Yasama organı: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
k Bot değişikliği Ekleniyor: ar, be, cs, fa, th, zh-min-nan Değiştiriliyor: zh |
Eski açıklama yalnızca Türkiye bakış açılı yazıldığından bir dünya görüşünde durum sergilememektedir. Yazı bu nedenle tarafımdan bütünüyle değiştirilmiştir. |
||
1. satır: | 1. satır: | ||
'''Yasama organı'''; [[yasa]]lar geçirme, değiştirme ve yürürlükten kaldırma gücü olan bir tür katılımcı [[meclis]]tir. Bir yasama organınca oluşturulan yasalara [[hukuk]] ya da yazılı kurallar denir. Yasa çıkarmanın dışında, yasama organlarının genellikle [[vergi]]leri yükseltme, [[bütçe]]yi ayarlama ve öteki gelire ilişkin yasa tasarıları sunma yetkisi vardır. Yasama organları pek çok adca bilinir, en ortak olan [daha fazla özel anlamı olsa da] parlamentodur. |
|||
'''Yasama organı''', ülkede yasaların belirlenmesi konusunda görevli kurumdur. [[Parlamenter sistem]]lerde bu görev [[meclis]]e aittir. Türkiye'de yasama görevini [[TBMM]] (Türkiye Büyük Millet Meclisi) yerine getirmektedir. Yasama organı ülkelere göre [[Tek Meclislilik|bir]], [[Çift Meclislilik|iki]] ya da [[Çok Meclislilik|daha fazla]] olabilir. |
|||
[[Dosya:Unibicameral_Map.png|400px|thumb|{{legend|#38b4d8|Çift Meclisli Ülkeler}}{{legend|#f09c30|Tek Meclisli Ülkeler}}{{legend|#a0989f|Meclissiz Ülkeler}}]] |
|||
[[1. Yasama Yetkisi:]] |
|||
Yasama yetkisi esas olarak kanun yapmak, değiştirmek ve kaldırmaktır. Ayrıca, her |
|||
ülkenin koşullarına göre, yasama organlarına çeşitli yetkiler tanınabilir. Yasama organları, |
|||
parlamento olarak adlandırılmaktadır. |
|||
Daha önce belirtildiği gibi, egemenlik kayıtsız şartsız millete aittir. Ancak, egemenliğin |
|||
doğrudan kullanılmasına olanak bulunmadığı için, yetkili organlar aracılığıyla |
|||
kullanılması kabul edilmiştir. Anayasa, yasama yetkisinin Türk Milleti adına Türkiye |
|||
Büyük Millet Meclisi'nce kullanılacağını ve yasama yetkisinin devredilemeyeceğini |
|||
hükme bağlamaktadır. |
|||
Yasama yetkisi asli bir yetkidir. Türkiye Büyük Millet Meclisi, başka bir organın yetkilendirmesine |
|||
gerek kalmaksızın, dilediği her alanda, soyut, objektif, uyulması zorunlu |
|||
düzenlemeler yapabilir, Anayasada belirtilen koşullarla Anayasayı değiştirebilir. |
|||
Teorik olarak Türkiye Büyük Millet Meclisi, yeni Anayasa yapmak yetkisine |
|||
de sahiptir. Nitekim 1921 ve 1924 Anayasaları TBMM'nin eseridir. Ancak şu noktayı |
|||
da belirtmek gerekiyor, ülkemizin yeni Anayasaya ihtiyacı yoktur, sadece gelişen |
|||
durumlara göre Anayasa değişiklikleri yapmakla yetinilebilir. Meclis, bu yetkiye |
|||
sahiptir. |
|||
[[Parlamenter sistem]] hükümetlerinde, yasama organı resmen en yücedir ve [[yürütme|yürütücü]] olarak iş yapacak [[başbakan]] sanında meclisinden bir üye atar. Bir [[başkanlık sistemi]]nde, [[kuvvetler ayrılığı]] genel kuralına göre, yasama organı hem [[yargı]] hem de [[yürütme]] ile birlikte bağımsız ve denk bir devlet erki olarak değerlendirilir. |
|||
[[2. Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin Kuruluşu:]] |
|||
Türkiye Büyük Millet Meclisi, genel oyla seçilen 550 milletvekilinden oluşmaktadır. |
|||
1982 Anayasası'nın ilk şeklinde milletvekili sayısı 400 olarak belirlenmişti, 1987 yılında |
|||
yapılan bir değişiklikle 450 milletvekilinden oluşması kabul edildi, 1995 senesindeki |
|||
son değişiklikle milletvekili sayısı 550'ye çıkarıldı. |
|||
1961 Anayasası döneminde, Türkiye Büyük Millet Meclisi, Millet Meclisi ve Cumhuriyet |
|||
Senatosu olarak iki meclisten oluşmaktaydı. Cumhuriyet Senatosu'na yükseköğrenim |
|||
görmüş ve kırk yaşını doldurmuş kimseler seçilebilmekteydi. Böylelikle, |
|||
yasama organının seviyesi yükseltilmek istenmiştir. Ayrıca, Cumhurbaşkanının |
|||
seçtiği üyeler ve tabii senatör olarak adlandırılan üyeler de mevcuttu. Tabii senatörler, |
|||
eski Cumhurbaşkanları ve 1960 ihtilalinin yönetimini oluşturan Milli Birlik Komitesi |
|||
üyelerinden oluşmaktaydı. 1982 Anayasası, yasama faaliyetlerinde etkili olmaması, |
|||
yasama işlevini yavaşlatması ve çift meclisin tarihi ve federal yapıdan |
|||
kaynaklandığı, ülkemizde ise bu kuruma gerek olmadığı gerekçeleriyle ikinci meclise |
|||
yer vermemiştir. |
|||
Bir yasama organının özel bileşen[ler]i bir [ya da birden fazla] [[münazara|tartışan]] ve yasa tasarılarını [[oy verme|oylayan]] meclistir. Yalnızca bir kurumu olan bir yasama organı [[tek meclislilik|tek meclislidir]]. [[Türkiye]] tek meclisli ülkelerden biridir. [[Çift meclislilik|Çift meclisli]] bir yasama organı genellikle bir [[senato]] ve bir [[meclis]] olarak tanımlanan, görevlerinde, güçlerinde ve üye seçimi için kullanılan yöntemlerde sık sık farklılık gösteren iki ayrı meclise egemendir. Çok daha seyrek olanıysa [[üçmeclislilik|üç meclisli]] yasama organlarıdır; sonuncusu Güney Afrika'da beyaz azınlığın egemenliğinin düşüş yıllarında yaşamıştı. |
|||
[[3. Seçimler]] |
|||
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin seçimleri beş yılda bir yapılır. Bu süre dolmadan |
|||
seçimlerin yenilenmesi mümkündür. Ayrıca, Anayasa şu hallerde seçimlerin yenilenmesini |
|||
öngörmüştür: |
|||
Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde yapılan Cumhurbaşkanı seçimlerinde dördüncü |
|||
turda Cumhurbaşkanı seçilemezse, TBMM seçimleri derhal yenilenir (m.102). |
|||
Bakanlar Kurulu'nun güvenoyu alamaması ve güvensizlik oyuyla düşürülmesi |
|||
hallerinde; kırkbeş gün içinde yeni Bakanlar Kurulu kurulamadığı veya kurulduğu |
|||
halde güvenoyu alamadığı takdirde, Cumhurbaşkanı Türkiye Büyük Millet Meclisi |
|||
Başkanı'na danışarak seçimlerin yenilenmesine karar verebilir. Ayrıca Başbakan'ın |
|||
istifa etmesi üzerine kırkbeş gün içinde veya yeni seçilen Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde |
|||
Başkanlık Divanı seçiminden sonra yine kırkbeş gün içinde Bakanlar Kurulunun |
|||
kurulamaması hallerinde Cumhurbaşkanı, Meclis Başkanı'na danışarak seçimlerin |
|||
yenilenmesine karar verebilir(m.116). Cumhurbaşkanı, Anayasada öngörülen |
|||
yenileme sebepleri gerçekleştiğinde, ülke koşullarına bakarak karar verme |
|||
yetkisine sahip kılınmıştır. |
|||
1961 Anayasası döneminde Meclis seçimlerinin yenilenmesi yetkisinin imkânsız |
|||
denecek koşullara bağlanmış olması eleştirilmiş, Meclisten güvenoyu alamadığı |
|||
halde uzun süre işbaşında kalan hükümetlere rastlanmıştır. Bu döneme tepki olarak, |
|||
Cumhurbaşkanı'na belirli sürede Bakanlar Kurulu'nun kurulamaması halinde |
|||
seçimleri yenileme yetkisi verilerek, Parlamento uzlaşmaya zorlanmış; güvenoyu |
|||
almaksızın hükümette kalma engellenmiştir. Cumhurbaşkanı, yeni düzenlemedeki |
|||
takdir yetkisini kullanırken, asıl amacın milli iradeye dayalı bir Bakanlar Kurulu olduğunu |
|||
gözönünde bulundurarak, uzun süreli güvenoyu almamış hükümetlere imkân |
|||
tanımamalı, seçimleri yenileme kararı vermelidir. |
|||
Milletvekilliğine yeniden seçilmek mümkündür. Yenilenmesine karar verilen Meclisin |
|||
yetkileri, yeni Meclis seçilene kadar sürer (m.77). |
|||
1982 Anayasası öncesinde TBMM seçimleri dört yılda bir yapılmaktaydı. Siyasal iktidarlara, |
|||
daha rahat çalışma süresi tanımak için beş yıllık süre getirilmiştir. Ancak, |
|||
ülkemizin siyasal koşulları, beş yıllık sürenin uygulanmasına olanak tanımamış; |
|||
1982 Anayasasının yürürlükte olduğu dönemde beş yıllık süre beklenmeksizin seçimler |
|||
yenilenmiştir. |
|||
Anayasanın 78. maddesine göre, savaş sebebiyle yeni seçimlerin yapılmasına imkân |
|||
görülmezse, Türkiye Büyük Millet Meclisi, seçimlerin bir yıl geriye bırakılmasına |
|||
karar verebilir. Seçimlerin ertelenmesini gerektiren durumun sürmesi halinde, |
|||
seçimlerin yeniden ertelenmesi mümkündür. |
|||
Genel seçimlerin yanısıra, boşalan TBMM üyelikleri için seçim yapılabilir. Ara seçim |
|||
olarak adlandırılan bu seçimler, her seçim döneminde bir defa ve genel seçimlerden |
|||
otuz ay sonra yapılabilir. Ancak, boşalan üyeliklerin sayısı, üye tamsayısının |
|||
yüzde beşini bulduğu takdirde üç ay içinde ara seçim yapmak zorunludur. Çünkü |
|||
yüzde beş oranında bir boşalma, iktidar değişikliklerine sebep olabilecek bir noksanlık |
|||
olarak görülmüştür. Anayasa TBMM üyelerinin sayısını 550 olarak belirlediğine |
|||
göre ara seçimin üç ay içinde zorunlu hale gelmesi için 27 üyeliğin boşalması |
|||
gerekmektedir. Seçimlerin yenilenmesine karşı olanlar ise, 50 sayısının yüzde beşinin |
|||
2.5 olduğunu bu sayının üçe tamamlanması gerektiğini, bu sebeple 28 üyeliğin |
|||
boşalması halinde ara seçimin zorunlu olacağını ileri sürebilirler. Ülkemizde buna |
|||
benzer tuhaf gerekçelere çok sık rastlanmıştır. Ayrıca, Anayasa, genel seçimlere bir |
|||
yıl kalmışsa ara seçim yapılamayacağını öngörmektedir. |
|||
4. |
|||
Pek çok parlamenter sistemde; senato yalnızca bir öğüt ve denetim kuruluşuyken meclis daha güçlü bir kuruluştur. Oysa, başkanlık sistemlerinde, iki kuruluşun güçleri sık sık benzer ve eştir. [[Federasyon]]larda, senato bütün eyaletleri temsil etmesiyle ayrılır, aynısı [[Avrupa Birliği]]'nin uluslarüstü yasama organında da geçerlidir. Bu amaçla, senato ister devlet/eyalet hükümetlerinin temsilcilerini kapsayabilir, Avrupa Birliği'nde ve [[Almanya]]'da olduğu ve [[Birleşik Devletler]]'de 1913'ten önce olmuş olduğu gibi; isterse - [[Avustralya]]'da ve bugünkü Birleşik Devletler'de olduğu gibi - daha küçük nüfuslu devletlere/eyaletlere eşit temsilcilikler devreden bir reçeteye göre seçilir. |
|||
⚫ | |||
* [[Tek Meclislilik]] |
|||
* [[Çift Meclislilik]] |
|||
⚫ | |||
* [[Çok Meclislilik]] |
|||
* [[Yasama]] |
* [[Yasama]] |
||
Sayfanın 20.00, 14 Eylül 2010 tarihindeki hâli
Yasama organı; yasalar geçirme, değiştirme ve yürürlükten kaldırma gücü olan bir tür katılımcı meclistir. Bir yasama organınca oluşturulan yasalara hukuk ya da yazılı kurallar denir. Yasa çıkarmanın dışında, yasama organlarının genellikle vergileri yükseltme, bütçeyi ayarlama ve öteki gelire ilişkin yasa tasarıları sunma yetkisi vardır. Yasama organları pek çok adca bilinir, en ortak olan [daha fazla özel anlamı olsa da] parlamentodur.
Parlamenter sistem hükümetlerinde, yasama organı resmen en yücedir ve yürütücü olarak iş yapacak başbakan sanında meclisinden bir üye atar. Bir başkanlık sisteminde, kuvvetler ayrılığı genel kuralına göre, yasama organı hem yargı hem de yürütme ile birlikte bağımsız ve denk bir devlet erki olarak değerlendirilir.
Bir yasama organının özel bileşen[ler]i bir [ya da birden fazla] tartışan ve yasa tasarılarını oylayan meclistir. Yalnızca bir kurumu olan bir yasama organı tek meclislidir. Türkiye tek meclisli ülkelerden biridir. Çift meclisli bir yasama organı genellikle bir senato ve bir meclis olarak tanımlanan, görevlerinde, güçlerinde ve üye seçimi için kullanılan yöntemlerde sık sık farklılık gösteren iki ayrı meclise egemendir. Çok daha seyrek olanıysa üç meclisli yasama organlarıdır; sonuncusu Güney Afrika'da beyaz azınlığın egemenliğinin düşüş yıllarında yaşamıştı.
Pek çok parlamenter sistemde; senato yalnızca bir öğüt ve denetim kuruluşuyken meclis daha güçlü bir kuruluştur. Oysa, başkanlık sistemlerinde, iki kuruluşun güçleri sık sık benzer ve eştir. Federasyonlarda, senato bütün eyaletleri temsil etmesiyle ayrılır, aynısı Avrupa Birliği'nin uluslarüstü yasama organında da geçerlidir. Bu amaçla, senato ister devlet/eyalet hükümetlerinin temsilcilerini kapsayabilir, Avrupa Birliği'nde ve Almanya'da olduğu ve Birleşik Devletler'de 1913'ten önce olmuş olduğu gibi; isterse - Avustralya'da ve bugünkü Birleşik Devletler'de olduğu gibi - daha küçük nüfuslu devletlere/eyaletlere eşit temsilcilikler devreden bir reçeteye göre seçilir.
Ayrıca şuna bakınız
Siyaset ile ilgili bu madde taslak seviyesindedir. Madde içeriğini genişleterek Vikipedi'ye katkı sağlayabilirsiniz. |