Vali sayfasının kaynağını görüntüle

{{Yürütme erki}}
'''Vali''' ya da '''ilbay'''<ref>{{Web kaynağı |url=https://sozluk.gov.tr/ |başlık=Arşivlenmiş kopya |erişimtarihi=21 Ocak 2024 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20181229073502/https://sozluk.gov.tr/ |arşivtarihi=29 Aralık 2018 |ölüurl=hayır }}</ref> bir [[il]]i  ya da [[federal devlet]]lerde bir [[eyalet]]i [[devlet]] [[tüzel kişi]]sini temsilen yöneten en üst düzey idari amirdir. Valiler, [[yürütme]] erkinin bir organı olup, devlet [[hiyerarşi]]sinde [[devlet başkanı]]nın hemen ardından gelir. [[Belediye başkanı]] gibi kendi özerk tüzel kişiliği yoktur, onun yerine devlet tüzel kişisine bağlıdır. Bir vali, seçimle ya da atamayla göreve gelebilir. Valilerin yetki alanları ülkeden ülkeye değişiklik gösterir. Bazı valiler, bölgesel hükûmetin tümü üzerinde topyekün kontrole sahipken kimilerinin göreviyse tamamen semboliktir. Kavram olarak eski Türklerdeki [[İlteber]] kavramı ile benzerlik göstermektedir.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.nedirnedemek.com/ilteber-ne-demek |başlık=ilteber ne demek? |erişimtarihi=4 Aralık 2022 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20221204130614/https://www.nedirnedemek.com/ilteber-ne-demek |arşivtarihi=4 Aralık 2022 |ölüurl=hayır }}</ref><ref>Bilge Kağan Yazıtı, D37</ref><ref>{{Web kaynağı |url=http://irq.kaznpu.kz/index.php?l=i&wi=29&lang=e&mod=3 |başlık=Ethno Cultural Dictionary, TÜRIK BITIG |erişimtarihi=28 Şubat 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20120301071742/http://irq.kaznpu.kz/index.php?l=i&wi=29&lang=e&mod=3 |arşivtarihi=1 Mart 2012 |ölüurl=hayır }}</ref>

== Türkiye Cumhuriyeti'nde vali ==
Valiler, doğrudan cumhurbaşkanı tarafından, cumhurbaşkanı kararı ile atanırlar.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3&MevzuatTur=19&MevzuatTertip=5 |başlık=ÜST KADEME KAMU YÖNETİCİLERİ İLE KAMU KURUM VE KURULUŞLARINDA ATAMA USÛLLERİNE DAİR CUMHURBAŞKANLIĞI KARARNAMESİ |erişimtarihi=1 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20211106170104/https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=3&MevzuatTur=19&MevzuatTertip=5 |arşivtarihi=6 Kasım 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>

Vali, ilde Cumhurbaşkanının temsilcisi ve idari yürütme vasıtasıdır.<ref>{{Web kaynağı |url=https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5442&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3 |başlık=İL İDARESİ KANUNU |erişimtarihi=1 Mart 2021 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20210116112829/https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=5442&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=3 |arşivtarihi=16 Ocak 2021 |ölüurl=hayır }}</ref>

Cumhuriyet tarihinde bugüne kadar sekiz kadın vali atanmıştır. 1991-1995 yılları arasında [[Muğla]] valiliği yapan [[Lale Aytaman]] vali olarak atanan ilk kadın olmuştur. 2011 yılında [[Yalova (il)|Yalova]] valiliğine atanan ve bu görevi 2014 yılına kadar sürdüren [[Esengül Civelek]] ikinci kadın vali olurken, 2014 yılında [[Kırklareli (il)|Kırklareli]] valiliğine, 2017 yılında ise Muğla valiliğine atanmıştır. 19 Şubat 2015 valiler kararnamesi ile [[Sinop (il)|Sinop]] valiliğine atanan [[Yasemin Özata Çetinkaya]]'nın ardından 31 Mayıs 2016 tarihinde açıklanan yeni valiler kararnamesi ile de [[Tuğba Yılmaz]] [[Yalova (il)|Yalova]] valisi olarak atanmış ve cumhuriyetin dördüncü kadın valisi olmuştur.<ref>[http://www.radikal.com.tr/turkiye/turkiyenin_ikinci_kadin_valisi-1060284 Türkiye'nin ikinci kadın Valisi]</ref>

Afyonkarahisar valisi olarak atanan Aile ve Sosyal Hizmetler Bakan Yardımcısı Kübra Güran Yiğitbaşı, ilk başörtülü  ve 5. kadın vali oldu.<ref>{{Web kaynağı | url = http://www.milliyet.com.tr/24-ilde-vali-degisti-gundem-2255029/ | başlık = Jet valiler kararnamesi | website = milliyet.com.tr |erişimtarihi=1 Haziran 2016 |arşivurl=https://web.archive.org/web/20160602131843/http://www.milliyet.com.tr/24-ilde-vali-degisti-gundem-2255029/ |arşivtarihi=2 Haziran 2016 |ölüurl=hayır }}</ref>

=== Vali yardımcısı === 
Vali yardımcısı veya vali muavini, il idaresi kanunu çerçevesinde ilde valinin işlerini vali adına yapan [[mülki idare]] sınıfına mensup görevdeki kişilere verilen unvandır.

=== İl özel idaresi ve vali === 
Vali, bir [[mahalli idare]] birimi olan [[il özel idaresi]]nin başıdır.

== Dünyada vali kavramı ==
Valiler her ülkede olmamakla birlikte aşağıdaki ülkelerde belirtilen şekilde görev yaparlar:

* ABD'nin eyaletlerini
* Rusya'da 89 federal bölgeyi
* Arjantin'de illeri
* Brezilya'da eyaletleri
* Japonya'da illeri
* Meksika'nın eyaletlerini
* Türkiye'de illeri

valiler yönetir.

* [[İngiliz Milletler Topluluğu]]'nda İngiltere dışındaki ülkelerde kraliçe bir genel vali tarafından temsil edilir.

== Hitaplarda vali kavramı ==
(X) Vilayet-i celilesi, V'''ali'''-i alisi (x Bey)

==Ayrıca bakınız==
* [[Türkiye'de görevde olan valilerin listesi]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

== Dış bağlantılar ==
* [https://web.archive.org/web/20090421043602/http://www.icisleri.gov.tr/_Icisleri/Web/Gozlem2.aspx?sayfaNo=609  5442 sayılı İl İdaresi Kanunu]

{{Türkiye'nin idari bölümleri}}
{{Otorite kontrolü}}

[[Kategori:Devlet görevlileri]]
[[Kategori:Britanya İmparatorluğu'nun yönetimi]]
[[Kategori:Otorite unvanları]]
[[Kategori:Valiler|*]]