrıntılı bir açıklama için Yerküre tarihi ve Jeolojik devir maddelerine bakınız. Bu makalede verilen tarihler bilimsel kanıta dayalı tahminlerdir.

Evrim, biyolojide canlı popülasyonların kazandığı yeni özelliklerin nesillerden nesile aktarıldığı bir süreçtir. Evrimin uzun zaman süreçleri içinde yayılarak oluşumu, yeni türlerin kökenini ve biyolojik canlılığın oluşturduğu muazzam çeşitliliği açıklamaktadır. Günümüz canlı türleri ortak bir ata üzerinden birbirleriyle akraba olup milyarlarca yıl süren bir evrimin ve türleşmenin sonucu olarak meydana gelmiştir.

Basit zaman çizelgesi

650 milyon yıl öncesinden günümüze evrim çizelgesi

Basit zaman çizelgesinde Dünya 4,5 milyar yıl yaşında olup verilen tarihler aşağı yukarıdır.

Detaylı zaman çizelgesi

Hadean Devir

3,8 milyar yıl ve öncesi.

Zaman Gelişmeler Görsel
4,6 milyar yıl önce Gezegenimiz Dünya genç yaştaki Güneşimizin çevresindeki moleküler bulutsu diskin yoğunlaşması sonucu oluştu.
4,5 milyar yıl önce Dev çarpışma hipotezine göre Ay, Dünya'nın Theia gezegeni ile çarpışması ve bu çarpışmada genç yaştaki Dünya'nın yörüngesine dağılan çok sayıda küçük Ay parçalarının tekrar birleşmesi sonucu oluştu.[1] Yeni oluşan Ay'ın çekim kuvveti, Dünya yörüngesinin dalgalanma eksenini dengeleyip sabitleştirerek yaşamın oluşması için gerekli koşulları hazırladı.[2]
4,1 milyar yıl önce Dünya'nın yüzeyi bir yerkabuğu oluşturabilecek kadar soğumaya başladı. Atmosfer ve okyanuslar oluşmaya başladı.[3] Derin okyanuslardaki levhalar boyunca polisiklik aromatik hidrokarbon oluşumları,[4] ve demir sülfür sentezi, birbirleriyle rekabet eden organik bileşiklerin RNA Dünyasını oluşturmasına neden olmuş olabilir.
4,5 - 3,5 milyar yıl önce En erken yaşam, muhtemelen kendi kendileri kopyalayabilen RNA molekülerinden oluşarak görülmeye başladı.[5][6] Doğal seçilimin replikasyon için daha uygun olan molekülleri tercih etmesi yüzünden kısa bir süre sonra bu organizmaların replikasyonu rekabet ile sonuçlanıp enerji, yaşama uygun mekanlar ve küçük yapı taşları gibi tükenmeye başlayan kaynaklara daha çok ihtiyaç duyulmaya başladı. DNA molekülleri, daha sonra ana replikasyonlar ve ilkel genomlar, kendilerine istikrarlı bir fiziksel ve kimyasal ortam sağlayan elverişli kapalı membranlar içinde gelişmeye başladığında bu süreçleri devralarak ilk proto-hücreleri (ön hücre) oluşturdular.[7][8][9]
3,9 milyar yıl önce Geç Dönem Ağır Bombardıman ve iç gezegenlerde gerçekleşen sayısız meteor çarpma olaylarının zirve yaptığı dönem. Sürekli devam eden bu çarpışmalar ve meydana gelen düzensiz bozunumlar, bu noktaya kadar evrilebilmiş olan her türlü yaşamı muhtemelen yok etmiş veya bazı erken termofil mikroplar yeryüzünün altında okyanus tabanlarındaki sıcak hidrotermal bacalarda hayatta kalmış;[10] ya da yaşam başka bir yerden bir meteorit tarafından Dünya'ya taşınmış olabilir.[11]
3,9 - 2,5 milyar yıl önce Prokaryotlara benzeyen hücreler görünmeye başlar.[12] Bu ilk organizmalar kemoototrof olup bir karbon kaynağı olarak karbondioksit kullanıyor ve inorganik maddeleri yükseltgenip enerji elde edebiliyorlardı. Daha sonra prokaryotlar, glikoz gibi organik maddelerdeki enerjiyi serbest bırakan bir dizi kimyasal tepkimelerle glikoliz geliştirdiler ve ATP kimyasal bağları içinde biriktirmeye başladılar. Glikoliz (ve ATP) bu güne kadar değişmemiş bir şekilde hemen hemen bütün organizmalarda kullanılmaya devam etmektedir.[13][14]

Arkeyan Devir

Zaman Gelişmeler Görsel
3,5 milyar yıl önce Son evrensel atanın yaşadığı dönem;[15][16] bu dönemde bakteriler ile arkeler gitgide farklılaşarak birbirlerinden ayrılmaya başlar.[17]

Bakteriler, başlangıçta oksijen üretiminin olmadığı ilkel fotosentez şekilleri geliştirdiler.[18] Bu organizmalar, hemen hemen bütün organizmalar tarafından hala günümüzde de kullanılan protonlardaki elektrokimyasal bir gradyan değişiminden yararlanarak ATP üretmeye başlarlar.

3,0 milyar yıl önce Fotosentez yapabilen siyanobakteriler evrildi; bu bakteriler indirgeyici madde olarak H2O kullandıklarından bu şekilde atık madde olarak oksijen meydana getirebiliyorlardı.[19] Fotosentez sonucu meydana gelen bu oksijen ise başlangıçta okyanuslarda çözülü halde bulunan demiri oksitleyerek demir cevherinin oluşmasına yol açıyordu.

Oksijen seviyesi atmosfer yüzeyinde gitgide artarak bir çok bakteri için zehirli olabilecek bir konsantrasyona ulaştı ve büyük çaplı bir çevresel değişime neden olan Oksijen felaketine yol açtı.

Proterozoik Devir

Fanerozoik Devir

Paleozoik Zaman

Mezozoik Zaman

Senozoik Zaman

Ayrıca bakınız

Ek okumalar

Ayrıca bakınız

Şablon:Portal

Kaynakça

  1. ^ Planetary Science Institute page on the Giant Impact Hypothesis. Hartmann and Davis belonged to the PSI. This page also contains several paintings of the impact by Hartmann himself.
  2. ^ "Because the Moon helps stabilize the tilt of the Earth's rotation, it prevents the Earth from wobbling between climatic extremes. Without the Moon, seasonal shifts would likely outpace even the most adaptable forms of life." Making the Moon Astrobiology Magazine. (URL accessed on August 7, 2010)
  3. ^ "However, once the Earth cooled sufficiently, sometime in the first 700 million years of its existence, clouds began to form in the atmosphere, and the Earth entered a new phase of development." How the Oceans Formed (URL accessed on January 9, 2005)
  4. ^ *The 'PAH World'
  5. ^ Gilbert, Walter (February 1986). "The RNA World". Nature. 319 (6055): 618. Bibcode:1986Natur.319..618G. doi:10.1038/319618a0. 
  6. ^ Joyce, G.F. (2002). "The antiquity of RNA-based evolution". Nature. 418 (6894): 214–21. doi:10.1038/418214a. PMID 12110897. 
  7. ^ Hoenigsberg, H. (December 2003). "Evolution without speciation but with selection: LUCA, the Last Universal Common Ancestor in Gilbert's RNA world". Genetic and Molecular Research. 2 (4): 366–375. PMID 15011140. Erişim tarihi: 2008-08-30. (also available as PDF)
  8. ^ Trevors, J. T. and Abel, D. L. (2004). "Chance and necessity do not explain the origin of life". Cell Biol. Int. 28 (11): 729–39. doi:10.1016/j.cellbi.2004.06.006. PMID 15563395. 
  9. ^ Forterre, P., Benachenhou-Lahfa, N., Confalonieri, F., Duguet, M., Elie, C. and Labedan, B. (1992). "The nature of the last universal ancestor and the root of the tree of life, still open questions". BioSystems. 28 (1-3): 15–32. doi:10.1016/0303-2647(92)90004-I. PMID 1337989. 
  10. ^ Steenhuysen, Julie (May 21, 2009). "Study turns back clock on origins of life on Earth". Reuters.com. Reuters. Retrieved May 21, 2009.
  11. ^ " Between about 3.8 billion and 4.5 billion years ago, no place in the solar system was safe from the huge arsenal of asteroids and comets left over from the formation of the planets. Sleep and Zahnle calculate that Earth was probably hit repeatedly by objects up to 500 kilometers across" Geophysicist Sleep: Martian underground may have harbored early life (URL accessed on January 9, 2005)
  12. ^ Carl Woese, J Peter Gogarten, "When did eukaryotic cells (cells with nuclei and other internal organelles) first evolve? What do we know about how they evolved from earlier life-forms?" Scientific American, October 21, 1999.
  13. ^ Romano, AH; Conway, T. (1996). "Evolution of carbohydrate metabolic pathways". Res Microbiol. 147 (6-7): 448–55. doi:10.1016/0923-2508(96)83998-2. PMID 9084754.  Bilinmeyen parametre |author-separator= görmezden gelindi (yardım)
  14. ^ Knowles JR (1980). "Enzyme-catalyzed phosphoryl transfer reactions". Annu. Rev. Biochem. 49 (1): 877–919. doi:10.1146/annurev.bi.49.070180.004305. PMID 6250450. 
  15. ^ Doolittle, W. Ford (February, 2000). Uprooting the tree of life. Scientific American 282 (6): 90–95.
  16. ^ Nicolas Glansdorff, Ying Xu & Bernard Labedan: The Last Universal Common Ancestor : emergence, constitution and genetic legacy of an elusive forerunner. Biology Direct 2008, 3:29.
  17. ^ Hahn, Jürgen (1986). "Traces of Archaebacteria in ancient sediments". System Applied Microbiology. 7 (Archaebacteria '85 Proceedings): 178–83.  Bilinmeyen parametre |coauthors= görmezden gelindi (yardım)
  18. ^ Olson JM (May 2006). "Photosynthesis in the Archean era". Photosyn. Res. 88 (2): 109–17. doi:10.1007/s11120-006-9040-5. PMID 16453059. 
  19. ^ Buick R (August 2008). "When did oxygenic photosynthesis evolve?". Philos. Trans. R. Soc. Lond., B, Biol. Sci. 363 (1504): 2731–43. doi:10.1098/rstb.2008.0041. PMC 2606769 $2. PMID 18468984. 

Şablon:Kaynak viki

Dış bağlantılar

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Yaşamın_evrimsel_tarihi_kronolojisi&oldid=10381350" sayfasından alınmıştır