Paolo dal Pozzo Toscanelli
.jpg)
Paolo dal Pozzo Toscanelli (1397 – 10 Mayıs 1482), İtalyan matematikçi, gök bilimci ve haritacı.
Hayatı[değiştir | kaynağı değiştir]
Doktor Dominic Toscanelli’nin oğlu olarak Floransa’da doğdu. Padus Üniversitesinde hem matematikçi hem de tıp doktoru olarak mezun oldu.
Astronomi[değiştir | kaynağı değiştir]
Toscanelli kuyruklu yıldızlar hakkında yaptığı çalışmalar ve özellikle yörüngelerinin hatasız hesaplanması ile tanınır. Bu çalışmalarından en bilineni 1456 yılında keşfettiği kuyrukluyıldızdır, aynı kuyrukluyıldız 1768 yılında dünyamızın yakınlarından yeniden geçtiğinde Halley kuyruklu yıldızı olarak bilinecektir.
Rönesans Floransası[değiştir | kaynağı değiştir]
Uzun hayatı boyunca zekası ve geniş ilgi alanı sebebiyle Rönesans Floransasının etkin isimlerinden birisi olmuştur. Bu dönemdeki arkadaşları arasında Duomo’nun mimarı Filippo Brunelleschi, filozof Marsilio Ficino, matematikçi, yazar ve mimar Leone Battista Alberti ve Kardinal Nicolaus Cusanus sayılabilir.
Toscanellli, Kardinal ile birlikte Floransa ve Roma’dan çok sayıda aydınla beraber Antik Yunan matematik çalışmalarını takip etmiş ve Brunelleschi ve Alberti’nin yanı sıra aralarında olan Trabzonlu George ve Papa V. Nicolas olan düşünürle beraber çalışmıştır.
Toscanelli hayatının neredeyse tamamını Floransa’da geçirmiş, zaman zaman Roma’ya seyahat etmiştir. Avrupa’nın değişik yerlerinde yaşayan bilimadamlarıyla yazışmalarını içeren çok sayıda mektup bulunmakta olsa da bunlar üzerine detaylı bir araştırma çalışması yapılmamıştır.
Coğrafi keşiflere katkısı[değiştir | kaynağı değiştir]
1439 yılında Floransa Konsiline katılan Bizanslı filozof Plethon, Toscanelli’nin İtalya’da o zamana dek bilinmeyen Yunan coğrafyacı ve gezgin Strabon’un seyahatleri, haritaları ve yazılarıyla tanışmasına yol açar. Neredeyse 35 yıl sonra İtalya artan bilgi ve kültür seviyesiyle Rönesans olarak adlandırılan döneme girecektir.[1]
1474 yılında Toscanelli, Lizbon Katedralinde rahip olan ve sürekli olarak yazıştığı Portekizli Fernão Martins’e yazdığı mektupta Asya’ya ve o dönemde çok önem taşıyan Baharat Adalarına batıya giderek ulaşma yollarını detaylı şekilde anlatmıştır.[2] Martins bu mektubu Portekiz kralı V. Alfonso’ya iletecektir. Mektubun aslı kaybolsa da varlığından yine Toscanelli sayesinde haberdar oluyoruz. Toscanelli aynı mektubu, bir haritayla beraber Kristof Kolomb’a gönderecek, Kolomb ise mektupla beraber haritayı Yeni Dünya’ya doğru çıktığı yolculukta beraberinde götürecektir.[3]
Çin heyeti ile birlikte[değiştir | kaynağı değiştir]
Doğruluğu kanıtlanmamış bir hikâyeye göre Toscanelli 1432 yılında Papa’yı ziyarete gelen bir Çin heyeti ile yapılan görüşmelere katılmıştır. Bu görüşmelerde birçok Çin keşfinden bahsedilmiştir. Bu ziyaretten sonra sanatçı ve mühendis olan Taccola[4] çok sayıda bilimsel çalışma yapacak ve onu takip eden Brunelleschi ve Leonardo da Vinci gibi bilimadamlarının çalışmalarına yol gösterecektir.
Toscanelli Kolomb’a gönderdiği 1474 yılındaki mektupta Papa IV. Eugenius (1431-1447) zamanında Cathay’dan (Çin) gelen bir heyetin ziyaretinden bahseder:[5][6]
| “ | Eugenius döneminde onlardan bir tanesi (Çin’den gelen heyetin bir üyesi) Eugenius’i ziyarete geldi, Çinlilerin Hristiyanlara karşı kibarlıklarından bahsetti. Ben de kendisiyle çok çeşitli konularda uzun süren sohbetlerde bulunma şansı yakaladım, ırmaklarının uzunlukları ve genişlikleri, ırmakların kenarlarında kurulu olan büyük şehirler hakkında konuştuk. Bir büyük ırmağın su yolu üzerinde yaklaşık 200 kentin bulunduğunu bu şehirlerin geniş mermer köprülerle birbirine bağlandıüı ve şehirlerde muhteşem anıtların bulunduğunu anlattı. Çin ülkesi Latinlerce keşfedilmeye değer bir ülkedir çünkü bu ülkeden elde edilebilecek ve bize ulaşamayan altın, gümüş, değerli taşlar ve baharat gibi zenginliklerin yanı sıra bilimsel olarak da filozoflarından, uzman astronomlarından da öğreneceğimiz çok şey bulunuyor. Ayrıca bu kadar muhteşem bir devleti idare edebilmenin de yollarını ve savaş tekniklerini iredelememiz yararımıza olacaktır. | „ |
—Toscanelli’nin Kolomb’a ilk mektubundan[7] | ||
Doğruluğu hakkında çeşitli iddialar bulunan mektupta bahsedilen kişinin Venedikli tacir ve gezgin Niccolò de' Conti olduğu düşünülmektedir. Conti uzun bir süre Çin’de kaldıktan sonra 1444 yılında Papa Eugenius ile görüşmüştür.[8] Toscanelli yazdığı ikinci bir mektupta Çinlilerden oldukça bilgili ve bilgilerini paylaşmaya eğilimli olarak bahseder:
| “ | Bahis konusu seyahat sadece olası değil gerçektir. Bu ziyaret tüm Hristiyan alemine büyük onur ve aynı zamanda büyük kazanç sağlayacaktır. Böyle bir yolculuk söz konusu olduğunda tecrübe çok önem taşımaktadır, bu yüzden burada Roma Sarayında dünyanın bu bölgelerinden gelen saygın insanlardan alınan bilgiler ve o bölgelerde ticaret yapan, sözüne güvenilir kişilerin tecürbeleri değer kazanmaktadır. | „ |
—Toscanelli’nin Kolomb’a ikinci mektubundan[9] | ||
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Buna dair bir teori İngiliz amatör tarihçi Gavin Menzies tarafından 1434 adlı eserde ortaya atılmıştır.
- ^ Bugün Endonezya sınırları içerisindeki Maluku Adaları özellikle Orta Çağ’da Avrupa’nın baharat ihtiyacının karşılandığı bir bölgeydi. Bölge ile ticareti tamamen elinde tutmakta olan Venedik’e karşı özellikle Portekiz devletinin Baharat Adalarına alternatif şekilde ulaşma isteği coğrafi keşiflere yolaçmış ve hatta Kristof Kolomb’dan önce Portekizlilerin Brezilya kıyılarını keşfetmelerine yolaçmıştır [1] 11 Kasım 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.. Ancak bu coğrafi keşiflere dair bilgi ve Padrão Real ismi verilen asıl haritalar birer devlet sırrı olarak saklanacak, diğer devletlerle paylaşılmayacak ve Casa da Índia ismi verilen özel devlet kurumlarında saklanacaktır. Ünlü Cantino Haritası Portekiz devletindeki bilgiler çalınarak Ferrara Dükü için kopya edilmiş bir haritadır.
- ^ Ancak Toscanelli dünyanın büyüklüğünü yanlış hesaplayadığından dolayı Kristof kolomb yeni bir kıtaya ayak bastığını fark etmeyecektir.
- ^ Mariano di Jacopo detto il Taccola (1382 – circa 1453) İtalyan Rönesansına öncülük eden mühendis, çalışmaları Leonardo da Vinci gibi çok sayıda bilimadamının çalışmalarına ışık tutmuştur.
- ^ "Quinn, David B. Quinn The European Outthrust and Encounter: The First Phase C.1400-c.1700 Liverpool University Press, 1994 ISBN 0-85323-229-6 s.315 08 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir". 1 Ağustos 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2009.
- ^ Rahn Phillips, Carla The Worlds of Christopher Columbus Cambridge University Press, 1993 ISBN 0-521-44652-X s.8 08 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir
- ^ Mektubun asıl metni 08 Kasım 2009 tarihinde erişildi
- ^ Gavin Menzies, 1421 adlı eserinde Çin donanmasının kuvvetli olduğu 15.yüzyılda özellikle Hint Okyanusunda ticarete hakim olduğunu belirterek, bu donanmanın Afrika kıtasının etrafını Portekizlilerden önce dolaşmış olabileceğini ve hatta Amerika kıtasını bile keşfetmiş olabileceğini öne sürüyor.
- ^ "Mektubun tam metni 08 Kasım 2009 tarihinde erişilmiştir". 15 Şubat 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Kasım 2009.
Konuyla ilgili yazılan eserler[değiştir | kaynağı değiştir]
- Armando Cortesão, Cartografia Portuguesa Antiga, Lizbon, 1960.
- Armando Costesão, História da Cartografia Portuguesa, 2 cilt, Lizbon, 1969-1970.
- Davidson, Miles H. Columbus then and now: a life reexamined University of Oklahoma Press, 1997 ISBN 0-8061-2934-4
- G. Uzielli, La Vita e i tempi di Paolo di Pozo Toscanelli, Roma 1894.
- Quinn, David B. Quinn The European Outthrust and Encounter: The First Phase C.1400-c.1700 Liverpool University Press, 1994 ISBN 0-85323-229-6
- Markam, Clements R. Journal of Christopher Columbus (During His First Voyage, 1492-93) and Documents Relating to the Voyages of John Cabot and Gaspar Corte Real Ayer Publishing, 1972 ISBN 0-8337-2230-1
- Rahn Phillips, Carla The Worlds of Christopher Columbus Cambridge University Press, 1993 ISBN 0-521-44652-X
