Türk tarihi sayfasının kaynağını görüntüle

{{Düzenle|Şubat 2012}}
{{taraflı|Eylül 2011}}
{{Türk tarihi}}
[[Dosya:Male royal figure, 12-13th century, from Iran.jpg|küçükresim|sağ|280px|[[Selçuk Bey]]'e ait olduğu düşünülen ve [[İran]]'da bulunan bir heykel kafası. New York Sanat müzesinde sergilenmektedir.]]
[[Dosya:Hiung-nu kemer bağı.jpg|küçükresim|sağ|280px|[[Hiung-nu]]lardan kalan altın bir kemer bağı (MÖ 300)]]
{{14. yüzyıl öncesi Türk halklarının tarihi}}
'''Türk tarihi''', günümüzdeki [[Türk halkları]]nın ve yabancı halkların arasında [[Türk dilleri ailesi|Türk dilini]] konuşmuş olan Türk topluluklarının ortak tarihidir. [[Göktürkler]]den önce var olmuş Türk dili konuşan topluluklar bazı tarihçiler tarafından, ''Türk'' tâbiri yerine ''[[Ön Türk]]'' tabiri ile anılırdı.

Türkler'in siyasi bir topluluk olarak ilk tarih sahnesine çıkmalarının Hun (Hiung-nular veya Şiongnular) hükümdarlığı ile olduğuna dair iddialar vardır.<ref>Sina Akşin, ''Ana Çizgileriyle Türkiye'nin Yakın Tarihi'', İmaj Yayınevi, Ankara, 1996, ISBN 975-7852-18-X, s.1.</ref><ref name="LarousseTürkler">Büyük Larousse, ''Türkler'' maddesi, İnterpress</ref> Başlangıcı hususunda tartışmalar olsa da Türklerin tarihi, dünya tarihinin önemli bir parçasıdır. Avrasya ve Kuzey Afrika'da ortaya çıkan her halkın tarihi uzaktan veya yakından Türklerin hareketlerinden etkilenmiştir. Türkler doğu kültürlerini batıya ve batı kültürlerini doğuya taşımakla da önemli bir rol oynamışlardır. Kendi dinleri [[Tengricilik]]ten sonra benimsedikleri yabancı dinlerin çok kez öncüsü ve savunucusu olmuş ve yayılmalarını ve gelişmelerini sağlamışlardır ([[Mani dini]], [[Musevilik]], [[Budizm]], [[Ortodoksluk|Ortodoks]] ve [[Nasturiler|Nasturi Hristiyanlığı]], [[İslam]]).{{kaynak belirt}}

== Türk tarihinin başlangıcı ==
Dünya üzerinde yaşayan insan topluluklarının milletleşme süreci onların avcı-toplayıcılıktan çiftçi-çobancılığa geçmesi ile başlar.<ref>{{kitap kaynağı|ad=Jared |soyadı=Diamond |başlık=Tüfek, Mikrop ve Çelik|yayıncı= TÜBİTAK Yayınları|isbn=}}</ref> Türkleri oluşturacak insan topluluklarının MÖ 6000'lerde koyun yetiştiriciliğine başladığı düşünülmektedir.<ref name="ref708">{{kitap kaynağı|ad=Mirfatih|soyadı= Zekiyev|başlık= Türklerin ve Tatarların Kökeni|sayfa= 143-178|yayıncı= Selenge Yayınları|tarih= Ağustos 2007}}</ref> Bu tarih atlı göçebe Türk kültürünün başlangıcı olarak kabul edilebilir.

Türklerin  atalarının MÖ 2500 ile MÖ 1700 yılları arasındaki [[Afanasiyevo kültürü]] ile ortaya çıktığı ve MÖ 1700 ile MÖ 1200 yılları arasındaki [[Andronovo kültürü]] ile devam ettiği savunulur. Bu ırkın savaşçı ve göçebe kültüre sahip olduğu, MÖ 1700 yılları sonrasında kitleler halinde [[Altay Dağları]] ile [[Tanrı Dağları]] arasındaki bölgeye yayıldığı bilinmektedir.<ref name="LarousseTürkler"/> Türkler, tarihe yaklaşık 4.000 yıl önce girmiştir. Fakat Türklerin tarihi, MÖ VII. yüzyıldan hatta tam manasıyla MÖ III. yüzyıldan, ''ilk Büyük Türk Hakanı'' Tuman (Teoman) Yabgu'dan bilinmektedir.<ref name="gün">{{Kitap kaynağı|soyadı1=GÜN|ad1=Gültekin|başlık=Bir Belgeselcinin Gözünden BÜYÜK TÜRK TARİHİ (1. Bölüm) Araştırma ve Konuları|tarih=2021|yayıncı=academia edu|isbn=|url=https://www.academia.edu/61672423/Bir_Belgeselcinin_G%C3%B6z%C3%BCnden_B%C3%9CY%C3%9CK_T%C3%9CRK_TAR%C4%B0H%C4%B0_1_B%C3%B6l%C3%BCm_Ara%C5%9Ft%C4%B1rma_ve_Konular%C4%B1|sayfalar=4|erişimtarihi=17 Kasım 2021|arşivurl=https://web.archive.org/web/20211117133609/https://www.academia.edu/61672423/Bir_Belgeselcinin_G%C3%B6z%C3%BCnden_B%C3%9CY%C3%9CK_T%C3%9CRK_TAR%C4%B0H%C4%B0_1_B%C3%B6l%C3%BCm_Ara%C5%9Ft%C4%B1rma_ve_Konular%C4%B1|arşivtarihi=17 Kasım 2021|ölüurl=hayır}}</ref>

[[Dosya:Türk Tarihi M.Ö.3'ncüYY2.jpg|küçükresim|380px]]
=== Milattan Önce 3. yüzyıl ===
* '''MÖ 318''':<ref>https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/406763/yokAcikBilim_463550.pdf?sequence=-1 {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20240108094758/https://acikbilim.yok.gov.tr/bitstream/handle/20.500.12812/406763/yokAcikBilim_463550.pdf?sequence=-1 |tarih=8 Ocak 2024 }} Çapan Fatma, (2013), Balkanlarda Türk-Bizans İlişkileri, Fırat Üniversitesi Doktora Tezi, s.13</ref> [[Büyük Hun Devleti]]'nin (Hiung-nu) kuruluşu ve Çin/[[Hiung-nu]] arasında [[Kuzey Şansi Savaşı]] 
* '''MÖ 240''': Bozkır halklarına karşı Çin'in duvar inşası: [[Çin Seddi]]
* '''MÖ 209''': [[Hiung-nu]] lideri [[Teoman]]'ın ölümü ve [[Mete]]'nin Hiung-nuların (Hunların) lideri olması
* '''MÖ 201''': [[Kırgızlar|Kırgız]] halkından ilk kez söz edilmesi
* '''MÖ 201:''' Pe-Teng Kuşatması

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi M.Ö.2'nciYY2.jpg|küçükresim|380px]]

=== MÖ 2. yüzyıl ===
* '''MÖ 187''': Çin ve Hiung-nu arasında [[Baideng Muharebesi]]
* '''MÖ 177-MÖ 165''': [[Yüeçiler]]in Hiung-nular tarafından [[Gansu|Kansu]]'dan [[Baktriane]]'ye sürülmeleri ve oradaki Helen Krallığını ortadan kaldırmaları
* '''MÖ 177-MÖ 165''': Hiung-nuların Çin'e akınları
* '''MÖ 138-MÖ 126''': [[Baktria]]'da [[Çang Kien]] elçiliği. Çin-İran ilişkileri
{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi M.Ö.1'nciYY2.jpg|küçükresim|380px]]
=== MÖ 1. yüzyıl ===
[[Dosya:Türk Tarihi MÖ.65 b.jpg|küçükresim|380px]]
* '''MÖ 49-MÖ 36''': [[Çi-çi]]'nin [[Talas]]'a göçü ([[Batı Hiung-nu]])

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 1nciYY.jpg|küçükresim|380px]]
=== 1. yüzyıl ===
* '''48''': Hiung-nuların ikiye bölünmeleri ([[Kuzey Hiung-nu]] ve [[Güney Hiung-nu]])
* '''93''': Hiung-nuların [[Siyenpiler]] (Sien-pi) tarafından mağlup edilmeleri

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 2'nciYY.jpg|küçükresim|380px]]

=== 2. yüzyıl ===
* Aşağı [[İtil]]'de ([[Hazar denizi]]'nin kuzeyi) [[Hunlar|Hun]] varlığı

{{Temiz}}
[[Dosya:Türk Tarihi 300yılı.jpg|küçükresim|380px]]

=== 3. yüzyıl ===
*'''216'''<ref>https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/260874 {{Webarşiv|url=https://web.archive.org/web/20210513201859/https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/260874 |tarih=13 Mayıs 2021 }} Baykuzu, Tille Deniz (2011), Geç Dönem (IV.-V. YY.) Hun Devletleri Hakkında Çin Kaynakları, İstem Dergisi, s. 40.</ref>: Asya Hun Devleti(Büyük Hun Devleti) yıkıldı
* '''260''': [[Shanxi|Şan-şi]]'nin kuzeyinde [[Tabgaçlar]]

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi yıl400.jpg|küçükresim|380px]]
=== 4. yüzyıl ===
* '''304-351''': Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallıkları ([[Han Zhao (16 Krallık)|Han Zhao]], [[Hou Zhao (16 Krallık)|Hou Zhao]]) 
* '''388-392''': Çin'in kuzeyinde [[Ding ling]] krallığı ([[Wei (16 Krallık)|Wei]])
* '''374-375''': [[Avrupa Hunları]]nın [[Don Nehri (Rusya)|Don Nehri]]'ni geçişi
* '''386-409''': Tabgaçlar Kuzey Çin'de ([[Bei Wei (Güney Kuzey Hanedanı)|Kuzey Vey]])
* '''395''': [[Kavimler Göçü]]

{{Temiz}}

=== 5. yüzyıl ===
[[Dosya:Türk Tarihi 451.jpg|küçükresim|380px]]
* '''402''': [[Rouran]]'ın kuruluşu (Yüan Yüan/Avarlar?)
* '''407-431''': Çin'in kuzeyinde Hiung-nu krallığı ([[Xia (16 Krallık)|Xia]])
* '''422''': [[Luoyang]]'ın Tabgaçlar tarafından alınışı
* '''427''': [[Antik Roma|Romalılar]] ve Hunların ittifakı
* '''434''': [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] ile Hunlar arasında [[Margos Antlaşması]]
* '''440''': [[Ak Hunlar|Ak Hun]] (Eftalit) istilalarının başlaması
* '''451''': [[Attila]] [[Galya]]'da (bugün Fransa)
* '''452''': Attila'nın Roma seferi ve [[Papa I. Leo]] ile görüşmesi
* '''461''': Sibirya çevresindeki [[Sabirler]]
* '''480''': [[Hazar denizi]] ile [[Tuna]] nehri arasında [[Ön Bulgarlar]]
* '''480''': [[Mazdek İsyanları]]'nda [[Sasaniler]] 'e [[Ak Hun İmparatorluğu|Ak Hunların]] yardım etmesi

{{Temiz}}

== Orta Çağ/Türkler ==
[[Dosya:Türk Tarihi yıl500.jpg|küçükresim|380px]]
=== 6'ncı yüzyıl ===
[[Dosya:Türk Tarihi 565.jpg|küçükresim|380px]]
* '''531-578''': [[Kafkas Surları]]'nın İranlı [[Hüsrev]] tarafından dikilmesi
* '''534''': Tabgaçların (Vey Hanedanlığı) dağılması
*'''540''': [[Ergenekon Destanı|Ergenekon]] destanında bahsedilen, kaybolan Orta Asya Türklerinin yeniden ortaya çıkışı<ref>{{Web kaynağı | url = https://www.storyandhistory.org/turk-tarihi/ | başlık = Geçmişten Günümüze Türk Tarihi | erişimtarihi = 18 Aralık 2020 | tarih = 18 Aralık 2020 | dil = Türkçe | çalışma = Story And History | arşivengelli = evet |arşivurl= https://web.archive.org/web/20210101152427/https://www.storyandhistory.org/turk-tarihi/ |arşivtarihi= 1 Ocak 2021 | ölüurl = hayır }}</ref>
*'''540''': İran'ın [[Sasani]] Kralı [[IV. Hürmüz]], I. Hüsrev ile evlenen [[Hazar]] Prensesi bir annenin çocuğu olarak dünyaya geldi.
* '''552''': Tu-kiulerin (Türkütler/Göktürkler) [[Rouran]] egemenliğe karşı ayaklanması. [[Göktürk Kağanlığı|Birinci Göktürk Kağanlığı]]'nın kuruluşu.
* '''565''': Ak Hunların (Eftalitler) Göktürkler tarafından ortadan kaldırılmaları
* '''567''': Göktürk elçisi Maniakh, [[İstemi Yabgu]] tarafından Konstantinopolis'e gönderildi.
* '''567''': [[Avarlar]]ın Kuruluşu.
* '''568''': Bizans elçisi Zemarchus'un Göktürk İmparatorluğu'na gönderilmesi.
* '''582''': Birinci Göktürk Kağanlığının bölünmesi

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 600.jpg|küçükresim|380px]]

== 7. yüzyıl ==
===Orta Asya===
* '''625''': [[Toharistan Yabguluğu]]'nun Kuruluşu
* '''630''': [[Doğu Göktürk Kağanlığı]]'nın Çin egemenliğine girmesi, [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın Çin etkisine girmesi
* '''639''': Göktürk prensi [[Kürşad]]'ın Çin sarayında ihtilal denemesi
* '''659''': [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'nın Çin egemenliğine girmesi
* '''665''': [[Türk Şahiler]]'nin kuruluşu
* '''673-674''': Arapların [[Maveraünnehir]]'e ulaşması ve [[Buhara]]'yı kuşatması.
* '''674''': Paralı Türk askerlerinin ([[Memlûkler]]) Arap ordularında görülmeye başlanması
* '''681''': [[İkinci Göktürk Kağanlığı]]'nın kuruluşu
* '''699''': [[Türgişler|Türgiş Hanlığı]]'nın kuruluşu (bugünkü [[Kırgızistan]] topraklarında)

===Doğu Avrupa===
* '''616''': [[Avarlar]]ın İstanbul'u birinci kez kuşatması
* '''621''': [[Avarlar]]'ın yönetimindeki [[Slavlar]]ın ayaklanması, Balkanların Slavlaşmasının hızlanması
* '''626''': [[Avarlar]]ın İstanbul'u ikinci kez kuşatması ve ağır kayıplar sonucunda gerilemeye başlaması
* '''626-627''': [[Bizans İmparatorluğu|Doğu Roma İmparatoru]] [[Herakleios]]'un [[Hazarlar]]'dan yardım istemesi, Hazarların [[Sasaniler]]'i yenerek [[Kafkasya]]'yı işgali
* '''630''': [[Batı Göktürk Kağanlığı]]'na bağlı [[Don]]-[[Volga]] havzasında yerleşik [[Hazarlar]]ın bağımsız olması, [[Karadeniz]]'in kuzeyinde ise [[Büyük Bulgar Hanlığı]]'nın kurulması
* '''651-652''': [[Sasaniler]]'i yıkarak tüm [[İran]]'ı ele geçiren Arap İmparatorluğu ile Hazarların savaşı
* '''678''': Hazarların batıya doğru baskısıyla [[Büyük Bulgar Hanlığı]]'nın bölünmesi
* '''680''': Balkanlara inen Bulgarların [[Birinci Bulgar Devleti]]'nu kurmaları

{{Temiz}}
<center>
'''Bulgarların bölünmesi:'''
<gallery>
Resim:Türk Tarihi 650.jpg
Resim:Türk Tarihi 678.jpg
Resim:Türk Tarihi 680.jpg
</gallery>
</center>

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 700.jpg|küçükresim|380px]]

== 8. yüzyıl ==
===Orta Asya===
* '''705-715''': Arapların [[Maveraünnehir]]'i alması
* '''720-735''': Ötüken'de [[Orhun kitabeleri|Orhun Anıtlarının]] dikilmesi
* '''721-737''': [[Türkeşler|Türgişler]]in Araplara karşı saldırısı
* '''744''': [[İkinci Göktürk Kağanlığı]]'nın ayaklanan [[Uygurlar]], [[Karluklar]] ve [[Basmiller]] tarafından yıkılması
* '''745''': [[Uygur Kağanlığı]]'nın kuruluşu, [[Kimekler]]in bugünkü [[Kazakistan]]'da bağımsız hanlık kurmaları
* '''750''': Arap İmparatorluğu'nun başına [[Abbasiler]]in geçmesiyle Türk-Arap ilişkilerinin yumuşamaya başlaması
* '''751''': [[Çinliler]]in [[Orta Asya]]'ya girişi, Arapların [[Talas Muharebesi]]'nde [[Karluklar]]'ın yardımıyla Çinlileri mağlup etmesi, Karlukların İslamiyet'e geçmeye başlaması
* '''762''': [[Uygur Kağanlığı]]'nın Çin'deki Tang hanedanına An-Lu-Şan ayaklanmasının bastırılmasına yardımı
* '''765''': Uygur Hanı [[Bögü]]'nün [[Mani]] dinini benimsemesi
* '''766''': [[Türkeşler|Türgiş Hanlığı]]'nın [[Uygur Kağanlığı]]'na bağlı [[Karluklar]]'a yenilerek dağılması, özerk [[Karluklar|Karluk Hanlığı]]'nın kurulması, Karluklardan kaçarak [[Hazar Gölü|Hazar]] ve [[Aral Gölü|Aral]] gölleri civarına göçeden [[Oğuzlar]]'ın [[Oğuz Yabgu Devleti]]'nin temellerini atmaları
* '''789-795''' [[Uygur Kağanlığı]]'nda taht mücadeleleri ve gerileme

===Doğu Avrupa===
* '''705''': [[Theodora (II. Justinianos'un eşi)]], Hazar prensesi ve Bizans imparatoriçesi
* '''713-737''' Hazar-Arap Savaşı, Hazarların Kafkasya'yı kaybı
* '''716''': [[Tuna Bulgar Hanlığı]]'nın [[Bizans İmparatorluğu]] ile ilk yazılı anlaşması ve vergi almaya başlaması
* '''717-718''': Arapların İstanbul Kuşatması'na karşı Bulgarların Bizans'a yardımı
* '''740''': Hazarların Yahudiliği resmî  din olarak kabulü
* '''741''': [[Çiçek (V. Konstantinos'un eşi)]], Hazar prensesi ve Bizans İmparatorluğu İmparatoriçesi. Bizans imparatoru [[IV. Leon]]'nun annesi
* '''745-775''': Bulgar-Bizans mücadelesi
* '''764''': Hazarların [[Abbasiler]]'i yenerek [[Kafkasya]] ve İran'ın batısını istilası
* '''780''': [[İtil Bulgar Hanlığı]]'nın kuruluşu
* '''792''': [[Markeli Muharebesi]] sonrası Bizans'ın Bulgarlara tekrar vergi vermeye başlaması
* '''795''': [[Bardanes Turkos]], İmparator Nikephoros'a karşı başarısız bir isyan başlatan Hazar-Ermeni kökenli Bizans generali
* '''796''': Macar ovasına sıkışmış [[Avar Kağanlığı]]'nın [[Franklar]] tarafından işgali

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 800yılı.jpg|küçükresim|380px]]

== 9. yüzyıl ==
[[Dosya:Hazar Hanlığı 820.jpg|küçükresim|380px|[[Hazar Hanlığı]] gücünün zirvesindeyken]]
===Orta Asya===
* '''820''': Uygurların [[Tibet]]lileri püskürtmesi
* '''832''': [[Uygur Kağanlığı]]'nın kargaşaya sürüklenmesi
* '''840''': [[Kırgızlar]]ın saldırısı sonucu [[Uygur Kağanlığı]]'nın yıkılması, [[Kırgız Kağanlığı]]'nın kurulması, Uygurların güneybatıya kaçmaları, Kırgız egemenliğini tanımayan [[Karluklar]]'ın bağımsızlıklarını ilan ederek [[Karahanlı Devleti]]'nin temelini atmaları
* '''848''': Güneybatıya göçeden Uygurların [[Kansu Uygur Krallığı]]'nı kurmaları
* '''856''': Güneybatıya göçeden bir diğer Uygur kolunun [[Karahoca Uygur Krallığı]]'nı kurması

===Doğu Avrupa===
* '''804''': [[Franklar]]ın darbeleri sonucunda dağılan [[Avar Kağanlığı]]'nın [[Tuna Bulgar Devleti]] tarafından yıkılması
* '''811-814''': [[Tuna Bulgar Devleti]]'nin [[Bizans İmparatorluğu]]'nu yenilgiye uğratması
* '''860''': Güneye inen [[Ruslar]]'ın [[Hazar Kağanlığı]]'nın aleyhine [[Kiev]]'e ulaşmaları
* '''861''': Sri Derya civarındaki [[Peçenekler]]in [[Oğuzlar]], [[Kimekler]] ve [[Karluklar]]'ın baskısıyla [[Karadeniz]]'in kuzeyine göçleri
* '''864-865''': Bulgar kralı [[I. Boris]]'in [[Hristiyanlık|hıristiyanlığı]] kabul etmesi, [[Bulgarlar|Tuna Bulgarları]]nın tamamen slavlaşarak Türk dünyasından kopmaları
* '''889''': [[Karadeniz]]'in kuzeyindeki [[Peçenekler]]in, [[Hazarlar]] ve [[Kıpçaklar]]'ın baskısıyla batıya ilerlemeleri
* '''892''': Batıya ilerleyen [[Peçenekler]]'in [[Dinyeper]] boylarındaki [[Macarlar]]'ı[[Karpatlar]]'ın ötesine göçe zorlamaları, [[Bizans İmparatorluğu]] ile ittifak kurmaları

===Ön Asya ve Afrika===
* '''833-842''': Halife [[Mutasım (Abbasi)|Mutasım]] döneminde Türk [[kölemen]] askerlerin Abbasi sarayında etkilerinin artması
* '''836''': [[Abbâsîler|Abbasi]]lerin başkentinin [[Bağdat]]'tan Türk [[kölemen]] garnizonunun bulunduğu [[Samerra]]'ya taşınması
* '''868''': [[Tolunoğulları]]'nın Abbasi halifesine bağlı kalarak Mısır, Suriye, Filistin ve Irak'ın kuzeyine egemenlikleri

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 900yılında.jpg|küçükresim|380px]]

== 10. yüzyıl ==
===Orta Asya===
* '''923''': Çin'in kuzeyinde [[Göktürkler|Göktürk]] soyundan gelen [[Şatuo|Şato Türkleri]]nin [[Hou Tang (5 Hanedan)|Hou Tang]] hanedanını kurması 
* '''924''': Moğol [[Hitaylar]]ın [[Kırgız Devleti]]ni yıkması, [[Ötüken]]'de Türk egemenliğinin bitmesi, Kırgızların bugünkü anayurtlarına göçü
* '''934''': [[Satuk Buğra Han]]'ın İslamı kabul etmesiyle, [[Karahanlı Devleti]]'nin Müslümanlığı benimsemesi
* '''979''': [[Şatuo|Şato Türkleri]]nin [[Kuzey Song Hanedanı]]'nın egemenliğine girmesi, Çin'in kuzeyinde Türk varlığının erimesi
* '''990-999''': [[Karahanlı Devleti]]'nin [[Samanoğulları]]'nı yıkması, [[Maveraünnehir]]'in 300 yıl sonra yeniden Türk egemenliğine girmesi

===Doğu Avrupa===
* '''920''': Rus-Peçenek savaşı
* '''922''': [[İbn Fadlan]]'ın İslamiyeti kabul eden [[İdil Bulgar Hanlığı]]'nı elçi olarak ziyareti
* '''940''': [[Hazarlar]]'a karşı Rus-Bizans ittifakı, [[Hazarlar]]'ın [[Kırım]]'ı yitirmesi
* '''943''': [[Peçenekler]]'in [[Bizans İmparatorluğu]]'na karşı [[Ruslar]]la ittifak kurması
* '''965''': [[Oğuz Yabgu Devleti]]'nin [[Hazarlar]]a karşı [[Ruslar]]la ittifak kurması
* '''968-972''': [[Peçenekler]]'in [[Ruslar]]a saldırıları
* '''969''': Hazar başkentinin Rus kralı [[I. Svyatoslav]] tarafından alınışı, Hazarların [[Kafkasya]]'nın kuzeyine çekilmesi
* '''985''': [[Oğuz Yabgu Devleti]]'nin [[Volga Bulgar Devleti]]'ne karşı [[Ruslar]]la ittifak kurması
* '''986''': [[Selçuklu Hanedanı]]nın [[Oğuz Yabgu Devleti]]'nden koparak [[Kazakistan]]'ın güneyine yerleşmeleri

===Ön Asya ve Afrika===
* '''905''': [[Mısır]]'da [[Tolunoğulları]] hanedanına [[Abbasiler]] tarafından son verilmesi
* '''935''': Bir başka Türk kökenli haneden [[Akşitler]]'in [[Mısır]]'da iktidarı ele geçirmesi ve Suriye, Filistin, Hicaz ile Sudan'ın kuzeyine egemen olması
* '''963''': [[Gazne Devleti]]'nin kurulması, Türk egemenliğinin [[Afganistan]] ve [[Pakistan]]'a yayılması
* '''969''': [[Akşitler]]'in egemenliğinin [[Fâtımî Devleti]] tarafından sonlandırılması

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 1000.jpg|küçükresim|380px]]

== 11. yüzyıl ==
===Orta Asya===
* '''1036''': [[Kansu Uygur Krallığı]]'nın Moğol [[Tankut Krallığı]]'nın egemenliğine girmesi
* '''1042''': [[Karahanlı Devleti]]'nin Doğu ve Batı olarak ikiye bölünmesi
* '''1050''': [[Kimekler|Kimek Hanlığı]]'nın [[Kıpçaklar]]ın istilasına uğrayarak yıkılması
* '''1089''': [[Semerkant]] merkezli Batı Karahanlı Devleti'nin Selçuklu tabiyetine girmesi
* '''1091''': [[Kaşgar]] merkezli Doğu Karahanlı Devleti'nin Selçuklu tabiyetine girmesi
* '''1092''': [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin iç karışıklıklara sürüklenmesi sonucu iki Karahanlı devletinin tekrar bağımsız olması

===Doğu Avrupa===
* '''1016''': [[Hazar Kağanlığı]]'nın [[Ruslar]] ve [[Bizans İmparatorluğu]] tarafından ortadan kaldırılması
* '''1037''': Ruslar tarafından mağlup edilen [[Peçenekler]]'in [[Romanya]]'ya yerleşmeleri
* '''1061-1068''': Ruslar'ı mağlup eden [[Kıpçaklar]]'ın [[Karadeniz]]'in kuzeyi ve [[Ukrayna]]'yı ele geçirmesi
* '''1091''': [[Malazgirt Meydan Muharebesi]]'nden sonra zor durumda bulunan [[Bizans İmparatorluğu]]'na karşı saldırıya geçen [[Peçenekler]]in [[Enez]] civarında Bizans-Kıpçak ittifakınca imha edilmesi
* '''1093''': [[Kıpçaklar]]'ın [[Ruslar]]'ı kesin yenilgiye uğratması

===Ön Asya===
* '''1038''' [[Selçuklu Devleti]]'nin Horasan'da kurulması
* '''1040''': [[Dandanakan Savaşı|Dandanakan Muharabesi]]'nde [[Selçuklu Hanedanı]]nın [[Gazneliler]]i yenerek İran'a doğru yayılmaları
* '''1048''': Bizans-Gürcü ittifakını [[Pasinler Muharebesi]]'nde mağlup eden [[Selçuklu Hanedanı]]nın Doğun Anadolu'ya girmesi
* '''1055''': [[Selçuklu Hanedanı]]nın [[Bağdat]]'ı fethederek [[Abbasiler]]'i egemenliği altına alması
* '''1056''': Selçuklu prensesi, [[Hatice Arslan Hatun]], Abbasi Halifesi [[Kaim (Abbâsî halifesi)|Kâim Bi-Emrillah]] ile evlendi
* '''1063''': Abbasi Halifesi [[Kaim (Abbâsî halifesi)|Kâim Bi-Emrillah]]'in kızı Abbasi prensesi Seyyide Hatun, Selçuklu Sultanı [[Tuğrul|Tuğrul Bey]] ile evlendi.
* '''1064''': [[Selçuklu Hanedanı]]nın [[Ani (antik kent)|Ani]] Kalesini fethederek Ermeni-Gürcü direnişini kırması
* '''1071''': [[Malazgirt Savaşı|Malazgirt Muharabesi]]'nde [[Bizans İmparatorluğu]]'nu yenen [[Selçuklu Hanedanı]] [[Anadolu]]'ya yayılmaları
* '''1071''': Selçuklu Sultanı [[Alp Arslan]]'ın kızı [[Sifri Hatun]], Abbasi halifesi [[Muktedî]] ile evlendi.
* '''1072''': [[Sivas]]'ta [[Danişmentliler]] Beyliği'nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı)
* '''1077''': Başkenti [[İznik]] olan [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin kuruluşu (Büyük Selçuklulara bağlı)
* '''1081''': [[Çaka Bey]]liği'nin Ege kıyılarında donanma inşası ile [[Türk Deniz Kuvvetleri]]'nin kuruluşu
* '''1085''': [[Suriye Selçuklu Devleti]]'nin kuruluşu
* '''1087''': Selçuklu prensesi, Melikşah'ın kızı, [[Mah Melek Hatun]], Abbasi halifesi [[Muktedî]] ile evlendi. Bu evlilikten Abbasi ve Selçuklu Şehzadesi Cafer ibn Abdullah el-Muktedi dünyaya geldi.
* '''1092''': Sultan [[Melikşah]]'ın [[Haşhaşiler]] tarafından öldürülmesi sonucu [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin iç karışıklıklara sürüklenmesi
* '''1096''': [[Birinci Haçlı Seferi]]'nin öncülerinin [[Anadolu Selçuklu Devleti]] tarafından [[İznik]]'te imhası
* '''1096-1099''': [[Birinci Haçlı Seferi]] sonucunda [[İznik]] ve Batı Anadolu'nun [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] tarafından geri alınması, [[Suriye]] ve [[Filistin]] kıyılarında Haçlı devletçiklerinin oluşması

===Güney Asya===
* '''1001-1027''': [[Gazne Devleti]] Hakanı [[Gazneli Mahmud]]'un [[Hindistan]]'a seferleri, Türk egemenliğinin ve İslamiyetin Hindistan'ın kuzeyi ve [[Bangladeş]]'e yayılması
* '''1037-1059''': [[Gazne Devleti]]'nin [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'yle mücadelesi, Horasan ve İran'ın Selçukluların egemenliğine geçmesi 
* '''1059''': [[Gazne Devleti|Gazneliler]] ve [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçuklular]] arasında barış anlaşması
* '''1079-1080''': [[Gazne Devleti]]'nin [[Afganistan]]'da güç kazanan [[Gurlular]]'ı mağlup etmesi

{{Temiz}}
<center>
<gallery>
Resim:Türk Tarihi 1055.jpg
Resim:Türk Tarihi-1071.jpg
Resim:Türk Tarihi 1092.jpg
</gallery>
</center>

[[Dosya:Türk Tarihi 1100yılında.jpg|küçükresim|380px]]

== 12. yüzyıl ==
===Ön Asya===
* '''1100''': [[Danişmendliler Beyliği|Danişmendliler]]in [[Antakya Prensliği]]'ni [[Malatya]]'da yenerek Haçlıların Güneydoğu Anadolu'ya ilerlemelerini kesin olarak durdurmaları
* '''1101''': [[Anadolu Selçuklu Devleti]] ve [[Danişmendliler Beyliği|Danişmendliler]]in [[Haçlılar]]'ı [[Kastamonu]] ve [[Merzifon]]'da mağlup edişleri
* '''1104''': [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin [[Harran]]'da [[Haçlılar]]'ı yenerek [[Fırat]]'a ilerlemelerinin önünü kesmesi
* '''1104''': [[Şam]]'da [[Böriler|Börüoğulları]] Atabeyliğinin kuruluşu
* '''1105-1128''': [[Suriye]]'de [[Selçuklu Hanedanı]]'nın [[Haçlılar]]la mücadelesi, [[Şam]] ve [[Halep]]'in Haçlı kuşatmalarına direnişi
* '''1108''': Melikşah'ın kızı, Selçuklu prensesi İsmah Hatun, Abbasi Halifesi [[Müstazhir]] ile evlendi
* '''1124''': Selçuklu prensesi Emire Hatun, Abbasi Halifesi [[Müsterşid]] ile evlendi
* '''1127''': [[Musul]]'da [[Zengiler|Zengi Atabeyliği]]'nin kuruluşu
* '''1127-1174''': [[Zengiler]]'in [[Haçlılar]]'la mücadelesi
* '''1136''': [[İldenizliler|Azerbaycan Atabeyliğinin]] kuruluşu
* '''1137''': Muhammed Tapar'ın kızı, Selçuklu prensesi Fatıma Hatun, Abbasi Halifesi [[Muktefî]] ile evlendi
* '''1140''': [[Muktefî]]'nin kızı Abbasi prensesi Zübeyde, Selçuklu Sultanı [[Mesud (Irak Selçuklu meliki)|Gıyaseddin Mesud]] ile evlendi
* '''1144''': [[Zengiler]]'in [[Urfa]]'yı fethi
* '''1144''': [[Erbil]]'de [[Beyteginliler]] Atabeyliğinin kuruluşu
* '''1147-1149''': [[Urfa]]'nın düşüşü üzerine düzenlenen [[II. Haçlı seferi]]nde [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Eskişehir]] ve [[Ladik]]'te [[Haçlılar]]'ın Alman kolunu mağlup etmeleri, [[Zengiler]]'in [[Haçlılar]]'ın Şam Kuşatmasını püskürtmeleri 
* '''1150''': [[Zengiler]]'in dört Haçlı devletinden biri olan [[Urfa Kontluğu]]'nu ortadan kaldırmaları 
* '''1154''': [[Zengiler]]'in [[Böriler|Börüoğulları]] Atabeyliğini ortadan kaldırmaları
* '''1158''': [[Muktefî]]'nin kızı Abbasi prensesi Kerman Hatun, Irak Selçuklu Meliki [[II. Muhammed (Irak Selçuklu meliki)|II. Muhammed]] ve ardından başka bir Selçuklu Meliki [[Arslanşah (Irak Selçuklu meliki)|Arslanşah]] ile evlendi.
* '''1173-1178''': [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Danişmendliler Beyliği|Danişmendliler]]'in tüm topraklarını ele geçirerek [[Anadolu]]'da tek güç haline gelmesi
* '''1174-1183''': [[Selahaddin Eyyubi]]'nin [[Zengiler|Zengi]]in [[Suriye]]'deki egemenliğini sonlandırması 
* '''1176''': [[Miryakefalon Savaşı]]'nda [[Bizanslılar]]ın [[Anadolu Selçuklu Devleti]] tarafından bozguna uğratılması, [[Anadolu]]'da Selçuklu egemenliğinin kesinleşmesi
* '''1186''': II. Kılıç Arslan kızı Selçuklu prensesi Selçuk Hatun, Abbasi Halifesi [[Nâsır (Abbâsî halifesi)|Nasır]] ile evlendi.
* '''1190''': [[III. Haçlı Seferi]]'nde [[Haçlılar]]'ın Alman kolunun [[Konya]]'yı istilası, [[Silifke]]'de Alman İmparatorunun boğulması sonrasında Alman ordusunun dağılması
* '''1192''': Selçuklu Sultanı [[I. Gıyâseddin Keyhüsrev]], Bizans soylularından Manuel Komnenos Maurozomes'in kızı Devlet Raziye Hatun ile evlendi.

===İran ve Orta Asya===
* '''1092-1118''': [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nde iç karışıklıklar ve yarı bağımsız atabeyliklerin ortaya çıkması
* '''1132''': Moğol [[Karahıtaylar]]'ın [[Karahoca Uygur Krallığı]]'nı ortadan kladırarak Türk topraklarına doğru ilerlemeye başlamaları
* '''1134''': [[Karahıtaylar]]'ın [[Doğu Karahanlılar]]'ı yıkmaları
* '''1137''': [[Karahıtaylar]]'ın [[Batı Karahanlılar]]'ı yıkmaları ve Orta Asya'da hâkim güç olmaları
* '''1141''': [[Katvan Muharebesi]]'nde [[Karahitaylar]]'a mağlup olan [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin çöküşe geçmesi
* '''1154-1157''': [[Oğuzlar]]ın isyanı sonrasında [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin dağılması, [[Harezmşahlar Devleti]]'nin bağımsız olması
* '''1182-1194''': [[Harezmşahlar Devleti]]'nin İran, Horasan ve [[Karahitaylar]]'ı yenerek [[Maveraünnehir]]'i ele geçirmesi
* '''1188''': [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin ardıllarından [[Kirman Selçuklu Devleti]]'nin [[Oğuzlar]] tarafından ortadan kaldırılması
* '''1194''': [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin ardıllarından [[Irak Selçuklu Devleti]]'nin [[Harezmşahlar Devleti]] tarafından ortadan kaldırılması

===Güney Asya===
* '''1117''': [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçuklu]] ordusunun [[Gazne]]'ye girmesi ve [[Gazne Devleti]]'ni vergiye bağlaması
* '''1119''': [[Gazne Devleti]]'nin kuzey [[Hindistan]]'daki egemenliğinin pekişmesi
* '''1135''': [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçuklu]] ordusunun tekrar [[Gazne]]'ye girmesi ve [[Gazne Devleti]]'ni yeniden vergiye bağlaması
* '''1148-1151''': [[Gurlular]]'ın [[Gazne]]'yi ele geçirerek büyük yıkım yapmaları
* '''1152''': [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçuklu]]ların [[Gazne]]'yi [[Gurlular]]'dan kurtarması
* '''1157-1163''': [[Büyük Selçuklu İmparatorluğu|Büyük Selçuklu Devleti]]'nin dağılmasıyla [[Gazne]] ve Afganistan'ın tekrar [[Gurlular]]'ın eline geçmesi
* '''1186''': Başkenti [[Lahor]] olmak üzere [[Pencap]]'a egemen olmaya devam eden [[Gazne Devleti]]'nin [[Gurlular]] tarafından yıkılışı

===Doğu Avrupa===
* '''1111-1116''': [[Ruslar]]'a yenilen [[Kıpçaklar|Kıpçak]] boylarının [[Gürcistan]]'a göçü ve [[Gürcüler]] ile ittifakı
* '''1123''': [[Kıpçaklar]]'ın desteklediği [[Gürcüler]]'in [[Büyük Selçuklu Devleti|Büyük Selçukluları]]'ı [[Tiflis]]'ten çıkarması
* '''1150''': [[Kıpçaklar]]'ın [[Dinyeper]] boylarında yeniden güçlenmeye başlamaları
* '''1154''': [[Ruslar]]'ı püskürten [[Kıpçaklar]]'ın [[Harkov]] civarında yeniden egemenliklerini kurmaları
* '''1157-1174''': [[İdil Bulgarları]]'nın [[Ruslar]]la mücadeleleri
* '''1174-1185''': [[Kıpçaklar]]'ın [[Ruslar]]'a karşı askerî  başarıları

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 1200.jpg|küçükresim|380px|[[Moğol İmparatorluğu]]'nun yayılmasından önce son durum]]

== 13. yüzyıl ==
[[Dosya:Mongol Empire map.gif|küçükresim|380px|13. yüzyılda [[Moğol İmparatorluğu]]'nun yayılması]]
===Ön Asya ve Ortadoğu===
* '''1202''': [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Saltuklu Beyliği]]'ni ortadan kaldırarak Doğu Anadolu'ya genişlemesi
* '''1207''': [[Antalya]]'nın fethiyle [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Akdeniz]]'e açılması
* '''1214''': [[Sinop]]'un fethiyle [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Karadeniz]]'e açılması
* '''1228''': [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Mengüçlü Beyliği]]'ni ortadan kaldırması
* '''1230''': Moğol istilasından kaçarak [[Anadolu]]'ya ilerleyen [[Harezmşahlar Devleti|Harezmşahlar]]'ın [[Yassı Çemen Muharebesi]]'nde [[Anadolu Selçuklu Devleti]] tarafından durdurulması
* '''1239''': [[Baba İshak ayaklanması]]'nın [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'ni güçten düşürmesi
* '''1243''': [[Kösedağ Muharebesi]]'nde [[Anadolu Selçuklu Devleti]]'nin [[Moğollar]] karşısında bozguna uğraması
* '''1250''': [[Mısır]]'da Türk kökenli [[Kölemenler]]'in [[Eyyubiler]]'e son vererek iktidarı ele geçirmeleri
*[[Nureddin Bey]], [[Karaman]]'da beyliğin temellerini attı
* '''1299''': [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nin kuruluşu

===Orta Asya===
* '''1212''': [[Fergana]]'da hüküm süren [[Karahanlılar]]'ın [[Harezmşahlar Devleti]] tarafından ortadan kaldırılması

===Güney Asya===
* '''1206''': Türk kökenli kölemen komutanlar tarafından [[Delhi Sultanlığı]]'nın kuruluşu
* '''1236''': [[Delhi Sultanlığı]]'nın tüm kuzey [[Hindistan]], [[Keşmir]] ve [[Bangladeş]]'e egemen olması
* '''1290''': [[Delhi Sultanlığı]]'nda yönetimi Türk kökenli [[Halaciler]]'in ele geçirmesi

===Doğu Avrupa===

{{Temiz}}'''1299: [[Osmanlı Beyliği|Osmanlı İmparatorluğu]]'nun kuruluşu'''[[Dosya:Türk Tarihi 1300.jpg|küçükresim|380px|[[Moğol İmparatorluğu]]'nun bölünmesinden sonra [[Altın Ordu devleti]] [[Türkleştirme|Türkleşiyor]]]]

=== 14. yüzyıl ===
[[Çağatay Hanlığı]] 1350 yılından itibaren tamamen Türkleşmiş oluyor.

* '''1320-1424''': [[Delhi]]'de [[Tuğluk Hanedanlığı]]
* '''1346''': [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlılar]]ın Avrupaya geçişi
* '''1361''': Edirne'nin Osmanlılar tarafından alınışı
* '''1370''': [[Timur]]'un iktidarı ele alması
* '''1382''': [[Toktamış]]'ın [[Altın Ordu]]'nun başına geçmesi ve [[Moskova]]yı ateşe vermesi
* '''1389''': [[Kosova]]: Osmanlıların [[Balkanlar]]'da egemenlik sağlaması
* '''1389-1403''': [[I. Bayezid]] hükümdarlığı
* '''1398''': [[Timurlenk|Timur]]'un Hindistan seferi

{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 1400.jpg|küçükresim|380px]]

=== 15. yüzyıl ===
[[Dosya:Delhi Sultanlığı sınırları.jpg|küçükresim|380px]]
==== Ön Asya ====
* '''1402''': Timur ile [[I. Bayezid]] arasında [[Ankara Muharebesi]] 
* '''1406''': [[Akkoyunlular]] ile [[Karakoyunlular]]ın tekrar tarih sahnesine çıkışı
* '''1453''': [[Fatih Sultan Mehmed]]'in İstanbul'u fethi
* '''1453-1504''': [[Akkoyunlular|Akkoyunlu devleti]]'nin altın çağı.
==== Orta Asya ====
* '''1405''': Timur'un ölümü
* '''1405-1447''': [[Şahruh]]'un [[Herat]]'a gelişi
* '''1412-1460''': [[Ebu'l Hayr]]'ın [[Özbekler|Özbek]] gücünü kuruşu.
* '''1447-1449''': [[Uluğ Bey]]
* '''1456''': [[Kazak Hanlığı]]'nın kuruluşu
==== Güney Asya ==== 
* '''1414-1517''': İranileşmiş Türk Hanedanlığı [[Delhi Seyyidleri]]
==== Doğu Avrupa ====
* '''1430''': [[Kırım Hanlığı]]'nın kuruluşu
* '''1445''': [[Kazan Hanlığı]]'nın kuruluşu
* '''1462-1505''': [[Astrahan Hanlığı]]'nın kuruluşu
* '''1473''': [[Hüseyin Baykara]]: [[Timurlu Rönesansı]]
{{Temiz}}

== Yeni Çağ ==
[[Dosya:Türk Tarihi 1500.jpg|küçükresim|380px]]
=== 16. yüzyıl ===
==== Doğu Avrupa ====
* '''1502''': [[Kırım Hanlığı]]'nın [[Altın Ordu Devleti]]'ni yıkması
* '''1552''': Rusya'nın [[Kazan Hanlığı]]'nı ilhakı
* '''1556''': Rusya'nın [[Astrahan Hanlığı]]'ın ilhakı
* '''1557''': Rusya'nın [[Nogay Hanlığı]]'nı ilhakı
* '''1571''': [[Kırım Hanlığı]]'nın Moskova'yı yakması
* '''1580-1598''': Rusya'nın [[Sibir Hanlığı]]'nı ortadan kaldırması
==== Orta Asya ====
* '''1500''': [[Muhammed Şeybani]] ve [[Maveraünnehir]]'de Özbekler
* '''1510''': Muhammed Şeybani'nin İsmail tarafından mağlup edilmesi
==== Ön Asya ====
* '''1502''': [[I. İsmail|Şah İsmail]]'in İran'da [[Safeviler|Safevi Hanedanlığın]]ı kurması
* '''1514''': [[Çaldıran Muharebesi]], Osmanlıların Doğu Anadolu'ya yerleşmesi
* '''1516''': [[Ridaniye Muharebesi]], Osmanlıların [[Suriye]] ve [[Filistin]]'i [[Kölemen Devleti]]'nden alması
* '''1517''': Osmanlıların [[Hicaz]]'da egemenlik kurmaları 
* '''1534''': Osmanlıların [[Irak]]'ı Safevilerden alması
* '''1538''': Osmanlıların [[Yemen]]'de egemenlik kurmaları
* '''1546''': Osmanlıların [[Basra Körfezi]]'ne çıkışı
* '''1551''': Osmanlı egemenliğinin [[Katar]] ve [[Umman]]'a ulaşması
* '''1578''': Osmanlıların [[Hazar Denizi]]'ne ulaşması
* '''1590''': Osmanlıların tüm [[Kafkasya]] ve Batı İran'ı almaları
==== Güney Asya ====
* '''1526''': [[Babür İmparatorluğu]]'nun kuruluşu
==== Afrika ====
* '''1516''': [[Cezayir]]'de Osmanlı idaresinin kuruluşu
* '''1516-1517''': Osmanlıların [[Kölemen Devleti]]'ni yıkması, [[Mısır]]'da Osmanlı egemenliği
* '''1551''': [[Libya]]'da Osmanlı egemenliğinin başlangıcı
* '''1557''': Osmanlıların [[Habeş Eyaleti]]'ni kurması
* '''1574''': [[Tunus]]'ta Osmanlı egemenliğinin başlangıcı
* '''1577''': Osmanlı egemenliğinin [[Fizan]]'a yayılması
* '''1576-1580''': [[Fas]]'ta Osmanlı nüfuzu
[[Dosya:Türk Tarihi 1600.jpg|küçükresim|380px]]

=== 17. yüzyıl ===
==== Doğu Avrupa ====
* '''1600''': [[Sibir Hanlığı]]nın mağlup edilmesi.
* '''1606''': Osmanlı İmparatorluğunun zirveye ulaşmasını simgeleyen [[Zitvatorok Antlaşması]]
* '''1683''': [[Viyana]]'nın Osmanlılar tarafından kuşatılması.
* '''1699''': [[Karlofça Antlaşması]]. Osmanlıların gerilemeye başlaması.
==== Ön Asya ====
==== Orta Asya ====
* '''1605''': Rusya'nın [[Yenisey]]'i işgali
* '''1615-1650''': Kırgızların Ruslara karşı mücadelesi
* '''1620''': Rusya'nın [[Yakutlar|Yakut]] topraklarını ilhakı
* '''1628''': [[Dolganlar]]'ın Rusya egemenliğine girmesi
* '''1628-1630''': Doğu Moğollarına yenilen bir diğer Moğol kavmi [[Kalmuklar]]ın [[Kazakistan]]'ı çiğneyerek [[Volga]] havalisine yerleşmesi
* '''1634-1642''': Rusya'nın Yakut isyanlarını bastırması
* '''1639''': Rusya'nın [[Büyük Okyanus]]'a ulaşması
* '''1680''': Moğol [[Çungarlar]]ın Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi, [[Çağatay Hanlığı]]'nın sonu
* '''1680-1698''': [[Çungarlar]]ın [[Kazak Hanlığı]]'nı istilası

==== Güney Asya ====
* '''1628-1658''': Hindistan imparatoru [[Şah Cihan]].
* '''1658-1707''': Hindistan imparatoru [[Alemgir Şah I|Evrengzeb]].
==== Afrika ====
{{Temiz}}

=== 18. yüzyıl ===
[[Dosya:1700Fertig.jpg|küçükresim|380px]]
==== Doğu Avrupa ====
* '''1742-1775''': Rusya'da [[Pugaçev Savaşı]] (Tatar ayaklanması)
* '''1783''': [[Kırım]]'ın Ruslar tarafından [[Rus İmparatorluğu'nun Kırım'ı ilhakı|ilhakı]].
==== Ön Asya ====
* '''1717-1730''': Osmanlıların [[Lâle Devri]]
* '''1736-1747''': [[Nadir Şah]] akını
* '''1794''': İran'da [[Kaçarlar|Kacar Hanedanlığı]]'nın bir Türk tarafından kuruluşu.
==== Orta Asya ====
* '''1709''': [[Hokand Hanlığı]]'nın kuruluşu
* '''1709-1718''': [[Çungarlar]]-[[Kazak Hanlığı]] mücadelesi
* '''1718''': [[Kazak Hanlığı]]'nın üçe bölünmesi
* '''1721''': Rusya'nın [[Hakasya]]'yı ilhakı
* '''1731''': [[Kazak Hanlığı]]'nın ''küçük cüz''ünün Rus himayesine girmesi
* '''1740-1747''': [[Hive Hanlığı]]'nda [[İran]] egemenliği
* '''1755-1759''': Çin'de yönetimi ele geçiren [[Mançular|Mançu Hanedanı]]'nın [[Çungarlar]]'ın elindeki Doğu Türkistan'ı ele geçirmesi
* '''1755''': [[Çungarlar]]'a bağlı [[Tuva]]'nın Çin'de yönetimi ele geçiren [[Mançular|Mançu Hanedanı]]'nın egemenliğine girmesi
* '''1756''': Rusya'nın [[Altay]] bölgesini ele geçirmesi
* '''1785''': [[Buhara Hanlığı]]'nda [[Mangıtlar]]ın yönetimi ele geçirmesi

==== Güney Asya ====
==== Afrika ====
* '''1705''': [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'ne bağlı [[Tunus]]'ta [[Hüseyni Hanedanı]]  
* '''1798-1799''': [[Napolyon Bonapart]]'ın Mısır seferi. Türk-Fransız mücadelesi.
{{Temiz}}

=== 19. yüzyıl ===
==== Doğu Avrupa ====
* '''1829''': [[Yunanistan]]'ın bağımsız olması
* '''1878''': [[Berlin Antlaşması (1878)|Berlin Antlaşması]], Sırbistan, Karadağ, Romanya'nın bağımsızlıklarını, Bulgaristan'ın özerkliğini kazanması
* '''1881''': Yunanistan'ın [[Tesalya]]'yı ilhakı
* '''1881''': [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'ün doğumu
* '''1885''': Bulgaristan'ın [[Şarkî Rumeli]]'yi ilhakı

==== Ön Asya ====
* '''1813''': Rusya'nın [[Dağıstan]] ve [[Azerbaycan]]'ı ilhakı
* '''1827''': [[Balkarlar]]'ın Rus egemenliğine girmesi
* '''1828''': [[Karaçaylar]]'ın Rus egemenliğine girmesi
* '''1828''': Rusya'nın [[Revan]] ve [[Nahçıvan]]'ı ilhakı
* '''1829''': Rusya'nın [[Ahıska]]'yı ilhakı
* '''1839''': [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nde Tanzimat Fermanı
* '''1876''': [[Osmanlı İmparatorluğu|Osmanlı Devleti]]'nde ilk anayasa
* '''1884''': [[Mehmed Emin Resulzade|Resulzade]]'nin doğumu

==== Orta Asya ====
* '''1820''': [[Kazak Hanlığı]]'nın ''Büyük cüz''ünün [[Hokand Hanlığı]]'nın egemenliğine girmesi
* '''1847''': [[Kazak Hanlığı]] topraklarının tamamen Rusya'nın eline geçmesi
* '''1851-1854''': [[Hive Hanlığı]]'nın Ruslara yenilgisi 
* '''1864''': Rusya'nın Batı Türkistan'a yönelik seferlerinin başlaması
* '''1865''': Doğu Türkistan'da [[Kaşgar Hanlığı]]'nın kuruluşu
* '''1866''': [[Buhara Emirliği]]'nın Rus egemenliğine girmesi
* '''1866''': [[alihan Bökeyhan|Bökeyhan]]'nın doğumu
* '''1868''': [[Hokand Hanlığı]]'nın  Rus egemenliğine girmesi
* '''1871''': Rusların [[Balkaş Gölü]] civarını işgali
* '''1873''': [[Hive Hanlığı]]'nın Rus egemenliğine girmesi
* '''1876''': Rusya'nın [[Hokand Hanlığı]]'nı ilhakı
* '''1877-1878''': Çin'in [[Kaşgar Hanlığı]]'nı ortadan kaldırması
* '''1881-1884''': Rusya'nın [[Türkmenistan]]'ı ilhakı

==== Güney Asya ====
* '''1805''': [[Babür Devleti]]'nin [[Maratha Konfederasyonu]]'nu yenen İngilizlerin himayesine girmesi
* '''1857''': İngilizlerin [[Babür Devleti]]'ni ortadan kaldırmaları, [[Hindistan]]'daki dokuz yüzyıllık Türk idaresinin/varlığının sonu
==== Afrika ====
* '''1801-1815''': ABD'nin [[Garp ocakları]] ile mücadelesi
* '''1822''': [[Sudan]]'ın Osmanlı idaresine girmesi
* '''1830-1842''': Fransa'nın [[Cezayir]]'i işgali
* '''1831-1840''': Osmanlı-Mısır mücadelesi, [[Mısır]]'ın özerklik kazanması
* '''1869''': [[Süveyş Kanalı]]'nın açılması
* '''1881'''':Fransa'nın [[Cezayir]]'i işgali
* '''1882''': İngiltere'nin [[Mısır]]'ı işgali
* '''1885''': İtalya'nın [[Habeş Eyaleti]]'ni işgali
* '''1885''': [[Sudan]]'daki Türk yönetiminin sonu
* '''1888''': İngiltere'nin Somali'yi işgali, Afrika Boynuzu'nda Türk varlığının sonu

=== 20. yüzyıl ===
[[Dosya:Türk Tarihi 1900.jpg|küçükresim|380px]]
[[Dosya:Türk Tarihi 1950.jpg|küçükresim|380px|Anadolu Türkleri 60 yıl kadar bir zaman için tek uzun ömürlü, bağımsız bir devlete sahip Türk topluluğu olarak kalmıştır.]]
* '''1905''': [[Cedidcilik]] hareketlerinin başlaması.
* '''1910-1920''': [[Kazaklar]]ın ve [[Kırgızlar]]ın [[Alaş Orda]] Hükûmeti
* '''1911-1912''': [[Trablusgarp]]'ın İtalya tarafından işgali
* '''1912''': Balkan savaşları
* '''1915-1916''': [[Çanakkale Savaşı]]
* '''1915-1918''': Osmanlı'da [[Ermeni Kırımı]]'ndaki olayları
* '''1917''': [[Türkistan Milli Devleti|Türkistan]]'ın özerkliğini ilan etmesi
* '''1918''': [[Türkiye]] ile [[İtilaf Devletleri]] arasında [[Mondros Mütarekesi]] imzalandı.
* '''1918''': [[Azerbaycan Demokratik Cumhuriyeti]]'nin ilanı 
* '''1919-1922''': [[Türk Kurtuluş Savaşı]] gerçekleşti.
* '''1919-1928''': [[Sovyetler Birliği]]'ne karşı [[Basmacı Ayaklanması]]
* '''1921-1944''': [[Tannu Tuva Halk Cumhuriyeti]]
* '''1922''': [[Türkler]]in [[Yunanlar]]a karşı zaferi
* '''1923''': [[Türkiye'de cumhuriyetin ilanı]]
* '''1932-1934''': [[Çin]]'de [[Uygurlar]]ın [[Doğu Türkistan İslâm Cumhuriyeti]]
* '''1937''': [[Alihan Bökeyhan|Bökeyhan]]'nın ölümü
* '''1938''': [[Mustafa Kemal Atatürk|Atatürk]]'ün ölümü
* '''1939''': [[Hatay'ın Türkiye Cumhuriyetine bağlanışı]]
* '''1955''': [[Mehmed Emin Resulzade|Resulzade]]'nin ölümü
* '''1944''': Rus ordusunun yardımı ile kısa ömürlü bir [[Doğu Türkistan Cumhuriyeti]] ilan edilmesi
* '''1955''': [[Sincan Uygur Özerk Bölgesi]]: Sincan'ın (Doğu Türkistan'ın) özerk bölge ilan edilmesi
* '''1971''': Avrupalıların [[Orta Asya]]'dan çekilmeye başlaması
* '''1974''': Türkiye'nin [[Kıbrıs Barış Harekâtı|Kıbrıs çıkartması]]
* '''1983''': [[Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti]]'nin bağımsızlığını ilan etmesi
* '''1988''': Azeri-Ermeni ihtilafının başlaması
* '''1990''': Sovyetlerin [[Bakü]] baskını
* '''1991''': [[Sovyetler Birliği|SSCB]]'nin dağılması ve [[Bağımsız Devletler Topluluğu]]'nun ortaya çıkması
* '''1992''': BDT Türk cumhuriyetlerinin [[Birleşmiş Milletler|BM]]'ye kabulü:
** [[Kazakistan]]
** [[Özbekistan]]
** [[Azerbaycan]]
** [[Türkmenistan]]
** [[Kırgızistan]]
* '''1992''': 30 Ekim 1992'de Ankara'da ilk [[Türk Dili Konuşan Ülkeler Zirvesi]]'nin yapılması.
* '''1993''': [[Azerbaycan]]'ın bir kısmının [[Ermeniler]] tarafından işgali.
* '''1993''': 1993 yılında, Türk Dili Konuşan Ülkelerin kültür ve sanat alanlarında işbirliğini sağlayan [[Türk Kültür ve Sanatları Ortak Yönetimi]]'nin Almatı'da kurulması.
* '''1993''': Kültürel, ekonomik ve siyasi nitelikte bir forum olan ve tüm Türk devlet ve toplulukları ile akraba toplulukların katıldığı ilk [[Türk Devlet ve Toplulukları Dostluk Kardeşlik ve İşbirliği Kurultayı|Türk Kurultayı]]'nın yapılması.
{{Temiz}}

[[Dosya:Türk Tarihi 2000.jpg|küçükresim|380px]]

=== 21. yüzyıl ===
* '''2005:''' [[Kırgızistan]]'da Lale devrimi.
* '''2005:''' Kazak lider [[Nursultan Nazarbayev]]'in yaptığı ulusa sesleniş konuşmasında Orta Asya'da ortak pazar kurulması teklifi.
* '''2005''': Özbekistan'da [[Andican olayları]] 
* '''2006:''' Bakü-Tiflis-Ceyhan boru hattının hizmete girmesi.
* '''2007:''' Hazar denizinin statüsünün belirlenmesi için kıyıdaş ülkelerin ilk defa bir araya gelmesi. 
* '''2008:''' 21 Kasım 2008 tarihinde Türkiye, Azerbaycan, Kazakistan ve Kırgızistan arasında [[TÜRKPA|Türk Dili Konuşan Ülkeler Parlamenter Asamblesi]] kurulması.
*'''2009:''' [[Türk Keneşi]] kuruldu.
*'''2020:''' Azerbaycan'ın Dağlık Karabağ sorununu çözmesi.
*'''2022:''' Ocak 2022'de Kazakistan'da iç karışıklıklar yaşandı.
{{Temiz}}

== Kitaplar ==
[[Dosya:Sueleymanname nahcevan.jpg|küçükresim|350px|[[I. Süleyman|Kanuni Sultan Süleyman]]'ın [[Nahçivan]]'a yürüyüşünü gösteren bir minyatur.]]

=== Türkçe kitaplar ===
* Hasan Celal Güzel, Kemal Çiçek, Salim Koca ''Türkler Ansiklopedisi'', Adana, 2002.
* İbrahim Kafesoğlu, ''[[Türk Millî Kültürü]]'', Ankara, 1983.
* Zeki. Velidi Togan, ''Umumi Türk Tarihine Giriş'', İstanbul, 1970. 
* Faruk Sümer, ''Oğuzlar'', İstanbul, 1980.
* Bahaeddin Ögel, ''İslamiyetten Önce Türk Kültür Tarihi'', Ankara, 1962.
* Bahaeddin Ögel, ''Türk Kültür Tarihine Giriş'', İstanbul, 1978.
* Bahaeddin Ögel, ''Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi'', Ankara, 1981.
* Çeçen Anıl, ''Tarihte Türk Devletleri'', İstanbul, 1986.
* O. Esad Arseven, ''Türk Sanat Tarihi'', İstanbul, 1955.
* Muharrem Ergin, ''Orhun Abideleri'', İstanbul, 1977.
* Erol Güngör, ''Tarihte Türkler'', İstanbul, 1989.
* Abdülkadir İnan, ''Eski Türk Dini Tarihi'', İstanbul, 1976.
* A. Nimet Kurat, ''Karadeniz Kuzeyindeki Türk Kavimleri ve Devletleri'', Ankara, 1972.
* Hüseyin Namık Orkun, ''Eski Türk Yazıtları'', İstanbul, 1986.
* Hüseyin Namık Orkun, ''Türk Tarihi'', Ankara, 1946.
* Osman Turan, ''Türk Cihan Hakimiyeti Mefrukesi Tarihi'', İstanbul, 1978.
* Bahaeddin Ögel, ''Türk Mitolojisi'', Ankara, 1971.
* Yusuf Hikmet Bayur, ''Hindistan Tarihi'', Ankara, 1946.
* İbrahim Kafesoğlu, ''Selçuklu Tarihi'', İstanbul, 1972.
* İbrahim Kafesoğlu, ''Harzemşahlar Devleti Tarihi'', Ankara, 1956.
* M. Altay Köymen, ''Büyük Selçuklu İmparatorluğu Tarihi'', Ankara, 1954.
* Çağatay Uluçay, ''İlk Müslüman Türk Devletleri'', İstanbul, 1977.
* Faruk Sümer, ''Karakoyunlular'', Ankara, 1984.
* A.N. Kurat, ''Peçenek Tarihi'', İstanbul, 1937.
* B. Yenilmez, ''Yenilmez'', Rize, 2002.

=== Yabancı kitaplar ===
* R. Grousset, ''L'Empire des steppes'', Paris, 1960 (Türkçe çevirisi: Reşat Uzmen-Bozkır İmparatorluğu, 1996.)
* DE. Guignes, ''Histoire generale des Huns des Turcs et des Mongols'', Paris, 1756.
* Jean-Paul Roux, ''Historie des Turcs'', 1984.
* Jean-Paul Roux, ''Timur'', 1994.
* Fayard Paris, ''Historie des Turcs'', 1984.
* D.Sinor, ''Aspects of Altaic Civilization'', 1963.
* M. Barthold, ''Turkestan down to the Mongol Invansıon'', Londra, 1968.
* E. Berl, ''Historie de l'Europe d'Attila a Tamerlan'', Paris, 1946.
* M.A. Czaplıcka, ''The Turks of Central Asia in History and at the Present Day'', Oxford, 1918.
* W. Eberhard, ''Kultur und Siedlung der Randvölker China'', 1942.
* L. Hambis, ''La Haute-Asie'', Paris, 1953.
* Hammer-Purgstall, Von, ''Historie de l'Empire ottoman depuis son origine jusqu!a nos jours'', Paris, 1835.
* H. H. Howorth, ''History of the Mongols'', Londra, 1876.
* Jean-Paul Roux, Türklerin Tarihi - Pasifikten Akdenize 2000 Yıl, 2004

== Ayrıca bakınız ==

* [[Ön Türkler]]
* [[Türk devletleri|Tarihteki Türk devletleri]]
* [[Türk Kurtuluş Savaşı]]
* [[Anadolu tarihi]]

== Kaynakça ==
{{kaynakça}}

[[Kategori:Türk tarihi| ]]
[[Kategori:Türk halkı]]