İçeriğe atla

Tunguz dilleri

Vikipedi, özgür ansiklopedi
(Tunguzca sayfasından yönlendirildi)
Mançu-Tunguz dilleri
Tunguzca
Coğrafi dağılımMançurya, Sibirya
SınıflandırmaKendi başına bağımsız bir dil ailesi[1]
Alt bölümlerKuzey kolu
  • Güney kolu
ISO 639-5tuw

Tunguz dilleri haritası

Tungus ailesindeki dillerin güncel coğrafi dağılımı.

Tunguzca veya Tunguz dilleri, ("Mançu-Tunguz Dilleri" olarak da bilinir) Sibirya, Moğolistan ve Mançurya'da konuşulan bir dil grubu. Bu dil grubuna ait dillerin günümüzde sadece 75,000 konuşanı bulunmaktadır ve ölü bir dil olma tehlikesi ile karşı karşıyadır.

Sınıflandırma

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tunguzca, Türki diller ve Moğol dilleri eskiden Altay dilleri dil ailesinde sınıflandırılmış olmakla birlikte, sondan eklemelilik, cümlede özne-nesne-yüklem sıralaması ve dillerin dilbilgisel olarak cinsiyetsiz olması gibi tipolojik benzerliklerin bu üç dilin aynı atadan gelmelerinden değil, yoğun ödünçlemeler ve uzun temaslar sonucu oluştuğu dilbilimciler tarafından günümüzde kabul edilen genel görüş olmuştur.[2][3][4][5]

Tunguzca kendi içinde "Kuzey Tunguz Dilleri" ve "Güney Tunguz Dilleri" olarak 2 gruba ayrılır:

Kuzey Tunguz Dilleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Güney Tunguz Dilleri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Tunguzca Karşılaştırmalar

[değiştir | kaynağı değiştir]
Anlam Proto-
Tungus.
Evenki Even Negidal Manchu Curçen Ulcha Orok Nanai Oroch Udihe Korece
Anne; kadın *eni enin enin enin enen enin en- enin enin eni enin anae(eş, karı)
ômôni(anne)
ajumôni(hala)
ezi > ôi (anne)
Abla *eke(n) ekin ekin exe xexe (kadın) xexe eqte ekte ekte eki exi ônni (aynı cinsiyetteki büyük kardeş)
Ağabey *aka aka aqa aga xaxa (erkek) xaxa aGa aka . aka aga' orabi (bayanların kendinden büyük erkek kardeşi)
Gelin *bener bener benir bene . . bener . bener bene bene myônûri
Göğüs; kalp *(k)ukun ukun ökin öxön oxo . kukun qun kun okon . kogaeŋi(çekirdek)
Burun *xoŋa oŋokto oŋıt oŋokto xoŋqo . xoŋqo . qoŋkto- xoŋko . k'o
Şerit, kıvırmak *sire(kte) sirekte siren sijen sirge . sirekte sirekte sirikte sijekte siekte sil (ip, iplik)
Göz *(n)iasa esa äsil esa jasa ?iaci isal isal nisal isa jehä (?) nun
El, pençe *mana mana mana mana . . mana . maja manaka mane man-jida (tutmak)
Su *mu(ke) mu mo mu muke mo mu mu muke mu mu mul
Taş *kada(r) kadar qadar kada xada (kayalık, yalçın)
wexe (taş)
. qadali qada qadar kada kada dol (taş)
pahoy > pawi (kaya, taş, kayalık)
Buz *djuke djuke djök djuxe djuxe djuxe djue duke djuke djuke judge ch'aga-p-da(cold)
jyohŏy > jongi (kâğıt)
3 *ilan ilan ilin ilan ilan jilan ilan ilan ila? ilan ilan se
4 *dügin di?i di?i di?i duju dujin duin djin duin di di ne
5 *tu?a tu?a tun?in tu?na sunja cunja tunja tunda toj?a tu?a tu?a ta-sut
7 *nadan nadan nadin nadan nadan nadan nadan nadan nada? nadan nadan (n)irgup
  1. ^ Lindsay J. Whaley, Lenore A. Grenoble and Fengxiang Li (Haziran 1999). "Revisiting Tungusic Classification from the Bottom up: A Comparison of Evenki and Oroqen". Language. 75 (2). ss. 286-321. JSTOR 417262. 
  2. ^ "While 'Altaic' is repeated in encyclopedias and handbooks most specialists in these languages no longer believe that the three traditional supposed Altaic groups, Turkic, Mongolian and Tungusic, are related." Lyle Campbell & Mauricio J. Mixco, A Glossary of Historical Linguistics (2007, University of Utah Press), pg. 7.
  3. ^ "When cognates proved not to be valid, Altaic was abandoned, and the received view now is that Turkic, Mongolian, and Tungusic are unrelated." Johanna Nichols, Linguistic Diversity in Space and Time (1992, Chicago), pg. 4.
  4. ^ "Careful examination indicates that the established families, Turkic, Mongolian, and Tungusic, form a linguistic area (called Altaic)...Sufficient criteria have not been given that would justify talking of a genetic relationship here." R.M.W. Dixon, The Rise and Fall of Languages (1997, Cambridge), pg. 32.
  5. ^ "...[T]his selection of features does not provide good evidence for common descent" and "we can observe convergence rather than divergence between Turkic and Mongolic languages--a pattern than is easily explainable by borrowing and diffusion rather than common descent", Asya Pereltsvaig, Languages of the World, An Introduction (2012, Cambridge) has a good discussion of the Altaic hypothesis (pp. 211-216).

Ayrıca bakınız

[değiştir | kaynağı değiştir]