Nazar: Revizyonlar arasındaki fark
| [kontrol edilmiş revizyon] | [kontrol edilmiş revizyon] |
Abuk SABUK (mesaj | katkılar) →Korunma: düzen |
Abuk SABUK (mesaj | katkılar) düzen |
||
| 1. satır: | 1. satır: | ||
[[Dosya:Blue eyes.JPG|thumb|200px|Gözü sembolize eden çeşitli [[nazar boncuğu|nazar boncukları]]]] |
[[Dosya:Blue eyes.JPG|thumb|200px|Gözü sembolize eden çeşitli [[nazar boncuğu|nazar boncukları]]]] |
||
'''Nazar''' ya da '''kem göz''', canlı veya cansız bir varlığın başına [[kaza]] veya [[belâ]] gelmesine neden olduğuna inanılan bakış. Nazardan özellikle çocukların, hamilelerin ya da hayvanların etkilendiğine inanılır.<ref name="Britannica">{{Britannica|Evil eye}}</ref> |
'''Nazar''' ya da '''kem göz''', canlı veya cansız bir varlığın başına [[kaza]] veya [[belâ]] gelmesine neden olduğuna inanılan bakış. Nazardan özellikle çocukların, hamilelerin ya da hayvanların etkilendiğine inanılır.<ref name="Britannica">{{Britannica|Evil eye}}</ref> |
||
== Etimoloji == |
|||
| ⚫ | Göz sözcüğü Türkçede görme organı anlamına geldiği gibi aynı zamanda halk inancında kötü bakış da demektir. Arapça "nazar" kelimesi de göz/bakış anlamlarına gelir. En eski biçiminde büyücü ve kötücül [[şaman]]ların gözlerinde kötü güçlerin yerleştiğine inanılırdı. Bu yüzden bu bakışların tehlikeli bir güç barındırdığı düşünülürdü. Kötü gözün nesneleri bile çatlatabildiğine örneğin bir bardağı kırabileceğine inanılır. Mavi boncuğun bu enerjiyi kendisine çekerek yok edeceği fikri yaygındır. Kelimenin köz “ateş parçası” ile bağlantısı da dikkat çekicidir. Yakıcı enerjiyi temsil ettiği açıktır. Karak sözcüğü de aynı anlamda kullanılır. Sözcük, göz/köz kökünden türemiştir; bakmak ve ateş anlamlarına sahiptir. Bakışın yakıcı gücü olduğu düşünülür.<ref>[http://tr.wikipedia.org/wiki/Dosya:TurkSoylenceSozlugu.pdf Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt]</ref> |
||
== Tarihçe == |
== Tarihçe == |
||
| 7. satır: | 10. satır: | ||
Geçmişte bazı toplumlarda nazarın kasıtsız olarak değdiğine inanılırdı. Örneğin [[Slav]] folklorunda, çocuklarına nazarı değdiği için kendini kör eden bir babanın hikayesi vardır. Daha yakın zamanlarda ise nazarın [[kıskançlık]] sonucu değdiği inanışı yaygınlaşmıştır. Bu nedenle, özellikle [[Ortaçağ]] [[Avrupa]]'sında, bir mal veya çocuk övüldüğünde "Tanrı izin verirse"<ref>{{İng}}as God will</ref> veya "Tanrı kutsasın"<ref>{{İng}}God bless it</ref> sözlerini eklemek âdeti yerleşmiştir.<ref name="Britannica"/> Müslüman toplumlarda ise benzer anlamlara gelen [[maşallah]] sözü kullanılır.<ref>''[http://tdkterim.gov.tr/bts/ "maşallah."] Güncel Türkçe Sözlük. [[Türk Dil Kurumu]]. Erişim: 4 Aralık 2011.''</ref> |
Geçmişte bazı toplumlarda nazarın kasıtsız olarak değdiğine inanılırdı. Örneğin [[Slav]] folklorunda, çocuklarına nazarı değdiği için kendini kör eden bir babanın hikayesi vardır. Daha yakın zamanlarda ise nazarın [[kıskançlık]] sonucu değdiği inanışı yaygınlaşmıştır. Bu nedenle, özellikle [[Ortaçağ]] [[Avrupa]]'sında, bir mal veya çocuk övüldüğünde "Tanrı izin verirse"<ref>{{İng}}as God will</ref> veya "Tanrı kutsasın"<ref>{{İng}}God bless it</ref> sözlerini eklemek âdeti yerleşmiştir.<ref name="Britannica"/> Müslüman toplumlarda ise benzer anlamlara gelen [[maşallah]] sözü kullanılır.<ref>''[http://tdkterim.gov.tr/bts/ "maşallah."] Güncel Türkçe Sözlük. [[Türk Dil Kurumu]]. Erişim: 4 Aralık 2011.''</ref> |
||
== Göz değmesi == |
|||
| ⚫ | Göz sözcüğü Türkçede görme organı anlamına geldiği gibi aynı zamanda halk inancında kötü bakış da demektir. Arapça "nazar" kelimesi de |
||
== Korunma == |
== Korunma == |
||
Sayfanın 16.53, 16 Ocak 2012 tarihindeki hâli
Nazar ya da kem göz, canlı veya cansız bir varlığın başına kaza veya belâ gelmesine neden olduğuna inanılan bakış. Nazardan özellikle çocukların, hamilelerin ya da hayvanların etkilendiğine inanılır.[1]
Etimoloji
Göz sözcüğü Türkçede görme organı anlamına geldiği gibi aynı zamanda halk inancında kötü bakış da demektir. Arapça "nazar" kelimesi de göz/bakış anlamlarına gelir. En eski biçiminde büyücü ve kötücül şamanların gözlerinde kötü güçlerin yerleştiğine inanılırdı. Bu yüzden bu bakışların tehlikeli bir güç barındırdığı düşünülürdü. Kötü gözün nesneleri bile çatlatabildiğine örneğin bir bardağı kırabileceğine inanılır. Mavi boncuğun bu enerjiyi kendisine çekerek yok edeceği fikri yaygındır. Kelimenin köz “ateş parçası” ile bağlantısı da dikkat çekicidir. Yakıcı enerjiyi temsil ettiği açıktır. Karak sözcüğü de aynı anlamda kullanılır. Sözcük, göz/köz kökünden türemiştir; bakmak ve ateş anlamlarına sahiptir. Bakışın yakıcı gücü olduğu düşünülür.[2]
Tarihçe
Kem göz inancının kökeni çok eskilere dayanır. Antik Roma ve Helen medeniyetlerinde, Müslüman, Yahudi, Budist ve Hindu toplumlarında da görülen bu inanış özellikle yerli ve köylü toplumlarında yer etmiş, günümüze kadar hayatta kalmayı başarmıştır. Tarih boyunca yabancıların, vücut deformasyonu olan engellilerin, çocuksuz kadınların ve yaşlı kadınların nazarının daha çok değdiğine inanılmıştır.[1]
Geçmişte bazı toplumlarda nazarın kasıtsız olarak değdiğine inanılırdı. Örneğin Slav folklorunda, çocuklarına nazarı değdiği için kendini kör eden bir babanın hikayesi vardır. Daha yakın zamanlarda ise nazarın kıskançlık sonucu değdiği inanışı yaygınlaşmıştır. Bu nedenle, özellikle Ortaçağ Avrupa'sında, bir mal veya çocuk övüldüğünde "Tanrı izin verirse"[3] veya "Tanrı kutsasın"[4] sözlerini eklemek âdeti yerleşmiştir.[1] Müslüman toplumlarda ise benzer anlamlara gelen maşallah sözü kullanılır.[5]
Korunma
Kem gözlerden koruduğuna inanılan yöntemler toplumdan topluma farklılık gösterir. En yaygın yöntemlerden biri nazar boncuğu gibi takılar takmak ya da üzerinde, muska gibi dua yazılı kağıtlar taşımaktır. Türkler Kotaz adı verilen nazarlıklar takarlar. Hindistan'ın bazı yörelerinde evlenen çiftler nazardan korunmak için karşı cinsin kıyafetlerini giyerler. Bazı Asyalı toplumlarda çocukların gözlerinin etrafına siyah boya sürülür. Bazı Afrikalı ve Asyalı toplumlarda kem gözlerden en çok yeyip içerken etkilenildiğine, zira ağız açıkken ruhun vücuttan daha kolay çıkacağına inanılır. Bu nedenle yemek yalnız başına veya yakın akrabaların yanında yenir.[1]
Eski çağlarda, ölülerin ruhlarıyla, periler ve cinlerin birlikte yaşadıklan bir âlemin var olduğuna inanılırdı. Bu âleme bağlı olan insanlann, özellikle de büyücülerin gözlerinde kötü ruhların yerleştiğine inanırlardı. Bu yüzden de onların bakışlarının çok güçlü ve zararlı olduğu düşünülürdü. Halk arasında nazara gelmiş biri için üzerlik otu yakıp söylenen, "her yerde sen olasın, belâlan savasın" sözünün temelinde de bu inanç vardır.[6]
Kaynakça
- ^ a b c d "eye Nazar." Encyclopædia Britannica. Encyclopædia Britannica Online. Encyclopædia Britannica Inc.
- ^ Türk Söylence Sözlüğü, Deniz Karakurt
- ^ (İngilizce)as God will
- ^ (İngilizce)God bless it
- ^ "maşallah." Güncel Türkçe Sözlük. Türk Dil Kurumu. Erişim: 4 Aralık 2011.
- ^ Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük, Celal Beydili, Yurt Yayınevi