İzlanda alfabesi: Revizyonlar arasındaki fark
[kontrol edilmemiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
190. satır: | 190. satır: | ||
[[Kategori:Alfabeler]] |
[[Kategori:Alfabeler]] |
||
[[Kategori:İzlandaca]] |
|||
[[ang:Īslendisc stæfrǣw]] |
[[ang:Īslendisc stæfrǣw]] |
Sayfanın 16.52, 13 Eylül 2008 tarihindeki hâli
İzlandacayı yazmakta kullanılan İzlanda alfabesi aşağıdaki 32 harfi içermektedir:
Büyük harfler | ||||||||||||||||||||||||||||||||
A | Á | B | D | Ð | E | É | F | G | H | I | Í | J | K | L | M | N | O | Ó | P | R | S | T | U | Ú | V | X | Y | Ý | Þ | Æ | Ö | |
Küçük harfler | ||||||||||||||||||||||||||||||||
a | á | b | d | ð | e | é | f | g | h | i | í | j | k | l | m | n | o | ó | p | r | s | t | u | ú | v | x | y | ý | þ | æ | ö |
Temeli Latin alfabesidir, ama bazı diyakritik işaretler eklenmiş harfler de kullanılır. Ayrıca "thorn" (Þ-þ) ve "eth" (Ð-ð) adlı Runik harflerine sahip olmaktadır.
Yazılırken, semboller çoğunlukla basitleştirilirler, örneğin ð, yatay bir çizgi ile bir d harfi olarak yazılabilir, ve æ da sadece "ae" olarak da yazılabilir.
Tarih
Çağdaş İzlanda alfabesi, 19. yüzyılda kullanılan bir standarttan, Rasmus Rask adlı Danimarkalı dilbilimci tarafından geliştirilmiştir. Temeli esasen, 12. yüzyılda yazarı bilinmeyen, "İlk Dilbilgisel İnceleme" adlı bir dosya tarafından oluşturulan ortografik bir standarttı. Bu standartın amacı, İskandinavya'nın ortak dili (Eski Nors dili) için kullanılması idi. Fakat o zamanlarda fazla etkisi yoktu.
Alfabenin en çok tanımlayan özellikleri bu incelemede tespit edildi:
- Tiz aksan'ın kullanışı (özgün olarak ünlü harflerinin uzunluklarını simgeleştirmek için).
- þ harfın kullanışı; ayrıca Eski İngilizce alfabesinde "thorn" harfı kullanıldı.
Sonraki Rasmus Rask standartı esasen eski incelemenin tekrarlamasıdı, ama koşutzamanlı Cermenik gelenekleri ile uyulması için bazı değişiklikler uygulanıldı, örneğin c harfın yerine sadece k harfın kullanışı. Bazı eski özellikler, örneğin ð harfı, sonraki yüzyıllarında pek çok kullanılmadı, ve bu yüzden Rask'ın standartı geleneklerde çok önemli bir değişikliği teşkil etti.
20. yüzyılında uygulanan değişikliklerin en önemlisi é harfın uygulanılmasıdır; bu eskiden "je" olarak yazıldı. Diğer çok önemli bir değişiklik, 1974'da Z harfın kullanışının durdurulmasıdır.
Harf adları
Harflerinin adları:
Harf | Ad | UFA ile telaffuzu | Tipik ses değeri[1] |
---|---|---|---|
Aa | a | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Áá | á | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | İngilizce'nin "cow" sözünün "ow" kısmı |
Bb | bé | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Dd | dé | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Ðð | eð | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | İngilizce'nin "the" kelimesinin "th" kısmı |
Ee | e | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Éé | é | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | "ye" |
Ff | eff | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir; ayrıca aşağıdaki notalar bakınız) |
Gg | gé | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir; ayrıca aşağıdaki notalar bakınız) |
Hh | há | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Ii | i | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | kısa "i" |
Íí | í | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | Türkçe "İi" harfine benzemektedir |
Jj | joð | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | Türkçe "y" harfine benzemektedir; ayrıca aşağıdaki notalara bakınız |
Kk | ká | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Ll | ell | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Mm | emm | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Nn | enn | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Oo | o | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Óó | ó | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | açik "o" harfi |
Pp | pé | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Rr | err | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Ss | ess | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Tt | té | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Uu | u | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Úú | ú | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | açık "u" harfi |
Vv | vaff | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Xx | ex | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | Almanca "ch" sesi veya Azerice "x" harfi |
Yy | ufsilon y | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | "i" harfine aynıdır |
Ýý | ufsilon ý | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | açık "i" |
Zz | zeta | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | Türkçe "s" harfi, hiç Türkçe "z" harfine benzemez |
Þþ | þorn | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | İngilizce "thing" kelimesinin "th" kısmı |
Ææ | æ | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | "ay" |
Öö | ö | Lua hatası 23 satırında Modül:Dil: Girilen dil kodu veritabanında bulunamadı. Lütfen Modül:Dil/veri'yi kontrol edin.. | (Türkçe eşdeğerine benzemektedir) |
Ayrıntılar
Şablon:Ses örneği sağ köşe Şablon:Dinle2 Şablon:Örnek kutu sonu Aa, Áá, Ee, Éé, Ii, Íí, Oo, Óó, Uu, Úú, Yy, Ýý, Ææ and Öö harfleri, ünlü harfler olarak tanımlanmaktadır, ve diğer harfler ünsüzdür.
C (sé), Q (kú) ve W (tvöfalt vaff) harfleri, İzlandaca'da sadece yabancı kökenli sözler ve özel isimlerde kullanılmaktadır.
Z harfi (seta) 1974 yılına kadar kullanılıyordu; bu yılda Z harfinin kullanılması durduruldu çünkü sadece etomolojik bir detay olarak kullanılıyordu. Halbuki <<Morgunblaðið>>, İzlanda'nın en önemli gazetelerinden biri, bazen kullanıyor (fakat kullanışı çok nadiren), ve <<Verzlunarskóli Íslands>> adlı bir ortaokulun adında Z harfi kullanılmaktadır.
Sözlerinin başlangıçlarında ve ünlü harflerin arasında, F harfinin kullanışı Türkçe eşdeğerine aynıdır. Ancak L veya N'den önce B'ye değişiyor.
İzlandaca G harfi, sözlerinin başlangıçlarında sert Türkçe G harfine benzemektedir. Sözlerinin sonunda, boğazın arkasında yumuşak g gibi söyleniyor (yumuşak Azerice "x" harfine benzemektedir). Diyakritiksiz ünlü harflerin arasında da böyle söyleniyor, ama diyakritikli ünlü harflerin arasında sessizdir (Türkçe Ğ harfi gibi). Bir ünlü harften sonra ve bir J harfinden önce İzlandaca J harfi ("Yy") gibi söyleniyor. Bir ünlü harften sonra ve bir T veya S harfinden önce sert Azerice "x" harfi gibi söyleniyor.
Harf kullanışın sıklığı
İzlandaca'da en sıkça kullanılan harfler n ve a harfleridir.[2]
Harf | Kullanış sıklığı |
---|---|
n | 9.395% |
a | 9.395% |
i | 8.563% |
r | 8.543% |
e | 6.369% |
s | 5.434% |
ð | 5.013% |
t | 4.872% |
u | 4.766% |
g | 4.299% |
l | 3.891% |
m | 3.365% |
k | 3.115% |
f | 2.582% |
h | 2.266% |
v | 2.223% |
o | 2.019% |
þ | 1.592% |
á | 1.549% |
b | 1.365% |
í | 1.338% |
Kaynakça
- ^ (İngilizce) Telaffuz tanımları için kullanılan site
- ^ (İngilizce) www.cryptogram.org/cdb/words/frequency.html - Harf kullanışın sıklığı
Dış bağlantılar
- „Íslenska, í senn forn og ný“. (İzlandaca)