V. Mamia Gurieli
V. Mamia Gurieli (Gürcüce: მამია V გურიელი; 1789 - 21 Kasım 1826), 1797-1826 yılları arasında Guria'nın prensliğini yapmış Gurieli hanedanı üyesidir. 1797'den 1809'a kadar amcası Prens Kaihosro'nun naipliği altındaydı. Mamia, Guria'nın idaresinde ve eğitim sistemindeki reform çabalarına öncülük eden Avrupalılaşan bir hükümdardı. Osmanlı'ya bağlılığı reddederek, 1810'da Guria'yı Rus İmparatorluğu'na bağlı özerk bir prenslik haline getirdi. Amcası Kaihosro ve Guria'nın önde gelen soyluları 1820'de Rus hegemonyasına karşı silahlanmaya başladıklarında bile yeni düzene bağlılığını sürdürdü. Mamia'nın imparatorluğa olan sadakati, Guria'daki ayaklanmaları durdurma konusunda kararsız bir tutum sergilemesine rağmen, Rus hükûmeti tarafından takdir edildi. Mamia'nın kendisi ayaklanmadan sonra giderek daha fazla depresyona girdi ve 1826'da öldü yerine oğlu Davit'i Guria'nın son prensi olarak bıraktı.
Erken dönem[değiştir | kaynağı değiştir]
Mamia ailenin üçüncü çocuğu ve Guria Prensi II. Simon Gurieli ile Prenses Marine'nin tek oğluydu. Simon 1792'de öldüğünde Mamia henüz üç yaşındaydı ve Guria'nın yönetimi Simon'un kardeşi II. Vahtang Gurieli tarafından devralındı. Vahtang tarafından zulüm gören dul Prenses Marine, 1797'de Vahtang'ı görevden alan Simon'un bir sonraki küçük erkek kardeşi olan Kaihosro'dan koruma istedi. Kaihosro, küçük prens Mamia'yı yetişkinlik çağına gelene kadar kendisinin naipliği altında Guria'nın bir sonraki prensi ilan etti.[1] Naipliği yıllarında Kaihosro, Guria'ya bir derece istikrar getirmeyi başardı ve genişleyen Rus İmparatorluğu ile ilişkiler kurmaya başladı, bu tüm Batı Gürcistan'da hükümdarlık iddiasında bulunan Osmanlı hükûmeti ile ilişkilerini kötüleştirdi.[2]
Rusya'ya katılması[değiştir | kaynağı değiştir]
1809'da Kaihosro naiplikten emekli oldu ve tüm yönetici yetkilerini Mamia'ya devretti. Aynı yıl, Rus-Osmanlı savaşı, Guria sınırlarına dayandı; General Dimitri Orbeliani komutasındaki Rus kuvvetleri Karadeniz'de Guria'nın hemen kuzeyinde bulunan Poti'deki Osmanlı kalesini kuşattı. Başlangıçta Ruslara açıkça katılma konusunda isteksiz olan Mamia, Osmanlı komutanlarıyla yazışmalarını sürdürdü; ancak sonunda Rus tarafını desteklemeye karar kıldı ve Poti'deki Osmanlı birliklerine Grigoleti'de arkalarından saldırarak Kasım 1809'da Rus zaferine katkıda bulundu.[3] Mart 1810'da, Mamia ve komşu Megrelya hükümdarı V. Levan Dadiani, Batı Gürcü Krallığı İmereti'yi kontrol altına almak için Rus ordusuna katıldı.[3]
Mamia, Poti'nin düşüşünden kısa bir süre sonra Rusya ile bir anlaşma talebinde bulundu. 1810 Nisan ayında Guriamta köyünde düzenlenen bir törenle Çar I. Aleksandr'a sadakat yemini ederek imparatorluk diplomasını aldı ve çar onun bir Rus tebaası olarak prens-hükümdar olduğunu devir teslim sembolleriyle - kıymetli bir kılıç ve Rus İmparatorluğu arması bulunan bir bayrakla - onayladı. 8 Nisan 1811'de bu vesileyle Mamia, St. Anna Nişanı, 1. Sınıf ve tümgeneral rütbesiyle ödüllendirilirken annesi Marina'ya yıllık 200 çervon emekli maaşı verildi.[3]
Mamia, nüfusu yaklaşık 6.000 aileden oluşan küçük eyaletinde, idare ve ekonomi alanlarında dönüşüm ve gelişime ve ayrıca eğitimin iyileştirilmesine büyük ilgi gösterdi. Yabancı bir gözlemci onu "Avrupa gelenek ve alışkanlıklarını benimsemeye son derece istekli" olarak nitelendirdi.[4] 1817 civarında, çivit otu yetiştiriciliğini Guria'da tanıtması şartıyla, bazı toprakları ve serf çiftçi aileleri bir İskoç olan James Patrick Montague Marr'ın hizmetine verdi.[4] Marr, Guria'da çalışmaya başladıktan sonra buraya yerleşmeye karar verdi ve Gurialı köylü bir kızla evlenerek hayatını burada geçirdi ve uluslararası üne sahip bir tarihçi ve dilbilimci olan Nicholas Marr'ın babası oldu.[2] Mamia ayrıca sarayını eğlendirmek için haftada üç kez gösteri düzenleyen Alman halat dansçılarından oluşan bir grup görevlendirmiştir.[4]
1820 Ayaklanması[değiştir | kaynağı değiştir]
Mart 1820'de Mamia Gurieli'nin Rus İmparatorluğu ile ilişkileri bir teste tabi tutuldu; Rus hegemonyasına karşı İmereti'de patlak veren bir ayaklanma Guria'da yankı buldu. Ayaklanmanın liderleri Mamia'nın İmeretili kayınbiraderi İvane Abaşidze ve amcası ve eski naipi olan Kaihosro Gurieli idi. Rus birlikleri prensliğe ilerlerken, Mamia imparatorluğa sadakatini sürdürdü ve kendisine bağlı soylularını isyana katılmaktan caydırmaya çalıştı ancak bunda tam olarak başarılı olamadı ve direnişle mücadele operasyonlarına doğrudan dahil olmaktan kaçındı. Daha sonraları ise kendisine bağlı soyluların Rus ordusu tarafından el konulan mülklerini geri kazanmayı denedi. Rus Kafkasya Genel Valisi General Aleksey Yermolov, Guria prensinin bu konudaki talebini reddetti çünkü Yermolov'un iddia ettiği üzere asi soyluların yaptığı şey Mamia'nın itibarını zedelemişti. Yine de genel vali, Mamia'nın isyanı kontrol altına almadaki başarısından dolayı Mamia'nın imparatorluğa olan sadakatini takdir ediyordu. [1] Eylül 1820'de Gurieli, Çohatauri'deki bir askeri kampta Guria'daki Rus komutan General Velyaminov ile bir araya geldi ve imparatorluk hükûmetinin kendisine karşı iyi niyetli tutumundan emin oldu. [5]
1820 olaylarından kısa bir süre sonra Mamia depresyona yenik düşerek 21 Kasım 1826'da Ozurgeti'de öldü ve yerine iki yaşındaki oğlu Davit'i halefi olarak bıraktı.[1][5]
Ailesi[değiştir | kaynağı değiştir]
Mamia Gurieli, 1814'te İmereti Prensesi Sopio (ö. 7 Eylül 1829) ile evlendi.[6] Sopio Gurieli 1826'da kocasının ölümü üzerine Mamia'nın varisi Davit'in naipliğini üstlendi. 1828-1829 Osmanlı-Rus Savaşı sırasında Rus İmparatorluğu'na karşı Osmanlıları destekledi, bu Guria'nın özerk yönetimini kaybetmesine ve prensliğin 7 Eylül 1829'da Rusya tarafından doğrudan ilhak edilmesine neden oldu. Çiftin beş çocuğu, dört kızı ve bir oğlu vardı. Sopio'nun Osmanlı topraklarındaki sürgünde ölümünden sonra, Mamia'nın çocukları affedildi ve Rus hükûmeti tarafından St. Petersburg'a yerleştirildi. 20 Ocak 1843'te hayatta kalan iki kızı Ekaterina ve Terezia'ya Serene Majesteleri unvanı verildi.[6]
Mamia'nın çocukları şunlardı:
- Prenses Ekaterina (1815–1880); Haziran 1834'te Megrelya Prensi Levan Çiçua ile evlenmiştir (1834'te öldü), ancak iki ay sonra dul kaldı.
- Prens Davit (1818 - 23 Ağustos 1839), Guria'nın son prensidir. Bir Rus subayı olarak Ahulgo'da Kafkas dağlılarına karşı savaşta öldü.[6]
- Prenses Koçibrola (d. 1820)[6]
- Prenses Sopia (1823 - 15 Mayıs 1840)[6]
- Prenses Terezia (1825 - 24 Mart 1871), 1843'te General Prens Grigol Dadiani (1814-1901) ile evlenmiştir.[6]
Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ a b c Church 2001.
- ^ a b Rayfield 2012.
- ^ a b c Belyavsky & Potto 1902.
- ^ a b c Encyclopædia Metropolitana 1845.
- ^ a b Belyavsky & Potto 1904.
- ^ a b c d e f Grebelsky, Dumin & Lapin 1993.
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- The Consolidation of Russian Dominance over the Caucasus, Vol. 2 (Rusça). Tiflis: Caucasus Military District Staff Typography. 1902. 9 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- The Consolidation of Russian Dominance over the Caucasus, Vol. 3, Part 2 (Rusça). Tiflis: Caucasus Military District Staff Typography. 1904. 20 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2021.
- From dynastic principality to imperial district: the incorporation of Guria into the Russian Empire to 1856 (Ph.D. tez). University of Michigan. 2001.
- Noble families of the Russian Empire. Vol. 4: Princes of the Kingdom of Georgia (Rusça). Vesti. 1993.
- Edge of Empires: A History of Georgia. Londra: Reaktion Books. 2012. ISBN 978-1-78023-030-6.
- Rose, Hugh James; Rose, Henry John, (Ed.) (1845). "Georgia". Encyclopædia Metropolitana or, Universal Dictionary of Knowledge. XIX. Londra.
V. Mamia Gurieli Gurieli Hanedanı
| ||
| Resmî unvanlar | ||
|---|---|---|
| Önce gelen II. Vahtang Gurieli |
Guria Prensi 1797-1826 |
Sonra gelen Davit Gurieli |