Şadli Bencedid
| Chadli Bendjedid الشاذلي بن جديد | |
|---|---|
| |
| 3. Cezayir cumhurbaşkanı | |
| Görev süresi 9 Şubat 1979 - 11 Ocak 1992 | |
| Başbakan | Mohamed Ben Ahmed Abdelghani Abdelhamid Brahimi Kasdi Merbah Mouloud Hamrouche Sid Ahmed Ghozali |
| Yerine geldiği | Rabah Bitat (geçici) |
| Yerine gelen | Abdülmalik Binhabiles (vekaleten) |
| Kişisel bilgiler | |
| Doğum | 14 Nisan 1929 Bouteldja, Fransız Cezayiri |
| Ölüm | 6 Ekim 2012 (83 yaşında) Cezayir, Cezayir |
| Partisi | Ulusal Kurtuluş Cephesi |
| Evlilik(ler) | Halima Ben Aissa |
| Çocuk(lar) | 4 |
| Askerî hizmeti | |
| Bağlılığı |  Cezayir
|
| Branşı | Ulusal Kurtuluş Ordusu (UKO) Cezayir Silahlı Kuvvetleri (CSK) |
| Hizmet yılları | 1954–1962 (UKO) 1962–1979 (CSK) |
| Rütbesi | Albay |
| Çatışma/savaşları | Cezayir Bağımsızlık Savaşı |
Şadli Bencedid (Arapça: الشاذلي بن جديد; Arapçanın romanizasyonu: ash-Shādhilī bin Jadīd; 14 Nisan 1929 – 6 Ekim 2012) Cezayir'in üçüncü Cumhurbaşkanıdır; 9 Şubat 1979 ile 11 Ocak 1992 arasında görev yapmıştır.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Bencedid, 14 Nisan 1929'da Bouteldja'da doğdu.[1] Fransız Ordusunda astsubay olarak görev yaptı ve Birinci Çinhindi Savaşı'na katıldı.[1] 1954'te Cezayir Bağımsızlık Savaşının başlangıcında Ulusal Kurtuluş Cephesi'ne (UKC) geçti. Huari Bumedyen'nin himayesinde olan Bencedid, 1964'te Vahran'de Konstantin Askeri Bölgesi komutanlığına terfi etti.[1] Bağımsızlıktan sonra ordu kademelerinde yükseldi, 1964'te 2. Askeri Bölge komutanı ve 1969'da Albay oldu.[2] 1964'ten 1978'e kadar 2. Askeri Bölge'ye komuta etti ve orada Mers El Kebir'de konuşlu Fransız askeri kuvvetlerinin Évian Anlaşmalarına uygun olarak tahliyesini ve önemli gerilim bölgesi olan Cezayir ile Fas arasındaki sınırın izlenmesini denetledi.
Cumhurbaşkanlığına yükselmesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Bencedid, Kasım 1978'den Şubat 1979'a kadar savunma bakanıydı ve Bumedyen'in ölümünün ardından cumhurbaşkanı oldu. Bencedid, 27 - 31 Ocak 1979'da yapılan dördüncü Ulusal Kurtuluş Cephesi kongresinde parti liderliği ve cumhurbaşkanlığının tartışılmasının ardından iktidara gelen uzlaşmacı bir adaydı. Boumediene'nin yerine geçme olasılığı en yüksek olanlar Mohammad Salah Yahiaoui ve Abdülaziz Buteflika idi. İkincisi, on altı yıl boyunca Birleşmiş Milletler'de dışişleri sekreteri olarak görev yapmıştı. Oujda klanının önde gelen bir üyesiydi ve Batı yanlısı bir liberal olarak kabul edilirdi.[kime göre?] Yahiaoui, komünistlerle yakından bağlantılıydı ve Parti de l'Avant-Garde Socialiste'nin (PAGS) kitle sendikaları ve gençlik örgütleri üzerinde yargı yetkisini ele geçirmesine izin verdi.[1]
Bencedid görevdeyken devletin ekonomideki rolünü azalttı ve devletin vatandaşlar üzerindeki denetimini kolaylaştırdı. 1980'lerin sonlarında, hızla düşen petrol fiyatları nedeniyle ekonominin batmasıyla birlikte, Bencedid'in ekonomik liberalleşme politikalarını destekleyen rejim unsurları ile devletçi modele geri dönmek isteyenler arasında gerilim yükseldi. Ekim 1988'de, rejimin kemer sıkma politikalarını protesto eden ve Bencedid'e karşı sloganlar atan gençlik yürüyüşleri, günümüzde 1988 Ekim Ayaklanmaları olarak bilinen ve Vahran, Annâbe ve diğer şehirlere yayılan kitlesel ayaklanmalara dönüştü; ordunun isyancıları acımasızca bastırması geride birkaç yüz ölü bıraktı.[3] Belki bir siyasi hayatta kalma stratejisi olarak, Bencedid daha sonra çok partili demokrasiye geçiş çağrısında bulundu ve uygulamaya başladı.[3] Bununla birlikte, 1991'de ordu, İslami Selamet Cephesi'ni (İSC) iktidara getirmesini engellemek seçimlere için müdahale etti, Bencedid'i görevden aldı ve uzun ve kanlı bir Cezayir İç Savaşı'nı ateşledi.[4]
Cumhurbaşkanlığı sonrası hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Sonrasında Vahran'da ev hapsine alındı ve 1999'da Abdülaziz Buteflika'nın cumhurbaşkanı olmasından sonra serbest bırakıldı. 2002 yılındaki bir röportajda, 1991 seçim sonuçlarını kabul etmeye ve tüm devlet kurumlarını ele geçirmelerinden kaçınırken İSC ile birlikte çalışmaya istekli olduğunu ortaya koydu. Anayasanın kendisine bunu yapma yetkisi verdiğine inanıyordu, ancak ordunun desteğini kazanamadı.[5]
2008'in sonlarında memleketi El Tarif'te bir konferansta tartışmalı bir konuşma sonrası kamuoyu gündemine geri döndü.[6] Anılarının yayımlandığı 1 Kasım 2012 günü Ulusal Kurtuluş Savaşı'nın patlak vermesinin 58. yıldönümüne denk geldi.[7]
Hastalığı ve ölümü[değiştir | kaynağı değiştir]
Bencedid, Ocak 2012'de kanser tedavisi için Paris'te hastaneye kaldırıldı; ardından Mayıs ve Ekim 2012'de tekrar hastaneye yatırıldı.[8] 3 Ekim 2012'de Bencedid, Cezayir'deki Ain-Naadja'daki bir askeri hastanenin yoğun bakım ünitesine kaldırıldı. Devlet medyası tarafından 6 Ekim 2012'de kanserden öldüğü duyuruldu.[9][10] El Alia Mezarlığı'na defnedildi.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d Algeria:Anger of The Dispossessed, Martin Evans and John Phillips, Yale University Press, 2007, p. 114
- ^ "El Mouradia, Chadli Ben Djedid". El-mouradia.dz. 9 Kasım 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2014.
- ^ a b ""Black October" Riots in Algeria 1988". Onwar.com. 24 Mart 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2014.
- ^ "Chadli Bendjedid". The Telegraph. 7 Ekim 2012. 16 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2012.
- ^ Mohamed Ben-Madani. "Chadli Bendjedid obituary". theguardian. 10 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Haziran 2014.
- ^ Revolutionary ghosts 9 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Al-Ahram Weekly, Issue 927, 25–31 Aralık 2008.
- ^ "Chadli Bendjedid raconte sa vie". Jeune Afrique. 1 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Ekim 2012.
- ^ "Former Algerian President Chadli Bendjedid dies". Al Arabiya. Algiers. AFP. 6 Ekim 2012. 6 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2012.
- ^ "Algeria ex-president Chadli Bendjedid dies". BBC. 6 Ekim 2012. 10 Mayıs 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2012.
- ^ "Algerian president overthrown in '92 coup dies". The Huffington Post. 6 Ekim 2012. 21 Ocak 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Ekim 2012.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Chadli Bendjedid ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Biography from rulers.org 16 Ekim 2012 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
| Siyasi görevi | ||
|---|---|---|
| Önce gelen: Rabah Bitat geçici |
Cezayir cumhurbaşkanı 1979–1992 |
Sonra gelen: Abdülmalik Binhabiles vekaleten |
 | ||
