Çam fıstığı

Fıstık çamı kozalağı

Çam fıstığı (Güner içi), fıstık çamının (Pinus pinea) kozalaklarından çıkarılan sert kabukların kırılması sonucu elde edilen ve besin değeri oldukça yüksek bir besin maddesidir. Bütün Akdeniz ülkelerinden yetişen bu ağaç şemsiye görünümünde 20 m'ye boylanabilen geniş tepeli bir çam türüdür. Kozalak üretimi 20 yaşından sonra başlar.

Yenilebilir ve yüksek ticari değeri olan bir tohumdur. Türkiye'de Aydın, Muğla ile İzmir illerinde üretimi yaygın olarak yapılmaktadır. Aydın iline bağlı Koçarlı ilçesinde Türkiye'deki ortalama çam fıstığı üretiminin %50'si yapmaktadır. Koçarlı ilçesinde geleneksel olarak her yıl çam fıstığı festivalleri düzenlenmektedir. Ayrıca Aydın'da ilçe ve kırsal köylerinde birden fazla çam fıstığı işleme tesisleri bulunmaktadır. İzmir ilinin Bergama ilçesinde de çam fıstığı üretimi yapılmaktadır. Fakat son zamanlarda çam ağaçlarında oluşan hastalık ve iklim değişikliğinden dolayı üretim ve verim düşmüştür.

Türk mutfağında pilav, dolma ve helvanın bir malzemesi olarak kullanılır.

Üretimi

Fıstık çamının kozalakları olgunlaşınca ağaçtan bir sopa yardımıyla düşürülür ve güneş alan bir yerde serilir. Kozalaklar sıcağın yardımıyla açılarak içindeki tohumlar dışarı çıkarılır. Tohumlar suda yumuşatılarak içindeki fıstığın ayrılması sağlanır. Tohumu kaplayan ince zar temizlenir ve son olarak fıstık kurutulur. Kurutulan fıstıktan çıkan fıstıklar çuvallanıp satışa hazır hale getirilir.

Çeşitler

Türkiye'de çam fıstığı Türk Standartları Enstitüsü tarafından 3 tipe ayrılmıştır.

• Kozak tipi, yumuşak, iri ve dolgun gövdeli
• Aydın tipi, iri-ufak ve az dolgun gövdeli
• Maraş tipi, uzun ince ve gevrek

Diğer türler ve coğrafi dağılımları

Fıstık çamı dışında dünyada bazı Pinus cinsi üyelerinden de çam fıstığı elde edilmektedir. Asya'da iki çam türünden geniş ölçüde fıstık çamı hasat edilir, Kuzeydoğu Asya'da Kore çamı (Pinus koraiensis) ve Batı Himalaya'daki Chilgoza çamı (Pinus gerardiana). Diğer dört tür ise az miktarda üretilir bunlar: Sibirya çamı (Pinus sibirica), Japon fıstık çamı (Pinus pumila), Çin beyazçamı (Pinus armandii) ve Bunge çamı (Pinus bungeana).

Kuzey Amerika'da üç ana tür; Kolorado çamı (Pinus edulis), tek yapraklı çam (Pinus monophylla) ve Meksika çamı (Pinus cembroides) sıklıkla çam fıstığı üretimi için yetiştirilir. diğer bilinen türler Sabin çamı (Pinus sabineana) Torrey çamı (Pinus torreyana) ve şeker çamı (Pinus lambertiana).