Yıldırım Külliyesi
 | |
 | |
| Temel bilgiler | |
|---|---|
| Konum | Bursa, Türkiye |
| Koordinatlar | 40°11′16″K 29°04′55″D / 40.18778°K 29.08194°D |
| İnanç | İslam |
| Durum | Etkin |
| Mimari | |
| Mimari tür | Cami |
| Mimari biçim | İslami, Osmanlı |
| Tamamlanma | 1390'lar |
| Özellikler | |
| Minare sayısı | 1 |
| Malzemeler | Taş, tuğla |
| Tür | Kültürel |
| Kriter | i, ii, iv, vi |
| Belirleme | 2014 (38. oturum) |
| Parçası | Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu |
| Referans no. | 1452 |
| Ülke |  Türkiye |
| Bölge | Avrupa ve Kuzey Amerika |
Yıldırım Külliyesi, Bursa'da 14. yüzyıl sonunda Osmanlı padişahı Yıldırım Bayezid ve Sultan Süleyman Han tarafından yaptırılmış yapı topluluğu.
Osmanlılar tarafından inşa edilmiş kaliteli işçiliğe sahip ilk anıtsal eserleri içermesi nedeniyle Osmanlı Beyliği'nin beylikten devlete geçişinin en önemli göstergelerinden birisi olarak kabul edilir. Bursa'nın Yıldırım semtinde dik bir tepenin üstünde yer alır.
2014 yılında Dünya Mirası Listesi'ne giren “Bursa ve Cumalıkızık: Osmanlı İmparatorluğu'nun Doğuşu” Dünya Miras Alanı 'nın bileşenlerinden birisidir.[1]
Cami, medrese, imaret, hamam ve dârüşşifâ ile sonradan Süleyman Han tarafından yaptırılmış olan Yıldırım Bayezid türbesinden oluşur. Türbenin mimarı Hüseyin oğlu Ali'dir. Günümüze külliyeden cami, medrese, darüşşifa, hamam ve türbe olmak üzere beş yapı sağlam olarak gelebilmiştir. Külliyenin bir parçası olan Dârüşşifâ, Osmanlı mimarisindeki ilk hastane binasıdır.
Yapılar[değiştir | kaynağı değiştir]
Cami, "Tabhaneli Camiler" plan şemasında, kesme taşlarla inşa edilmiştir. Harim, orta avlu, orta avlunun iki yanında birer eyvan ile eyvanların kuzey ve güneyine yerleştirilmiş ikişer tabhane mekânından oluşur. Bursa kemeri olarak adlandırılan kemer şekli, ilk defa bu camide uygulanmıştır.[2] Caminin kuzeydoğu ve kuzeybatı köşelerinde yükselen minareler yıkılmıştır. Günümüzde, yapının batı cephesinin kuzey ucunda yer alan minare sonradan inşa edilmiştir.
Medrese, camiden 80 metre aşağıdaki bir düzlükte yer alır. Ortası bahçeli önü kapalı ilk Osmanlı medresesidir.[3] Bu medresede Molla Gürani, Seyyid Ali Acemî, Fudayl Çelebi, Şeyhülislâm Abdülkadir Şeyhî Efendi, Ebussuud Efendi Hoca Sadeddin Efendi gibi tanınmış âlimler ders vermiştir.[2] Medreselerin kapatılmasından sonra bakımsız kalarak harabeye dönen yapı 1948'de Sıhhiye Vekâleti tarafından onarılıp dispansere dönüştürülmüştür.
Darüşşifa, Osmanlı mimarisinde ilk hastahane binasıdır.[4] Külliyenin vakfiyesinden hastahanede üç tabip, şerbetçiler, eczacılar, bir ekmekçi ve bir aşçının çalıştığı, maaşlarının vakıftan ödendiği, diğer masraflar için de para ayrıldığı öğrenilmektedir. Yapı, bir süre baruthâne ve silah deposu olarak kullanılmış, bu nedenle etrafındaki mahalle "Baruthane" olarak anılmıştır. Harabe halinde iken 1990'lı yıllarda restore edilen yapı, günümüzde Göz Hastanesi olarak kullanılır.
Hamam; soğukluk, ılıklık, sıcaklık ve iki halvetten meydana gelir. Günümüze sağlam olarak gelmiştir.
Yıldırım Bayezid'in türbesi, Osmanlı mimarisinde ilk revaklı türbedir. Timur'un esiri iken Akşehir'de ölen Sultan Yıldırım Bayezid'in cenazesi Emir Süleyman Çelebi tarafından yaptırılan bu türbeye getirilmiştir. Türbe içinde Yıldırım Bayezid’in sandukası dışında oğlu İsa Çelebi’nin sandukası da yer alır.
Ayrıca külliyeye su kemerleriyle XUludağ'ın meşhur membalarından Akçağlayan suyu getirilmiştir. Başlı başına bir su tesisi olan ve külliye binalarından biri sayılması gereken bu kemerler günümüze ulaşmamıştır.[2]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Yıldırım Külliyesi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- ^ "'Sultan külliyeleri' UNESCO ile dünyaca tanındı". Anadolu Ajansı web sitesi, 30 Temmuz 2018. 13 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Haziran 2020.
- ^ a b c Yavaş, Doğan. "Yıldırım Külliyesi". www.islamansiklopedisi.info. Türk Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, yıl: 2013, cilt: 43. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.
- ^ Kaptan, Ömer. "İlklerin Külliyesi Yıldırın". sehirmedya.com/. Sehirmedya.com sitesi, 9 Aralık 2013. 16 Temmuz 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.
- ^ "Bursa Yıldırım Külliyesi". www.mimarlikmuzesi.org. Mimarliıkmuzesi.org sitesi. 4 Kasım 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 13 Ekim 2017.