Gregor Mendel

Gregor Johann Mendel
Doğum	20 Temmuz 1822 Hynčice, Avusturya İmparatorluğu
Ölüm	6 Ocak 1884 Brno, Avusturya-Macaristan
Meslek	Bilim adamı ve rahip

Gregor Johann Mendel (d. 20 Temmuz 1822 – ö. 6 Ocak 1884) kalıtım biliminin babası olarak anılan Avusturyalı bilim adamı ve rahip.

Kalıtım biliminin öncüsü botanikçi, bitkiler üzerine yaptığı çalışmalarda, bir türün özelliklerinin kalıtım yoluyla sonraki kuşaklara aktarıldığını bulmuştur. Mendel'in öne sürdüğü ilkeler, 20. yüzyılın başlarında yapılan deneylerle doğrulandıktan sonra, kalıtım kuramının bütün canlılar için geçerliliği saptanarak, biyolojinin temel ilkelerinden biri haline gelmiştir.

Yaşamı

Annesinin adı Rosine, babasının adı Anton olan Mendel Alman asıllı bir ailenin çocuğu olarak hayata gözlerini açtı. Doğduktan iki gün sonra 22 Temmuz 1822'de vaftiz edildi. Veronica adında bir ablası ve Theresia adında bir kız kardeşi vardı. Mendel ailesi 130 yıldır ailelerine ait olan çiftlikte yaşayıp çalışıyorlardı. Çocukluğu boyunca Mendel bir bahçıvan olarak çalıştı.

Küçük yaşlarda bahçe işleriyle uğraşmaya başlayan Mendel, üniversite öğreniminden sonra bir din adamı olarak Moravya'da yaşamını sürdürdü. Bu arada bitkiler üzerinde pek başarıya ulaşamayan Mendel bazı incelemelerde bulundu.

1854'te Brünn'e dönerek bir teknik lisede öğretmenlik yapmaya başladı. Daha önce de öğretmenlik sınavlarına girmiş ancak başarılı olamamıştı. 19. yy. ortalarında Darwin'in doğal ayıklanma kuramının yayıldığı sıralarda canlı bir türün özelliklerinin kendisini izleyen döllere nasıl aktarabildiği sorunu yeni bir yoğunlukla ortaya çıkmıştı.

Biyoloji bilginleri özellikle bitkibilimciler harcadıkları çabalara karşın bu sorunu aydınlatamıyorlardı. Daha sonraları genetiğin babası olarak kabul edilecek Mendel, aynı sorunla ilgili deneylere 1858’de başladı ve araştırmalarının ancak 8 yıl sonra sonuca ulaştırabildi.

Başarısı, incelediği konuya elverişli olan yönteminden kaynaklandı. Mendel bir yandan farkların az ve son derece belirgin olduğu bitki çeşitlerini (dev ya da cüce, düz ya da kırışık bezelyeler) ayırmayı öte yandan aktarılan özelliklere göre sayısal ilişkileri araştırmada istatistiğin henüz yerleşmiş bir bilim dalı olmadığı bir dönemde istatistik yöntemini benimsemeyi bildi.

Hızlı büyüme kaydettikleri için deneylerinde çoğunlukla bezelyelerden yararlandı. Bezelyelerle yaptığı deneylerde bitkinin uzun boylu ya da cüce, çiçeklerin ve yaprak koltuklarının renkli ya da renksiz, tohumlarının sarı ya da yeşil, düzgün ya da buruşuk olması gibi karşıt özelliklerden birini kuşaklar boyu taşıyan saf soylar elde etmeyi başardı. Ardından bunları kendi aralarında çaprazladı. Sonuçta gözle görülür ölçüde belirgin olan bu iki seçenekli özelliklerin saf soylar ile melez döllerde temel kalıtım birimleri aracılığıyla ortaya çıktığını ve her özellik için bir çift genin bulunduğunu öne sürdü.

Mendel tüm bunları basit istatistiklerle değerlendirdi. Bu Mendel yasalarının temel ilkesi melez döllerin üreme hücrelerinde yarısı anneden yarısı babadan alınmış kalıtım birimlerinin bulunmasıdır.