Yusuf Kadir Han
| Yusuf Kadir Han | |
|---|---|
| Karahanlılar Hükümdarı | |
| Hüküm süresi | 1020-1032 |
| Önce gelen | II. Ahmed Togan Han |
| Sonra gelen | I. Süleyman Han (Doğu) I. Muhammed Han (Batı) |
| Ölüm | 1032 |
| Hanedan | Karahanlılar |
| Babası | Saltuk Buğra Han |
| Dini | Sünni İslam |
Yusuf Kadir Han veya Yusuf Kadır Han, 1026'da Karahanlı Devleti'nin tahtına oturan Karahanlı hükümdar. Tam olarak ne zaman doğduğu bilinmemekle birlikte, 1032'de Kaşgar'da ölmüştür.[1]
Yusuf Kadir Han, İslam'ı benimseyen ilk Türk hükümdarı olan Saltuk Buğra Han'ın torunu olarak Karahanlı Devleti'nde kut sahibi oldu. Yönetim erkine sahip olduğu ilk prenslik yıllarında, Doğu Türkistan bölgelerini İslamlaştırmak için uğraştı. Hoten'e akınlar düzenleyen Yusuf Kadir Han, Hicri 404'te (Miladi 1013-1014) burada İslami bir yönetim kurdu.[2]
Giderek büyüyen Karahanlı Devleti'nin, Sultan Mahmud'un Hindistan seferini fırsat bilip Ca'fer ve Sübaşı Tegin önderliğinde bir orduyla Horasan'ı ele geçirmek için saldırması ve Gazne hükümdarı Sultan Mahmud'un kardeşi Nasr'ın Karahanlılar'ı yenmesiyle birlikte Yusuf Kadir Bey'den yardım istendi. Onun da dahil olduğu kuvvetler bir kez daha mağlup oldu ve Kadir Han'ın hükümdarlığına giden sık hükümdar değişiklikleri başladı.[3] Karahanlı Sultanı Nasr Ali Han'ın 1013'te ölümünden sonra kardeşi Arslan Han fiili olarak kağanlığın yönetimini devr aldı ve Yusuf Kadir Han ortak Kağan ilan edildi. Mensur bin Ali'ye karşı yapılan seferde diğer kut sahibi Ali Tigin'inin esir düşmesi; 1017'de de Arslan Han'in vefat etmesiyle; tahtın büyük varisi Mensur Arslan Han tahta geçti. Daha sonra kendisini sofiliğe veren ve tahttan çekilen Mensur Arslan Han tahtını Yusuf Kadir Han'a verdi. Ancak Arslan İlig de kendini hükümdar ilan etti.[4] Arslan İlig'in ölmesiyle birlikte Yusuf Kadir Han Karahanlı Devleti'nde süren çalkantıları dindirdi. Bu zaman Karahanlılar'ın en parlak dönemi oldu. Yusuf Kadir Han'ın 1032'de ölmesiyle birlikte oğulları arasında çıkan taht kavgaları sonucu ülke, Doğu ve Batı Karahanlılar olarak ikiye ayrıldı. Doğu Karahanlılar'ın başkenti Kaşgar, Batı Karahanlılar'ın başkentiyse Semerkant oldu.[5]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Yusuf Kadir Han". Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009.[ölü/kırık bağlantı]
- ^ "Esir Doğu Türkistan'da Mazlum bir Türk Şehri". 4 Nisan 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009.
- ^ "Ötüken Uygur Kağanlığı dönemi". 16 Nisan 2021 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009.
- ^ "Karahanlılar (Karahanlı Devleti)". 10 Ocak 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2009.
- ^ Kara, Kemal; Lise Tarih 1 (2002), Önde Yayıncılık