Tycho (Ay krateri)
 NASA'nın Lunar Reconnaissance Orbiter uydusu tarafından çekilen bir fotoğraf | |
| Koordinatlar | 43°19′S 11°22′W / 43.31°G 11.36°B |
|---|---|
| Çap | 86 km |
| Derinlik | 4,8 km |
| Eş-boylam | Gündoğumunda 12° |
| Eponim | Tycho Brahe |
Tycho, Ay'ın Dünya'ya bakan yüzünde güney kesimde bulunan ve adını Danimarkalı astronom Tycho Brahe'den (1546-1601) alan bir çarpma krateridir.[1] 108 milyon yaşında olduğu tahmin edilmektedir.[2]
Tycho'nun güneyinde Street, doğusunda Pictet, kuzey-kuzeydoğusunda Sasserides kraterleri vardır. Tycho'nun etrafındaki yüzey, pek çoğu daha da eski kraterlerin üstünde duran çeşitli boyutlarda kraterlerle doludur. Küçük kraterlerin bazıları, Tycho'dan fırlamış büyük püskürük parçalarından oluşan ikincil kraterlerdir. 85 km (53 mi) çapıyla[2] Ay'ın en parlak kraterlerinden biridir ve 4,800 m.lik bir derinliğe sahiptir.[3]
İsimlendirme[değiştir | kaynağı değiştir]
Tycho krateri adını Danimarkalı bir astronom olan Tycho Brahe’den (1546-1601) almıştır. Önce Danimarka daha sonra Almanya’da kraliyet astroloğu alarak görev yapan Tycho Brahe teleskop öncesi dönemde en iyi yıldız haritalarını yapan astronomdur. Ayrıca Kraliçe (Kasopedia) burcunda 1572 yılında ortaya çıkan ve Tycho süpernovası da denilen SN 1572 süpernovasını gözleyerek niteliğini bilmediği bu olayla ilgili bir kitap yazmıştır. Kitap Latince olup “Yenı Yıldız” anlamına gelen Nova Stellar tamlaması ile nova kelimesini astronomiye kazandırmıştır.
Tycho kraterine bu ismin verilmesi 1935 yılında olmuştur.[4] Ay'ın yakın tarafındaki birçok krater gibi, adı 1651 yılında oluşturduğu adlandırma sistemi standart hale getirilen Cizvit gök bilimci Giovanni Riccioli tarafından verildi.[5][6] Daha önceki Ay haritacıları bu özelliğe farklı isimler vermişlerdi. Pierre Gassendi "Umbilicus Lunaris" ("Ay'ın göbeği") adını verdi.[5] Michael van Langren 1645 haritasında kratere Leh Kralı IV. Władysław Waza'nın adını vererek "IV. Vladislai" olarak adlandırdı.[5][7] Johannes Hevelius, Sina Dağı'nın adını vererek "Mons Sinai" adını verdi.[8]
Yaş ve açıklama[değiştir | kaynağı değiştir]
Tycho, Apollo 17 görevi sırasında toplanan krater ışını örneklerinin analizine dayanan tahmini yaşı 108 milyon yıl olan nispeten genç bir kraterdir.[2] Bu başta çarpanın Baptistina ailesine ait bir asteroit olduğunu düşündürdü.[9] Ama bu olasılık 2011 yılında Geniş Alan Kızılötesi Araştırma Gezgini tarafından Baptistina ailesinin düşünülenden çok daha geç bir vakit olan 80 milyon yıl önce oluştuğu keşfedilince reddedildi.[10]
Krater, sonra gelen darbelerle bozulan eski kraterlerin aksine, keskin bir şekilde tanımlanmıştır. İç kısmı Güneş tepede olduğunda belirgin olan yüksek bir yansıtabilirliğe sahiptir ve krater, 1,500 kilometre uzunluğa ulaşan uzun çizgiler oluşturan bir ışın sistemi ile çevrilidir. Bu ışınların bazı bölümleri Tycho sadece Dünya ışığı ile aydınlatıldığında bile gözlemlenebilir. Belirgin ışınları nedeniyle Tycho, Kopernik Sisteminin bir parçası olarak sınıflandırılır.[11]
Bu krater Ay haritalarında ışın sistemi ile birlikte 1645'te Antonius Maria Schyrleus de Rheita tarafından haritalandırılmıştır.
Galeri[değiştir | kaynağı değiştir]
-
Tycho merkezli büyük ışın sistemi -
Mart 2007 Ay tutulması. Dünyanın ilerleyen gölgesi, Ay yüzeyindeki ayrıntıları ortaya çıkarıyor. Tycho'dan yayılan devasa ışın sistemi, güney yarımkürede baskın özellik olarak gösteriliyor. -
2011 yılında Lunar Reconnaissance Orbiter tarafından gün doğumunda çekilen Tycho kraterinin merkezi tepe kompleksi. -
1967'de Lunar Orbiter 4 görüntüsü -
Kuzeydoğu krater tabanının Lunar Orbiter 5 tarafından çekilen görüntüsü, çatlak darbeli erimenin düzensiz yüzeyini gösteriyor. Güneş sağ altta. -
Apollo programı sırasında Tycho yakından fotoğraflanmadı, ancak Apollo 15 bu uzak görüntüyü yakaladı.
Ayrıca bakınız[değiştir | kaynağı değiştir]
- 1677 Tycho Brahe, küçük gezegen
- Tycho Brahe (Mars krateri)
- Tycho'nun Nova'sı, parlak süpernova
Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]
- ^ "Tycho". Gazetteer of Planetary Nomenclature. Uluslararası Astronomi Birliği. 18 Ekim 2020. 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 11 Aralık 2020.
- ^ a b c "The Floor of Tycho Crater". Lunar Reconnaissance Orbiter, NASA. 3 Ağustos 2017. 17 Ocak 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 1 Temmuz 2018.
- ^ "Tycho: The Metropolitan Crater of the Moon - Sky & Telescope". Skyandtelescope.com. 1 Ağustos 2006. 4 Ekim 2017 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 19 Haziran 2018.
- ^ "Planetary names sayfası". 6 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2020.
- ^ a b c Whitaker 2003.
- ^ Riccioli map of the Moon (1651)
- ^ Langrenus map of the Moon (1645)
- ^ Hevelius map of the Moon (1647)
- ^ "Breakup event in the main asteroid belt likely caused dinosaur extinction 65 million years ago". Physorg. 5 Eylül 2007. 11 Ekim 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Eylül 2007.
- ^ "Did Asteroid Baptistina Kill the Dinosaurs? Think Other WISE". Universe Today. 24 Aralık 2015. 23 Eylül 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi.
- ^ The geologic history of the Moon, 1987, Wilhelms, Don E.; with sections by McCauley, John F.; Trask, Newell J. USGS Professional Paper: 1348. Plate 11: Copernican System (online 17 Haziran 2018 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- Genel
- Andersson, L. E.; Whitaker, E. A. (1982). NASA Catalogue of Lunar Nomenclature. NASA RP-1097.
- Bussey, B.; Spudis, P. (2004). The Clementine Atlas of the Moon. New York: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81528-4.
- Cocks, Elijah E.; Cocks, Josiah C. (1995). Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature. Tudor Publishers. ISBN 978-0-936389-27-1.
- McDowell, Jonathan (15 Temmuz 2007). "Lunar Nomenclature". Jonathan's Space Report. 5 Nisan 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ekim 2007.
- Menzel, D. H.; Minnaert, M.; Levin, B.; Dollfus, A.; Bell, B. (1971). "Report on Lunar Nomenclature by the Working Group of Commission 17 of the IAU". Space Science Reviews. 12 (2): 136-186. Bibcode:1971SSRv...12..136M. doi:10.1007/BF00171763.
- Moore, Patrick (2001). On the Moon. Sterling Publishing Co. ISBN 978-0-304-35469-6.
- Price, Fred W. (1988). The Moon Observer's Handbook. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33500-3.
- Rükl, Antonín (1990). Atlas of the Moon. Kalmbach Books. ISBN 978-0-913135-17-4.
- Webb, Rev. T. W. (1962). Celestial Objects for Common Telescopes (6. revised bas.). Dover. ISBN 978-0-486-20917-3.
- Whitaker, Ewen A. (2003). Mapping and Naming the Moon: A History of Lunar Cartography and Nomenclature. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-54414-6.
- Wlasuk, Peter T. (2000). Observing the Moon. Springer. ISBN 978-1-85233-193-1.
Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]
 |
Wikimedia Commons'ta Tycho (Ay krateri) ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır. |
- Tycho at The Moon Wiki 13 Haziran 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
- Seán Doran tarafından gün doğumunda Tycho Video 9 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. su, LRO verisi kullanılmıştır (devamı için 6 Kasım 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.)
- Nemiroff, R.; Bonnell, J., (Ed.) (8 Kasım 2003). "Eclipsed Moon in Infrared". Astronomy Picture of the Day. NASA.
- Nemiroff, R.; Bonnell, J., (Ed.) (5 Mart 2005). 6.html "Tycho and Copernicus: Lunar Ray Craters"
|url=değerini kontrol edin (yardım). Astronomy Picture of the Day. NASA. - Nemiroff, R.; Bonnell, J., (Ed.) (3 Ocak 2013). 01.html "Sunrise at Tycho"
|url=değerini kontrol edin (yardım). Astronomy Picture of the Day. NASA. - Nemiroff, R.; Bonnell, J., (Ed.) (6 Mayıs 2018). "The Unusual Boulder at Tycho's Peak". Astronomy Picture of the Day. NASA.
