İçeriğe atla

Stalag X-B

Vikipedi, özgür ansiklopedi
Stalag X-B
Kuruluş1939
Kapanış1945
TürNazi toplama kampı
Konum
Koordinatlar53°23′59″N 9°06′35″E / 53.399642°K 9.109811°D / 53.399642; 9.109811
Hizmet bölgesiNazi Almanyası
Ana kurumWehrmacht

Stalag X-B, II. Dünya Savaşı sırasında Aşağı Saksonya'daki Sandbostel yakınlarında bulunan Nazi Almanyası'nın savaş esiri kampı. 1939 ve 1945 arasında 55 ülkeden birkaç yüz bin savaş esiri bu kamptan geçti. Barındırıldıkları kötü koşullar nedeniyle, binlerce kişi burada açlıktan, hastalıktan öldü ya da gardiyanlar tarafından öldürüldü. KAynaklar toplam ölü sayısının 8.000 ila 50.000 arasında olduğunu belirtir. Nazilerin Sovyet savaş esirlerine uyguladıkları muamele diğer esirlerden daha farklı ve acımasızca oldu. Ölen yaklaşık 46 bin Sovyet esir toplu mezarlara gömüldü.[1]

Tarihçe

[değiştir | kaynağı değiştir]

Sandbostel Bremervörde'nin 9 km güneyinde  Bremen bölgesinin 43 km kuzeydoğusunda yer alır. O dönemki Hannover eyaletinde Lutheran Kilisesi, işsiz bekarlar için bir kamp açtı ve Büyük Bunalım sırasında 1932'de kamu işlerinde (yol çalışmaları, iyileştirme vb.) bu kamp kullanıldı.

1933'te Reichsarbeitsdienst kampı devraldı ve daha sonra Nazilerin düşman gördüğü gruplar toplama kampı olarak kullanılmaya başlandı.

Ağustos 1939'da Heeresbauamt Bremen (askeri inşaat departmanı) komisyonu, yerel Wehrkreis X için bir Mannschafts-Stammlager (savaş esiri kampı) kurmaya karar verdi. Eylül ayında, Sandbostel köyü ile Teufelsmoor'daki Arbeitsdienstlager arasında kamp inşası başladı. İkinci alan şimdi Wehrmacht muhafızlarını barındırmak için kışla olarak kullanıldı.[2][3]

Eylül 1939'dan başlayarak, kampı genişletmek için Polonya kampları kullanıldı. Başlangıçta yaklaşık 10.000 esir için kulübeler inşa edildi. Çalışmaya başladığında kamp alt kamplara bölündü;[2]

  • İşgal edilen ülkelerden (Polonya, Belçika, Hollanda, Fransa, Güneydoğu Avrupa ve İtalya ateşkesten sonra) askere alınan bir Stalag
  • İşgal edilen ülkelerden subaylar için bir subay kampı (Oflag). 1941'de kampın bu kısmı başka yerlerdeki Oflaglar ile birleştirildi
  • İngiliz denizcileri ve subaylarını elinde tutan Kriegsmarine tarafından kontrol edilen Marinelager (Marlag) kampı. 1941 sonbaharında kampın bu kısmı Westertimke'ye taşındı
  • İngiliz ticari denizcileri de dahil olmak üzere savaş ilan edilen ülke vatandaşları için bir Internierungslager (Ilag) toplama kampı. Bu bölüm 1941'de Westertimke'ye taşındı.
1941-1943 döneminde kamptaki savaş tutsakları.

İlk başta esirler çadırlara yerleştirildi, ancak 1940 baharından itibaren esirler kendi kulübelerini inşa etmeye başladı. Daha sonra bunlara prefabrik ağaçlık kulübeler eklendi. 1941'de, mahkûmlar, mutfaklar, cezalandırma binaları ve komutanlık ofisinin yanı sıra esirleri barındıran 100'den fazla kulübe vardı. Buna ek olarak, bir hastane (Reservelazarett XB) ve iki kulübeden oluşan bir cezalandırma kampı vardı. 1940'a gelindiğinde, Nazilerin Fransa'ya karşı kazandığı zaferin ardından gelen esirlerle birlikte kamp kapasiteyi aştı. Stalag X-B daha sonra toplam 30.000 mahkûmu barındıracak şekilde genişletildi.

1941 sonbaharından itibaren, kampın bölümleri Barbarossa Harekâtı sırasında Sovyet esirlerine yer açmak üzere taşındı. Kampta her biri yaklaşık 30 zorunlu işçiden oluşan yüzlerce Arbeitskommandos mevcuttu, buralarda üretilenler yerel çiftçilere ve sanayiye tedarik edildi.[2][4]

Mahkûmlar arasında açık bir hiyerarşi vardı. En üstte, genellikle Cenevre Konvansiyonuna göre doğru muamele gören ve Uluslararası Kızıl Haç'tan çok sayıda yardım paketi alan İngiliz ve Amerikan savaş esirleri vardı. Ulaşım ve tedarik bağlantıları bozulduğunda savaşın sonuna kadar iyi beslendiler. Batı Avrupa'dan gelen mahkûmlar (Fransız, Belçikalılar) da iyi muameleye tabi tutuldu, uluslararası yardım kuruluşlarıyla temas halindeydiler, ancak daha az dış yardım aldı ve yeterince beslenemediler. Sırp ve Polonya vatandaşlarının dış gözlemcilere erişimi engellendi. Eylül 1943'ten sonra buraya gelen İtalyanlar, hem Nazi muhafızlar hem de diğer mahkûmlar tarafından "hain" olarak kabul edildi ve hiyerarşinin alt ucundaydı. Kötü beslenmeye tabi tutuldular ve 1944 sonbaharından itibaren Wehrmacht ile çalışmaya veya zorunlu çalışmaya zorlandılar. Kapta en kötü durumda olanlar Sovyet savaş esirleriydi. Savaş esiri statüsü reddedildi, dışarıdan yiyecek verilmedi ve uluslararası gözlemcilere erişmelerine izin verilmedi. Gardiyanların onlar için özel bir öldürme politikası vardı. Sovyetlerin kötü muamelesi ve barınma eksikliği nedeniyle salgın hastalıklar patlak verdi. Yaklaşık 46 bin Sovyet esiri gardiyanlar tarafından hastalık, açlık ve gardiyanların kötü davranışları sonucu öldü Kamp mezarlığında (bugünün savaş mezarlığı) toplu mezarlara gömüldüler.[2]

Ağustos 1944'te, tüm esir kampları Wehrmacht kontrolünden çıkarıldı ve Heinrich Himmler Schutzstaffel'e (SS) atandı. Her ne kadar bu Sandbostel'de hemen sonuçlanmasa da, Ocak 1945'te esir kampları tahliye edildi. Savaşın son aşamasında toplama kampı mahkûmları Sandbostel'e taşındı. Neuengamme toplama kampı ve alt kamplarından yaklaşık 9.000 eski mahkûm, Nisan 1945'te Stalag X-B'ye transfer edildi. 20 Nisan'da, Stalag X-B'nin bir bölümünü koruyan SS üyelerinin çoğu, yüzlerce mahkûmla birlikte kamptan çıktı.[5]

Ele geçirilişi

[değiştir | kaynağı değiştir]
Neuengamme toplama kampında sergilenen kampın devri hakkında 21 Nisan 1945 tarihli belge.

Kamp, Alman 15. Panzergrenadier Bölümü ile savaştıktan sonra 29 Nisan 1945'te İngiliz Silahlı Kuvvetleri 30. Kolordu tarafından ele geçirildi. Ancak kamp komutanı, savaşın sonunun yakın olduğunu fark ederek, kampın kontrolünü Fransız Albay Marcel Albert liderliğindeki mahkûmlara devretmeyi zaten kabul etmişti. Memurun kampın kontrolünü ele geçirmesini emrettiği aynı gün 21 Nisan'da amirlerine oradaki koşullar hakkında şikayette bulundu (yandaki görselde görünüyor), iki mahkûm kamptan yardım çağrısını Zeven'deki Muhafızlar Zırhlı Birimi'ne taşıdı. Sandbostel'e iki zırhlı birlik gönderildi, ancak çatışmalar 29 Nisan'a kadar varışlarını erteledi.[6]

Kampta ele geçirildiğinde hayatta kalan yaklaşık 15.000 esir vardı.

Anıt

[değiştir | kaynağı değiştir]

1945'te mezarlık alanına Sovyet anıtı inşa edildi. Ancak yerel yetkililerin anıtın kurban sayısıyla ilgili söylemleri aşırı bulmasının bir sorucu olarak Bremervörde ilçe yetkilileri ve Aşağı Saksonya İçişleri Bakanlığı'nın emriyle 1956'da dinamitle yıkıldı.[7] Sovyet vatandaşı olmayan pek çok savaş esiri mahkûmun kalıntıları kendi ülkelerine geri gönderildi. İtalyanlar, Hamburg-Öjendorf'taki İtalyan savaş mezarlığına gömüldü. Polonya, Yugoslavya veya milliyeti bilinmeyen yalnızca 170 civarında savaş esiri mezarı halen Sandbostel'deki mezarlıkta kalmaktadır.[3]

Kamp alanının bakımı için 1992 yılında özel bir kulüp kuruldu. O yıldan bu yana, kulübelerin çoğu listelendi veya "korunan binalar" statüsüne alındı. Eski kampın sahasında bir anıt oluşturulması fikri yerel muhalefetle karşılaştı.[8] 2004 yılında bir temel (Stiftung Lager Sandbostel) kuruldu. Üç yıllık hazırlıkların ardından Gedenkstätte Sandbostel 2007'de açıldı. Nisan 2013'te daimi bir sergi açıldı. Toplam 150 kulübeden 20'sinden fazlası günümüze kadar ulaşmıştı, bu kulübeler büyük ölçüde Sovyet mahkûmlarını barındıran bölgedekilerdir. Bazıları çoğunlukla 1940'larda olduğu gibi görünürken diğerleri savaş sonrası dönemde değişen ihtiyaçlara cevap verecek şekilde değiştirildi.[3][9][10]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ Knut, Henkel (24 Nisan 2013). "Mehr als nur Gedenken in „Klein Belsen"" (PDF) (Almanca). Stiftung-lager-sandbostel.de. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. [ölü/kırık bağlantı]
  2. ^ a b c d "Kriegsgefangene im Stalag XB (German)". Stiftung Lager Sandbostel. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  3. ^ a b c "Sandbostel camp flyer" (PDF). Stiftung Lager Sandbostel. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  4. ^ Henkel, Knut (24 Nisan 2013). "Mehr als nur Gedenken in "Klein Belsen" (German)". TAZ. 20 Mayıs 2013 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  5. ^ "KZ-Häftlinge im Stalag X B (German)". Stiftung Lager Sandbostel. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  6. ^ "Die Befreiung der Kriegsgefangenen und der KZ-Häftlinge (German)". Stiftung Lager Sandbostel. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 6 Mart 2014. 
  7. ^ "Kriegsgräberstätten als Lernort: "Sandbostel" (German)". Volksbund Deutsche Kriegsgräberfürsorge. 26 Mart 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  8. ^ Rixmann, Solveig (14 Mart 2011). "Stalag XB nahe Sandbostel (German)". Weser-Kurier. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  9. ^ Scheurmann, Ingrid (Ağustos 2013), "Sandbostel (German)", Monumente, ss. 16-18, ISSN 0941-7125 
  10. ^ "Gedenkstätte Lager Sandbostel (German)". Stiftung Lager Sandbostel. 24 Eylül 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 15 Şubat 2020. 
  • Borgsen, W./Volland, K. (2010), Stalag X B Sandbostel, Edition Temmen, 9783926958655.
  • Ehresmann, A. (2013), Das Stalag X B Sandbostel. Geschichte und Nachgeschichte eines Kriegsgefangenenlagers (German). In: Gedenkstättenrundbrief Nr. 171 (09/2013), p. 19-31. Available online at [1] 4 Mart 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Stalag_X-B&oldid=33440512" sayfasından alınmıştır