Theofobos sayfasının kaynağını görüntüle

{{Asker bilgi kutusu
| isim          = Theofobos
| doğum_adı     = Nasr
| resim         = The head of Theophobos is brought to Emperor Theophilos on his deathbed.jpg
| ölüm_tarihi   = 842
| bağlılığı     = [[Hürremiyye]] (833'e kadar)<br>[[Bizans İmparatorluğu]] (833–842)
| hizmet_yılları= 
| rütbesi       = 
| savaşları     = [[Dazimon Muharebesi]]
}}
'''Theofobos''' ({{Dil|el|Θεόφοβος}}) ya da  '''Theofobus''', başlangıçta '''Nasır''' ({{Dil|fa|ناصر}}), '''Nasr''' ({{Dil|fa|نصر}}) ya da '''Nusayr''' ({{Dil|fa|نصیر}}),{{Kdş|Bosworth|1991|s=3 (dipnot #10)}} [[Theofilos]] ({{Hükümdarlık dönemi|829|843}}) döneminde [[Hürremiyye]]likten [[Hristiyanlık|Hristiyanlığa]] dönen ve [[Bizans İmparatorluğu|Bizans]] hizmetine giren [[İran halkları|İranlı]] bir komutandır.{{Kdş|Venetis|2005}} Yüksek rütbeye yükselen ve imparatorluk ailesiyle evlenen Theofobos, Hürremiyye arkadaşlarının komutası verildi ve 837-838'de [[Abbâsîler|Abbasi Halifeliği]]'ne karşı yaptığı savaşlarda Theofilos'un emrinde hizmet etti. Bizanslıların [[Dazimon Muharebesi]]'ndeki yenilgisinden sonra kendi adamları tarafından imparator ilan edildi, ancak bu iddianın peşinden gitmedi. Bunun yerine, ertesi yıl barışçıl bir şekilde Theofilos'a teslim oldu ve görünüşe göre, [[III. Mihail]]'in tahta çıkmasına meydan okumasının önüne geçmek için 842'de ölmek üzere olan imparator tarafından idam edilene kadar affedildi.

== Hayatı ==
[[Dosya:Theophilus follis.jpg|küçükresim|upright=1.14|sağ|İmparator Theofilos'a ait ''[[Follis]]'']]
Theophobos, aslen [[İran halkları|İranlı]] aristokrat bir ailede doğdu.{{Kdş|Venetis|2005}} Aslen, Batı [[Antik İran|İran]]'da [[Abbâsîler|Abbasi Halifeliği]] tarafından zulüm gören [[Hürremiyye]] mezhebinin bir üyesiydi. Ekim / Kasım 833'te, İshak ibn İbrahim komutasındaki Halife [[Mutasım]] ({{Hükümdarlık dönemi|833|842}}) orduları tarafından yenilgiye uğratıldılar.{{Kdş|Venetis|2005}}{{Kdş|ODB|loc="Theophobos", ss. 2067–2068}} Böylece, 834'te Nasr, on dört bin kadar diğer Hürremiyye ile birlikte [[Ermeni Yaylası]]'nı geçerek [[Bizans İmparatorluğu]]'na kaçtı.{{Kdş|Venetis|2005}}{{Kdş|Rekaya|1977|ss=46-47}} Orada [[Hristiyanlık|Hristiyanlığa]] geçtiler, askeri ailelerin dul kadınlarına eş olarak verildiler ve "Pers [[turma]]sı" ismi ile Bizans ordusuna katıldılar.{{Kdş|Treadgold|1997|s=439}} Theofobos ("Tanrı'ya karşı saygılı/korkulu") ismi ile [[vaftiz]] etmiş olan Nasr, bu birliklerin başına getirildi, ''[[patrikios]]'' rütbesine yükseltildi ve ya Theofilos'un kız kardeşi ya da İmparatoriçe [[Theodora (Theofilos'un eşi)|Theodora]]'nın kız kardeşi ile evlendirildi.{{Kdş|Venetis|2005}}{{Kdş|ODB|loc="Theophobos", ss. 2067–2068}} "Pers" kolordularının eklenmesi Bizans ordusunu büyük ölçüde güçlendirdi: sadece üyeleri Arapların amansız düşmanları değildi, aynı zamanda Bizans ordusunda etkin gücünün altıda bir kadar artırmış olabilirler.{{Kdş|Venetis|2005}} Theofobos'a ait bir mühür, ona "Perslerin ''[[exousiastes]]''{{'}}i" tarzını verir ve Theofilos'un onu muhtemelen [[Azerbaycan]] ve Kürdistan'da Bizans'a müttefik bir prensliğin hükümdarı yapmaya niyetlendiğini gösterir.{{Kdş|Codoñer|2016|ss=169-170}}

Daha 837'de Theofobos ve yeni Hürremiyye birlikleri, Theofilos ile birlikte Zapetra şehrini acımasızca yağmaladıkları [[Malatya]] civarındaki Yukarı [[Fırat]] bölgesinde sefer düzenlediler.{{Kdş|Rekaya|1977|s=64}}{{Kdş|Rosser|1974|ss=268-269}}{{Kdş|Treadgold|1997|ss=440-441}} Aynı yılın Eylül ayında, Abbasi ordusu tarafından hareketlerinin nihai olarak bastırılmasının ardından yaklaşık 16.000 Hürremiyye Bizans İmparatorluğu'na kaçtı.{{Kdş|Venetis|2005}}{{Kdş|Treadgold|1997|s=441}}

Theofobos, Mutasım'ın misilleme amaçlı işgaline karşı 838'deki sefere de katıldı. Bazı hesaplara göre imparatorun hayatını kurtardığı [[Dazimon Muharebesi]]'nde Bizans'ın feci yenilgisinde yer aldı (diğer anlatımlar bu başarıda [[Manuil (general)|Ermeni Manuil]]'e övgüde bulunur).{{Kdş|Venetis|2005}}{{Kdş|Rosser|1974|ss=268-269}}{{Kdş|Rekaya|1977|s=63}} Ancak savaşın ardından, "Pers" birlikleri [[Sinop]]'ta toplandı ve büyük olasılıkla iradesi dışında Theofobos'u imparator ilan ettiler.{{Kdş|Rosser|1974|ss=268-269}} Bu hareketin arkasındaki kesin neden veya olayların tam sırası belirsizdir. Ancak Dazimon'daki yenilgiden sonra, Theofilos'un öldürüldüğü söylentisi [[Konstantinopolis]]'e yayılmıştı ve muhtemelen bir [[ikonofil]] olan Theofobos'un (sadık [[Bizans ikonoklazmı|ikonoklast]] Theofilos'un aksine) Bizans İmparatorluğu'nun seçkinleri arasından bazıları tarafından yeni imparator olarak önerildiği anlaşılıyor.{{Kdş|ODB|loc="Theophobos", ss. 2067–2068}}{{Kdş|Rosser|1974|ss=268-269}}

Theofobos, adamları tarafından - muhtemelen [[Sasani İmparatorluğu|Sasani]] ritüeline göre - ilan edilip taçlandırılmasına rağmen, Theofilos'a karşı hiçbir hamle yapmadı ve "Pers" birlikleri Sinop'ta sessiz kaldı.{{Kdş|Venetis|2005}} Bunun yerine, 839'da isyancılara karşı bir orduyu yöneten imparatorla hızlı bir şekilde gizli müzakerelere girdi. Theofobos teslim olmayı kabul etti ve yüksek makamlarına geri getirilirken, sayıları yaklaşık 30.000 olan adamlarının 2000 kişilik alaylara bölünerek ve ''[[thema]]lar'' arasında bölündüğü yazılmıştır.{{Kdş|ODB|loc="Theophobos", ss. 2067–2068}}{{Kdş|Rosser|1974|s=271}}{{Kdş|Treadgold|1997|ss=442-443}} Theofobos, ordudaki önceki yüksek konumuna geri getirildi, ancak bu uzun sürmedi. İslami kaynaklar, 839 veya 840'ta savaşta öldüğünü bildirmelerine rağmen Bizans kaynakları farklı ve daha muhtemel bir açıklama içerir: 842'de, sağlığı zaten bozulmakta olan ve ölmek üzere olan Theofilos, bebek oğlu ve vârisi [[III. Mihail]]'in ({{Hükümdarlık dönemi|842|867}}) tahta çıkmasını güvence altına almak için Theofobos'u kayınbiraderi [[Petronas (komutan)|Petronas]]'a infaz ettirdi.{{Kdş|Venetis|2005}}{{Kdş|ODB|loc="Petronas", ss. 1644–1645; "Theophobos", ss. 2067–2068}}{{Kdş|Treadgold|1997|s=445}}

== Kaynakça ==
;Özel
{{Kaynakça|2}}

;Genel
{{Kaynak başı|2}}
* {{Taberî Tarihi | volume = 33 | url=https://books.google.com/books?id=9WqdVdZWcscC }}
* {{kitap kaynağı |soyadı1=Codoñer |ad1=Juan Signes |başlık=The Emperor Theophilos and the East, 829–842: Court and Frontier in Byzantium during the Last Phase of Iconoclasm |tarih=2016 |yayıncı=Routledge |isbn=9781317034278 | dil=İngilizce|kaynak=harv}}
* {{Oxford Dictionary of Byzantium}}
* {{dergi kaynağı | soyadı=Rekaya | ad=M. | başlık=Mise au point sur Théophobe et l'alliance de Babek avec Théophile (833/834-839/840) | dergi=Byzantion | cilt=44 | yıl=1977 | sayfalar=43-67| dil=Fransızca|kaynak=harv}}
* {{dergi kaynağı | soyadı=Rosser | ad=J. | başlık=Theophilus' Khurramite Policy and its Finale: The Revolt of Theophobus' Persian Troops in 838 | dergi=Βυζαντινά | cilt=6 | yıl=1974 | sayfalar=263-271| dil=İngilizce|kaynak=harv}}
* {{A History of the Byzantine State and Society}}
* {{ansiklopedi kaynağı |soyadı=Venetis |ad=Evangelos |başlık=Ḵorramis in Byzantium |ansiklopedi=Encyclopaedia Iranica |yıl=2005 |yer=New York |yayıncı=Center for Iranian Studies Columbia University |dil=İngilizce |url=http://www.iranicaonline.org/articles/korramis-in-byzantium |kaynak=harv |erişimtarihi=20 Nisan 2021 |arşivurl=https://www.webcitation.org/6DianO11c?url=http://www.iranicaonline.org/articles/korramis-in-byzantium |arşivtarihi=16 Ocak 2013 |ölüurl=hayır }}
{{Kaynak sonu|2}}

== Konuyla ilgili yayınlar ==
{{Kaynak başı|2}}
*{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Grégoire|ad=H.|başlık=Manuel et Théophobe ou la concurrence de deux monastères|dergi=Byzantion|cilt=9|sayı=2|yıl=1934|sayfalar=183-222|dil=Fransızca}}
*{{Akademik dergi kaynağı|soyadı=Letsios|ad=D.|başlık=Theophilos and his 'Khurramite' Policy: Some Reconsiderations|dergi=Graeco-Arabica|cilt=9–10|yıl=2004|sayfalar=249-271|dil=İngilizce}}
{{Kaynak sonu|2}}

[[Kategori:842 yılında ölenler]]
[[Kategori:9. yüzyılda Bizanslılar]]
<!--
[[Kategori:Converts to Christianity from Zoroastrianism]]
-->
[[Kategori:Bizanslı generaller]]
[[Kategori:Bizanslı gaspçılar]]
[[Kategori:Patricii]]
[[Kategori:Başı kesilerek idam edilmiş kişiler]]
[[Kategori:Arap-Bizans savaşlarında Bizanslılar]]
[[Kategori:Doğum tarihi bilinmeyenler]]
<!--
[[Kategori:9th-century executions by the Byzantine Empire]]
-->
[[Kategori:Hürremiyye]]
[[Kategori:Bizanslı isyancılar]]
[[Kategori:9. yüzyılda İranlılar]]
<!--
[[Kategori:Rebellions against the Abbasid Caliphate]]
[[Kategori:Byzantine people of Iranian descent]]
-->