Vikipedi:Kayda değerlik (akademisyenler)

Ana sayfa: Vikipedi:Kayda değerlik

Bu yönergenin amacı, akademisyenlerin kayda değerliği konusundaki fikir birliğine yardımcı olmaktır. Yönerge içinde kullanılan anlamıyla akademisyen, bilimsel araştırmalar ve yüksek öğrenimle uğraşan kişidir ve akademik olarak kayda değerlik bu alanlardaki tanınmışlıkla ilgilidir.

• Akademisyenlerin çoğu, bir yükseköğretim kurumunda öğretim üyesi olarak çalışmaktadır veya çalışmıştır. Ayrıca pek çok akademisyen çeşitli kurumlarda (örn: TÜBİTAK Marmara Araştırma Merkezi, Feza Gürsey Enstitüsü) bilimsel araştırmalar yapmaktadır veya geçmişte yapmıştır. Ancak, yukarıdaki tanım gereği, akademisyen, akademik kurumların dışında, endüstri, finans, doktorluk, avukatlık vb. alanlarda çalışıyor olabilir; eğer akademik başarılarıyla tanınıyorsa, asıl işinin akademik bir yönünün olması gerekmez. Aynı şekilde, eğer asıl işi dolayısıyla kayda değerse, hakkında madde olması için kayda değer bir akademisyen olması gerekli değildir.
• Ortaokul, lise vb. orta öğretim kurumlarında çalışan öğretmenler -bilimsel çalışmalarda bulunmuyorlarsa- akademisyen kabul edilmezler ve bu yönergenin kapsamı dışındadırlar. Bu kişilerin kayda değerliği, mesleklerine ilişkin diğer ölçütlerle veya VP:KİŞİ gibi daha genel yönergelerle değerlendirilmelidir.
• Akademik unvanların ülkeden ülkeye farklılık gösterdiği dikkate alınmalıdır.

Bu yönerge kayda değerlik üzerine olan VP:KİŞİ, VP:MÜZİK, VP:KİTAP gibi diğer yönergelerden bağımsızdır; bu yönergenin şartlarına göre kayda değer olmayan bir akademisyenin diğer kayda değerlik yönergeleri gereği kayda değer olması mümkündür. Benzer biçimde, eğer bir akademisyen bu yönergeye göre kayda değerse, diğer yönergelerdeki şartları sağlayıp sağlamaması önemli değildir.

Ölçütler

Bir akademisyenin/öğretim üyesinin aşağıdaki ölçütlerden herhangi birini sağladığı güvenilir kaynaklarla gösterilmişse, bu kişi kayda değer kabul edilir. Bu ölçütlerden hiçbirini sağlamayan bir akademisyen/öğretim üyesi, eğer VP:KİŞİ ya da benzer diğer kayda değerlik ölçütlerini sağlıyorsa kayda değer olabilir ve akademisyen/öğretim üyesi üzerine olan maddenin ne kadar doğrulanabilir olduğuna göre değerlendirilir. Bu ölçütleri uygulamadan önce, "Genel açıklamalar" ve "Ölçütler için açıklamalar" kısımlarını da okuyunuz.

1. Kişinin yaptığı araştırmaların, çalıştığı alanda önemli etkiye sahip olduğu, bağımsız ve güvenilir kaynaklar kullanılarak gösterilebiliyordur.

2. Kişi, ulusal ya da uluslararası düzeyde yüksek prestijli bir ödül almış veya başarı elde etmiştir.

3. Kişi, son derece seçici ve prestijli bir akademik dernek ya da kuruluşun üyeliğine seçilmiştir ya da önemli bir bilimsel topluluğun ya da derneğin seçkin bir üyesidir (örn. Royal Society, Bilim Akademisi, ABD Ulusal Bilimler Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi üyeliği ya da IEEE'de fellow gibi.)

4. Kişinin akademik çalışmaları, çok sayıda akademik kuruluştaki yükseköğretim süreçlerinde önemli etkilere sahiptir.

5. Kişi, önemli bir yükseköğretim kurumunda ya da bilimsel araştırma merkezinde özel unvanlı akademik rütbeye ya da "Tanınmış Profesör" benzeri bir konuma, bunların yaygın olmadığı ülkelerde buna denk bir konuma sahiptir ya da sahip olmuştur.

6. Kişi, önemli ve büyük bir akademik kurumun veya büyük bir akademik topluluğun en üst düzeydeki temsilcisi olarak seçilmiş ya da bu kurumlarda akademik görevler yürütmektedir.

7. Kişi, akademik çalışmaları ile mesleği dışındaki konularda önemli etkilere yol açmıştır.

8. Kişi, alanındaki önemli ve köklü bir derginin genel yayın yönetmenliğini yapmıştır ya da yapmaktadır.

9. Kişinin alanı edebiyat ya da güzel sanatlar ise kişinin bu sanat dallarındaki kayda değerlik ölçütlerini sağlaması yeterlidir. (örn. VP:MÜZİK)

Genel açıklamalar

• Bir akademisyen/öğretim üyesi yukarıdaki ölçütlere göre kayda değer olmasına rağmen, kişi hakkında güvenilir ve bağımsız kaynakların bulunmaması ya da eksikliği kişinin Vikipedi kapsamında uygun bir madde olmasına engeldir veya engel olabilir. Vikipedi'deki bütün bilgiler doğrulanabilirlik ölçütlerini sağlamalıdır. Buna karşın, kişinin kariyerinin tartışmalı olmayan kısımları için, kişinin çalıştığı yerin ya da kendisinin sağladığı mesleği ile ilgili bilgiler kaynak olarak kullanılabilir.
• Yukarıdaki ölçütler "Ortalama bir hoca mı?" sorusuyla özetlenebilir. Basitçe: Kişiyi kendi alanındaki ortalama bir araştırmacı ile karşılaştırırsak, bu kişi alanındaki diğer kişilerden açıkça daha dikkat çekici ya da başarılı mı?
• Bunun bir kural değil yönerge olduğunu ve sıradışı durumların olabileceğini unutmayın. Akademik çalışmaları nedeniyle kayda değer olan bazı akademisyenler, bu ölçütleri sağlamayabilir. Yapılan yayınların sayısına ya da kalitesine bağlı olarak, kesin gerekliliklerin belirlenmesinin çok zor olduğu unutulmamalıdır: Bu ölçütler alandan alana değişiklik gösterecektir. Ek olarak, bu yönerge çıtayı çok alçak bir noktaya koymaktadır. Akademisyenler işleri gereği, fikirleriyle başkalarını etkilemeye çalışırlar, bunlar arasında başarılı olanların kayda değer sayılması doğaldır.

Ölçütler için açıklamalar

1. Kişinin yaptığı araştırmaların, çalıştığı alanda önemli etkiye sahip olduğu, bağımsız ve güvenilir kaynaklar kullanılarak gösterilebiliyordur.

• Bu konuda ayrıca 2. ölçütün açıklamalarına da bakınız, o açıklamaların bir kısmı 1. ölçütü de ilgilendirmektedir.
• 1. ölçütü sağlamanın en tipik yolu, kişinin atıf alan çok sayıda akademik eserin yazarı olduğunu göstermektir –bu, ya birkaç son derece yüksek atıf sayısına sahip eser ya da hatırı sayılır sayıda, önemli miktarda atıf almış eser- olabilir. Kişinin eserleri hakkında, önemli akademik yayınlarda yayımlanan yazılar da atıf olarak değerlendirilebilir. Farklı akademik disiplinlerin, farklı atıf oranları veya yayın mekanizmaları olacağı dikkate alınmalıdır.
  • Atıfların 1. ölçüt kapsamında olması için, hakemli yayınlarda veya akademik kitaplarda yer almış olmaları gerekir.
  • Bazı dallarda, o dalda yayınlanmış bütün hakemli eserleri kapsayan yayınlar bulunur. Örnek olarak, matematikte MathSciNet olarak da bilinen Mathematical Reviews ve Zentralblatt MATH bu türe girer. Bir eserin böyle bir yayında atıf almış olması, kendi başına 1. ölçütte kullanılması için yeterli değildir. Ancak, atıf verilirken eser hakkında söylenenler bu amaçla kullanılabilir.
  • Genellikle uygulamalı ve deneysel konularda yayın ve atıf oranları kuramsal konulardan daha yüksektir. Sosyal bilimlerin yayın ve atıf oranları temel bilimlere göre daha düşüktür. Ek olarak, temel bilimlerde yapılan araştırmalar genellikle dergilerde, toplantı ve bildiri kitaplarında yayınlanırken, sosyal bilimlerde kitap yayınları daha büyük rol oynar ve bunları değerlendirmek kütüphanelere erişim yokken daha zordur. "Önemli sayıda yayın" ve "yüksek atıf oranları" gibi kavramlar, önemli araştırma kurumlarının işe alma ölçütleri ile uyumlu olacak şekilde yorumlanmalıdır.
• Eğer kişi çalıştığı akademik dalda önemli bir kavramı, tekniği veya fikri ortaya attıysa ya da geliştirdiyse, önemli bir keşifte bulunduysa, veya önemli bir problemi çözdüyse de 1. ölçütü sağlayabilir. Bu durumda, kişiden bağımsız olarak, dala yapılan bu katkının önemli olduğu ve bu kişiye atfediliyor olduğu gösterilmelidir.
• Kendi başlarına yeterli olmasalar da, 1. ölçütün sağlanmasına katkıda bulunacak başka etkenler de vardır: Önemli akademik ödüller ve başarılar (aşağıya bakın); akademik dergilerin yayın kurulunda yer almak; çok önemli ve seçici dergilerde yapılan yayınlar; toplu eserlerinin yayınlanmış olması; doğum günü, yıl dönümü ya da anı nitelikli olarak kişiye ithaf edilmiş bir (cilt) eserin bulunması; kişinin akademik alandaki başarıları onuruna düzenlenen bir bilimsel toplantı olması; bir akademik ödüle ya da ders serisine kişinin adının verilmiş olması gibi diğer etkenler.
• 1. ölçütü kısmen sağlamak için kullanılabilecek önemli ödül ve başarılar şunları içerebilir: Önemli akademik ödüller -bunlar otomatik olarak, 2. ölçütü de sağlarlar-; verilmesi için yüksek derecede seçici davranılan doktora sonrası burslar dışındaki burslar ve ödüller; sıradan bir ders ya da konuşmadan hatırı sayılır derecede daha önemli sayılan, ulusal veya uluslararası bir akademik kuruluşun toplantısında önemli bir ders vermek veya konuşma yapmak; özel bir isimle anılan bir sunum, ders veya ders dizisi vermek; kayda değer bir akademik kurumdan ya da eğitim kurumundan ödül kazanmak; onursal dereceler ve diğerleri. Sıradan konuşmalar, seminerler, dersler, adıyla anılan doktora sonrası burslar, ziyaretçi olarak bir yerde bulunmak veya bir üniversitenin kendi içinde verdiği ödüller bunun için yeterli değildir.
• 1. ölçütü sağlamanın sınanması için, söz konusu kişinin çalıştığı akademik dal yeterince geniş biçimde yorumlanmış olmalıdır. Fizik, matematik, tarih, siyaset bilimi gibi ana dallar veya bunların önemli alt dalları parçacık fiziği, cebirsel geometri, ortaçağ tarihi, akışkanlar mekaniği, Drosophila genetiği geçerli örneklerdir. Bunu yaparken fazla dar ya da özelleşmiş kategorilerden kaçınılmalıdır. Bir kişinin çok dar bir alanda önemli bir uzman olması, eğer o dalda en önde gelen kişi değilse, kendi başına 1. ölçütü sağlaması için yeterli değildir.
• Yalnızca çok sayıda yayınlanmış akademik esere sahip olmak 1. ölçütü sağlamak için yeterli değildir.
• Ünlü ya da kayda değer bir akademisyene kısa bir işbirliği zinciri ile bağlı olmak kendi başına 1. ölçütün sağlandığını göstermez. (örn. küçük bir Erdös sayısına sahip olmak)

2. Kişi, ulusal ya da uluslararası düzeyde yüksek prestijli bir ödül almış veya başarı elde etmiştir.

• Nobel Ödülü, MacArthur Bursu, Field Madalyası, Bancroft Ödülü, Pulitzer Tarih Ödülü gibi başta gelen akademik ödüller, 2. ölçütü her zaman sağlar. Bunlardan daha az önemli, akademik açıdan büyük önem taşıyan bazı ödül ve başarılar da 2. ölçütü sağlamakta kullanılabilir. Bunun örnekleri kayda değer akademik kuruluşlar ve vakıflar tarafından verilen ödüller olabilir. Önemli ödüller ve başarılar, aynı zamanda 1. ölçütü kısmen sağlamak için de kullanılabilir.
• Lise ve üniversite düzeyindeki yarışmalarda elde edilen dereceler ve bunun gibi lise, üniversite lisans veya üniversite yüksek lisans/doktora düzeylerindeki öğrenciler için olan ödül ve başarılar 2. ölçütün kapsamı dışındadır ve 1. ölçütü kısmen sağlamak için kullanılamaz.
• Kişilerin para vererek bastırdıkları kitaplar veya kazancının çoğunu bu tür yayınlardan sağlayan yayınevlerinin bastığı biyografi listeleri ve ödüller 2. ölçütün kapsamı dışındadır ve 1. ölçütü kısmen sağlamak için kullanılamaz.

3. Kişi, son derece seçici ve prestijli bir akademik dernek ya da kuruluşun üyeliğine seçilmiştir ya da önemli bir bilimsel topluluk ya da derneğin seçkin bir üyesidir (örn: Royal Society, Bilim Akademisi, ABD Ulusal Bilimler Akademisi, Türkiye Bilimler Akademisi üyeliği ya da IEEE'de fellow gibi).

• Önemsiz ve kayda değer olmayan bir derneğe ya da topluluğa üyelik, 3. ölçüt için yeterli değildir. Yeni kurulmuş derneklerin çoğu bu kapsama girer.
• 3. ölçütün kullanılabilmesi için, kişinin dernek üyeleri tarafından seçilmiş olması gerekir.

4. Kişinin akademik çalışmaları, çok sayıda akademik kuruluştaki yükseköğretim süreçlerinde önemli etkilere sahiptir.

• Bir kişinin yazdığı birkaç kitabın, yaygın olarak pek çok üniversitede ders kitabı olarak okutulması ya da derse temel olarak kullanılıyor olması, 4. ölçütün sağlanmasının bir örneğidir.

5. Kişi, önemli bir yükseköğretim kurumunda ya da bilimsel araştırma merkezinde özel unvanlı akademik rütbeye ya da "Tanınmış Profesör" benzeri bir konuma, bunların yaygın olmadığı ülkelerde buna denk bir konuma sahiptir ya da sahip olmuştur.

• 5. ölçüt yalnız kalıcı göreve ve tam profesörlük unvanına sahip kişileri kapsar. Geçici ya da sözleşmeli görevlerde bulunanlar yani tenure sahibi olmayanlar bu kapsamın dışında kalır.
• Bu unvan ya da konuma sahip kişinin bu ölçütü sağlaması için, çalıştığı kurumun başarı veya seçicilik konusunda bir şöhrete sahip olması gereklidir. Böyle bir şöhrete sahip olmayan kurumlardaki sahip olunan özel unvan ya da konumlar kayda değerliği belirlemek için yeterli değildir.

6. Kişi, önemli ve büyük bir akademik kurumda veya büyük bir akademik topluluğun en üst düzeydeki temsilcisi olarak seçilmiş ya da akademik görevler yürütmektedir.

• Kişi önemli, akredite bir eğitim kurumunun rektörlüğünü ya da buna denk bir görevi, önemli bir bağımsız araştırma merkezi ya da enstitünün en üst düzey yöneticiliğini, kayda değer bir ulusal ya da uluslararası akademik derneğin başkanlığını vb. yaptıysa 6. ölçütü sağlar. Fakülte dekanlığı gibi daha düşük idari görevler genel olarak tek başına 6. ölçütün sağlanması için yeterli değildir. Ancak istisnai durumlar çıkabilir, örneğin, çok önemli bir üniversitenin genel sekreterliği ölçüt için yeterli olabilir. Sözde bilim ya da uçta, sınırda kuramlar üzerine çalışmalara yönelik kurumlardaki başkanlık(lar) bu ölçütü sağlamaz; bu tür kurumların başkanları ya da en üst düzey yöneticileri, bu yönergenin diğer ölçütlerini ya da daha genel olan VP:KD (kişi), VP:KD ölçütlerini sağlamaları nedeniyle kayda değer olabilirler.

7. Kişi, akademik çalışmaları ile mesleği dışındaki konularda önemli etkilere yol açmıştır.

• Bir kişinin uzmanı olduğu konu hakkında yaptığı açıklamalar basında sık sık yer alıyorsa, 7. ölçütü sağlayabilir. Az sayıda alıntıda bulunulması, özellikle de yerel basında yer aldıysa, bir akademisyen için sıradan bir durumdur ve bu ölçüt için yeterli değildir.
• Eğer kişi akademik çevrelerde çalıştığı konuda saygın bir uzman kabul ediliyorsa, kendi uzmanlık alanında, toplumun geneline yönelik yazılmış popüler bir kitabı varsa 7. ölçütü sağlar. Sözde bilim ya da uçta, sınırda kuramlar üzerine olan kitaplar, bu ölçütün kapsamı dışındadır; bu tür kitapların yazarları bu yönergenin diğer ölçütlerini ya da daha genel olan VP:KD (kişi), VP:KD ölçütlerini sağlamaları nedeniyle kayda değer olabilirler.

8. Kişi, alanındaki önemli ve köklü bir derginin genel yayın yönetmenliğini yapmıştır ya da yapmaktadır.

• Amaçları sözde bilim ya da uçlarda, sınırlarda kalmış kuramları desteklemek olan dergiler, genel olarak 8. ölçütün kapsamı dışındadır. Ancak böyle dergilerin baş editörleri, bu yönergenin diğer ölçütlerini, VP:KİŞİ veya VP:KD içinde yer alan ölçütleri sağlamaları nedeniyle kayda değer olabilirler.

9. Kişinin alanı edebiyat ya da güzel sanatlar ise, kişinin bu sanat dallarındaki kayda değerlik ölçütlerini sağlaması yeterlidir. (örneğin VP:MÜZİK, Kişiler için kayda değerlik kriterleri - yaratıcı meslekler)