Zekate Evi

Zekate Evi
Shtëpia e Zekatëve
Genel bilgiler
Durum	Arnavutluk kültürel anıtı
Mimari tarz	Osmanlı mimarisi
Konum	Ergiri'nin eski pazar yerinde
Şehir	Ergiri
Ülke	Arnavutluk
Koordinatlar	40°04′29″K 20°07′56″D / 40.07472°K 20.13222°D
Mevcut kullanan	Müze
Tamamlanma	1812 (211 yıl önce)
Teknik ayrıntılar
Kat sayısı	4
Tasarım ve inşaat
Mimar(lar)	Bekir Zeko

Zekate Evi (Arnavutça: Shtëpia e Zekatëve), Arnavutluğun Ergiri kentinde bulunmakta olan ve Osmanlı döneminde inşa edilen tarihî bir yapıdır. Zekate evi Tepedelenli Ali Paşa döneminde 1811 ve 1812 yılları arasında inşa edilmiş ve Osmanlı mimarisinin Arnavutluk'taki yapıtlarından birisidir.^[1]

Zekate evi Ergiri'nin eski pazar yerinde bulunmaktadır ve Enver Hoca diktatörlükte sağ kalan az Osmanlı yapılarından biridir. Arnavutluk Halk Cumhuriyeti döneminde Osmanlı döneminden kalan yapıların çoğu yok edilmiştir ve onların yerine Sosyalist mimarlıklar getirilmiştir.

Ergiri'nin tarihi şehir merkezi 1961 yılında koruma altına alındığında buna Zekate evi de dahil oldu. 1973 yılında ev, kültürel anıt ilan edildi. Mekana geçici olarak bir etnografya müzesi kuruldu. 2005 yılında Ergiri, UNESCO Dünya Mirası Alanı ilan edildi. Bina 2004 yılında yenilenmiş olup ziyaret edilebilir durumdadır. Evde kimse oturmuyor ancak Zekate ailesi mülkün girişindeki müştemilatta yaşamaktadır. Eve 2018'den bu yana müze olarak hizmet vermekte olup, olağan açılış saatlerinde ve ayrıca talep üzerine erişilebilir.

Mimari[değiştir | kaynağı değiştir]

Zekate Evi, genellikle Güney Arnavutluk’ta görülen ve kule ev denilen tiptedir. Üst katlarının biçimlenişiyle ilgi çeken bu evler, şehrin çeperlerinde yer almaları sebebiyle bir nevi savunma amaçlı yapılar olarak inşa edilmişlerdir. Zekate Evi, Tepedelenli Ali Paşa’nın danışmanı Bekir Zeko’ya aittir. Yapı, ikiz kule şeklindeki dış görünüşü, ilk üç katının ön cephesinde yer alan çift kemerli açıklığı, üst katının her iki kanadındaki, geniş saçaklı baş odaları nedeniyle çok uzaktan fark edilen anıtsal yapı özelliğine sahiptir.^[2]

Dört katlı olan yapının birkaç basamakla çıkılan zemin katında, taş döşeli orta avlusunun her iki yanında birer büyük oda bulunmaktadır. Girişe göre solda kalan ve iki kat yüksekliğinde olan tonozlu odanın tahıl öğütmek ve depolamak için kiler olarak kullanıldığı düşünülmektedir. Sağdaki hacim ise yağmur sularını biriktirmek için yapılan büyük bir sarnıç olarak kullanılmaktadır. Birinci katta, sarnıcın üzerinde yer alan ve tavanı oldukça alçak olup, pişirme, tuvalet ve küçük bir yıkanma yeri olan mekân, ev sahipleri tarafından kışlık oda olarak kullanılmaktadır. İkinci katta, sağlı sollu iki büyük mekân yer almaktadır. Her ikisinde de tuvalet bulunan bu odalardan soldakinin duvarlarında kalemişi süslemeler ve bir ocak bulunmaktadır. Evin yaz aylarında kullanılan üçüncü katının tavanları diğer katlara göre daha yüksektir. Bu kattaki Baş Oda gerek mekân oluşumu, gerekse süslemeleri açısından muhteşemdir. Ön cephesi ahşap konstrüksiyon olan odanın diğer üç duvarı taştır. Bayramlaşma, düğün ve benzeri toplantılar için de kullanılan bu odanın, Bekir Zeko’nun gücünü yansıtması açısından özel bir itina ile yapıldığı anlaşılmaktadır. Baş Oda’ya Orta Sofa’dan girilmekte olup, küçük bir seki altından sonra ana mekâna geçilmektedir. Ana mekân, arka bölüme geçiş sağlayan dar koridordan yüklük denilen ahşap bir bölme ile ayrılmaktadır. Yüklüğün gerisindeki dar koridor ile yapının genel konturlarının dışına inşa edilmiş tuvalet ve yıkanma yerine ulaşılmaktadır. Yüklük olarak kullanılan alanın, ahşap parmaklıklı üst bölümüne, yüklüğün içinde oluşturulan ahşap merdiven ile çıkılmaktadır. Bu bölümün Bursa kemerine benzer ahşap girişinin simetriğinde, tuvalete ulaşmak için dolap kapağı tarzında yapılmış gizli bir kapı bulunmaktadır. Dolap kapakları ile taşıyıcı sistemin hemen her noktasında, çok sayıda ve çeşitli renklerde çiçek motifi görülmektedir.^[2]