Güney Kafkas dilleri: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmemiş revizyon] |
İçerik silindi İçerik eklendi
→Adlandırma Sorunu: Yazım hatası düzeltildi. Etiketler: Mobil değişiklik Mobil ağ değişikliği |
Değişiklik özeti yok |
||
| 9. satır: | 9. satır: | ||
[[Svanca]] (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın [[Svaneti]] bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir. |
[[Svanca]] (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın [[Svaneti]] bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir. |
||
<br /> |
|||
{{familytree/start}} |
|||
{{familytree | | | | | | | CK | CK=Ön-Güney [[Kafkas dilleri|Kafkasça]]}} |
|||
{{familytree | |,|-|-|-|-|-|^|-|-|.| }} |
|||
{{familytree | |!| | | | | | | | KZ | KZ=[[Kolha]]ca - [[Şida Kartli|Kartlice]] / [[Kvemo Kartli|İberce]]}} |
|||
{{familytree | |!| | | | | |,|-|-|^|-|-|.| }} |
|||
{{familytree | |!| | | | |ZA| | | | |!| ZA=[[Zan dili|Zannice]]}} |
|||
{{familytree | |!| | | |,|-|^|-|.| | | |!|}} |
|||
{{familytree | SV | | LA | | ME | | GE | | | SV=[[Svanca]]|LA=[[Lazca]]|ME=[[Megrelce]]|GE=[[Gürcüce]]}} |
|||
{{familytree/end}} |
|||
== Adlandırma Sorunu == |
|||
Güney Kafkas Dilleri için '''[[Kartveli dilleri]]''' de denilmektedir. Ancak buna başta Türk vatandaşı [[Lazlar]] olmak üzere çeşitli dilbilimciler de karşı çıkmaktadırlar. Söz gelimi [[Laz]] aydınlarına göre; [[Gürcü]] resmi tarih tezleri Lazları ve [[Megreller]]i, [[Gürcüler]]in (Kartveli) bir kolu olarak saymaktadırlar. [[Lazca]], [[Megrelce]], [[Gürcüce]] ve [[Svanca]]'nın dâhil olduğu dil ailesi bu milliyetçi görüş tarafından '''[[Kartveli dilleri|Kartvelurî]]''' yani '''[[Gürcüler|Gürcü]] dilleri''' grubu olarak adlandırılmaktadır. |
|||
[[Lazlar]]'a ve dilbilimcilere göre: Bir dil ailesi içindeki bir dilin o dil ailesinin adı olamayacağına ilişkin dilbilimsel görüşe karşın bu tez günümüzde de savunulmaya devam etmektedir ve bu [[asimilasyon]]ist bir çerçeve ile [[Gürcistan]] aracılığıyla filolojiye sunulmaktadır. Gerçekte Gürcü resmi ideolojisine bağlı olmayan dilbilimciler adı geçen dilleri bağımsız ve kendi başına bir olduğu konusunda şüphe dahi etmemektedirler. |
|||
Gürcü dilbilimciler ise: Uzun yıllar önce [[Megrelce]], [[Lazca]], [[Svanca]] ve Ana [[Gürcüce]] tek bir durumundaydı. Bu ortak dilin adı da "[[Kartveli dilleri]]" yani "Gürcü dili" idi. Zamanla dilden çeşitli ayrılmalar oldu. İlk olarak [[Svanca]] ayrıldı. Daha sonra da [[Lazca]]. Son olarak da [[Megrelce]], [[Gürcüce]]'den ayrılarak günümüzdeki duruma varıldı. |
|||
Uluslararası dilbilimciler [[Lazlar]]ın görüş açısını baskın olarak benimsemekle birlikte, Güney Kafkas dilleri için [[Gürcü]] yani "[[Şida Kartli|Kartveli dilleri]]" adlandırılmasını da hâlâ hazırda kullanmaktadırlar. Çünkü [[Fince]], [[Estonca]], [[Laponca]], [[Karelyaca]] için yine bu dil ailesi içinden birinin adıyla "Fin dilleri"; [[Almanca]], [[İsveççe]], [[İngilizce]] için dil grubu ailesi içinden birinin adıyla "Cermen dilleri"; [[Azerice]], [[Kazakça]], [[Türkçe]] gibi diller için aileden birinin adıyla "Türk dilleri" denilmektedir. Dolayısıyla, [[Gürcü]], [[Megrel]], [[Laz]], [[Acara]] ve [[Svan]] dilleri için aileden birinin adı olan [[Gürcüler]]in-[[Şida Kartli|Kartvelllerin]] adını kullanmakta mahsur görmemektedirler. |
|||
== Güney Kafkasça'nın Kökenleri == |
|||
Aslında Güney Kafkas dilleri, öteki [[Kafkas dilleri]] gibi kesin olarak [[Kafkasya]] isminde kategorize edilememiştir. Bu dört dil için [[izole diller]] oldukları da söylenmektedir bazı dilbilimcilere göre. Ancak bu kesin olarak kanıtlanamamıştır. Bu dillerin, diğer kardeş ve akraba [[Kafkas dilleri]]yle ortaklıkları bulunması bu ihtimâli de güçlendirmektedir. Sözgelimi birkaç örnek vermek gerekirse: |
|||
{| class="prettytable" |
|||
! width="50" | [[Türkçe]] |
|||
! width="80" | [[Gürcüce]] |
|||
! width="80" | [[Zan dili|MegreLazca]] |
|||
! width="80" | [[Kuzeybatı Kafkas dilleri|Çerkezce]] |
|||
! width="80" | [[Nah dilleri|Çeçençe-İnguşça]] |
|||
! width="80" | [[Dağıstan dilleri|Avarca-Lezgice]] |
|||
|- |
|||
|'''kedi'''||kata ||katu ||chetuw ||- ||ketu |
|||
|- |
|||
|'''cuma günü'''||paraskevi ||paraske ||bereskeshxo ||peraska||- |
|||
|- |
|||
|'''şarap'''||ğvino ||ğvini ||- ||- ||ğino |
|||
|- |
|||
|'''gelin'''||nusaida ||nusa ||nıse ||nus ||nus |
|||
|- |
|||
|'''saban'''||gutani ||gutani ||kuatan ||guotan ||kutan |
|||
|- |
|||
|'''kiraz'''||bali ||buli ||- ||bal ||bagli |
|||
|} |
|||
Ancak yine de [[Kafkas dilleri]] arasındaki benzerlik [[Türk dilleri]] düzeyindeki gibi değildir. Daha uzakçadır.Buna rağmen [[Laz]] - [[Megrel]] - [[Svan]] ve [[Gürcü]] dilleri arasındaki benzerlik kaçınılmaz düzeyde yakındır. Bu benzerlik ve yakınlık ortak sözcük dağarcığı karşılıklı anlaşmayı sağlamaya yetmemektedir. Yalnızca [[Zan dili]]'nin ya da [[Kolhis]] dilinin birbirinden ayrılmış iki lehçesi olarak kabul edilen [[Lazca]] ve [[Megrelce]] hâriç. [[Lazca]] ve [[Megrelce]] karşılıklı anlaşılır dillerdir. |
|||
[[Acarca]] ise [[Müslüman]] [[Gürcüler]]ce, [[Acaralar]]ca ve [[Çveneburi]]lerce konuşulan [[Gürcüce]]'nin güneybatı lehçesidir. |
|||
Tablo üzerinden Güney Kafkas Dilleri'nin benzerliklerini karşılaştırırsak: |
|||
{| class="wikitable" |
|||
|- |
|||
! Türkçe |
|||
! [[Lazca]] |
|||
! [[Megrelce]] |
|||
! [[Gürcüce]] |
|||
! [[Svanca]] |
|||
|- |
|||
| yedi |
|||
| şk(v)iti |
|||
| şkviti |
|||
| şvidi |
|||
| işgwid |
|||
|- |
|||
| "onu tarttım" |
|||
| p-'''{{unicode|ǯ}}on'''i |
|||
| dov-'''{{unicode|ǯ}}on'''i |
|||
| a-v-'''{{unicode|ǯ}}on'''e |
|||
| on-'''{{unicode|ǯ}}'''on |
|||
|- |
|||
| üflemek |
|||
| bar- |
|||
| (m)bar- |
|||
| ber- |
|||
| bēl- |
|||
|- |
|||
| baston |
|||
| biga |
|||
| biga |
|||
| biga |
|||
| biq' |
|||
|- |
|||
| yazmak |
|||
| (n)ç'ar- |
|||
| (n)ç'ar- |
|||
| ç'er- |
|||
| ēr- |
|||
|- |
|||
| bacak |
|||
| {{unicode|ǩ}}uçx-e |
|||
| {{unicode|ǩ}}uçx- |
|||
| {{unicode|ǩ}}urcx- |
|||
| {{unicode|ǩ}}{{unicode|ǩ}}waçx- |
|||
|- |
|||
|} |
|||
== Kaynakça == |
== Kaynakça == |
||
Sayfanın 06.12, 10 Kasım 2016 tarihindeki hâli
Güney Kafkas dilleri Kafkas dillerine bağlı ve Kafkas Dağlarının güneyinde konuşulan Gürcüce, Megrelce, Lazca ve Svanca'dan oluşan dil ailesidir. Bu dillerden sadece Gürcüce'nin köklü bir edebiyat geleneği vardır. Gürcüce'nin yanı sıra, yazı dili gelişmemiş olan diğer Güney Kafkas dilleri de Gürcü alfabesiyle yazılır. Bunun yanında Türkiye ve Avrupadaki Lazlar için, Latin alfabesinden geliştirilmiş Laz alfabesi kullanılır.
Gürcüce (Gürcüce’de Kartuli), 4.1 milyon kişinin anadilidir. 3.9 milyon kişi Gürcistan’da, kalanı Türkiye, İran ve Azerbaycan gibi ülkelerde yaşayan Gürcülerin anadili olarak konuştuğu tahmin edilir. Gruzinik (Yahudi Gürcücesi; Gürcüce’de Kivruli) yaklaşık olarak 80.000 kişi tarafından konuşulur. Bunların 60.000‘i İsrail’de, yaklaşık 20.000’i ise Gürcistan’da yaşar. Gürcüce’nin bir diyalekti sayılır.
Megrelce (Megrelce’de Margaluri), 1989 verilerine göre yaklaşık 500.000 kişinin anadilidir, asıl olarak Batı Gürcistan’da Megrelya’da ve Abhazya’nın doğu kesiminde Gali bölgesinde konuşulur. Bu dili konuşan çok sayıda Abhazya göçmeni bugün Tiflis’te yaşamaktadır.
Lazca (Lazca’da Lazuri), tahminî verilerine göre çoğunluğu Karadeniz kıyısında yaşayan 250.000 kişinin anadilidir. Gürcistan’da yaklaşık 30.000[1] kişinin anadili de Lazca’dır.
Svanca (Svanca’da Luşnu), Gürcüstan'ın Svaneti bölgesinde yaklaşık 15.000 kişinin anadilidir.
Kaynakça
Bağlantı Kaynakçaları
- Vanilişi, M./ Tandilava, A., Lazların Tarihi, Gürcüceden Çev. Hayri Hayrioğlu, S. 10, Baskı 3., Ant Yayınları, İstanbul 1992
- BUCAKLİŞİ, A. İsmail: “Japon Dilbilimci Kojima Goişi ile Söyleşi”, Kafkasya Yazıları, Çiviyazıları Yayınevi, İstanbul, 1997, sayı 7.
- Karşılaştırmalı Güney Kafkasça
- Lazlar Üzerine Kartvelist Tezler