Vezir Gambiti (roman)
| The Queen's Gambit | |
| Yazar | Walter Tevis |
|---|---|
| Çevirmen | Kerem Sanatel |
| Ülke | ABD |
| Dil | İngilizce |
| Türler | Gerilim, Psikolojik Gerilim |
| Yayımcı | İthaki |
| Sayfa | 336 |
| ISBN | 9786257737654 |
Vezir Gambiti (The Queen's Gambit), Walter Tevis'in 1983 tarihli Amerikan romanı olup, Beth Harmon adında bir satranç dâhisi kadının hayatını anlatır. Bir oluşum romanı veya olgunlaşma hikâyesi; evlat edinme, feminizm, satranç, uyuşturucu bağımlılığı ve alkolizm temalarını kapsar. Kitap, aynı adlı 2020 Netflix mini dizisi için uyarlandı.
Epigrafi[değiştir | kaynağı değiştir]
Romanın epigrafı, WB Yeats'in yazdığı "The Long-Legged Fly" şiiridir. Bu şiir, romanın ele aldığı ana konulardan birini vurguluyor: bir kadındaki dehanın içsel işleyişi. Tevis bu konuyu ölümünden bir yıl önce,[1][2] 1983'teki bir röportajda tartıştı.
Gelişim[değiştir | kaynağı değiştir]
Tevis, kitabının yayınlandığı sırada yayınlanan bir New York Times röportajında, hikâyenin "zeki kadınlara bir övgü" olduğunu belirtti.[3] Bruce Pandolfinii, televizyon mini-dizinin yayınlandığı sırada, yönetmeni Scott Frank ile yaptığı bir röportajda[4] Walter Tevis'in hiçbir zaman Amerikalı genç satranç dahisi, (birçok yorumcunun tahmin ettiği üzere, on yıl önce Dünya Satranç Şampiyonasını kazanan ana kahramanı için açık bir ilham kaynağı olan[5][6][7][8] ) Bobby Fischer'i referans gösterme niyetinde olmadığını açıkladı.
Pandolfini yayından önce satranç pozisyonlarına danıştı ve kitabın nihai başlığı bir satranç açılışı olan "Vezir Gambiti"nden esinlenildi.[4][9] Otuz sekiz yıl sonra kitap Netflix'e uyarlandı ve The Queen's Gambit adlı dizi vizyona girdi.
Konu[değiştir | kaynağı değiştir]
Vezir Gambiti, satranç dehası Beth Harmon'un, yetimhanedeki çocukluğundan, sakinleştirici ve alkol bağımlılığı ile mücadele verdiği; Büyük Usta rütbesine yükselişine kadar izini sürüyor.
Sekiz yaşındaki öksüz Beth Harmon, sessiz, somurtkan ve görünüşe bakılırsa önemsizdir -ta ki ilk satranç oyununu oynayana kadar. Duyguları keskinleşir, düşünceleri daha netleşir ve hayatında ilk kez kendini tamamen kontrol altında hisseder. On altı yaşına geldiğinde, ABD Açık şampiyonası için yarışır. Ancak profesyonel çevrede becerilerini geliştirdikçe, riskler yükselir, izolasyonu daha da korkutucu hale gelir ve kaçma düşüncesi daha da çekici hale gelir.
Edebi önemi ve kabulü[değiştir | kaynağı değiştir]
Roman, gerilim, spor/oyun romanı ve oluşum romanı arasında bir yer kaplaması sebebiyle sınıflandırmak zordur.
| “ | "Vezir Gambiti" saf bir zevktir. Birkaç yılda bir tekrar okuduğum bir kitaptır- sırf içindeki keyif ve yetenek için. | ” |
| — kaynak | ||
Ayrıca satranç tasvirlerinin teknik doğruluğu için de büyük övgüler almıştır:
| “ | New Yorker'ın eleştirmeni, romancının takıntılı satranç dünyasını yeniden yaratmasından özellikle etkilendi ve Tevis'in "Dünya Şampiyonu olacak olan beynin gerilimini aktarmakta başarılı olduğunu" belirtti. "New York Times Kitap İncelemesi yazarlarından Harold C. Schonberg, Tevis için "Amerikan Satrancı dünyası hakkında, Rusların nasıl etki ettiğine bir bakış ekleyerek çok şey ortaya koyuyor ve çizdiği resim son derece doğru." dedi. Schonberg ekledi: "Beth Harmon hazırlıklı olmayabilir, ancak bir İncil azizi adanmışlığına, çılgın bir hafızaya ve küçük dünyasını başka hiç kimsenin erişemeyeceği bir tür şaşırtıcı orijinallikle sentezleme, yaratma ve parçalama yeteneğine sahip. Satrancın en üst düzeyinin anlamı budur. " ("Çevrimiçi Çağdaş Yazarlar" dan, 2007, Gale Referansı) | ” |
Tevis, satranç sahnelerini "C sınıfı" bir oyuncu olarak kendi deneyimlerine ve oyunla ilgili uzun çalışmasına dayandırdı. Bunu, romanı için Yazarın Notunda şöyle açıklamıştır:
| “ | Büyük Ustalar Robert Fischer, [Boris Spassky]] ve Anatoly Karpov 'un muhteşem satrancı yıllardır benim gibi oyuncular için bir zevk kaynağı oldu. "Vezir Gambiti bir kurgu çalışması olduğundan, ancak rekorun çelişkisini önlemek için onları karakter kadrosundan çıkarmak akıllıca görünüyordu.
Joe Ancrile, Fairfield Hoban ve Stuart Morden'a teşekkürlerimi sunmak isterim, her biri harika oyuncular, bana kitaplar, dergiler ve turnuva kurallarında yardımcı oldular. Ve Ulusal Usta Bruce Pandolfini'nin metni düzeltmede ve onun kıskanılacak kadar iyi oynadığı oyunla ilgili hatalarımdan kurtulmamda sıcak yürekli ve gayretli yardımına sahip olduğum için şanslıydım. |
” |
Edward Winter'dan bazı eleştiriler:
| “ | Yazar ... yapay olarak stilize edilmiş satranç turnuvaları anlatımlarında yetersiz ustalık gösterme eğilimindedir (örn. Beraberlik olmaması ve şüphe sebebiyle Beth'in son turda en güçlü rakipleriyle buluşması).[10] | ” |
Ekran uyarlaması: The Queen's Gambit mini dizisi[değiştir | kaynağı değiştir]
Mart 2019'da Netflix, yine Vezir Gambiti adlı romandan uyarlanan yedi bölümlük sınırlı bir dizi sipariş etti. Dizinin başrolünü Anya Taylor-Joy oynamış, Scott Frank ise yazar, yönetmen ve yönetici yapımcı olarak görev yapmıştır.[11] Yaygın ilgi ve eleştirmenlerin beğenisini kazanmak için 23 Ekim 2020'de yayınlandı.[12][13]
2020'deki Netflix mini dizisinden önce, kitabı uyarlamak için iki başarısız girişimde bulunuldu. 1983'te The New York Times muhabiri Jesse Kornbluth senaryo haklarını almıştı fakat 1984'te Tevis'in ölümüyle proje iptal edildi.[14] 1992'de İskoç senarist Allan Scott, hakları Tevis'in dul eşinden satın aldı[15] ancak planladığı sanat evi filminden hiçbir şey gelmedi. Scott, 2007'de, Ocak 2008'deki ölümünden önce Heath Ledger ile onun ilk yönetmenlik denemesi üzerine çalışıyordu.[16] Scott, 2020 Netflix serisinin ortak yaratıcısı ve ortak yapımcılığını üstlendi.[17]
Eserin Kasım 2023 tarihinde müzikale uyarlanacağı açıklanmıştı. Yapımın söz ve müziği Mitski Miyawaki'ye, senaryosu ise Eboni Booth'a aittir. Broadway müzikalinin yönetmenliği ise Whitney White imzasını taşımaktadır.[18]
Yayın tarihi[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1983, ABD, Random House
- 2003, ABD, Vintage
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ Tevis, Walter S. (15 Şubat 1983). "Walter Tevis Interview with Don Swaim". Don Swaim tarafından görüşme yapıldı. Don Swaim. Wiredforbooks.com. 24 Mart 2016 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ Tevis, Walter S. (15 Şubat 1983). "Transcript of Book Beat radio feature on Walter S. Tevis, broadcast circa March 2, 1983". Don Swaim Collection, Mahn Center for Archives & Special Collections. Don Swaim tarafından görüşme yapıldı. Don Swaim. Ohio University Libraries. 24 Aralık 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ AUTHOR WHO CHECKMATED ACADEME 24 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. www.nytimes.com, accessed 5 December 2020
- ^ a b Pandolfini (Kasım 2020). "The Queen's Gambit". Chess Life. ss. 30-.
- ^ The Queen's Gambit Is Based on the True Story of Several Chess Players Including the Book Author 24 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 10 November 2020 www.menshealth.com, accessed 6 December 2020
- ^ Is The Queen's Gambit Based on a True Story? 24 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 23 November 2020 www.oprahmag.com, accessed 6 December 2020
- ^ ‘The Queen’s Gambit’: A Female Bobby Fischer Keeps Her Challengers in Check 20 Ekim 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. www.rollingstone.com, accessed 6 December 2020
- ^ I’m a Chess Expert. Here’s What ‘The Queen’s Gambit’ Gets Right 5 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. www.nytimes.com, accessed 6 December 2020
- ^ Also see Author's Note for the novel quoted below
- ^ "Chess Note 877, by Edward Winter". 22 Eylül 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ "Anya Taylor-Joy to Star in 'The Queen's Gambit' Limited Series at Netflix". Variety. 19 Mart 2019. 20 Mart 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 20 Mart 2019.
- ^ The Queen’s Gambit “phenomenon” becomes most popular limited series ever on Netflix 24 Aralık 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. www.radiotimes.com, accessed 6 December 2020
- ^ "The Queen's Gambit Trailer: Anya Taylor-Joy Dives Into Chess, Drugs, and More Chess". Vulture. 27 Ağustos 2020. 27 Ağustos 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 27 Ağustos 2020.
- ^ "The Queen's Gambit - Bookreporter.com". Bookreporter.com. 23 Ocak 2011. 27 Mayıs 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2013.
- ^ Bruce Pandolfini, page 30, November 2020, Chess Life
- ^ sharp (14 Mart 2008). "Heath Ledger – a prophetic tragedy". The Independent. 30 Haziran 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 17 Aralık 2020.
- ^ The Queen’s Gambit Teaser: Anya Taylor-Joy Is Addicted to Chess, Drugs, and More Chess 16 Nisan 2021 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. 24 September 2020 www.vulture.com, accessed 6 December 2020
- ^ "Walter Tevis'in Ünlü Romanı "The Queen's Gambit" Müzikal Oluyor". Kayıp Rıhtım. 20 Kasım 2023. 21 Kasım 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 21 Kasım 2023.