Aksak ritim: Revizyonlar arasındaki fark

[kontrol edilmiş revizyon]

← Önceki sürümle aradaki fark Sonraki sürümle aradaki fark →

İçerik silindi İçerik eklendi

Satır içi

Sayfanın 14.46, 25 Ağustos 2020 tarihindeki hâli

Aksak ritim ya da aksak ölçü, Klasik Türk müziğinde ve Türk halk müziğinde düzensiz veya eklemeli ölçü işaretlerini tabir etmek için kullanılan bir terimdir. Aksak ritimler genelde hızlı icra edilir ve belli bir dizgenin aralıksız tekrarından oluşur. Aksak (2+3, 2+2+3, 2+3+3 gibi).

Aksak ritimler Bulgar, Yunan ve diğer Balkan halk müziklerinde de görülür. "Aksayan, hafifçe topallayan" anlamına gelen^[1] "Aksak" sözcüğü Batılı etnomüzikologlarca da kullanılan bir terimdir. (Brăiloiu 1951; Fracile 2003; Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001).

Türk halk müziğinde

Türk halk müziğinde bu ölçüler genellikle vokal ve enstrümantal dans müziklerinde (oyun havalarında) kullanılmakla beraber bazı halk şarkılarında da ortaya çıkabilirler. Türk müzik teorisinde aksak ritim tanımı sadece 9 vuruşun 2+2+2+3 şeklinde gruplanması için de kullanılmıştır. ^[2].

Aksak ritim örnekleri aşağıda verilmiştir:

Birimler	Bölünmesi	Ad(lar)ı
5	2+3	türk aksağı [Bulg: Paidushko]
5	3+2
7	2+2+3	devr-i turan [Bulg. Račenica]
	2+3+2
	3+2+2	devr-i hindi Bektaş 2005 [Bulg. Lesnoto, Četvorno]
9	2+2+2+3	aksak [Bulg. Daychovo]
	3+2+2+2
	2+2+3+2
	2+3+2+2	[Bulg: Grancharsko]
11	2+2+2+2+3
11	2+2+3+2+2	[Bulg. Gankino]
13	2+2+2+2+2+3	[Bulg. Elenino horo]
	2+2+2+3+2+2	[Bulg. Krivo Sadovsko horo]
	3+4+4+2	şarkı devr-i revâni
15	2+2+2+2+3+2+2	[Bulg. Bučimiš]
18	3+2+2 + 2+2+3+2+2	[Bulg. Jove male mome]
25	3+2+2 + 3+2+2 + 2+2+3 + 2+2	[Bulg. Sedi donka]

Caz müzikte

Caz müzisyeni Dave Brubeck'in Time Out albümünde yer alan "Blue Rondo à la Turk" bestesi, Bulgar Türkleri'nin çaldığı karşılama havasından ^[3] esinlenilerek 2+2+2+38, ya da daha basit bir gösterimle 98'lik bir ritimle icra edilmiştir.^[4]. Yine aynı albümden Paul Desmond'ın bestelediği hit şarkıları "Take Five", 54'lük ritimle icra edilmiştir. Bruebeck ve grubunun 114 ("Eleven Four") ve 74 ("Unsquare Dance") gibi daha başka aksak ritimlerle icra ettikleri şarkıları da mevcuttur.

Rock müzikte

Rock müzikte aksak ritimlerle şarkılar yapan ilk grup The Beatles'dır.

Progresif rock müziğinde aksak ritimler sıkça kullanılmaktadır. Pink Floyd, Yes, King Crimson, Genesis, Emerson, Lake & Palmer ve Gentle Giant gibi gruplar, şarkılarında epey karmaşık aksak ritimli bölümler icra etmiştir.

Belçikalı deneysel progresif rock grubu Aksak Maboul adını bu ritimden almıştır.

Kaynakça

^ "aksak" - TDK Türkçe Sözlük
^ Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001
^ Manuel, Peter (1988). Popular Musics of the Non-Western World: An Introductory Survey (rev. bas.). Oxford University Press. s. 131. ISBN 9780195063349. Geçersiz |url-erişimi=registration (yardım)
^ User 2015

Bektaş, Tolga. 2005. "Relationships between Prosodic and Musical Meters in the Beste Form of Classical Turkish Music". Asian Music 36, no. 1 (Winter–Spring): 1-26.
Brăiloiu, Constantin. 1951. "Le rythme Aksak" Revue de Musicologie 33, nos. 99 and 100 (December): 71–108.
Fracile, Nice. 2003. "The 'Aksak' Rhythm, a Distinctive Feature of the Balkan Folklore". Studia Musicologica Academiae Scientiarum Hungaricae 44, nos. 1 and 2:197–210.
Reinhard, Kurt, Martin Stokes, and Ursula Reinhard. 2001. "Turkey". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers.
User. 2015. “The Music of Dave Brubeck”. Jazz Academy website (accessed 16 September 2016).

Ek okumalar

Arom, Simha. 2004. "L'aksak: Principes et typologie". Cahiers de Musiques Traditionnelles 17 (Formes musicales): 11–48.
Cler, Jérôme. 1994. "Pour une théorie de l'aksak". Revue de Musicologie 80, no. 2:181–210.
Tanrikorur, Cinugen. 1990. "Concordance of Prosodic and Musical Meters in Turkish Classical Music". Turkish Music Quarterly 3, no. 1: 1–7.

[1] "aksak" - TDK Türkçe Sözlük

[2] Reinhard, Stokes, and Reinhard 2001

[3] Manuel, Peter (1988). Popular Musics of the Non-Western World: An Introductory Survey (rev. bas.). Oxford University Press. s. 131. ISBN 9780195063349. Geçersiz |url-erişimi=registration (yardım)

[4] User 2015

[1]

[2]

[3]

[4]

@@ 74. satır: / 74. satır: @@
 == Caz müzikte ==
-[[Dave Brubeck]]'in ''Time Out'' albümünde yer alan ''"Blue Rondo à la Turk"'' bestesi, [[Bulgar Türkleri]]'nin çaldığı [[zeybek]] müziğinden esinlenilerek {{Müzik sembolü|time|2+2+2+3|8}}  ritmiyle icra edilmiştir.<ref>{{Harvard alıntı|User|2015}}</ref>.
+[[Caz]] müzisyeni [[Dave Brubeck]]'in ''Time Out'' albümünde yer alan ''"Blue Rondo à la Turk"'' bestesi, [[Bulgar Türkleri]]'nin çaldığı [[Karşılama oyunları|karşılama havasından]] <ref>{{cite book|last1=Manuel|first1=Peter|title=Popular Musics of the Non-Western World: An Introductory Survey|date=1988|publisher=Oxford University Press|isbn=9780195063349|page=[https://archive.org/details/popularmusicsofn0000manu/page/131 131]|edition=rev.|url=https://archive.org/details/popularmusicsofn0000manu|url-access=registration}}</ref> esinlenilerek {{Müzik sembolü|time|2+2+2+3|8}},
+ya da daha basit bir gösterimle {{music|time|9|8}}'lik bir ritimle icra edilmiştir.<ref>{{Harvard alıntı|User|2015}}</ref>. Yine aynı albümden [[Paul Desmond]]'ın bestelediği hit şarkıları "[[Take Five]]", {{music|time|5|4}}'lük ritimle icra edilmiştir. Bruebeck ve grubunun {{music|time|11|4}} ("Eleven Four") ve {{music|time|7|4}} ("Unsquare Dance") gibi daha başka aksak ritimlerle icra ettikleri şarkıları da mevcuttur.
 == Rock müzikte ==