İçeriğe atla

Yarasa (operet)

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Yarasa

1954'te Düsseldorf Opera Evi'nde Yarasa temsili
Özgün isimDie Fledermaus
MüzikJohann Strauss II
LibrettoCarl Haffner ve Richard Genée
Gala5 Nisan, 1874
İlk gösterim yeriTheater an der Wien Viyana, Avusturya
Oyuncular
  • Baron von Eisenstein: tenor
  • Rosalinde: Eisenstein'nın karısı, soprano
  • Adele: Rosalinde'nin oda hizmetçisi, soprano
  • Ida: Adele'in kız kardeşi, soprano
  • Alfred: Şan öğretmeni ve Rosalinde'ni bir hayranı, tenor
  • Dr. Falke: Baron'un arkadaşı, bariton
  • Blind: Baron'un avukatı, tenör
  • Frank: Hapishane müdürü, bariton
  • Prens Orlofski: mezzo-soprano
  • Frosch: Gardiyan, Konuşma rolü, komik
  • Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale


Yarasa (Almanca: Die Fledermaus) Johann Strauss II tarafından bestelenmiş bir Viyana opereti janrında 3 perdelik Almanca operettir. Eserin librettosu "Carl Haffner" ve "Richard Genée" tarafından hazırlanmıştır. Operetin prömiyer temsili 5 Nisan 1874de Viyanada Theater an der Wien eserini bestesinin orkestra şefliği altında yapılmıştır. Bu operet çok büyük bir ilgi görmüş ve dünyanın diğer opera evleri reperatuarları içinde devamlı bulunmuştur. Türkiye'de ilk temsili Ankara'da yapılmıştır. Kuzey Amerika'da sahnelenen 20 en popüler opera eseri listesinde 19'uncu sırada bulunmaktadır.[1]

Hazırlanışı

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yarasa eserinin orijinali Alman oyun yazarı "Julius Roderich Benedix" (1811–1873) tarafından hazırlanmış olan Das Gefängnis (Hapishane) adlı hafif bir güldürü oyunudur. Diğer bir kaynak da "Henri Meilhac" ve "Ludovic Halevy" tarafından Fransızca olarak yazılmış bir vodvil oyunudur. Bu eser ilk defa müziksiz oyun olarak Almancaya Carl Haffner tarafından çevrildi ve Viyana'da bu oyun sahnelendi. Fakat bu oyunun dayandığı önemli bir kavram olan bir geceyarısı yemeği (reveillon), Avusturya ve Alman adetlerine uymadığı için pek seyirci kazanamadı. Bu problem Johann Strauss'un liberettocusu tarafından Avusturya geleneklerine uygun bir hale getirilmesi ve geceyarısı yemek partisinin bir Viyana Balosu ile değiştirilmesi ile bu oyunun Johann Starauss için bir liberettoya çevrilmesini çok daha uygun duruma getirmiştir. Haffner'in Almancaya tercümesi operet liberettosuna uyarlanması için Richard Genee'ye verilmişti. Fakat eserin popüler olmasından sonra ortaya çıkan bir anlaşmazlık üzerine Richard Genee liberetto için yeniden aslından bir çeviri yaptığını iddia etmiş ve Haffner ile hiçbir zaman hiçbir görüşme yapmadığını bildirmiştir.

Rol Ses tipi Prömiyerde roller, 5 Nisan 1874
(Orkestra şefi: Johann Strauss II)
Baron von Eisenstein tenor Jani Szika
Rosalinde, Eisenstein'nın karısı soprano Marie Geistinger
Adele, Rosalinde'nin oda hizmetçisi soprano Caroline Charles-Hirsch
Ida, Adele'in kız kardeşi soprano Jules
Alfred, Şan öğretmeni ve Rosalinde'nin bir hayranı tenor Hans Rüdiger
Dr. Falke, Baron'un arkadaşı bariton Ferdinand Lebrecht
Blind, Baron'un avukatı tenör Carl Matthias Rott
Frank, Hapishane müdürü bariton Carl Adolf Friese
Prens Orlofski mezzo-soprano Irma Nittinger
Frosch, Gardiyan Konuşma rolü, komik Alfred Schreiber
Prens Orlofski'nin parti misafirleri koro ve bale

Eisenstein'in apartman dairesinde

Baron von Eisenstein, genellikle avukatı olan Dr. Blind'in beceriksizliği dolayısıyla, bir devlet memuruna hakarette bulunduğu için 8 gün hapse mahkûm edilmiştir. Eisenstain'in hizmetçisi olan Adele, bir bale kumpanyasının üyesi olan kız kardeşi İda'den Prens Orlofski'in verdiği bir maskeli kıyafet balosuna davetiye alır. Bu mektubun çok hasta olan teyzesinden geldiğini söyleyerek bir kısa müddet işinden ayrılma izini alır. (Adele: - "Kızkardeşim Ida bir mektup yazmış"). Baron'un arkadaşı Falke gelir ve Baron'u da bu baloya davet eder (Falke: "Benimle soupe'ye gel"). Eisenstein, güya hapishaneye gitmek için, karısı Rosalinde ve hizmetçisine elveda eder; fakat niyeti hapse girmeyi bir gün geciktirip o gün baloya gidip eğlenmektir. (Tarzett: "Canım! Canım! Sahiden çok üzgünüm").

Eisentein evinden ayrıldıktan sonra karısı Rosalinde'i, eskiden beri onun hayranı olmuş, şan öğretmeni Alfred, ziyarete gelir ve ona serenat yapmaya baslar. (Alfred:"Kumru kaçmayı başardı").[2](Perde finali içki içme şarkısı: "Unutabilen mesut olur.") Hapishane müdürü, Frank, Rosalinde'nin kocasını hapishaneye götürmek üzere gelir ve evde onu Alfred ile yalnız başına bulur. Rosalinde Frank gelince durumunu açıklama şarkısı söyler. (Rosalinde:"Gecenin çok geç saatinde benimle baş başa") Rosalinde'nin bu zayıflığını ele vermemek için kendinin Eisenstein olduğunu bildirir ve Frank tarafından tutuklanıp götürülür. (Frank: Benim büyük kuş kafesim.")

Villa Orlofski'nin arkasında bir ufak yaz köşkünde

Hemen anlaşılır ki, Prens Orlofski'nin de bilerek izini ile, Falke bu baloyu ve davetleri Baron Eisentein'den geçen yılki hareketleri için öç almak icin bir tertip alma aleti olarak organize etmiştir. Geçen kış Eisenstein arkadaşı Falke'yi bir maskeli balodan sonra yarasa kıyafetinde olarak sarhoş bir halde şehrin ortasında bırakmış ve Falke herkesin alay konusu olmuştur.[3] Bu tertibin bir kısmı olarak Falke Frank, Adele ve Rosalinde'yi de bu maskeli kıyafet balosuna davet etmiştir. Macar kontesi kılığında olan Rosalinde bu kılığa uygun rol yapmaktadır. Frank "Şövalye Chagrin" kılığında ve rolünde ve Adele'de bir aktris giysili olup bir aktris rolü yapmaktadır.

Balo eğlenceli olarak devam eder. (Koro: Ein Souper heut uns wink - "Bir souper önümüzde"). Prens davetlilerini ağırlar (Orlofski: "Arkadaşlarımı davet etmeyi severim"). Eisenstein Adele'ye tanıştırılır. Fakat kafası içkiden o kadar karışıktır ki onun neden gerçekten hizmetçisine çok benzediğini bir türlü kendine açıklayamaz. Adele "Adele'nin kahkaha atma şarkısı"nı söyler. (Adele: Mein Herr Marquis - "Efendim Markiz,")

Sonra Falke değişik kıyafetli maskeli Rosalinde'yi Eisenstein ile tanıştırır. Çardaş: Klänge der Heimat - "Yurdumdan sesler"). Çiftin birbiriyle aşkane görüşüp kucaklaşmaları sırasında Rosalinde kocasının cebinden kıymetli cep saatini çalmayı başarır. Bunu yakın gelecekte kocasının kendine ihanet ettiğine dair suç delili olarak kullanmayı düşünmektedir (Saat ikilisi: "Gözlerim yakında sönükleşecek"). Çok coşkulu bir perde finalinde davetliler eğlenmeye devam ederler. (İçki içme şarkısı: ("Üzümden akan ateşten") sonra "Ağabeylerim, erkek kardeşlerim ve kızkardeşlerim" ve final olarak bir vals ve bale parçası: "Ne çok neşe, tam bir zevk gecesi")

Hapishane Müdürü Frank'in idare odasında

Ertesi sabah bütün herkes kendini hapishanede bulunca kafalarındaki karışıklık daha artar. Buna ek olarak gardiyan Frosch'un hapishanenin müdürünün görevde olmadığını fırsat bularak epey alkol alıp ne yaptığını bilmemesi de eklenmiştir.

Adele, Chevalier Chagrin'in desteğini sağlamıştır (Adele: Spiel' ich die Unschuld vom Lande - "Eğer saf bir köylü kızı taklidi yaparsam"). Alfred hapishaneden çıkabilmekten başka şey düşünmez olmuştur. Eisenstein'in kurnazlıklarını çok iyi bilen Rosalinde ise boşanma için dava açma kararına varmıştır. Frank ise hala ayılmamıştır. Frosch, Adele ve kızkardeşi İda'yı birlikte bir hücreye kapatır.

Bu karmaşıklığın ortasında Falke baloda bulunan bütün davetlilerle birlikte hapishaneye gelir ve tüm olanların "Yarasa"'dan öç alınmak için büyük bir tertip olduğunu itiraf eder. (Terzett ve Rosalinde, Eisenstein, Alfred: Ich stehe voll Zagen - "Acayip bir serüven"). Her şey uygun olarak kavga çıkmadan hal yoluna koyulur. Eisensentein karısına ihanette bulunmasını aldığı çok alkolün tesiri olarak açıklar. Orlofski Adele'nin artistlik kariyerine destek vermeyi kabul eder. Fakat Eisenstein kendine önceden verilmiş olan hapis cezasının hepsini çekmek zorundadır. (Finale: O Fledermaus, o Fledermaus - "Yarasa, yarasa, en sonunda kurbanının kaçmasını sağladın.")

Eserdeki önemli müziksel parçalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • Introduktion: "Täubchen, das entflattert ist"
  • Adele: "Da schreibt meine Schwester Ida"
  • Adele ve Duettino: "Ach, ich darf nicht hin zu dir!"
  • Terzett: "Nein, mit solchen Advokaten"
  • Duett: "Komm mit mir zum Souper"
  • Terzett: "So muss allein ich bleiben"
  • Finale: "Trinke, Liebchen, trinke schnell"
  • "Ich höre Stimmen!"
  • "Mein Herr, was dächten Sie von mir"
  • "Nein, nein, ich zweifle gar nicht mehr"
  • Couplet: "Ich lade gern mir Gäste ein"
  • Ensemble und Couplet: "Ach, meine Herr'n und Damen"
  • "Mein Herr Marquis"
  • Duett: "Dieser Anstand, so manierlich
  • Csárdás: "Klänge der Heimat"
  • Finale: "Im Feuerstrom der Reben"
  • "Herr, Chevalier, ich grüsse Sie!"
  • Unter Donner und Blitz, Polka, Op.324
  • "Genug damit, genug"
  • "Entr'acte"
  • Melodram "Ein fideles Gefängnis"
  • Couplets: "Spiel' ich die Unschuld vom Lande"
  • "Ich stehe voll Zagen"
  • Finale: "O Fledermaus, o Fledermaus"

Tek başına eser olarak yayinlanan parçalar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Johann Strauss II bu operet eserinde bulunan bazı melodi ve şarkıları ayrıca tek başına eser olarak da yayınlamıştır:

Seçilme ses kayıtları

[değiştir | kaynağı değiştir]
Yıl Roller
(Eisenstein, Rosalinde, Adele, Alfred, Orlofski)
Orkestra şefi,
Opera-evi ve Orkestra
Label
1949 Julius Patzak,
Anny Schlemm,
Rita Streich,
Helmut Krebs,
Anneliese Müller
Ferenc Fricsay Audio CD:
1950 Julius Patzak,
Hilde Gueden,
Wilma Lipp,
Anton Dermota,
Sieglinde Wagner
Clemens Krauss Audio CD:
1955 Nicolai Gedda,
Elisabeth Schwarzkopf,
Rita Streich,
Helmut Krebs,
Rudolf Christ
Herbert von Karajan Audio CD:
1960 Waldemar Kmentt,
Hilde Gueden,
Erika Köth,
Giuseppe Zampieri,
Regina Resnik
Herbert von Karajan Audio CD:
1971 Eberhard Wächter,
Gundula Janowitz,
Renate Holm,
Waldemar Kmentt,
Wolfgang Windgassen
Karl Böhm Audio CD:
Nicolai Gedda,
Anneliese Rothenberger,
Renate Holm,
Adolf Dallapozza,
Brigitte Fassbaender
Willi Boskovsky Audio CD:
1974 Robert Stolz,
Rudolf Schock,
Wilma Lipp,
Renate Holm,
Cesare Curzi,
Elisabeth Steiner
Robert Stolz Audio CD:
Hermann Prey,
Julia Varady,
Lucia Popp,
René Kollo,
Ivan Rebroff
Carlos Kleiber Audio CD:
1986 Peter Seiffert,
Lucia Popp,
Eva Lind,
Plácido Domingo
Agnes Baltsa
Plácido Domingo (Studio)
Munih Radyo Orkestrası
Bavyera Radyo Korosu
Audio CD: Angel
Cat: 47480
Audio CD: EMI
Cat: 47480-8
1987 Werner Hollweg,
Edita Gruberova,
Barbara Bonney,
Josef Protschka,
Marjana Lipovsek
Nikolaus Harnoncourt Audio CD:
1990 Wolfgang Brendel,
Kiri Te Kanawa,
Edita Gruberova,
Richard Leech,
Brigitte Fassbaender
André Previn Audio CD:

Seçilme film ve video uyarmaları

[değiştir | kaynağı değiştir]

Yarasa opereti birçok defa sinema ve videoya uyarlanmıştır.

Yıl Yapımcı ülke Notlar Yönetmen Eisenstein Rosalinde Adele Orlofski Frosch
1917 Almanya Das Fidele Gefängnis (Neşeli Hapishane) Sessiz film Ernst Lubitsch Harry Liedtke (Alex von Reizenstein) Kitty Dewall (Alice, karısı) Agda Nielson (Mizi, oda hizmetcisi) Emil Jannings (Quabbe, gardiyan)
1923 Almanya Sessiz film Max Mack Harry Liedtke Eva May Lya De Putti –?– –?–
1931 Fransa/Almanya Carl Lamac –?– –?– –?– –?– –?–
1933 Büyük Britanya Waltz Time — Yeni İngilizce isim Wilhelm Thiele Fritz Schulz Evelyn Laye Gina Malo George Baker Jay Laurier
1937 Almanya Paul Verhoeven –?– –?– –?– –?– –?–
1945 Almanya Yayımı 1946 Geza von Bolvary Johannes Heesters Marte Harell Dorit Kreysler Siegfried Breuer Josef Egger
1955 Büyük Britanya Oh... Rosalinda
— Yeni İngilizce isim
Michael Powell ve Emeric Pressburger Michael Redgrave Ludmilla Tcherina Anneliese Rothenberger Anthony Quayle Oskar Sima
1955 Doğu Almanya Rauschende Melodien — değişik Almanca isim E. W. Fiedler Erich Arnold Jarmila Ksirova Sonja Schöner Gerd Frickhöffer Josef Egger
1959 Batı Almanya TV uyarlaması Kurt Wilhelm Friedrich Schoenfelder –?– –?– –?– –?–
1962 Avusturya Géza von Cziffra Peter Alexander Marianne Koch Marika Rökk Boy Gobert Hans Moser
1968 Danimarka Flagermusen — Danimarkaca isim John Price align="left"Poul Reichhardt Birgitte Bruun Ellen Winther Susse Wold Buster Larsen
1972 Batı Almanya Otto Schenk Eberhard Wächter Gundula Janowitz Renate Holm Wolfgang Windgassen Otto Schenk
1979 USSR Летучая Мышь — Rusça isim Yan Frid Yuri Solomin Lyudmila Maksakova Larisa Udovichenko Yuri Vasilyev Ivan Lyubeznov
1984 Büyük Britanya TV uyarlaması Humphrey Burton Hermann Prey Kiri Te Kanawa Hildegard Heichele Doris Soffel Josef Meinrad
1986 Batı Almanya Otto Schenk Eberhard Wächter Pamela Coburn Janet Perry Brigitte Fassbaender Franz Muxeneder
1990 Büyük Britanya Humphrey Burton Louis Otey Nancy Gustafson Judith Howarth Jochen Kowalski John Sessions
1997 Avustralya Lindy Hume Anthony Warlow Gillian Sullivan Amelia Farrugia Suzanne Johnston Geoff Kelso
2001 Fransa La chauve-souris — Fransızca isim Don Kent Christoph Homberger Mireille Delunsch Malin Hartelius David Moss Elisabeth Trissenaar
  1. ^ [1] 28 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. OPERA America'nın Kuzey Amerika'da en çok sahnelenen 20 opera eseri listesi.
  2. ^ Rosalinde bu adamın kendi yatak odasına gelmesine ve kendisine yatak odasında bir serenat söylemesine izin vermesini, bazıları gerçekle bağdaşmayan bir saçmalık olduğuna ve bunun liberettonun bir zayıflığına atfederlerse de birçok yorumcular bunun 19.yüzyıl sonundaki Viyana'daki dekadans atmosferine örnek olduğu şeklinde yorumlamaktadırlar.
  3. ^ Eserin adı da bu Yarasa kıyafetindeki Falke'den kinayedir

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]
  • [2]5 Mart 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. İngilizce Wikipedia "Die Fledermaus" maddesi (İngilizce) (Görülme tarihi:20.2.2009)
  • [3]16 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Yarasa (Die Fledermaus) operetinin Almanca asıl metni ve İngilizce çevirisi. Almanca (İngilizce), (Görülme tarihi:20.2.2009)
  • [4]29 Ocak 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Die Fledermaus operetinin librettosu (Almanca)(Görülme tarihi:20.2.2009)
  • [5]11 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Die Fledermaus opereti kılavuzu (İngilizce)(Görülme tarihi:20.2.2009)
  • [6] Lotte Lehman "Klänge der Heimat: Csàrdàs" ses kaydı (Görülme tarihi:20.2.2009)
  • [7] Die Fledermaus (Yarasa) Şef partisyonu ve Orkestra Partileri
  • Warrack,John ve West,Ewan (1992), The Oxford Dictionary of Opera, ISBN 0-19-869164-5 (İngilizce)