İskender sayfasının kaynağını görüntüle

{{diğer anlamı2|İskender}}{{Ek kaynak gerekli|tarih=Ocak 2022}}{{Kraliyet bilgi kutusu
| isim = III. Alexandros<br>Büyük İskender
| unvan = [[Basileus]]<br>[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya kralı]]<br>[[Kralların kralı]]
| başlık = 
| resim = Napoli BW 2013-05-16 16-24-01 DxO.jpg
| resim_boyutu = 242
| altyazı = Büyük İskender'i [[İssos Muharebesi]]'nde tasvir eden meşhur [[Antik Roma|Roma]] [[mozaik|mozaği]]
| veraset = [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya kralı]]
| hüküm_süresi = MÖ 336 - MÖ 323
| taç_giymesi = 
| önce_gelen = [[II. Filip]]
| sonra_gelen = [[IV. Aleksander (Makedonya)|IV. Alexander]]<br>[[III. Filip]]
| vekil_başlık = 
| vekil = 
| veraset1 = [[Mısır|Mısır firavunu]]
| hüküm_süresi1 = MÖ 332 - MÖ 323
| taç_giymesi1 = 
| önce_gelen1 = [[III. Darius]]
| sonra_gelen1 = [[IV. Aleksander (Makedonya)|IV. Aleksander]]<br>[[III. Filip]]
| vekil_başlık1 = 
| vekil1 = 
| veraset2 = [[Antik İran|Antik İran kralı]]
| hüküm_süresi2 = MÖ 330 - MÖ 323
| taç_giymesi2 = 
| önce_gelen2 = [[III. Darius]]
| sonra_gelen2 = [[IV. Aleksander (Makedonya)|IV. Aleksander]]<br>[[III. Filip]]
| vekil_başlık2 = 
| vekil2 = 
| veraset3 = [[Asya|Asya kralı]]
| hüküm_süresi3 = MÖ 331 - MÖ 323
| taç_giymesi3 = 
| önce_gelen3 = ''Makam oluşturuldu''
| sonra_gelen3 = [[IV. Aleksander (Makedonya)|IV. Aleksander]]<br>[[III. Filip]]
| vekil_başlık3 = 
| vekil3 = 
| veliaht = 
| eşi = [[Roksana]]<br>[[Stateira (Büyük İskender'in karısı)|II. Stateira]]<br>[[Parysatis|II. Parysatis]]
| çocukları = [[IV. Aleksandros]]
| tam ismi = * '''Asıl adı:''' III. Aleksandros
* '''Lakabı:''' İskender veya Büyük İskender
* '''Yunancada ismi:''' {{dil|grc|Ἀλέξανδρος}}
| hanedan = [[Argeadai hanedanı|Argead Hanedanı]]
| babası = [[II. Filip]]
| annesi = [[Olympias]]
| doğum_tarihi = 20 Temmuz MÖ 356
| doğum_yeri = [[Pella]], [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya Krallığı]]
| ölüm_tarihi = 10-11 Haziran MÖ 323<br>(32 yaşında)
| ölüm_yeri = [[Babil]], [[Mezopotamya]]
| defin_tarihi = 
| defin_yeri = Bilinmiyor
| dini = [[Yunan mitolojisi|Antik Yunan dini]]
| meslek = 
| imza = 
| modül = 
}}'''İskender''' ({{dil|grc|Αλέξανδρος Γʹ ὁ Μακεδών}}, ''Aleksandros III ho Makedon''; [[Milattan önce|M.Ö.]] 20 Temmuz 356 – [[Milattan önce|M.Ö.]] 10 Haziran 323), asıl adıyla '''III. Aleksandros''' veya yaygın adıyla '''Büyük İskender''', [[Yunanlar|Yunan]] [[Antikçağ|Antik]] [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya Krallığı]]'nın [[Milattan önce|M.Ö.]] 336–323 yılları arasındaki kralıdır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/topic/Argead-dynasty | başlık = Argead Dynasty {{!}} Macedonian ruling house | erişimtarihi =31 Mart 2021| dil =İngilizce| çalışma = Encyclopedia Britannica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150808005845/https://www.britannica.com/topic/Argead-dynasty | arşivtarihi = 8 Ağustos 2015}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/biography/Alexander-the-Great | başlık = Alexander the Great {{!}} Biography, Empire, Death, & Facts | erişimtarihi =31 Mart 2021| dil =İngilizce| çalışma = Encyclopedia Britannica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150616235317/https://www.britannica.com/biography/Alexander-the-Great | arşivtarihi = 16 Haziran 2015}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/iskender | başlık = İSKENDER - TDV İslâm Ansiklopedisi | erişimtarihi =29 Nisan 2022| dil =Türkçe| çalışma = TDV İslam Ansiklopedisi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20200505125058/https://islamansiklopedisi.org.tr/iskender | arşivtarihi = 5 Mayıs 2020}}</ref> [[Milattan önce|M.Ö.]] 356 yılında [[Pella]]'da doğdu ve 20 yaşında babası [[II. Filip]]'in yerine tahta geçti. İktidarının uzun yıllarını [[Güneybatı Asya]] ve [[Kuzey Afrika|Kuzeydoğu Afrika]]'da eşi benzeri görülmemiş büyük askerî seferlerle geçirdi ve 30 yaşına geldiğinde [[Antik Yunanistan|Yunanistan]]'dan Kuzeybatı [[Hindistan]]'a kadar uzanan [[Klasik Antik Çağ|antik dünyanın]] en büyük [[İmparatorluklar listesi|imparatorluklarından]] birini oluşturdu.<ref>Bloom, Jonathan M.; Blair, Sheila S. (2009) ''The Grove Encyclopedia of Islamic Art and Architecture: Mosul to Zirid, Volume 3''. (Oxford University Press Incorporated, 2009), 385; "[Khojand, Tajikistan]; As the easternmost outpost of the empire of Alexander the Great, the city was renamed Alexandria Eschate ("furthest Alexandria") in 329 BCE." Golden, Peter B. ''Central Asia in World History'' (Oxford University Press, 2011), 25;"[...] his campaigns in Central Asia brought Khwarazm, Sogdia and Bactria under Graeco-Macedonian rule. As elsewhere, Alexander founded or renamed a number of cities, such as Alexandria Eschate ("Outernmost Alexandria", near modern Khojent in Tajikistan)."</ref><ref>"[http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/alexander_the_great.shtml Alexander the Great (356–323 BC)] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161119120544/http://www.bbc.co.uk/history/historic_figures/alexander_the_great.shtml |tarih=19 Kasım 2016 }}". UK: BBC.</ref> Hükümdarlığı süresince girdiği hiçbir muharebede yenilmeyen Büyük İskender, pek çok uzman kişi tarafından tarihin en başarılı askerî komutanlarından birisi olarak kabul edilir.<ref>[https://books.google.com.tr/books?id=kngnd0GlUc4C&pg=PA99&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Yenne 2010] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200723132858/https://books.google.com.tr/books?id=kngnd0GlUc4C&pg=PA99&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |tarih=23 Temmuz 2020 }}, p. 159.</ref>

İskender, gençliğinde 16 yaşına kadar ünlü filozof [[Aristoteles]] tarafından eğitim gördü. MÖ 336'da, babası [[II. Filip]]'in bir suikaste uğrayıp ölmesinden sonra, babasının yerine [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] tahtına geçti. İskender, <nowiki>''Yunanistan'ın Lideri''</nowiki> unvanıyla ödüllendirildi ve bu yetkiyi, babasının [[Pers]]lerin fethi için [[Yunanlar]]ı bir araya getirmeyi amaçlayan ''Pan-Helenistik'' tasarısını hayata geçirmek için kullandı.<ref>Heckel, Waldemar; Tritle, Lawrence A., eds. (2009). "The Corinthian League". ''Alexander the Great: A New History''. Wiley-Blackwell. p. 99. ISBN <bdi>978-1-4051-3082-0</bdi>.</ref><ref>Burger, Michael (2008). ''The Shaping of Western Civilization: From Antiquity to the Enlightenment''. University of Toronto Press. p. 76. ISBN <bdi>978-1-55111-432-3</bdi>.</ref>

MÖ 334'te [[Ahameniş İmparatorluğu]]'nu ele geçiren İskender, bundan sonra 10 yıl sürecek olan bir dizi sefere başladı. [[Anadolu]]'nun fethine müteakiben İskender, bir dizi belirleyici savaştan sonra, özellikle [[İssos Savaşı|İssos]] ve [[Gaugamela Muharebesi|Gaugamela]] muharebelerinde Ahameniş hükümdarı [[III. Darius]]'u perişan etti. Daha sonra Pers Kralı III. Darius'u devirdi ve [[Ahameniş İmparatorluğu]]'nu tamamen fethetti.<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.britannica.com/biography/Darius-III | başlık = Darius III {{!}} king of Persia | erişimtarihi =31 Mart 2021| dil =İngilizce| çalışma = Encyclopedia Britannica | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150906040453/https://www.britannica.com/biography/Darius-III | arşivtarihi = 6 Eylül 2015}}</ref> Gelinen son noktada ise İskender'in imparatorluğu, [[Adriyatik Denizi]]'nden Beas Nehri'ne kadar uzanmaktaydı.

İskender, hayatı boyunca "Dünyanın sonu<nowiki>''</nowiki>na ve <nowiki>''</nowiki>Büyük Dış Deniz"e ulaşmak için çok uğraştı ve MÖ 326'da, [[Hydaspes Muharebesi|Hydaspes Muharabesi]]'nde [[Pauravas]]'a karşı önemli bir zafer kazanarak [[Hindistan]]'ı işgal etti. Sonrasında, vatan hasreti çeken birliklerinin yoğun talepleri üzerine geri döndü ve MÖ 323'te, [[başkent]] olarak ilan etmeyi planladığı [[Babil]]'de, [[Arabistan]]'ın işgalini tasarladığı seferlerini hayata geçiremeden hastalandı ve öldü. Cenaze korteji, komutanlarından biri olan [[I. Ptolemaios|Ptolemaios]] tarafından kaçırılıp [[Antik Mısır|Mısır]]'daki [[İskenderiye]]'ye götürüldü. Daha sonra [[Jül Sezar]] tarafından da ziyaret edilen mezarı günümüzde kayıptır.

İskender'in ölümünü takip eden yıllarda, İskender'in hayatta kalan generalleri ve varisleri olan [[Diadohoi]]ler tarafından bir dizi iç savaş yapıldı ve bu taht kavgaları, İskender'in kısa ömürlü büyük imparatorluğunun parçalanmasına neden oldu. Krallık; Makedonya, [[Ptolemaios Krallığı]], [[Seleukos İmparatorluğu]] ve [[Pergamon Krallığı]] olmak üzere dört ana parçaya bölündü.

İskender, [[Yunan mitolojisi|Yunan efsanelerini]] öğrenmiş ve kendinin yenilmez ve hatta ilahi birisi olduğuna inanmıştır.<ref>Tarih Kitabı (''The History Book''), Alfa Yayınları, 2017. ''(sayfa: 53)''</ref> Seferleri sırasında kendi adını taşıyan 20 kadar [[şehir]] ve bölge kurdu. Birçoğunun adı günümüze kadar ulaşabilen bu yerleşimlerin en ünlüsü, [[Mısır]]'da bulunan [[İskenderiye]]'dir. Ayrıca [[Türkiye]]'nin [[Hatay]] ilinin sınırları içerisinde yer alan [[İskenderun]] ilçesi de buna örnek verilebilir.

İskender, [[Akhilleus]] gibi klasik bir kahraman olarak [[efsane]]leşti ve hem [[Antik Yunanistan|Yunan]] hem de [[Antik Yunanistan|Yunan]] olmayan pek çok kültürün tarihinde ve efsanelerinde ön plana çıktı. Girdiği hiçbir savaşta mağlup olmamasından ötürü birçok askerî liderin kendilerini kıyasladıkları bir ölçü oldu. Dünya çapındaki askerî akademiler hâlâ taktiklerini öğretmektedir.<ref>[https://books.google.com.tr/books?id=kngnd0GlUc4C&pg=PA99&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Yenne 2010] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200723132858/https://books.google.com.tr/books?id=kngnd0GlUc4C&pg=PA99&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false |tarih=23 Temmuz 2020 }}, p. viii.</ref> Tarihteki en nüfuzlu kişilerden birisi olmuştur.<ref>Skiena, Steven; Ward, Charles B. (30 January 2014). "[https://www.theguardian.com/books/2014/jan/30/whos-most-significant-historical-figure Guardian on Time Magazine's 100 personalities of all time] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161204180532/https://www.theguardian.com/books/2014/jan/30/whos-most-significant-historical-figure |tarih=4 Aralık 2016 }}". ''The Guardian''.</ref>

[[Araplar]] ona [[Zülkarneyn]] adını vermiştir.

== Adı ==
İskender'in [[Grekçe]] olan adı '''Aleksandros'''<nowiki/>'tur. Hükümdarlığı sırasında yürüttüğü geniş fetih seferleri ve kazandığı savaşlar sayesinde ''Büyük Aleksandros'' anlamına gelen ''Aleksandros ho Mégas'' ({{dil|grc|Ἀλέξανδρος ὁ Μέγας}}) olarak anılmaya başlamıştır. [[Türkçe]] kaynaklarda çoğunlukla geçtiği hâliyle '''İskender''' ({{dil|dil_adı=e|ar|إسكندر}}) adı ise, [[Arapça]]dan [[Türkçe]]ye geçmiştir. Yine kumandanlık başarıları nedeniyle Türkçe yazında da "büyük" sanıyla anılan İskender'den ayrıca İskender Rumî, İskender Yunanî ve Makedonyalı İskender adlarıyla da bahsedilmektedir.<ref>{{web kaynağı|başlık=50 Simgeyle Anadolu Tarihi|url=http://www.atlasdergisi.com/arsiv/kitaplar/50-simgeyle-anadolu-tarihi/50/22/1|yayıncı=atlasdergisi.com|erişimtarihi=21 Haziran 2016|arşivurl=https://web.archive.org/web/20160916231051/http://www.atlasdergisi.com/arsiv/kitaplar/50-simgeyle-anadolu-tarihi/50/22/1|arşivtarihi=16 Eylül 2016|ölüurl=evet}}</ref> Bunların yanı sıra, hayat hikâyesinin [[Kur'an]]'da geçen bir karakter olan [[Zülkarneyn]] ile bağdaştırılması neticesinde İslami edebiyatta zaman zaman "İskender-i Zülkarneyn" adıyla da anılmaktadır.<ref>{{Web kaynağı | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/zulkarneyn | başlık = ZÜLKARNEYN - TDV İslâm Ansiklopedisi | erişimtarihi =31 Mart 2021| dil =Türkçe| çalışma = TDV İslam Ansiklopedisi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191117184819/https://islamansiklopedisi.org.tr/zulkarneyn | arşivtarihi = 17 Kasım 2019}}</ref><ref>{{Web kaynağı |url=https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/612078 |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=9 Ekim 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211009100827/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/612078 |arşivtarihi=9 Ekim 2021 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://islamansiklopedisi.org.tr/sedd-i-iskender | başlık = SEDD-i İSKENDER - TDV İslâm Ansiklopedisi | erişimtarihi = 9 Ekim 2021 | dil = Türkçe | çalışma = TDV İslam Ansiklopedisi | arşivurl = https://web.archive.org/web/20191117184844/https://islamansiklopedisi.org.tr/sedd-i-iskender | arşivtarihi = 17 Kasım 2019}}</ref><ref>{{Web kaynağı | url = https://dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3171 | başlık = İskender-i Zülkarneyn - Dinimiz İslam | erişimtarihi = 9 Ekim 2021 | çalışma = dinimizislam.com | ad = dinimiz | soyadı = islam | arşivurl = https://web.archive.org/web/20070529030117/https://dinimizislam.com/detay.asp?Aid=3171 | arşivtarihi = 29 Mayıs 2007}}</ref>
[[Dosya:AlexanderCameo.JPG|küçükresim|left|Başında [[Amon|Zeus-Ammon]] boynuzları ile [[Pyrgoteles]] tarafından yapılan İskender rölyefi]]

== Gençliği ==
=== Soyu ve çocukluk yılları ===
İskender, [[Antik Yunanistan|Antik Yunan]] ayı Hekatombaion'un 16. gününde, Makedonya Krallığı'nın başkenti [[Pella]]'da doğdu.<ref>Green, Peter (1970), ''[https://books.google.com.tr/books?id=g6Wl4AKGQkIC&pg=PA559&redir_esc=y#v=onepage&q&f=false Alexander of Macedon, 356–323 B.C.: a historical biography]'', Hellenistic culture and society (illustrated, revised reprint ed.), University of California Press, p. xxxiii, ISBN <bdi>978-0-520-07165-0</bdi>,</ref> Her ne kadar kesin tarih belirsiz olsa da bu, muhtemelen MÖ. 20 Temmuz 356'ya tekabül etmektedir.<ref>Plutarch, Life of Alexander 3.5: "[https://web.archive.org/web/20150320180439/https://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander_t32.html The birth of Alexander the Great]". Livius. Archived from [https://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander_t32.html#7 the original] on 20 March 2015. Retrieved 16 December 2011. Alexander was born the sixth of Hekatombaion."</ref> Babası Makedonya Kralı [[II. Filip]], annesi ise [[Epir]] Kralı I. Neoptolemus'un kızı [[Olympias]] idi.<ref>McCarty 2004, p. 10, Renault 2001, p. 28, Durant 1966, p. 538.</ref> Her ne kadar II. Filip'in yedi ya da sekiz eşi olsa da, Olympias muhtemelen İskender'i doğurduğu için, onun göz bebeğiydi.<ref name=":0">Roisman & Worthington 2010, p. 171.</ref>

İskender'in doğumu ve çocukluğunu konu alan pek çok efsane vardır.<ref name=":2">Roisman & Worthington 2010, p. 188.</ref> Antik Yunan biyografi yazarı [[Plutarhos]]'a göre Filip'le gerdeğe gireceği günün arifesinde Olympias, rüyasında ölmeden önce dört bir yana alevler saçılmasına neden olan, rahmine çakan bir yıldırım gördü. Nikahtan bir süre sonra, Filip'in rüyasında kendinin karısının rahmini üzerine aslan resmi oyulmuş bir mühürle koruduğu söylenir.<ref name=":1">Plutarch 1919, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0243%3Achapter%3D3%3Asection%3D2 III, 2] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20190831201254/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0243:chapter=3:section=2 |tarih=31 Ağustos 2019 }}</ref> Plutarhos, bu rüyanın farklı yorumlarını sundu: Rahminin mühürlü olduğundan anlaşılacağı üzere, Olympias'ın nikahtan önce hamile olması veya İskender'in babasının [[Zeus]] olması. [[Antik Çağ|Antik Dönem]] yorumcuları, kimileri Olympias'ın bunu İskender'e söylediğini, kimileri de öneriyi din dışı bularak reddettiğini iddia ederek İskender'in Tanrı soyluluğu hakkındaki hikâyesini, hırslı Olympia'nın yayıp yaymadığı konusunda görüş ayrılığına vardılar.<ref name=":1" />
[[Dosya:AlexanderTheGreat Bust.jpg|sol|küçükresim|upright=0.91|Büyük İskender'e ait bir [[büst]]]]
İskender'in doğduğu gün II. Filip, [[Halkidiki]] yarımadasındaki [[Potidea]] şehrini kuşatmaya hazırlanıyordu. Aynı gün Filip, generali [[Parmenion]]'un birleşik [[İliryalılar|İliryalı]] ve [[Paeonya (krallık)|Paeonyalı]] ordularını yendiği ve atlarının Olimpik Oyunları kazandığı haberini aldı. Yine bu gün, dünyanın yedi harikasından biri olan [[Efes]]'teki [[Artemis Tapınağı]]'nın yandığı söylenir. Bu durum, Yunan tarihçi Hegesias of Magnesia'nın, Artemis Tapınağı'nın İskender'in doğumuna katılmasından dolayı uzaklaşmasından yandığını söylemesine sebep oldu.<ref>Renault 2001, p. 28, Bose 2003, p. 21</ref> Bu tür hikâyeler, İskender kral iken kendinin insanüstü olduğunu ve ihtişamın kaderine yazıldığını göstermek için kendi tarafından ortaya çıkarılmış da olabilir.<ref name=":2" />

İlk yıllarında İskender, Lanike adında, gelecekteki komutanı Kara Cletius'un kız kardeşi olan bir hemşire tarafından yetiştirilmişti. Daha sonradan İskender, çocukluğunda annesinin bir akrabası olan katı huylu Leonidas ve Akarnanialı Lysimachus tarafından eğitim gördü.<ref>Renault 2001, pp. 33–34.</ref> İskender okumayı öğrenerek, [[lir]] çalarak, ata binerek, dövüşerek ve avlanarak soylu Makedonyalı gençliği usulünde yetiştirilmişti.<ref>Roisman & Worthington 2010, p. 186.</ref>

İskender on yaşına geldiğinde [[Teselya]]lı bir tüccar, II. Filip'e 13 [[Talent|''talent''e]] satmayı teklif ettiği bir at getirdi. At, üzerine binilmesine izin vermeyince Filip onun götürülmesini emretti. Ancak İskender, atın kendi gölgesine olan korkusunu fark edince, atı evcilleştirmek için izin istedi ve sonunda bunu başardı.<ref name=":2" /> Yunan tarihçi [[Plutarhos]] konu hakkında, Filip'in bu cesaret ve hırs gösterisinden çok memnun kaldığını, "''Evladım, hırsların için yeterince büyük bir krallık bulmalısın. Makedonya senin için çok küçük.''" diyerek gözyaşları içinde oğlunu öptüğünü ve atı onun için aldığını söyledi.<ref>Plutarch 1919, [http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus%3Atext%3A1999.01.0243%3Achapter%3D6%3Asection%3D5 VI, 5] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20200724204105/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=Perseus:text:1999.01.0243:chapter%3D6:section%3D5 |tarih=24 Temmuz 2020 }}</ref> İskender, atın adını "öküz kafalı" anlamına gelen ''[[Bukefalos]]'' koydu. Bukefalos, İskender'i seferlerinde [[Hindistan]]'a kadar taşıdı. At öldüğünde İskender,{{Adn|name=not|Yunan tarihçi [[Plutarhos]]'a göre at, İskender 30 yaşındayken, yaşlılıktan dolayı ölmüştür.}} hatıra olarak bir şehre onun ismini verdi: Bukefalo.<ref>Durant 1966, p. 538, Lane Fox 1980, p. 64, Renault 2001, p. 39</ref>

=== Eğitimi ===
[[Dosya:Alexander and Aristotle.jpg|küçükresim|upright=1.04|Büyük İskender ve filozof [[Aristoteles]]]]
İskender 13 yaşına bastığında babası Filip, onun için bir özel hoca aramaya başladı ve [[İsokrates]] ile bu vazifeyi üstlenmek için [[Platon Akademisi|Akademi]]'deki görevinden çekilmeyi teklif eden [[Speusippos|S<dfn>peusippos</dfn>]] <dfn>gibi alimleri göz önünde bulundurdu. En sonunda Filip, [[Aristoteles|Aristo]]'yu seçti ve Mieza'daki Nymphs Tapınağı'nı derslik olarak sağladı. İskender'i eğitmesi karşılığında Filip, daha önceden yağmaladığı Aristo'nun memleketi Stagira'yı, köleleştirilmiş eski vatandaşları satın alarak özgürleştirip ve sürgüne gönderilenleri affedip iskan ederek yeniden inşa etmeyi kabul etti.</dfn><ref>Lane Fox 1980, pp. 65–66, Renault 2001, p. 44, McCarty 2004, p. 15</ref>

Mieza; İskender, [[I. Ptolemaios|Ptolemy]], Hephaistion ve [[Cassander]] gibi diğer Makedon soylularının çocukları için bir yatılı okul gibiydi. Bu öğrencilerin birçoğu, "yoldaşlar" olarak anılan arkadaşları ve gelecekteki generalleri olacaktı. Aristo, İskender ve yoldaşlarına [[tıp]], [[ahlak]], [[felsefe]], [[din]], [[mantık]] ve [[sanat]] hakkında eğitimler verdi. Aristo'nun vesayetinde İskender, özellikle [[İlyada]] olmak üzere [[Homeros]]'un eserlerine merak sardı. Aristo da ona eserin, İskender'in daha sonra seferlerinde hep yanında taşıyacağı, açıklamalı bir nüshasını verdi.<ref>Lane Fox 1980, pp. 65–66, Renault 2001, pp. 45–47, McCarty 2004, p. 16.</ref>

Gençliğinde İskender, Makedonya sarayında, III. Artakserkses'e karşı geldikleri için uzun yıllar boyunca II. Filip'in himayesine giren [[Pers]]li sürgünlerle tanışmıştı. Bunlardan bazıları II. Artabazos ile Makedonya sarayında MÖ 352-342 yılları arasında ikamet eden, İskender'in gelecekteki metresi olacak olan Barsine'nin yanı sıra, İskender'in gelecekteki [[Satraplık|satrapı]] Amminapes ve Sisines adında Persli bir soyluydu.<ref>Cawthorne, Nigel (2004). ''Alexander the Great''. Haus Publishing. pp. 42–43. ISBN <bdi>978-1-904341-56-7</bdi>.</ref><ref name="Morgan, Janett 2016 pp. 271">Morgan, Janett (2016). ''Greek Perspectives on the Achaemenid Empire: Persia Through the Looking Glass''. [[Edinburgh University Press]]. pp. 271–72. ISBN <bdi>978-0-7486-4724-8</bdi>.</ref><ref>Briant, Pierre (2012). ''Alexander the Great and His Empire: A Short Introduction''. Princeton University Press. p. 114. ISBN <bdi>978-0-691-15445-9</bdi>.</ref><ref>Jensen, Erik (2018). ''Barbarians in the Greek and Roman World''. Hackett Publishing. p. 92. ISBN <bdi>978-1-62466-714-5</bdi>.</ref> Bu, Makedonya sarayının Pers sorunları hakkında iyi bilgi sahibi olmasını sağladı, hatta Makedonya devletinin yönetimindeki bazı yenilikleri bile etkilemiş olabilir.<ref name="Morgan, Janett 2016 pp. 271" />

[[Suda]] ansiklopedisi, [[Anaksimenes (Lampsakoslu)|Lampsakoslu Anaksimenes]]'in de İskender'in hocalarından biri olduğunu yazmaktadır. Ayrıca Anaksimenes'in, ona seferlerinde eşlik ettiğini de söyler.

== Filip'in Varisi ==

=== Naiplik ve Makedonya'nın yükselişi ===
16 yaşında, İskender'in Aristo altındaki eğitimi sona erdi. Filip, Byzantiyon'a karşı savaş açtı ve İskender'i naip ve vâris olarak sorumlu bıraktı.<ref name=":2"/> Filip'in yokluğunda, Trakyalı Maediler Makedonya'ya karşı ayaklandı. İskender çabucak karşılık verdi ve onları topraklarından uzaklaştırdı. Bölgeyi Yunanlarla iskan etti ve Alexandropolis adında bir şehir kurdu.<ref>Lane Fox 1980, p. 68, Renault 2001, p. 47, Bose 2003, p. 43</ref>

Filip'in dönüşü üzerine, İskender'i küçük bir güçle Güney Trakya'daki isyanları bastırmak için gönderdi. Yunan şehri Perinthus'a karşı sefer düzenleyen İskender'in, babasının hayatını kurtardığı söylenir. Bu arada [[Amfissa]] şehri [[Delfi]] yakınlarında [[Apollon]] için kutsal olan toprakları işlemeye başladı. Bu kutsala saygısızlık davranışı, Filip'e Yunan meselelerine daha fazla müdahale etme fırsatı verdi. Hâlâ Trakya'da meşgul olan İskender'e Yunanistan'ın güneyinde bir sefer için bir ordu toplamasını emretti. Diğer Yunan devletlerinin müdahale edebileceğinden endişe duyan İskender, bunun yerine İllirya'ya saldırmaya hazırlanıyormuş gibi davrandı. Bu kargaşa sırasında İliryalılar Makedonya'yı işgal etti; ancak İskender tarafından püskürtüldüler.<ref>Renault 2001, pp. 47–49.</ref>

Filip ve ordusu MÖ 338'de oğluna katıldı ve Thebai garnizonundan inatçı direnişin ardından ele geçirdikleri bölge Thermopylae'den güneye yürüdüler. Hem Atina'dan hem de Thebai'den sadece birkaç günlük yürüyüş mesafesinde olan Elatea şehrini işgal etmeye gittiler. Demosthenes liderliğindeki Atinalılar, Makedonya'ya karşı Thebai ile ittifak kurmayı seçti. Hem Atina hem de Filip, Thebai'yi kendi yanına çekmek için elçiler gönderdi; ancak yarışmayı kazanan Atina oldu.<ref>Renault 2001, pp. 50–51, Bose 2003, pp. 44–45, McCarty 2004, p. 23</ref> Filip Amfissa'ya yürüdü (görünüşte Ampfiktiyonik Konseyi'nin isteği üzerine hareket ediyordu), Demosthenes tarafından oraya gönderilen paralı askerleri yakaladı ve şehrin teslim olmasını kabul etti. Filip daha sonra Elatea'ya döndü ve Atina ve Thebai'ye son bir barış teklifi yolladı ve her ikisi de teklifi reddetti.<ref>Renault 2001, p. 51, Bose 2003, p. 47, McCarty 2004, p. 24</ref>

Philip güneye ilerlerken, rakipleri Boeotia'daki Heroneya, yakınlarında önüne çıktı. Sonraki Chaeronea Muharebesi sırasında, Filip sağ cenahı ve İskender de Filip'in güvendiği generaller eşliğinde sol cenahı komuta etti. Antik kaynaklara göre, iki taraf bir süre acı bir şekilde savaştı. Filip, sınanmamış Atinalı [[hoplit]]lerinin takip edeceğine güvenerek birliklerine kasıtlı olarak geri çekilmelerini emretti ve böylece muharebe hattını bozdu. Thebai hatlarını ilk kıran İskender oldu, ardından onu Filip'in generalleri takip etti. Düşmanın birliğini bozan Filip, birliklerine ilerlemelerini ve hızla düşmanı bozguna uğratmalarını emretti. Atinalıların kaybetmesiyle Thebaililer kıskaca alınmıştı. Tek başlarına savaşmak zorunda kalan Thebaililer mağlup oldu.<ref>Diodorus Siculus 1989, XVI, 86</ref>

Chaeronea'daki zaferden sonra, Filip ve İskender, tüm şehirler tarafından memnuniyetle karşılanarak, mukavemetle karşılaşmadan Mora'ya yürüdüler ancak Sparta'ya vardıklarında geri çevrilseler de savaşa başvurmadılar.<ref>[https://web.archive.org/web/20010305205126/http://www.sikyon.com/Sparta/history_eg.html "History of Ancient Sparta"]. ''Sikyon''. Archived from [http://www.sikyon.com/sparta/history_eg.html the original] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20010305205126/http://www.sikyon.com/Sparta/history_eg.html |tarih=5 Mart 2001 }} on 5 March 2001. Retrieved 14 November 2009.</ref> Korint'te Filip, Sparta dışındaki çoğu Yunan şehir devletini içeren bir "Helen İttifakı" ([[Pers-Yunan savaşları|Greko-Pers Savaşları'nın]] eski Pers karşıtı ittifakını örnek alan) kurdu. Filip daha sonra bu birliğin (modern bilim adamları tarafından Korint İttifakı olarak bilinir) Hegemon'u (genellikle "Yüksek Komutan" olarak çevrilir) olarak adlandırıldı ve Pers İmparatorluğu'na saldırmayı planladığını duyurdu.<ref>Renault 2001, p. 54.</ref><ref>McCarty 2004, p. 26.</ref>

=== Sürgün ve geri dönüş ===
Filip, Pella'ya döndüğünde MÖ 338'de generali Attalus'un yeğeni Kleopatra Eurydice'ye âşık oldu ve onunla evlendi,<ref>Green, Peter (1991). "Alexander to Actium: The Historical Evolution of the Hellenistic Age (Hellenistic Culture and Society)". ''The American Historical Review''. Berkeley & Los Angeles: University of California Press. '''1'''. doi:[https://academic.oup.com/ahr/article-abstract/96/5/1515/65052?redirectedFrom=fulltext 10.1086/ahr/96.5.1515] {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20181125030926/https://academic.oup.com/ahr/article-abstract/96/5/1515/65052?redirectedFrom=fulltext |tarih=25 Kasım 2018 }}. ISSN 1937-5239.</ref> Evlilik -yarı Makedonyalı İskender'in aksine Kleopatra'nın herhangi bir oğlu tam Makedonyalı olacağından- vâris olarak İskender'in yerini zayıflattı.<ref>McCarty 2004, p. 27.</ref> Nikah şöleninde sarhoş Attalus tanrılara evliliğin meşru bir vâris doğurması için dua etti.<ref>Roisman & Worthington 2010, p. 179.</ref>

{{Quote|Philip'in aşık olup evlendiği Kleopatra'nın düğününde, amcası Attalus içerken, Kleopatra Filip'ten çok genç olduğu için, Makedonların tanrılara yeğeni tarafından krallığa meşru bir varis vermeleri için yalvarmalarını diledi. Bu İskender'i o kadar rahatsız etti ki bardaklardan birisini onun kafasına geçirdi, "Seni alçak," dedi "ne yani, ben piç miyim?" Attalus'tan yana duran Filip ayağa kalktı ve oğluna haddini bildirecekti ancak neyse ki ya aceleci öfkesinden ya da içtiği şaraptan dolayı ayağı kaydı ve yere düştü. Bunun üzerine İskender sitemle ona hakaret etti: "Görüyor musunuz," dedi "Avrupa'dan Asya'ya geçmek için hazırlık yapan adam, bir sandalyeden diğerine geçerken düştü.
|—&thinsp;Plutarhos, Filip'in düğünündeki kavgayı tasvir ederken.<ref>Plutarch 1919, IX, 1</ref>}}

MÖ 337'de İskender, annesi ile Makedonya'dan kaçtı ve onu Molossianların başkenti Dodona'da, kardeşi Epirus Kralı I. İskender'in yanında bıraktı.<ref name="Roisman 2010, p. 180">Roisman & Worthington 2010, p. 180.</ref> Kendisi İlirya'ya doğru yola devam etti<ref name="Roisman 2010, p. 180"/> ve burada bir veya daha fazla İlirya kralına, belki de Glaukias'a sığındı ve birkaç yıl önce onları savaşta mağlup etmesine rağmen misafir olarak ağırlandı.<ref>A History of Macedonia: Volume III: 336–167 B.C. By N. G. L. Hammond, F. W. Walbank</ref> Bununla birlikte, Filip hiçbir zaman siyasi ve askerî konularda eğitilmiş oğlunu reddetmek niyetinde değil gibi görünmekteydi.<ref name="Roisman 2010, p. 180"/> Buna münasip bir şekilde İskender, iki taraf arasında arabuluculuk yapan aile dostu Demechan'ın çabaları sayesinde altı ay sonra Makedonya'ya döndü.<ref>Bose 2003, p. 75, Renault 2001, p. 56</ref>

Ertesi yıl, Karya'nın Pers satrabı Pixodarus, en büyük kızını İskender'in üvey kardeşi Filip Arrhidaeus'a teklif etti.<ref name="Roisman 2010, p. 180"/> Olympias ve İskender'in birkaç arkadaşı, bunun Filip'in Arrhidaeus'u varisi yapma niyetinde olduğunu gösterdiğini öne sürdü.<ref name="Roisman 2010, p. 180"/> İskender, Korintoslu Thessalus'u aracı olarak göndererek Pixodarus'a kızının elini gayrimeşru doğan bir adama değil, kendine vermesi gerektiğini söyledi. Filip bunu duyduğunda müzakereleri kesti ve İskender'i bir Karyalı'nın kızıyla evlenmek istediği için azarladı ve kendi için daha iyi bir gelin istediğini söyledi.<ref name="Roisman 2010, p. 180"/> Filip, İskender'in dört arkadaşı Harpalus, Nearchus, Ptolemy ve Erigyius'u sürgüne gönderdi ve Korintliler'e Thessalus'u kendine tutsak olarak getirtti.<ref>McCarty 2004, p. 27, Renault 2001, p. 59, Lane Fox 1980, p. 71</ref>

== Makedonya Kralı ==
[[Dosya:Map Macedonia 336 BC-fr.svg|küçükresim|upright=1.14|[[II. Filip]]'in ölümünde Makedonya Krallığı|alt=]]

=== Tahta çıkışı ===
[[Dosya:Pausanius assassinates Philip during the procession into the theatre by Andre Castaigne (1898-1899).jpg|küçükresim|upright=1|Pausanias, tiyatroya giderken İskender'in babası II. Philip'e suikasti.]]
MÖ 336 yazında [[Vergina|Vergina'da]] kızı [[Makedonyalı Kleopatra|Kleopatra]] ile Olympias'ın erkek kardeşi [[Epiruslu I. İskender|Epiruslu I. İskender'in]] düğününe katılırken Filip muhafızlarının şefi Pausanias tarafından suikaste uğradı. Pausanias kaçmaya çalışırken ayağı asmaya takıldığı için yere düştü ve İskender'in iki yoldaşı Perdiccas ve Leonnatus da dahil olmak üzere kendini kovalayanlar tarafından öldürüldü. İskender hemen orada soylular ve ordu tarafından yirmi yaşında kral ilan edildi.<ref name="McCarty 2004, pp. 30–31">McCarty 2004, pp. 30–31.</ref><ref>Renault 2001, pp. 61–62.</ref><ref name="Lane Fox 1980, p. 72">Lane Fox 1980, p. 72</ref>

=== İktidarın sağlamlaştırılması ===
İskender, tahtta hak iddia eden potansiyel rakipleri ortadan kaldırarak saltanatına başladı. Kuzeni eski IV. Amyntas'ı idam ettirdi.<ref name="Roisman 2010, p. 190">Roisman & Worthington 2010, p. 190.</ref> Ayrıca Lyncestis bölgesinden iki Makedon prensini öldürdü ancak üçüncüsü Alexander Lyncestes'i kurtardı. Olympias; Kleopatra Eurydice ve Filip'in kızı Europa'yı diri diri yaktırdı. İskender bunu öğrendiğinde çok sinirlendi. İskender ayrıca, Küçük Asya'daki ordunun ileri muhafızının ve Kleopatra'nın amcasının komutanı olan Attalus'un öldürülmesini emretti.<ref name="Roisman 2010, p. 190"/><ref name="Green 2007, pp. 5–6">Green 2007, pp. 5–6</ref>

Attalus o zamanlar Atina'ya kaçma olasılığı konusunda Demosthenes ile yazışıyordu. Attalus ayrıca İskender'e şiddetli bir şekilde hakaret etmişti ve Kleopatra'nın öldürülmesinin ardından İskender onu hayatta bırakamayacak kadar tehlikeli bulmuş olabilir.<ref name="Green 2007, pp. 5–6"/> İskender, muhtemelen Olympias tarafından zehirlenmesinin bir sonucu olarak, tüm anlatımlara göre zihinsel engelli Arrhidaeus'u bağışladı.<ref name="McCarty 2004, pp. 30–31"/><ref name="Lane Fox 1980, p. 72"/><ref>Renault 2001, pp. 70–71</ref>

Filip'in ölüm haberi, Thebes, Atina, Teselya ve Makedonya'nın kuzeyindeki Trakya kabileleri de dahil olmak üzere birçok eyalette isyanlar çıkmasına sebep oldu. İsyan haberi İskender'e ulaştığında, hemen yanıt verdi. Diplomasiye başvurulması tavsiye edilmesine rağmen, İskender 3.000 Makedon süvarisi topladı ve güneye Tesalya'ya doğru yol aldı. Olympos Dağı ile Ossa Dağı arasındaki geçidi işgal eden Teselya ordusunu buldu ve adamlarına Ossa Dağı üzerinden geçmelerini emretti. Teselyalılar ertesi gün uyandıklarında, İskender'i arka cenahlarında buldular ve derhal teslim oldular ve süvarilerini İskender'in gücüne eklediler. Daha sonra güneye, Mora Yarımadası'na doğru devam etti.<ref>McCarty 2004, p. 31, Renault 2001, p. 72, Lane Fox 1980, p. 104, Bose 2003, p. 95</ref>

İskender, güneye [[Korinth|Korint'e]] gitmeden önce Amfiktiyonik Konseyi'nin lideri olarak tanındığı Thermopylae'de durdu. Atina'yla barış yaptı ve İskender isyancıları affetti. İskender ve [[Diyojen|Kinik Diyojen]] arasındaki ünlü karşılaşma, İskender'in Korint'te kaldığı süre boyunca gerçekleşti. İskender, Diogenes'e kendi için ne yapabileceğini sorduğunda, filozof kibirli bir şekilde İskender'den güneş ışığını engellediği için biraz yana doğru çekilmesini istedi.<ref>Stoneman 2004, p. 21.</ref> Bu cevap, "Ama doğrusu, İskender olmasaydım, Diyojen olmak isterdim" dediği söylenen İskender'in çok hoşuna gitti.<ref>Dillon 2004, pp. 187–88.</ref> Korint'te İskender, ''Hegemon'' ("lider") unvanını aldı ve tıpkı Filip gibi, Persler'e karşı yaklaşan savaş için komutan olarak atandı. Ayrıca bir Trakya ayaklanmasının gerçekleştiği haberini aldı.<ref>Renault 2001, p. 72, Bose 2003, p. 96</ref>

== Antik Sikkeleri ==
Büyük İskender, tarihte tek bir yenilgiye uğramadan sadece on yılda kurduğu devasa imparatorlukla tanınmaktadır. Aynı zamanda geniş antik sikke geçmişi ile [[Nümismatik|nümizmatik]] alanını fethetmede büyük başarı elde etmiştir. Kaliteli [[gümüş]] ve [[altın]] kullanılarak büyük miktarlarda darp edilen antik sikkeler 2.300 yıl boyunca günümüze kadar etkileyici ve iyi durumda kalmıştır. Büyük İskender için birçok farklı antik sikke darp edilmiş olsa da, üç ana değerli sikke kategorisi olarak [[Gümüş]] [[Drahmi]]ler, Gümüş [[Tetradrahmi]]ler ve Stater olarak sınıflandırabiliriz. Büyük İskender'in ölümünden sonra generalleri arasında çıkan savaşlar Büyük İskender sikkelerini daha da fazlalaştırmıştır. III. Alexander'ın sikkelerini darp eden generallerinden bazıları başlıca Seleucus I, Ptolemy I, Lysimachus, Cassander ve Phillip III idi.

Büyük İskender'in Gümüş Tetradrahmi antik sikkeleri antik dünyanın en iyi bilinen antik sikkelerinden bazılarıdır. 4 [[Drahmi]] değerinde olan bu büyük [[gümüş]] sikkeler, III. İskender döneminde Makedon gümüş para biriminin bel kemiğini oluşturdu. İlk önce sadece Makedon madenlerinden elde edilen metal kullanılarak darp edilmiştir. Ancak daha sonra ele geçirilen [[Farslar|Pers]] gümüşü de sikkelerde kullanılmıştır. Gümüş [[Tetradrahmi]]ler sadece III.Alexander'ın büyük ordusuna ödeme yapmak için değil, aynı zamanda uluslararası ticaret para birimi olarak yurt dışında dolaştırılmak için yaratılmıştır.

Çok sayıda çeşidi olmasına rağmen, Büyük İskender'in çoğu Gümüş [[Tetradrahmi]]si sikke ön yüzlerde [[Herakles]]'in aslan derisi kaplı başının ön yüz tasarımına ve sikke arka tip oturan [[Zeus]]'un yer aldığı ters bir tasarıma sahiptir. Bu tasarımlar Yunan tanrılarını onurlandırıyordu ancak buradaki vurgu Büyük İskender için uygun bir eşleşmeydi. [[Tetradrahmi]]ler yüzyıllar önce [[Atina]] Şehir Devleti tarafından kurulmuş olan Attic ağırlık standardına uygun olarak basılmıştır. Tetradrahmiler kabaca 17.2 g ağırlığında olduğu anlamına gelir.
=== Büyük İskender Gümüş Tetradrahmileri ===
<gallery widths="160" heights="160">
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III Pella Tetradrahmi.jpg|alt=|Yunan [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III. [[Pella]] antik kentinde darb edilmiş [[Tetradrahmi]] kategorisinde olan antik sikke. Ön yüzde aslan derisi başlığı ile [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros sol elinde asa sağ elinde kartal tutuyor, [[Zeus]]'un arkasında AΛEΞANΔPOY-ALEXSANDROU lejantı, solda Boeotian kalkanı, tahtın altında kıvrılmış [[yılan]].
Dosya:Akedonya Krallığı Alexander III Kaunos Tetradrahmi.jpg|alt=|Yunan [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III. [[Kaunos]] antik kentinde darb edilmiş [[Tetradrahmi]] kategorisinde olan antik sikke. Ön yüzde aslan derisi başlığı ile [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros sol elinde asa sağ elinde kartal tutuyor, ön tarafta çift balta. [[Zeus]]'un arkasında AΛEΞANΔPOY-ALEXSANDROU lejantı.
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III Tetradrahmi.jpg|alt=|Yunan [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III. [[Milet]]os antik kentinde darb edilmiş [[Tetradrahmi]] kategorisinde olan antik sikke. Ön yüzde aslan derisi başlığı ile [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros sol elinde asa sağ elinde kartal tutuyor, [[Zeus]]'un arkasında AΛEΞANΔPOY-ALEXSANDROU lejantı, ön tarafta MI monogram.
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III Tarsus antik kenti.jpg|alt=|Yunan [[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III. [[Tarsus]] antik kentinde darb edilmiş [[Tetradrahmi]] kategorisinde olan antik sikke. Ön yüzde aslan derisi başlığı ile [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros sol elinde asa sağ elinde kartal tutuyor, [[Zeus]]'un arkasında AΛEΞANΔPOY-ALEXSANDROU lejantı.
</gallery>

=== Büyük İskender Gümüş Drahmileri ===
Büyük İskender'in Gümüş Drahmileri, [[Makedonya (antik krallık)|Makedon]] krallığı ve ardıl krallıklarında üretilen en yaygın ikinci gümüş sikkelerdir. Büyük İskender'in [[Drahmi]] sikkelerinin çoğunun darb edildiği [[Anadolu|Küçük Asya]]'da 55 milyon Gümüş Drahmi basıldığı tahmin edilmektedir. Alexander III'ün tasarımlarını taşıyan çoğu Gümüş Drahmi Büyük İskender'in ölümünden sonra darp edilmiştir. Gümüş Drahmiler üzerinde Tanrıları onurlandıran aynı semboller kullanılmıştır. Bu küçük gümüş sikkeleri Tetradrahmiler kadar çok sayıda şehir darp etmemiştir.

<gallery widths="160" heights="160">
Dosya:Alexander III The Great Drahmi.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı. Kolophon antik kentinde Büyük İskenderin generallerinden Makedonyalı Antigonos I Monophtalmos tarafından darb ettirilmiş [[Drahmi]] sikke. Ön yüzde aslan postu ile [[Herakles]], arka tip sol elinde asa sağ elinde kartal ile [[Zeus]] arkasında ΑΛEΞΑΝΔΡΟΥ - ALEXANDROU lejantı.
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III Drahmi.jpg|alt=|Büyük İskendere ait [[Drahmi]] kategorisinde olan antik sikke. Ön yüzde aslan derisi başlıklı [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros tahtta oturuyor sol elinde asa sağ elinde [[kartal]] arkasında ΑΛEΞΑΝΔΡΟΥ-ALEXSANDROU lejantı.
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III Miletos.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III. [[Milet]]os antik kentinde darb edilmiş [[Drahmi]]. Ön yüzde aslan derisi başlıklı [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros tahtta oturuyor sol elinde asa sağ elinde [[kartal]] arkasında ΑΛEΞΑΝΔΡΟΥ-ALEXSANDROU lejantı.
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III Pella.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III. [[Pella]] antik kentinde darb edilmiş [[Drahmi]]. Ön yüzde aslan derisi başlıklı [[Herakles]], arka tip [[Zeus]] Aetophoros tahtta oturuyor sol elinde asa sağ elinde [[kartal]] arkasında ΑΛEΞΑΝΔΡΟΥ-ALEXSANDROU lejantı.
</gallery>

=== Büyük İskender Altın Stater Sikkeleri ===
[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] ve [[Trakya]]'da bulunan madenler ve ardından [[İran]]'dan alınan büyük miktarda altın sayesinde Büyük İskender'in altın sıkıntısı olmadığı halde Büyük İskender'in Altın Stater'leri, Gümüş Tetradrahmileri ve Drahmileri kadar yaygın değildi. Gümüş Tetradrahmiler ve Drahmiler gibi altın Stater'ler, Yunanistan'ın ilahilerini onurlandıran tasarımlar sergilemektedir. Ancak bu sefer onurlandırılanlar Yunanistan'ın tanrıçalarıdır. Stater sikkelerin ön yüzlerinde [[Athena]]'nın Korint miğferi taktığı portresi ve arka yüzde elinde bir defne çelengi tutan kanatlı [[Nike (mitoloji)|Nike]] tasarımı vardır. Alexander arka yüzünde [[Yunanca]] olarak yazılıdır. ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ/ALEXANDROU.

<gallery widths="160" heights="160">
Dosya:Büyük İskender Lampsakos Antik kenti Stater.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III The Great. [[Lampsakos]] [<nowiki/>[[Çanakkale]]/[[Lapseki]]] antik kentinde darb edilmiş Stater. Ön yüzde sarmal yılanla süslenmiş korint miğferi ile [[Athena]], arka tip [[Nike (mitoloji)|Nike]] ayakta sağ elinde çelenk tutuyor, sol kanadın altında [[Lampsakos]] antik kentinin monogramı olan iki atın yapışık ön kısımları tasviri.
Dosya:Makedonya Krallığı Büyük İskender Stater Teos Antik Kenti.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III The Great. [[Teos]] antik kentinde darb edilmiş Stater sikke. Ön yüzde sarmal yılanla süslenmiş üçlü tepeli Korint miğferi ile [[Athena]], arka tip [[Nike (mitoloji)|Nike]] ayakta sağ elinde çelenk tutuyor, sol kanadın önünde [[Griffon]] tasviri, [[Nike (mitoloji)|Nike]] arka tarafında ΑΛΕΞΑΝΔΡOΥ-ALEXANDRROU lejantı.
Dosya:Alexander III Babil Stater.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III The Great. [[Babil]] [Babylon] antik kentinde Antigonos I Monophtalmos tarafından darb ettirilmiş Stater sikke. Ön yüzde korint miğferi, halka küpe ve çift bantlı kolye ile [[Athena]] portresi, arka tip kanatları açık [[Nike (mitoloji)|Nike]] sağ elinde defne çelengi tutuyor, sol kanadın altında çelenk içinde monogram ve BAΣIΛEΩΣ AΛEΞANΔΡOΥ-BASILEOS ALEXANDRROU lejantı.
Dosya:Makedonya Krallığı Alexander III The Great Amfipolis.jpg|alt=|[[Makedonya (antik krallık)|Makedonya]] Krallığı Alexander III The Great. [[Amfipolis]] antik kentinde darb edilmiş Stater sikke. Ön yüzde sarmal yılanla süslenmiş üçlü tepeli Korint miğferi ile [[Athena]], arka tip [[Nike (mitoloji)|Nike]] ayakta sağ elinde çelenk tutuyor arkasında ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ-ALEXANDROU lejantı.
</gallery>

== Balkan Seferi ==
İskender Asya'ya geçmeden önce kuzey sınırlarını korumak istiyordu. MÖ 335 baharında birkaç isyanı bastırmak için ilerledi. [[Amfipolis|Amfipolis'ten]] başlayarak doğuya, "Bağımsız Trakyalılar" ülkesine gitti ve Haemus Dağı'nda Makedon ordusu tepelerde yer alan Trakya güçlerine saldırdı ve onları yendi.<ref>Arrian 1976, I, 1</ref> Makedonlar, [[Triballi]] ülkesine ilerlediler ve ordularını Lyginus nehri (Tuna'nın bir kolu) yakınlarında yendiler.<ref>Arrian 1976, I, 2</ref> İskender daha sonra üç gün boyunca Tuna Nehri'ne doğru ilerlerdi ve karşı kıyıda Getae kabilesiyle karşılaştı. Geceleri nehri geçerek onları şaşırttı ve ilk süvari çatışmasının ardından ordularını geri çekilmeye zorladı.<ref>Arrian 1976, I, 3–4, Renault 2001, pp. 73–74</ref>

Daha sonra İskender'e, [[İlirya|İllirya]] Kralı [[Cleitus]] ve [[Taulantii]] [[Kralı Glaukias'ın]] otoritesine karşı açık bir isyan çıkardığı haberi ulaştı. Batıya, İllirya'ya doğru ilerleyen İskender, her birini sırayla yenerek iki hükümdarı birlikleriyle birlikte kaçmaya zorladı. Bu zaferlerle kuzey sınırını güvence altına aldı.<ref>Arrian 1976, I, 5–6, Renault 2001, p. 77</ref>

İskender kuzeye doğru ilerlerken, Thebaililer ve Atinalılar bir kez daha isyan ettiler. İskender hemen güneye yöneldi.<ref name="Roisman 2010, p. 192">Roisman & Worthington 2010, p. 192.</ref> Diğer şehirler yine tereddüt ederken, Thebai savaşmaya karar verdi. Thebai direnişi etkisizdi ve İskender şehri yerle bir etti ve topraklarını diğer [[Boeotia]] şehirleri arasında paylaştırdı. Thebai'nin sonu Atina'yı yıldırdı ve tüm Yunanistan'ı geçici olarak barış içinde bıraktı.<ref name="Roisman 2010, p. 192"/> Sonra İskender, [[Antipatros|Antipatros'u]] naip olarak bırakarak Asya seferine çıktı.<ref>Roisman & Worthington 2010, p. 199</ref>

Eski yazarlara göre [[Dimosthenis|Demosthenes]], İskender'i "Margites" ([[Yunanca]]: Μαργίτης)<ref>Aeschines, Against Ctesiphon, §160</ref><ref name="ReferenceA">Harpokration, Lexicon of the Ten Orators, § m6</ref><ref name="Plutarch, Life of Demosthenes, §23">Plutarch, Life of Demosthenes, §23</ref> ve bir çocuk<ref name="Plutarch, Life of Demosthenes, §23"/> olarak adlandırdı. Yunanlar, Margites kelimesini, Margites'ten dolayı aptal ve işe yaramaz insanları tanımlamak için kullandılar.<ref name="ReferenceA"/><ref>Advice to Young Men on Greek Literature, Basil of Caesarea, § 8</ref><gallery caption="'Büyük İskender'in Meşhur Heykeltıraşlar Tarafından Yapılmış Heykel, Büst ve Kabartmaları'">
Dosya:Istanbul - Museo archeol. - Alessandro Magno (firmata Menas) - sec. III a.C. - da Magnesia - Foto G. Dall'Orto 28-5-2006 01.jpg|Büyük İskender heykeli ([[İstanbul Arkeoloji Müzesi]])
Dosya:Alexander Rondanini Glyptothek Munich 298 n3.jpg|Alexander Rondanini Glyptothek tarafından yapılmış İskender büstü
Dosya:AlexandreTheGreat Louvre.jpg|Büyük İskender'in Heykeltıraş Lysippos tarafından yapılan [[Louvre Müzesi]]'nde bulunan büstü
Dosya:AlexanderCameo.JPG|Tabak Kabartması (MÖ 325)
Dosya:Niketerion Alexander CdM.jpg|Antik İskender Madalyonu
Dosya:YoungAlexander.jpg|Begram, [[Afganistan]]'da bulunan genç İskender heykelciği
Dosya:AlexanderTheGreat Bust.jpg|Büyük İskender'in büstü
Dosya:NAMA-Alexander Kerameikos.jpg|Atina Kerameikonista'da bulunan heykelde İskender [[Herakles]] gibi arslan başlığı giyerken tasvir edilmiş, MÖ 300
Dosya:Istanbul img 4994.jpg|Büyük İskender Lahdi, ([[İstanbul Arkeoloji Müzesi]]). (Lahtin aslında Büyük İskender'in naaşı ile bir ilgisi yoktur, üzerinde İskender'in III. Dara'ya karşı zaferini temsil eden bir kabartma bulunması nedeni ile bu isimle anılır.)
</gallery>

== Asya'nın fethi ==

=== Pers İmparatorluğu'nun fethi ===

==== Anadolu ====
[[Dosya:MacedonEmpire.jpg|küçükresim|upright=1.5|İskender'in imparatorluk haritası ve rotası]]

[[Dosya:Alexander cuts the Gordian Knot.jpg|küçükresim|upright=1.36|İskender'in [[Gordion]] Düğümünü Kesişini temsil eden Jean Simon Berthélemy tarafından yapılmış tablosu, École des Beaux-Arts, [[Paris]]]]
MÖ 336'da II. Filip; Amyntas, Andromenes ve Attalus'la birlikte Parmenion'u ve 10.000 kişilik bir orduyu, batı sahillerinde ve adalarda yaşayan Yunanları [[Ahameniş İmparatorluğu|Ahameniş]] yönetiminden kurtarmak için bir saldırı hazırlığı yapmak üzere Anadolu'ya göndermişti.<ref name="PB">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=lxQ9W6F1oSYC&pg=PA817|başlık=From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire|tarih=2002|dil=İngilizce|sayfa=817|yayıncı=Eisenbrauns|isbn=978-1-57506-120-7|soyadı1=Briant|ad1=Pierre|erişimtarihi=11 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200819143249/https://books.google.com/books?id=lxQ9W6F1oSYC&pg=PA817|arşivtarihi=19 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref><ref name="WH">{{Kitap kaynağı|url=https://books.google.com/books?id=NR4Wn9VU8vkC&pg=PT205|başlık=Who's Who in the Age of Alexander the Great: Prosopography of Alexander's Empire|tarih=2008|dil=İngilizce|sayfa=205|yayıncı=John Wiley & Sons|isbn=978-1-4051-5469-7|soyadı1=Heckel|ad1=Waldemar|erişimtarihi=11 Ekim 2020|arşivurl=https://web.archive.org/web/20200819154123/https://books.google.com/books?id=NR4Wn9VU8vkC&pg=PT205|arşivtarihi=19 Ağustos 2020|ölüurl=hayır}}</ref> İlk başta her şey yolunda gitti. Anadolu'nun batı kıyısındaki Yunan şehirleri ayaklandı, ta ki Filip'in ölümünün ve yerine küçük oğlu İskender geçtiğinin haberi gelene kadar. Filip'in ölümüyle birlikte Makedonların moralleri bozuldu ve ardından paralı asker Rodoslu Memnon komutasında, Magnesia civarında Ahamenişler tarafından mağlup edildiler.<ref>Briant, Pierre (2002). ''From Cyrus to Alexander: A History of the Persian Empire''. Eisenbrauns. p. 817. ISBN <bdi>978-1-57506-120-7</bdi>.</ref><ref>Heckel, Waldemar (2008). ''Who's Who in the Age of Alexander the Great: Prosopography of Alexander's Empire''. John Wiley & Sons. p. 205. ISBN <bdi>978-1-4051-5469-7</bdi>.</ref>

Tahta çıkışından beri [[Pers İmparatorluğu]]'nu ele geçirmeyi tasarlayan Büyük İskender, [[II. Filip]]'in kurduğu orduyu beslemek ve 500 talente ulaşan borçları ödemek için gerekli kaynakları bulma düşüncesiyle hemen sefer hazırlıklarına girişti. Kral naibi olarak yönetimi Sibonlu Antipatros'a bıraktıktan sonra MÖ 334 ilkbaharında toplam 30 bin piyade ve 5 binin üzerinde süvariden oluşan ordusuyla yola çıktı. Bu ordunun içinde 14 bin [[Makedonya (antik krallık)|Makedonyalı]] ve Helen Birliği'ne bağlı 7 bin asker yer alıyordu. Silah ve güç dağılımı açısından çok iyi düzenlenen orduya mühendis, mimar, bilim insanı, saray görevlisi ve tarihçiler de eşlik ediyordu.

[[Homeros]]'tan aldığı esinle önce [[İlion]]'u ([[Troya]]) ziyaret ederek [[Akhilleus]]'un mezarına çelenk koyan İskender, Pers ordularıyla ilk kez [[Granikos Savaşı]]'nda karşı karşıya geldi. Bu çarpışmada elde ettiği zafer ona Batı Anadolu'nun kapılarını açtı. Yunanistan'da izlediği politikanın tersine, tiranları sürerek demokrasilerin kurulmasına önayak oldu. Ama kentleri fiilen kendine bağlama yoluna gitti. Karya'daki Miletos ([[Milet]]) ve [[Halikarnassos]] ([[Bodrum, Muğla|Bodrum]]) kentlerinin direnişini kırarak yöneticilerini teslim olmaya zorladı. MÖ 334-MÖ 333 kışında Batı Anadolu'nun fethini tamamladıktan sonra, MÖ 333 ilkbaharında [[Akdeniz]] kıyı yolunu izleyerek Perge'ye ulaştı. Söylenceye göre [[Frigya]]'dan geçerken, Asya'ya hükmedecek kişinin çözebileceğine inanılan [[Gordion düğümü]]nü kesti. Gordion'dan Ancyra'ya ([[Ankara]]) yöneldi, oradan da [[Kapadokya]] ve [[Kilikya]] Kapıları (Kilikiai pilai; bugün Gülek Boğazı) üzerinden güneye indi.

==== Doğu Akdeniz ve Suriye ====
[[Dosya:Macedonian Army Alexander.jpg|küçükresim|upright=1.14|[[Sayda]] kralı [[Abdalonymos]] tarafından hazırlanan Büyük İskender Lahti üzerinde, İskender'in İssos savaşı esnasında III. Dara (Darius) ile karşılaşmasını tasvir eden kabartmalar|alt=]]
[[Misis]] Köprüsünden geçerek Miryandros (bugün İskenderun yakınında) dolayında kamp kurduğunda, Pers hükümdarı [[III. Darius]] da Pinaros Çayı (bugün Deliçay) kıyısında savaş düzeni almış bulunuyordu. Bu karşılaşmayı izleyen [[İsos Savaşı|İssos]] Çarpışması (MÖ 333 sonbaharı) sonunda [[III. Darius]] kesin bir yenilgiye uğradı ve ailesini savaş alanında bırakarak kaçtı.

İskender bu zaferden sonra [[Suriye]] ve [[Fenike]]'ye doğru ilerledi. Amacı [[Fenike]] kıyılarını fethederek Pers donanmasını üssüz bırakmak ve etkisizleştirmekti. [[III. Darius]]'un barış önerisine karşı, kendini Asya'nın efendisi olarak tanımasını ve koşulsuz teslim olmasını istedi. Başlangıçta Pers kentlerini kolayca ele geçirmesine karşın, Tiros (bugün Sur) önünde sert bir direnişle karşılaştı. Uyguladığı bütün kuşatma taktiklerine karşın, bu müstahkem ada kenti yedi ay boyunca başarıyla saldırılara karşı koydu. Kuşatma sürerken [[III. Darius]], ailesi için fidye olarak 10 bin talent ödemeyi ve [[Fırat Irmağı]]'nın batısında kalan topraklarını bırakmayı önerdi. Bu olayla ilgili olarak, İskender'in komutanı Parmenion'un "İskender'in yerinde olsam kabul ederdim" dediği, buna karşılık İskender'in de "Parmenion olsaydım, ben de kabul ederdim" biçiminde bir karşılık verdiği anlatılır.

Tiros, şiddetli saldırılara daha fazla direnemeyerek MÖ 332 yılının Temmuz ayında düştü. İskender'in en büyük askerî başarısı sayılan bu harekâta geniş çaplı bir yağma da eşlik etti. Kentin bütün erkekleri öldürüldü, kadın ve çocukları da köle olarak satıldı.

==== Mısır ====
[[Dosya:Louxor Amon Ra Alexandre.jpg|küçükresim|upright=1.02|İskender ve [[Firavun]], [[Amon]] - [[Luksor]] Tapınağı|alt=]]Suriye'yi Parmanion'a bırakarak güneye ilerleyen İskender, Gaza'da ([[Gazze]]) iki ay süren direnişe son verdikten sonra MÖ 332 yılının Kasım ayında [[Mısır]]'a girdi ve halk tarafından kurtarıcı olarak karşılandı. Memphis'te (Memfis) kutsal Apis'e kurbanlar keserek firavunların geleneksel çifte tacını giydi. Kışı Mısır'da yönetimi düzenlemekle geçirdi. Mısırlı yöneticiler atamakla birlikte, orduyu Makedonyalıların komutasında tuttu. Günümüzde [[İskenderiye]] olarak anılan Aleksandreya kentini kurdurdu. Bazı kaynaklara göre Nil'in taşmasının nedenlerini araştırmak üzere bir keşif grubunu görevlendirdi. Siva'da ünlü bir kahinin, İskender'in [[Zeus]]'un oğlu olduğunu ilan etmesi ve [[Amon]] Tapınağında Tanrı [[Amon]] ile görüştüğü yolundaki söylentiler onun halkın gözündeki tanrısallığını bir kat daha arttırmıştı. Mısır'ın fethiyle Doğu Akdeniz'de kesin denetimi sağlayan İskender, MÖ 331 ilkbaharında Tiros'a döndü.

==== Asurya ve Babil ====
Suriye'ye Makedonyalı bir [[satraplık|satrap]] atadıktan sonra [[Mezopotamya]]'ya ilerledi ve temmuzda Fırat kıyısındaki Tapsakos'a vardı. Ninive'yle Arbela (Erbil) arasındaki [[Gaugamela Savaşı]]'nda [[III. Darius]]'le yeniden karşı karşıya geldi ve onu bir kez daha yenerek kaçmaya zorladı. Güneye inerek [[Babil]]'i aldı ve Mazayos adında bir Pers'i satrap olarak atadı. Ardından Susa'ya girdi ve Zagros Dağları'nı aşarak İran içlerine yöneldi. [[Persepolis]]'te I. [[Kserkses]]'in sarayını törenle yaktı. [[Kserkses]]'in Yunanistan'da yaptıklarına karşı bir misilleme olan bu hareketle aynı zamanda "öç seferi"nin sona erdiğini gösterdi.

==== İmparatorluğun ve Doğu'nun düşüşü ====
MÖ 330 ilkbaharında Media'ya girerek, başkent [[Ekbatana]] (Modern [[Hamedan (şehir)|Hamedan]])'yı aldıktan sonra, Yunan askerlerinin geri dönmesine izin verdi. Pers topraklarını içine alan yeni bir imparatorluk kurmayı ve "Asya'nın efendisi" olmayı amaçlayan İskender, daha doğudaki toprakları ele geçirmeye yönelik yeni bir sefer başlattı. Kısa sürede yerel satraplara boyun eğdirerek Hazar kıyılarına, oradan da Afganistan içlerine ulaştı. Bu fetihler sırasında Makedonyalı ve Pers bileşimine dayalı yeni bir yönetim sistemi oluşturduğundan, eski komutanlarıyla baş-gösteren anlaşmazlıklar giderek derinleşti. Kendisine suikast girişimiyle suçladığı Parmenion'la oğlunu ortadan kaldırarak ordusunu yeni baştan düzenledi. MÖ 330-329 kışında [[Helmand]] Irmağı'nı izleyerek kuzeye doğru ilerledi. Bu sırada [[Baktriya]] satrabı Bessus'un genel bir ayaklanma başlatması üzerine, [[Hindukuş Dağları]]'nı aşarak karışıklıklara son verdi. Bu harekâtı yürütürken Siriderya'ya kadar ilerledi ve burada [[İskitler]]in sert direnişiyle karşılaştı. Başka göçebe halkların da ayaklanmasıyla büyük güçlükler çıkaran bu direnişi ancak MÖ 328 sonbaharında bastırabildi. Davranışlarıyla giderek bir Doğu despotuna dönüşen İskender, Pers hükümdarları gibi giyinmeye ve proskinesis (hükümdar karşısında yere kapanarak selamlama) uygulaması gibi Pers geleneklerini benimsemeye başladı. Bu arada Baktriane prenseslerinden Roksana'yla evlendi. Kendini tanrılaştırmaya giriştiyse de, Makedonlar ve Yunanlarca alaya alınınca bundan vazgeçmek zorunda kaldı. Bir komploya karıştığı gerekçesiyle tarihçi [[Kallisthenes]]'i hapse attırması bilgin ve filozoflar arasındaki desteğini yitirmesine neden oldu.

=== Hindistan'ın fethi ===
[[Dosya:AlexanderConquestsInIndia.jpg|küçükresim|İskender'in Hindistan yarımadasını işgali]]
Ele geçirdiği ülke halklarından yeni askerler toplayarak engebeli arazide savaşma yeteneğine sahip yeni bir ordu oluşturan İskender, MÖ 327 yazında [[Hindistan]] üzerine yürümek amacıyla Baktriane'den ayrıldı. Daha hafif silahlar kullanan piyade birliklerinin yanı sıra ok ve mızrak kullanan süvari birliklerinin yer aldığı bu ordunun asıl savaşçı gücü 35 bin askerden oluşuyordu. Plutarkhos'un bu ordu için verdiği 120 bin rakamının, yedek kuvvetleri, katır ve deve sürücülerini, sağlık görevlilerini, seyyar satıcıları, askerleri eğlendirmekle görevli gösteri gruplarını, kadın ve çocukları da kapsadığı sanılmaktadır. [[Hindukuş Dağları]]'nı ikinci kez geçen İskender, MÖ 326 baharında [[İndus Irmağı]] yakınındaki Taksila'ya (bugün Takshaşila) girdi. Hydaspes (bugün Cihelum) ile Akesines (bugün Çenab) ırmakları arasındaki bölgenin hükümdarı Poros'u, Hidaspes Çarpışması'nda yenilgiye uğrattı. Esir olarak ele geçirilen Poros'a ''Nasıl bir muamele görmek istiyorsun?'' diye sorduğunda Poros ''Krallara yakışır bir muamele'' cevabını verdi. Daha sonra Poros'u affetti ve dost oldular. Başarısını kutlamak üzere Aleksandreia Nikaia kentini, ayrıca burada ölen atı Boukefalos'un adını verdiği Bukefala (Boukephalia) kentini kurdu. Asya'nın doğusuna doğru yoluna devam etmek için Hifasis (Beas) Irmağı'na kadar gitmesine karşın, ordusunun ayaklanmak üzere olduğunu görerek geri dönmeye karar verdi.

Hidaspes Irmağı kıyısında 800-1.000 gemiden oluşan bir donanma kurduktan sonra bazı birlikleri karadan yürüterek [[İndus Irmağı]] boyunca [[Hint Okyanusu]]'na kadar ilerledi. Bu arada Hydroates (Ravi) Irmağı yakınlarında Mallilerle girişilen çarpışmada ağır biçimde yaralandı. MÖ Ağustos 325'te İndus Deltası'nın ağzındaki Patala'ya vardı; burada bir liman ve tersane yaptırdı. Dönüş yolculuğu için ordusunun bir bölümü Nearkhos'un komutasındaki gemilerle MÖ Eylül 325'te denize açılırken, kendi de kıyıyı izleyerek yiyecek sıkıntısı içinde ve çok zor koşullarda Gedrpsia'yı (bugün [[Belucistan]]) geçti. Bu arada Hindistan seferi hazırlıklarına başladı.<gallery caption="Seferlerin Haritaları">
Dosya:Alejandro Magno campaign 1 battles of Alexander The Great.png|MÖ 336 İyonya
Dosya:Alejandro Magno campaign 2 battles of Alexander The Great.jpg|MÖ 333 Mısır
Dosya:Alejandro Magno campaign 3 battles of Alexander The Great.jpg|MÖ 331 İran
Dosya:Alejandro Magno campaign 4 battles of Alexander The Great.jpg|MÖ 326 Hindistan
Dosya:Imperio de Alejandro Magno con ruta.svg|Seferlerin sonu
</gallery>

== İmparatorluğun sağlamlaştırılması ==
Daha Hindistan seferine başlamadan yönetimde kanlı temizlik hareketlerini başlatan İskender, yokluğu sırasında da bu politikayı sürdürerek satraplarından üçte birini değiştirmiş, altısını öldürtmüştü. MÖ 324 ilkbaharında Susa'ya vardığında hazine görevlisi Harpalos'un 6 bin paralı asker ve 5 bin talentle Yunanistan'a kaçtığını öğrendi. Harpalos daha sonra Girit'te öldürüldü. Makedonyalılarla Persleri kaynaştırma politikasına daha çok ağırlık verdiği bu dönemde, Pers [[Satraplık|satrabı]] II. Artabazos'un kızı [[Barsine]]'yle (Stateira olarak da bilinir) evlendi ve komutanlarıyla askerlerini de aynı yolu izlemeye özendirdi. Ama Perslerin ordu ve yönetimde giderek eşit bir konuma yükselmesi Makedonyalıların tepkisini çekmeye başladı. [[Makedonya]]'da askerî eğitim gören 30 bin Pers gencin dönüşü, [[Baktriya]], [[Soğdiana]] ve Arakhosia gibi Doğu ülkelerinden gelenlerin süvari birliğine, ayrıca Pers soylularının kraliyet muhafız birliğine alınmaları bu hoşnutsuzluğu daha da artırdı. İskender'in Makedonyalı eski askerleri ülkeye geri göndermeye karar vermesi, imparatorluğun güç ve yönetim merkezini Asya'ya kaydırmaya yönelik bir girişim olarak değerlendirildi. MÖ 324'te Gpis'te çıkan ayaklanmaya kraliyet muhafızları dışında bütün ordu katıldı. Bunun üzerine İskender bütün orduyu dağıtarak Perslerden yeni bir ordu kurdu ve ayaklanmanın sona ermesinden sonra 10 bin eski askerî armağanlarla yurda gönderdi. Bu sayede ordu daha da güçlendi.

<center>
<gallery caption="'Mozaiklerle yapılmış Büyük İskender resimleri'">
Dosya:Lion hunt mosaic from Pella.jpg|İskender'i, Generali Krateros ile birlikte aslan avında gösteren mozaik
Dosya:Battle of Issus.jpg|[[Pompei]]'de bulunmuş, Büyük İskender'in Pers hükümdarı [[III. Darius]] ile [[İsos Savaşı]]nda karşılaşmasını gösteren İskender döneminde yapılan mozaiğin bütünü
Dosya:Napoli BW 2013-05-16 16-24-01.jpg|[[Pompei]]'de bulunan, Büyük İskender'in Pers hükümdarı [[III. Darius]] ile yaptığı [[İsos Savaşı]]'nı temsil eden mozaikten bir kesit
Dosya:Darius III.jpg|Ayni Mozaikte [[III. Darius]] (yaklaşık olarak MÖ 150-MÖ 100 yılında resmedilmiş)
</gallery>
</center>

== Ölümü ve halefleri ==
{{Ayrıca bakınız|Diadokhlar}}Kendisine tanrısal onurlar yakıştıran ve bunu Yunan kentlerine zorla kabul ettiren İskender, MÖ 324 kışında [[Luristan]]'da yerel halka yönelik sert bir sindirme hareketine girişti. İlkbaharda [[Babil]]'e geçerek bir bölümü uzak ülkelerden gelen elçileri kabul etti. Bu arada [[Hindistan]]'la deniz bağlantısını sağlamak için Arabistan kıyılarına yönelik bir sefer için hazırlıklara başladı. Ayrıca [[Hazar Denizi]]'nin ötesine bir keşif birliği gönderdi. [[Babil]]'de sulama kanalları yaptırmayı ve [[Basra Körfezi]] kıyılarında yeni kentler kurmayı planladığı bir sırada, uzun bir içkili eğlencenin ardından hastalandı ve on gün sonra henüz 32<ref name="WDL">{{Web kaynağı | url = http://www.wdl.org/en/item/11739/ | başlık = Kingdoms of the Successors of Alexander: After the Battle of Ipsus, B.C. 301 | website = [[World Digital Library]] | tarih = 1800-1884 | erişimtarihi = 27 Temmuz 2013 | arşivurl = https://web.archive.org/web/20150905133907/http://www.wdl.org/en/item/11739/ | arşivtarihi = 5 Eylül 2015 | ölüurl = hayır }}</ref> yaşındayken MÖ 323 yılında öldü. Cenazesi önce Memfis'e, oradan [[İskenderiye]]'ye götürüldü ve burada altın bir tabuta kondu. Ölmeden önce kendine bu kadar büyük bir imparatorluğu kime bıraktığı sorulduğunda ise son söz olarak "En güçlünüze" cevabını verdiği söylenir. [[Büyük İskender'in Mezarı|Büyük İskender'in mezarı]]nın konumu ise hâlen araştırılmaktadır. İskender'in ölümünden sonra imparatorluk 4 parçaya ayrıldı. [[Cassander]] Yunanistan'a, Creatus ve Antigonos Batı Asya'ya, [[Selevkos]] Doğuya, [[Ptolemaios I Soter|Ptolemaios]] ise [[Mısır]]'a hükümdar oldular. Cassander güce olan tutkusunu kısa zamanda göstererek 7 yıl sonra İskender'in annesi Olimpias'ı idam ettirdi. 12. yılın sonunda ise İskender'in karısı Roksana ve imparatorluğun gerçek vârisi olan oğlunu zehirlettirdiğinde ise artık İskender'in soyunu tamamen kurutmayı başarmıştı. İskender'in metresi Barsine'den doğan oğlu Herakles'i de zehirletti. Hatta [[Antipatrid Hanedanı]]'nın kurucusu olan [[Cassander]]'in İskender'in ölümünden sorumlu olduğu da iddia edilmektedir.<gallery caption="'Büyük İskender'i canlandıran sonradan yapılmış resim, tablo ve minyatürler'">
Dosya:Alexander and Aristotle.jpg|İskender ve [[Aristo]]
Dosya:Iskandar (Alexander the Great) at the Talking Tree.jpg|Büyük İskender'i ağaçla konuşurken tasvir eden 14. yüzyıl [[Farsça]] el yazması minyatür
Dosya:Jean Fouquet- The Coronation of Alexander, from the book Histoire Ancienne.JPG|[[Jean Fouquet]]'nin "Antik Tarih" adlı kitabından alınma, İskender'in taç giyme töreni (15. yüzyılda resmedilmiş)
Dosya:Pallas Athena by Rembrandt Museu Calouste Gulbenkian 1488.jpg|[[Rembrandt]]'ın Büyük İskender tablosu, 1655
Dosya:Thalestris, Queen of the Amazons, visits Alexander (1696).jpg|[[Amazon]] kraliçesinin İskender'i ziyaretinin temsilî tablosu, (Kaiverros, 1696)
Dosya:Alexander 1.jpg|Büyük İskender ve İran Kralı [[III. Darius]]'un ailesi ([[Fransızca]] Bakır Levha, 17. yüzyıl)
Dosya:Charles Le Brun - Entry of Alexander into Babylon.JPG|Büyük İskender'in [[Babil]]'e girişi, (Charles Le Brun, 1673)
Dosya:Alexander The Greate and Roxane by Rotari 1756.jpg|Büyük İskender ve karısı Roxane (Pietro Antonio Rotari'nin tablosu, 1756)
Dosya:LubokAlexanderPorus.jpg|Paurava Kralı Porus, Hydaspes Irmağı Savaşı'nda Büyük İskender ile savaşırken
Dosya:Alexander and Porus draw.jpg|Büyük İskender'in Doğu'da kazanmış olduğu son savaşı olan ''Gidaspov Meydan Muharebesi'' neticesinde tutsak Paurava Kralı Porus'u huzuruna kabulü
Dosya:Le Brun, Alexander and Porus.jpg|İskender'in [[Hindistan]]'ı fethini canlandıran temsilî resimde Büyük İskender tutsak Paurava Kralı Porus birlikte
Dosya:Thais calls upon Alexander the Great to put the palace of Persepolis to the torch by G. Simoni.jpg|Ünlü ''Atinalı Hetaera "Thais" (daha sonra Büyük İskender'in güvenilir bir generali ve Mısır kralı [[Ptolemaios I Soter]]'le evlenen)'' Büyük İskender'i [[Persepolis]] Sarayı'nda düzenlenen şölenden sonra sarayı ateşe vermeye davet edişini canlandıran tablo, (Rakam G. Simon)
Dosya:The Death of Alexander the Great after the painting by Karl von Piloty (1886).jpg|İskender'in Ölümü (von Pilotyn, 1886)
Dosya:Mid-nineteenth century reconstruction of Alexander's catafalque based on the description by Diodorus.jpg|1. yüzyılda yaşayan Antik Yunan tarihçisi [[Diodorus Siculos]]'un verdiği bilgilere dayanılarak 19. yüzyılda resmedilen, Büyük İskender'in cenaze töreni
</gallery>

== Değerlendirme ==
Genç yaşta ölmesine karşın 12 yıl 8 ay süren hükümdarlık dönemine büyük çaplı seferleri sığdıran İskender'in kurduğu geniş imparatorluk temelde [[Persler]]den kalma yönetim sistemine dayanıyordu. Bununla birlikte yerel satraplara bağlı olmayan tahsildarlardan oluşan merkezî bir vergi toplama mekanizması kurarak yeni bir mali sistemin temelini attığı bilinmektedir. Görevlilerin yolsuzlukları ve yiyiciliği nedeniyle bu sistemi iyi işletememekle birlikte, sikke çıkarma hakkını tekeline alarak ve Pers hazinelerinde birikmiş gümüş ve altını para biçiminde piyasaya sürerek bütün Ön Asya'da ve Akdeniz'de ticaret ve para ekonomisini geliştirdiği söylenebilir.

Öte yandan İskender'in yeni kentler kurması ([[Plutarkhos]] bu kentlerin sayısının 70'in üzerinde olduğunu söyler) Yunan yayılmasında yeni bir dönem açtı. Askerî birer üs olarak kurulan, ama zamanla birer kültür ve ticaret merkezine dönüşen bu kentler [[Eski Yunan]] etkisinin Hindistan'a kadar yayılmasında önemli rol oynadı. Bu arada Pers-Makedonya karışımıyla yeni bir ırk yaratma girişimi sonuçsuz kaldıysa da, Yunan kültürüne yatkın ama Doğu'ya özgü yeni bir soylu sınıfı ortaya çıktı. Kendisini ve askerlerini en güç işlere yöneltmeyi başaran güçlü bir irade ve yetenekle esnek bir düşünce yapısını birleştiren İskender, koşullar gerektirdiğinde geri çekilmeyi ve değişiklikler yapmayı bilen bir kişiydi. Düş gücü ve romantizmi kendini [[Herakles]], [[Akhilleus]] ve [[Diyojen]] gibi kahramanlarla özdeşleştirmesine yol açacak ölçüde güçlüydü. Çabuk öfkelenme, acımasızlık ve inatçılık gibi özellikleri uzun seferlerde daha çok ortaya çıkıyordu. Güvenmediği kişileri hiç sorgulamadan öldürmekten çekinmemesine karşın, adamları onun peşinden gidiyor, ona bağlı kalıyor ve güçlüklere katlanıyordu. Dünyanın en büyük askerî dehaları arasında sayılan İskender, değişik kuvvetleri bir arada kullanmada ve düşmanın yeni savaş biçimlerine yeni taktiklerle karşı koymada son derece ustaydı. Yaratıcılığıyla, savaşın sonucunu belirleyecek fırsatları değerlendirmeyi çok iyi bilirdi.

İskender'in kısa süren hükümdarlığı, Avrupa ve Asya tarihi açısından önemli bir dönüm noktası sayılır. Seferleri ve bilimsel araştırmalara merakı, coğrafya ve doğa tarihi gibi konulardaki bilgilerin gelişmesine katkıda bulunmuş, ayrıca büyük uygarlık merkezlerinin geliştirdiği bilgi birikiminin ortak bir potada kaynaşmasına zemin hazırlamıştır. Siyasal açıdan olmasa bile, ekonomik ve kültürel açıdan [[Cebelitarık]]'tan [[Pencap]]'a uzanan, ticarete ve toplumsal ilişkilere açık bir imparatorluk kurduğu ve ortak sayılabilecek bir uygarlığa ve bir [[lingua franca]] olarak Yunan Koine lehçesine dayalı yeni bir dünya meydana getirdiği söylenebilir.

Sonuçta İskender'in, kendinin [[Herakles]]'in soyundan geldiğini benimsemesi ve kendini tanrısallaştırması, onun halkın gözündeki büyüklüğünü ifade etmekteydi. Temsil edilen figürlerinde bile kendini Amon gibi koç boynuzu ile, Herakles gibi Aslan başlı postuyla göstermektedir.
<gallery caption="'Büyük İskender adına basılmış sikke örnekleri'">
Dosya:Tetradrachme.wmt.jpg|Mısır'da Büyük İskender adına bastırılan para
Dosya:AlexanderIIIAthenaAndNike.jpg|Büyük İskender adına bastırılan para
Dosya:AlexanderCoin.jpg|Büyük İskender adına basılmış madenî para
Dosya:PtolemyWithElephants.jpg|Hindistan'da yürüttüğü başarılı seferleri kayıt altına almak için Büyük İskender'in kafasını bir fil olarak gösteren para örneği (Ptolemi'nin [<nowiki/>[[Batlamyus]]] kitabından alınma)
Dosya:PtolemyCoinWithAlexanderWearingElephantScalp.jpg|Hindistan'ın fethini anımsatan, Büyük İskender'in kafa derisini bir fil şeklinde tasavvur eden, Potolemi'nin ([[Batlamyus]]) kitabından alınma bir para resmi
Dosya:Alexander-Coin.jpg|[[Büyük İskender]]'i başındaki [[Amon]] boynuzlarıyla Mısır fatihi olarak tasvir eden para
</gallery>

== İskender'in askerî taktikleri ve stratejileri ==
[[Dosya:Hanging Gardens of Babylon.jpg|küçükresim|sağ|upright=1.14|[[Babil'in Asma Bahçeleri]]<br />(Maarten van Heemskerck)]]
[[II. Filip]]'in ordusunda mızraklarının boyları 3,5–4 m kadar uzun olan ve pezheteroi ya da phalangitai adlı askerler bulunuyordu. Bu disiplinli askerler [[Falanks]] (Phalanx) adlı bir sistemle savaşıyorlardı. [[Falanks]] birliği normalden 2 kat daha uzun olan ve "sarissa" olarak isimlendirilen mızrakları kullanan askerlerden oluşuyordu. Falanks'ta ilk sıralardaki askerler mızraklarını öne doğru uzatır ve düşmana mızraktan bir duvar örerlerdi. Bu sayede İskender'in babası Filip, [[Falanks]]'a göre daha kısa mızrakları bulunan Yunan şehir devletlerindeki [[hoplit]]lere, Trakya kabilelerine ve bölgedeki diğer uluslara karşı üstünlük sağlamıştır. II. Filip'in ölümünden sonra yerine geçen İskender [[Falanks]]'ları güçlü Companion (Hetairoi) süvarileriyle desteklemiş ve ek olarak hypaspiste gibi yeni birimler oluşturarak Falanks'lara koruma sağlamıştır. Buna ek olarak İskender ele geçirdiği bölgelerdeki Teselyalı süvariler, [[Rodos]]lu sapancılar, [[Girit]]li okçular gibi birlikleri de ordusuna katmış ve üstün stratejileriyle dağınık ve stratejileri sayı üstünlüğüne dayanan ve daha çok hafif donanımlı birimlerden oluşan [[Babil|Persleri]] sayıca az olmasına rağmen yenilgiye uğratmış ve Helenik uygarlığı başlatmıştır. Daha sonraki dönemlerde orduda [[fil]]ler de kullanılmıştır.

== Ayrıca bakınız ==
* [[Zülkarneyn]]
* [[Büyük İskender'in yazınsal mirası]]
* [[Gordion Düğümü]]
* [[İskendername]]

== Kaynakça ==
=== Birincil Kaynaklar ===
* Plutarch (1919). Perrin, Bernadotte (ed.). Plutarch, Alexander. Perseus Project. Retrieved 6 December 2011
* Arrian (1976). de Sélincourt, Aubrey (ed.). Anabasis Alexandri (The Campaigns of Alexander). Penguin Books. <nowiki>ISBN 978-0-14-044253-3</nowiki>.
* Siculus, Diodorus (1989). "[http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0060.tlg001.perseus-grc2:18.4.4 Library of History]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20161204090031/http://www.perseus.tufts.edu/hopper/text?doc=urn:cts:greekLit:tlg0060.tlg001.perseus-grc2:18.4.4 |tarih=4 Aralık 2016 }}". CH Oldfather, translator. Perseus Project. Retrieved 14 November 2009.

=== İkincil Kaynaklar ===
* McCarty, Nick (2004). Alexander the Great. Camberwell, Victoria: Penguin. <nowiki>ISBN 978-0-670-04268-5</nowiki>.
* Renault, Mary (2001). The Nature of Alexander the Great. Penguin. <nowiki>ISBN 978-0-14-139076-5</nowiki>.
* Durant, Will (1966). The Story of Civilization: The Life of Greece. Simon & Schuster. <nowiki>ISBN 978-0-671-41800-7</nowiki>.
* Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2010). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley & Sons. <nowiki>ISBN 978-1-4051-7936-2</nowiki>.
* Lane Fox, Robin (1980). The Search for Alexander. Boston: Little Brown & Co. <nowiki>ISBN 978-0-316-29108-8</nowiki>.
* Bose, Partha (2003). Alexander the Great's Art of Strategy. Crows Nest, NSW: Allen & Unwin. <nowiki>ISBN 978-1-74114-113-9</nowiki>.

=== Not listesi ===
{{Not listesi}}

=== Kaynakça ===
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
{{Kardeş proje bağlantıları|
  commons=Alexander the Great  |
  wikispecies=  |
  wikt=  |
  b=  |
  s=  |
  q= Büyük İskender |
  n=  |
  m=  |
}}
* [http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander00a.html Büyük İskender hakkında kaynak livius.org]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20080929220107/http://www.livius.org/aj-al/alexander/alexander00a.html |tarih=29 Eylül 2008 }} {{İng}}
* [http://history-of-macedonia.com history-of-macedonia.com]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20201006043717/https://history-of-macedonia.com/ |tarih=6 Ekim 2020 }} {{İng}}
* [http://www.archaeology.org/0411/abstracts/alexander.html Büyük İskender'in unutulmuş bölge - archaeology.org]{{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20110825180002/http://www.archaeology.org/0411/abstracts/alexander.html |tarih=25 Ağustos 2011 }} {{İng}}

{{Helenistik hükümdarlar}}
{{Firavunlar}}

{{Otorite kontrolü}}

{{DEFAULTSORT:Aleksander 3, Makedonyali}}
[[Kategori:İskender| ]]
[[Kategori:MÖ 356 doğumlular]]
[[Kategori:MÖ 323 yılında ölenler]]
[[Kategori:MÖ 4. yüzyılda Yunanlar]]
[[Kategori:MÖ 4. yüzyıl liderleri]]
[[Kategori:Makedonya kralları]]
[[Kategori:Antik Yunan generaller]]
[[Kategori:Helenistik dönem]]
[[Kategori:İskenderiye tarihi]]
[[Kategori:LGBT kraliyet ailesi bireyleri]]
[[Kategori:Antik LGBT üyeleri]]
[[Kategori:Şehir kurucuları]]
[[Kategori:LGBT askerler]]
[[Kategori:İlahlaştırılan kişiler]]
[[Kategori:Helenistik döneminde kişiler]]
[[Kategori:Şehnâme karakterleri]]