Veli Paşa Hanı
Veli Paşa Hanı, Çorum'da şehir merkezinde bulunan, 19. yüzyıl sonunda inşa edilmiş iki katlı ahşap yapı.
Çorum’daki en önemli tarihi yapılardan birisidir.[1] Kesin yapım tarihi bilinmeyen yapı, geç dönem bir Osmanlı şehir-içi hanı özelliğindedir.[1] 1000 metrekarelik bir alanda kurulun hanın[2] doğu kanadında “Anadolu Oteli” olarak adlandırılan üç katlı bir köşk bulunur.[1] 2017-2022 yılları arasında restore edilerek turistik bir cazibe merkezi haline getirilmiştir.[3]
Geçmişi[değiştir | kaynağı değiştir]
Kesin yapım tarihi bilinmeyen Veli Paşa Hanı'nın geçmişte bir defadan fazla yangına geçirdiği ve yeniden inşa edildiği ya da onarıldığı düşünülür.[1] Başlangıçta yolcu hanı, daha sonra ise depo, otel, kargo binası, terminal gibi farklı amaçlarla kullanılmıştır.[4]
Milli Mücadele yıllarında Sakarya Savaşı sırasında Tekalif-i Milliye hükümleri gereği her evden ordu için ihtiyaç malzemeleri toplanırken Veli Paşa Hanı ana toplama merkezi olarak kullanılmıştır.[4] 1940'lı yıllarda Çorumlu esnafın sipariş ettiği dışarıdan gelen her türlü malzeme doğrudan Veli Paşa Hanı'na getirilmekte, oradan dükkanlara dağılmaktaydı.[4]
Bina, konumunun ve girişinin uygun olması sebebiyle 1950’li yıllarda şehir terminali işlevi görmüş; 1960 yılında belediye garajının yapılması ile bu işlevi son bulmuştur.[4] Yapının terminal olarak kullanıldığı dönemde, üst katlardaki odalar bir bekleme salonu gibi kullanılmıştır. Uzun süre araç beklemek zorunda olan aileler, "Anadolu Oteli" olarak adlandırılan üst katta bir oda kiralamakta idi.[4]
Alt kattaki ahır ve samanlıkların dükkana dönüştürülmesi ile han uzun süre çarşı olarak da hizmet verdi. Giriş bölümünün solundaki kahvehane, musiki fasılları, mevlid törenleri için de kullanılan önemli bir toplanma yeri idi.
Han, 1980'den itibaren bir gıda firması tarafından kiralanmış ve market olarak kullanılmıştır.
1949 yılında bu handa kalan Bülent Çetinor'un, o yıllara ait gözlemlerini aktardığı "Çorum’da Velipaşa Hanı" başlıklı1982 tarihli makalesi, yapıdan bahseden ilk eserdir. 1982 yılında hana tekrar uğrayan Çetinor, bu ziyaret sırasında çektiği fotoğraflar, aldığı rölöveler ve yaptığı resimler ile yapıyı tanıtmıştır.[1]
Yapı, yıllarca market olarak kullanıldıktan sonra 2015'te Çorum Belediyesi tarafından 35 yıllığına kiralanmış, turistik bir cazibe merkezi haline getirilmek üzere 2017'de başlayan restorasyon sürecinin ardından[5][6] 2022'de hizmete açılmıştır.[7] Restorasyon kazısında çıkarılan çeşme taşı, eski fotoğraflardan tespit edilen yerine yerleştirildi.
Mimari özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]
Kuzey-güney doğrultusunda uzanan, dikdörtgen şeklinde bir orta avlu ile üst katta bu avlunun etrafında bulunan ahşap dikmeli revaklara açılan odalardan oluşmuştur. Yapının tümü gerek yapım tekniği gerekse cephe ve bezeme kurgusu bakımından geleneksel Çorum evlerine benzer. Yapının asıl cephesi, Doğu cephesidir. Doğu kanadı üzerindeki üç katlı otel kısmının varlığı, yapıyı tipik geç dönem Osmanlı şehir-içi han şablonundan ayrılmaktadır.[1]
Han’a doğu yönündeki 3,60 m. eninde, 4,20 m. yüksekliğinde ve 6,50 m. derinliğinde bir girişten, eşiksiz ve düz ayak üzere tabanı taş döşeli olan avluya girilir. Avlunun üzeri açıktır. Avluya doğru açık olan koridoruda 35 han odası sıralanır. Bütün odalar hem avludan hem de iki cadde yönünden aydınlanır ve havalandırılır.[4]
Avlu girişinin hemen solunda yeralan merdivenlerden 13 basamakla sahanlığa ulaşılır. Merdivenin başlangıcında bekçi odasını andıran küçük bir oda bulunur. Üst kat, odaların avlunun dört yönden çevreleyen revaklara açılmasıyla oluşturulmuştur. Kuzeydoğu köşesi yapının öteki bölümlerinden bir kapıyla ayrılmıştır.[1]
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c d e f g Tuluk, Ömer İskender (2009). "Çorum'da Sıradışı Bir Han Yapısı Üzerine Gözlemler: Velipaşa Hanı - Anadolu Oteli" (PDF). ISSN 0258-5316. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.
- ^ "Veli Paşa Hanı". Kulturportali.gov.tr. 3 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Ocak 2023.
- ^ Kara, Tayfur (24 Kasım 2021). "Yıllarca depo olarak kullanıldı... Tarihi Veli Paşa Hanı'nda restorasyon tamamlandı". Hurriyet.com.tr. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.
- ^ a b c d e f Ilica, Ali (1 Ocak 2000). "Çorum'da Tarihî Bir Yapı: Veliyyüddin Paşa ( Veli Paşa ) Hanı ve Vakfiyesi". Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 9 (1): -. ISSN 1301-3394. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.
- ^ "Velipaşa Hanı, restore ediliyor". Habercim19.com. 19 Haziran 2017. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.
- ^ "Çorum'da 150 Yıllık Tarihi Han Restore Ediliyor". Son Dakika. 19 Haziran 2017. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.
- ^ "Tarihin içinde kahve keyfi". Tokat Hürsöz Son Dakika Olay Haber. 16 Ağustos 2022. 11 Ocak 2023 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Ocak 2023.